@article{Biłous_2020, title={Zapisy mieszczan wołyńskich na rzecz dobroczynności i świątyń różnych wyznań według testamentów z XVII wieku}, volume={68}, url={https://journals.iaepan.pl/khkm/article/view/2386}, DOI={10.23858/KHKM68.2020.2.004}, abstractNote={<p>Testamenty mieszczan wołyńskich z XVII wieku to cenne źródło do badań nad religijnością i pobożnością mieszczańską. Z zachowanych i poddanych analizie 140 testamentów tylko 50 (czyli 36% ogółu) zawiera informacje o dobroczynnych i religijnych legatach. Oznacza to, że prawie 2/3 wszystkich testatorów nie uczyniło żadnego zapisu na te cele. Na podstawie badanych materiałów można założyć, że wynikało to częściowo z ubóstwa testatorów, z posiadania przez nich licznych spadkobierców (zwłaszcza małych dzieci), albo także z powodu obciążenia testatorów licznymi długami. W wielu przypadkach spisujący swoją ostatnią wolę (przeważnie prawosławni) wyrażali przekonanie, że ich sukcesorzy zatroszczą się o ich duszę i pochówek oraz według „swego baczenia” przekażą fundusze na „pobożne uczynki”. Mieszczanie wołyńscy najbardziej związani byli z lokalnymi świątyniami, czyniąc przede wszystkim donacje na rzecz tych, które miały się stać miejscem ich pochówku oraz odprawiania mszy zadusznych. Najczęściej legaty stanowiły nieduże kwoty (zazwyczaj 5-10 zł polskich), długi u innych osób lub pieniądze, które miały być wypłacone przez spadkobierców w zamian za przekazany majątek. Największe kwoty – 200-300 zł legowały zamożne mieszczki katolickiego wyznania. Ale najwięcej było darowizn w naturze (zboże, żywność, zwierzęta hodowlane), ale także w formie mobiliów (przede wszystkim kosztowne naczynia, obrazy, książki, kobierce, elementy odzieży) i nieruchomości (głównie domy, pola, sady, łąki). Testatorzy kierowali się przekonaniem, że pomoc instytucjom religijnym może dopomóc duszy człowieka. W analogicznym celu dokonywali też zapisów na msze zaduszne, zlecając dopilnowanie ich realizacji spadkobiercom lub egzekutorom. Obdarowywali również działające przy kościołach i cerkwiach szpitale, praktykowali udzielanie jałmużny podczas uroczystości pogrzebowych, wspierali ubogich. W ten sposób, spełniając chrześcijański obowiązek troski o bliźnich, w zamian zyskiwali ich modlitwy. W 22 testamentach zawarto dyspozycje dotyczące przekazania określonej sumy na budowę albo remont kościoła parafialnego, wykonania dla świątyni jakiegoś przedmiotu liturgicznego lub na ozdobienie znajdującego się w nim obrazu. Takie darowizny miały spore znaczenie dla funkcjonowania lokalnych ośrodków religijnych. Omawiane dyspozycje wpisują się w obyczajowość religijną i testamentową mieszczan ówczesnej Rzeczypospolitej.</p>}, number={2}, journal={Kwartalnik Historii Kultury Materialnej}, author={Biłous, Natalia}, year={2020}, month={sie.}, pages={187–204} }