Archeologia Polski

Cały tom

2020-11-27T11:57:14+01:00

Paleokrajobrazowe aspekty badań nad podepozycyjnymi procesami destrukcji ceramiki osadowej (przypadek kunicki)

2021-01-05T14:11:54+01:00

Autor prezentuje wyniki badań nad szczególnym rodzajem destrukcji ceramiki, pochodzącej z osiedla ze schyłku epoki brązu i wczesnej epoki żelaza (HaB3–HaD1: IX–VI w. p.n.e.) w Kunicach, woj. dolnośląskie. Jest ono położone nad jednym z niewielu dotąd zachowanych polodowcowych jezior na Śląsku. Analizowano rozlepienia wewnątrz ścianek. Topograficzne i stratygraficzne ujęcie tego zjawiska pozwoliło wykazać jego podepozycyjny charakter, rozpoznać przyczynę, prześledzić dynamikę procesu. Uzyskane wyniki wskazują na związek rozlepień ceramiki z hydrologicznymi skutkami oddziaływania czynników klimatycznych w trakcie najstarszej oscylacji okresu subatlantyckiego, generalnie wilgotnej i chłodnej. Wzbogacają i dookreślają rozeznanie skali oraz wpływu zmian hydrologicznych na paleokrajobraz. Najważniejsze jest jednak dowartościowanie poznawczych walorów masowego materiału źródłowego w badaniu problemów wykraczających poza nurt kulturoznawczy.

Znaczenie odkryć w Chotyńcu (południowo-wschodnia Polska) dla interpretacji procesów kulturowo-historycznych na zachodnim Wołyniu i Podolu (Ukraina) we wczesnej epoce żelaza

2021-01-05T14:12:36+01:00

W latach 2016–2019 przeprowadzono pierwszy etap wykopalisk na grodzisku w Chotyńcu (południowo-wschodnia Polska, 8 km od obecnej granicy polsko-ukraińskiej). Odkryte materiały pozwalają łączyć je z leśnostepowym wariantem scytyjskiego kręgu kulturowego. Na grodzisku zbadano zolnik, w warstwach którego znaleziono pokaźny zespół przedmiotów. Na plan pierwszy wysuwają się fragmenty greckich amfor na wino, liczne militaria i ozdoby metalowe o scytyjskiej proweniencji. W okolicy grodziska zidentyfikowano także osady z podobnymi przedmiotami. Można już mówić o całym mikroregionie – aglomeracji, której identyfikacja ma kluczowe znaczenie dla interpretacji sytuacji kulturowej we wczesnej epoce żelaza na obszarze południowo-wschodniej Polski oraz przyległych terenów Ukrainy – Wołynia i zachodniego Podola. W artykule rozpatrywane są „wschodnie” grupy: leżnicka, czerepińsko łagodowska i zachodniopodolska w kontekście odkryć w Chotyńcu.

Dark ellipsoid beads with opaque glass thread decoration found in Britain

2021-01-05T14:11:31+01:00

Dark glass ellipsoid beads decorated with coloured glass threads are a relatively rare bead type that to date have mostly been found in Central Europe and the Near East. The author has located four examples of these beads in British museums, all from datable levels. This paper describes the British beads in detail and compares them with similar finds elsewhere. She also investigates the making of the beads using hot glass beadmaking skills.

Skandynawowie nad rzeką Parsętą: problem wikińskich grobów na cmentarzysku w Świelubiu na Pomorzu Zachodnim

2021-01-05T17:27:48+01:00

W pobliżu dziewiątowiecznego grodu w Bardach, na południe od Kołobrzegu, na Pomorzu Zachodnim, w miejscowości Świelubie, znajduje się cmentarzysko składające się z ponad stu kurhanów, spośród których zbadano trzydzieści sześć. W sześciu z nich, kobiecych i męskich, były przedmioty typowe dla Skandynawów. Znaleziska te przez długi czas stanowiły problem nie tylko badawczy, ale i polityczny. Artykuł jest poświęcony skandynawskim przedmiotom ze Świelubia, ich przynależności kulturowej i chronologii. Studium pozwoliło ustalić, że pochowani byli Szwedami, mającymi związek z handlowym emporium Birka na jeziorze Mälaren w środkowej Szwecji; datowanie grobów wskazuje na 2 poł. IX w.

Prolegomena do studiów nad gramotami brzozowymi

2021-01-05T14:13:50+01:00

W artykule zasygnalizowane zostały podstawowe zagadnienia związane ze studiami nad gramotami brzozowymi. Szerzej przedstawiono problematykę dotyczącą korespondencji rytej w korze brzozy. Autor omawia wzmianki w Kitāb al-Fihrist i w tzw. Zapytaniach Kiryka. Podkreśla, że gramoty są zabytkami piśmiennictwa, ale też materiałem archeologicznym. Zwraca uwagę na złożony charakter procesów odczytania, analizy, interpretacji i tłumaczenia tekstów zapisanych na korze brzozy. Charakteryzuje gramoty jako produkt działalności człowieka, a wyryte na nich znaki jako informacje przekazywane w ramach aktów komunikacji. Porównuje znaczenie zapisów na gramotach i przekazów źródeł narracyjnych, zauważając, że wartość tych pierwszych trudno przecenić. Dostrzega w gramotach przykład materiału źródłowego mogącego być przedmiotem współpracy międzydyscyplinarnej.

Glass melting experiments in the reconstruction of glass furnace from the 9th century

2021-01-05T14:14:40+01:00

The authors research and publish the results from a glass melting experiments conducted in a reconstruction of a historic wood-fired furnace from the 9th c. during the 2017–2019 period. The experiments focused on soda-lime glass and were implemented as pilot for the planned, long-term and annual experimentations in the Archeopark in Hanušovce nad Topľou. Experimental glass batches were weighed according to the composition of glass from archaeological samples from the 9th c., as well as according to the model soda ash glass. The aim was to obtain experimental data to verify archaeometric research of historical glass. The study focused on the possible use of a wood-fired furnace in the melting glass from glass batches, the effects of ash on the composition of glass, remelting of glass cullet, penetration of elements from crucible and flue gases into molten glass, causes of different quality of glass remelting or colouring with added CuO and MnO. Another aim of the study was to compare the results of the glass analyses from the SEM/EDS and XRF method, which we later interpret in historical contexts.

Zarys stanu i problematyki polskich badań nad naczyniami szklanymi z XIV–XVIII wieku w latach 1987–2018

2021-01-05T14:15:13+01:00

Przedmiotem artykułu są naczynia szklane będące znaleziskami archeologicznymi, datowane na okres późnego średniowiecza i czasów nowożytnych, uwzględnione w polskich publikacjach z lat 1987–2018. Są to głównie opracowania archeologiczne, ale również istotne w badaniach nad tymi wyrobami studia z zakresu historii, historii sztuki, chemii i konserwatorstwa. Celem autorki było zebranie dotychczas upowszechnionego zasobu tej kategorii źródeł z obszaru współczesnej Polski, omówienie sposobu ich prezentacji, określenie miejsc pozyskania, liczebności i zawartości zbiorów. Wskazane zostały też zagadnienia podejmowane dotychczas przez badaczy, zarówno te rozwiązane, jak i niedostatecznie poznane, wymagające dalszych studiów.

W kwestii uwarunkowań środowiskowych wytwórczości ceramiki „ścieralnej” w kulturze przeworskiej

2021-01-05T14:15:31+01:00

W niniejszym artykule zwrócono uwagę na istotne znaczenie lokalnych cech środowiska paleogeograficznego w wytwórczości ceramiki. Ignorowanie faktów wynikających z jego analizy może prowadzić do błędów interpretacyjnych. Zagadnienie to omówiono na przykładzie ceramiki szarej, o powierzchniach ścieralnych, będącej odmianą szeroko rozpowszechnionej w Barbaricum (I–V w. n.e.) wykonanej na kole ceramiki barwy szarej o powierzchniach bez śladów ścieralności. Zwrócono uwagę na rolę użytych surowców, które przyczyniają się do powstawania efektu „ścieralności”. Podjęto dyskusję z koncepcją specjalnej technologii, która miała umożliwić produkcję dobrej jakości ceramiki z surowców o dużej zawartości kwarcu.

Iwona Sobkowiak-Tabaka, Rozwój społeczności Federmesser na Nizinie Środkowoeuropejskiej

2021-01-05T14:15:49+01:00