Kwartalnik Historii Kultury Materialnej

Wyposażenie warsztatów kaliskich złotników w świetle inwentarzy mienia i testamentów z XVI–XVIII wieku

Ewa Andrzejewska — Tue, 30 Dec 2025 00:00:00 +0000

W pracy zaprezentowano specjalistyczne wyposażenie warsztatów kaliskich złotników działających od ok. połowy XVI do końca XVIII w. Ustalono je na podstawie niewykorzystanych dotąd inwentarzy mienia i testamentów zawartych w księgach miejskich Kalisza, będących — wobec całkowitego braku akt cechowych — podstawowym źródłem informacji o kaliskim złotnictwie nowożytnym. Analiza źródeł i porównanie zawartych w nich zapisów z analogicznymi, opracowanymi już przez badaczy materiałami z innych polskich ośrodków złotniczych, pozwoliła na wskazanie podstawowego instrumentarium kaliskich złotników, a tym samym określenie technik, jakimi się posługiwali i asortymentu wyrobów, jaki mieli w swej ofercie.

Daniel Makowiecki, Martyna Wiejacka, The Horse (Equus caballus) in Early Medieval Poland (8th–13th/14th Century) According to Zooarchaeological Records

Małgorzata Zalewska-Nowak — Tue, 30 Dec 2025 00:00:00 +0000

Recenzja

Iwona M. Dacka-Górzyńska, Sławomir Górzyński, Nagrobki i inne formy upamiętnienia polskich władców i ich rodzin we Francji od XIV do XVIII wieku

Krzysztof Prokop — Tue, 30 Dec 2025 00:00:00 +0000

Recenzja

Mirosław Aleksander Płonka, Dzieje parafii w Stryszowie od początków do 1848 roku

Joanna Brzegowy — Tue, 30 Dec 2025 00:00:00 +0000

Recenzja

Księga testamentów miasta Bnina. Zapiski z lat 1574–1688 (1729), oprac. Norbert Delestowicz

Andrzej Klonder — Tue, 30 Dec 2025 00:00:00 +0000

Recenzja

Inwentarze ruchomości Konstantego Jelskiego generał majora byłych wojsk litewskich zmarłego w 1799 roku

Leanarda Kharytonchyk — Tue, 30 Dec 2025 00:00:00 +0000

Celem tekstu jest prezentacja inwentarzy ruchomości spisanych po śmierci Konstantego Jelskiego, ukazujących „świat rzeczy” przedstawiciela średniozamożnej szlachty litewskiej. Na podstawie tych źródeł odtworzono elementy jego codzienności, standardu życia, gustów i zainteresowań. W aneksie przygotowano edycję omawianych spisów inwentarzowych.

Medieval bells in Lower Silesia in Hans Lutsch’s inventory of monuments. The state of knowledge and postulates of the research

Marceli Tureczek — Tue, 30 Dec 2025 00:00:00 +0000

Inwentarz zabytków Śląska, opracowany przez Hansa Lutscha na przełomie XIX i XX w., pozostaje mimo upływu ponad stu lat od jego publikacji nadal najpoważniejszym zestawieniem dzwonów na wskazanym obszarze. Opracowanie to, pomimo swoich zalet pozostaje dalece zdezaktualizowane — zarówno ze względu na bardzo liczne straty wojenne w pierwszej połowie XX w., jak też w odniesieniu do podstaw metodologicznych. Współczesnym wyzwaniem pozostaje konieczność przeprowadzenia inwentaryzacji tych zabytków, opartej na nowoczesnych i interdyscyplinarnych metodach stosowanych w badaniach kampanologicznych. Celem artykułu jest odniesienie się do problemów wynikających z opracowania dzwonów w katalogu Lutscha oraz ich współczesnej dokumentacji konserwatorskiej. Teza artykułu ukazuje niedostateczny stan badań najstarszych dzwonów na Dolnym Śląsku.

Budowa, utrzymanie i funkcjonowanie ratuszy w mniejszych miastach Korony do końca XVI w. — obserwacje wstępne

Maciej T. Radomski — Tue, 30 Dec 2025 00:00:00 +0000

W tekście zaprezentowano proces powstawania, finansowania i utrzymania ratuszy w mniejszych miastach Korony do końca XVI w. Na podstawie źródeł pisanych — przede wszystkim przywilejów i ksiąg miejskich — oraz danych archeologiczno-architektonicznych omówiono chronologię budowy, udział właścicieli miast oraz obciążenia finansowe związane z realizacją i funkcjonowaniem tych obiektów. Zwrócono uwagę na częstą nietrwałość siedzib władz miejskich, wynikającą m.in. z pożarów i ograniczonych zasobów miejskich.

Spis powszechny mieszkańców Nysy z 1551 r.

Ewa Wółkiewicz — Tue, 30 Dec 2025 00:00:00 +0000

Artykuł przedstawia analizę spisu mieszkańców Nysy, wykonanego na polecenie rady miejskiej w listopadzie 1551 r. Jest on najstarszym zachowanym wykazem wszystkich mieszkańców miasta pochodzącym z terenów obecnych ziem polskich. W artykule zostały przedstawione okoliczności, w jakich podjęto decyzję o przeprowadzeniu spisu, a także analiza jego treści. Dane z rejestru umożliwiają ustalenie stopnia feminizacji populacji miejskiej, a także liczby służby zatrudnianej w gospodarstwach. Szczególnie istotne są informacje o liczbie dzieci, pozwalające na korektę dotychczasowych szacunków dzietności w rodzinach mieszczańskich.

Nierówności społeczno-majątkowe w przestrzeni siedemnastowiecznego Lwowa

Jakub Wysmułek — Tue, 30 Dec 2025 00:00:00 +0000

Nowożytny Lwów był miastem wieloetnicznym, którego przestrzeń podzielona była między gminę katolicką oraz społeczności Ormian, Rusinów i Żydów. W artykule podjęto próbę analizy różnic w statusie społeczno-ekonomicznym i warunkach życia w poszczególnych częściach miasta. Wykorzystany w tym celu został, przede wszystkim, rejestr podatku pogłównego z 1662 r. Zawiera on informacje o zdecydowanej większości mieszkańców miasta i jego przedmieść, zarówno o przedstawicielach elit, jak i o czeladzi domowej i innych ubogich. W artykule stwierdzono występowanie znaczących różnic między poszczególnymi obszarami miasta tak pod względem wielkości parceli i średniej liczby ich mieszkańców, jak i ich statusu, szacowanej zamożności, wielkości gospodarstw domowych i składu społecznego domowników.

Pończochy i polityka. Garderoba Stanisława Augusta w świetle prywatnych rachunków króla (1771–1797)

Konrad Niemira — Tue, 30 Dec 2025 00:00:00 +0000

Przedmiotem artykułu jest funkcjonowanie Garderoby Stanisława Augusta (1732–1798). W pierwszej części wskazano jej lokalizację i opisano wygląd, omówiono jej skład osobowy oraz koszty bieżących prac. Następnie, posiłkując się zapiskami z prywatnego raptularza króla, zrekonstruowano zespół usługodawców i zaopatrzeniowców Garderoby, wskazując także typ pozyskiwanych od nich przedmiotów oraz ich zbiorczą wartość. W kolejnej części scharakteryzowano działania Stanisława Augusta jako konsumenta, opisano charakter czynionych przez niego zakupów, sposób budowania budżetu Garderoby oraz wynikające z tego trudności, m.in. związane z operowaniem kredytem. Informacje te zostały zestawione z tym, co wiemy na temat stosunku monarchy do strojów i mody oraz funkcjonującego w literaturze przedmiotu przekonania, jakoby król popadł w długi przez swoją pasję do „błyskotek”.

Wydawcy nowoczesnej reklamy. Kształtowanie się przemysłu reklamowego w Gdańsku przełomu XIX i XX wieku

Marcin Tulibacki — Tue, 30 Dec 2025 00:00:00 +0000

W XIX w. w Europie i Stanach Zjednoczonych rozpoczął się proces kształtowania się przemysłu reklamowego. Zaczęły powstawać przedsiębiorstwa oferujące przeprowadzenie działań, przypominających dzisiejsze kampanie marketingowe. Zjawisko obecne było również w Gdańsku przełomu XIX i XX w. W artykule, wykorzystując m.in. zapisy i reklamy w miejskich księgach adresowych drugiej połowy XIX i początku XX w. zobrazowano proces kształtowania się przemysłu reklamowego w Gdańsku. Wskazano używane środki i metody marketingowe, zidentyfikowano źródła omawianych rozwiązań. Ukazano obecność i szeroką dywersyfikację podejmowanych w Gdańsku działań reklamowych, a także zachodzące w tym obszarze zmiany.