Kwartalnik Historii Kultury Materialnej

Uncommon everyday married life in supplications from the province of Gniezno to the Apostolic Penitentiary in the fifteenth century

2021-12-24T19:51:13+01:00

Penitencjaria Apostolska oprócz spraw duchowieństwa, Kościoła i religii, zajmowała się także sprawami małżeńskimi. Do kompetencji Penitencjarii należało głównie udzielanie dyspens od przeszkód małżeńskich, ale także absolucji, gdy zawarto małżeństwo ze świadomością istnienia przeszkody oraz rozstrzyganie spraw wątpliwych lub niejasnych. Najczęstszym problemem małżeńskim w metropolii gnieźnieńskiej była przeszkoda pokrewieństwa w stopniu czwartym i trzecim. Wśród omawianych kwestii znajdują się także wątki dotyczące przemocy w rodzinie, skomplikowanych układów między krewnymi, aktów bigamii i historie miłosne. Wszystko to rozgrywało się w stosunkowo wąskich grupach osób spokrewnionych i spowinowaconych ze sobą.

Spiżarnia biskupa. Konsumpcja na dworze biskupów wrocławskich w świetle rachunków z 1449 i 1450 roku

2021-12-24T19:51:11+01:00

Artykuł zawiera analizę rachunków z dworu legnickiego, centrum jednego z kluczy majątkowych biskupstwa wrocławskiego. Zachowane zapiski zawierają obszerne wykazy produktów dostarczonych na potrzeby biskupa Piotra Nowaka, podczas jego pięciu wizyt w Legnicy, między czerwcem 1449 r. a końcem kwietnia 1450 r. W rachunkach rysuje się wyraźna różnica między zwykłym trybem funkcjonowania dworu, a nadzwyczajnym okresem, gdy gości w nim jego właściciel. Zwraca uwagę przede wszystkim różnorodność produktów oraz dbałość, aby podczas każdej z wizyt podać inne, nieserwowane wcześniej specjały. Większość tych delikatesów kupowano w niewielkich ilościach, z przeznaczeniem dla wąskiego grona, być może tylko dla biskupa.

„Brassolety” i „rafiały”. Przepisy kulinarne Władysława Rogalińskiego z ok. 1650 roku

2021-12-24T19:51:12+01:00

Zbiór przepisów kulinarnych kasztelana nakielskiego Władysława Rogalińskiego z ok. 1650 r. to przykład zainteresowania przedstawiciela bogatej szlachty sferą kuchni, świadczący o recepcji wzorów północnowłoskich. Obok barokowej estetyki, odpowiadającej wrażliwości polskiej szlachty, zwraca uwagę oparta na języku włoskim terminologia kulinarna. Świadczy to nie tylko o recepcji modnych wzorców smaku i strategii społecznego wyróżnienia, ale wskazuje też na jej przejmowanie za pośrednictwem niemieckim. W zbiorze kasztelana Rogalińskiego brak przy tym odniesień do nowego, propagowanego od połowy XVII w. francuskiego (klasycystycznego) wzorca kulinarnego, obecnego w Polsce już w pierwszej połowie tegoż stulecia.

Szlachecki dwór kobiecy w świetle raptularzy domowych i regestrów majątkowych z początku XVIII wieku na przykładzie dworu Teresy z Potockich Zamoyskiej

2021-12-24T19:51:12+01:00

Artykuł prezentuje organizację dworu przedstawicielki znaczącej magnackiej rodziny, Teresy z Potockich Zamoyskiej, ordynatowej, starościny płoskirowskiej. To próba rekonstrukcji struktury, składu osobowego i podstaw ekonomicznych kobiecego dworu na przełomie XVII i XVIII w., opracowana na podstawie regestrów majątkowych, rozliczeń ze służbą, rejestrów wydatków i przychodów dworskich. Przybliżono również sylwetkę samej Zamoyskiej (żyjącej w latach przed 1667–1713) i jej sytuację zmieniającą się po zawarciu kolejnych związków małżeńskich.

The inventory of Michael Meyer’s property (1758) as a reflection of a Tallinn (Reval) merchant’s material world during the Age of the Enlightenment

2021-12-24T19:51:12+01:00

Inwentarz pośmiertny rewalskiego kupca Michaela Meyera jest jednym z najobszerniejszych rejestrów dóbr osiemnastowiecznych obywateli tegoż miasta. W tym unikatowym źródle znalazł odbicie niemal kompletny świat rzeczy mieszczanina. Rejestr przedstawia szczegółowy obraz jego sukcesu zawodowego, stylu życia i zainteresowań, a lista różnorodnego wyposażenia gospodarstwa domowego daje wyobrażenie o domostwie zamożnego kupca z północnego wschodu osiemnastowiecznej Europy. Unikatowy materiał źródłowy — testament, inwentarz pośmiertny oraz rejestry aukcyjne majątku Michaela Meyera — zapewnia szczegółowy wgląd w rozwój kultury materialnej Rewala, a tym samym w historię kultury materialnej Europy Północnej doby oświecenia.

„Wieczny jak piramidy pomnik nieśmiertelnej pamięci”. Uwagi o epitafijnej funkcji portretu trumiennego w okresie nowożytnym

2021-12-24T19:51:10+01:00

Artykuł poświęcono dotychczas nieopracowanej w literaturze przedmiotu kwestii funkcji, jakie portret trumienny spełniał po pochówku. Wizerunek zmarłego zawieszany w przestrzeni sakralnej utrwalał pamięć o nim oraz podkreślał jego „obecność” w czasie liturgii. Podstawą analiz są przede wszystkim inskrypcje identyfikujące zmarłego, towarzyszące wizerunkowi, przeważnie umieszczane na osobnych blachach mocowanych z portretem do trumny. Teksty te często mają formę panegiryku, a zawierają zwroty adresowane głównie do uczestników praktyk religijnych już po pochówku. Inskrypcje odzwierciedlają odmienne wizje zaświatów u katolików i protestantów.

Reminiscencje sztuki nowożytnej w nagrobkach z XIX wieku z pełnoplastyczną figurą śpiącego niemowlęcia na Powązkach w Warszawie

2021-12-28T21:43:38+01:00

Tematem artykułu są klasycystyczne nagrobki cokołowe z pełnoplastyczną figurą leżącego dziecka. Na Powązkach znajduje się pięć tego typu obiektów z XIX w.: nagrobek Aleksandra Rzempołuskiego, Stefanii Wolskiej, Gabriela Józefa Komorowskiego, Romualda Krassowskiego i Wiktora Zeydlera. Na ich podstawie można prześledzić ciągłość w stosowaniu typu formalnego postaci nagiego, śpiącego dziecka w sztuce sepulkralnej. W dziełach antycznych poprzez symbolikę elementów umieszczanych w pobliżu postaci wskazywano, że śmierć jest jedynie snem. Na nagrobkach nowożytnych ukazywano różne symbole vanitas, które miały przypominać o nietrwałości ludzkiej egzystencji. W nagrobkach klasycystycznych, wśród zestawu przedmiotów trzymanych przez dziecko, był także krzyż jako znak zmartwychwstania — życia wiecznego.

Goldwasser i jopenbier. Produkcja wódki i piwa w Gdańsku w długim XIX wieku (do 1914 roku)

2021-12-24T19:51:11+01:00

Produkty gdańskich browarników i destylatorów, szczególnie ciężkie piwo jęczmienne (jopenbier) oraz korzenne likiery, cieszyły się w XVII–XVIII w. wielką sławą w Polsce, w całej Europie Środkowej i Wschodniej. Smak oraz wygląd gdańskiej wódki (Goldwasser) sławili poeci niemieccy, a jej legenda trafiła nawet na strony polskiego eposu narodowego Pan Tadeusz (z 1834 r.). Autor artykułu przedstawił sytuację gdańskiego rzemiosła gorzelniczego oraz browarniczego od schyłku XVIII w. do wybuchu pierwszej wojny światowej. Na podstawie statystyk handlowych ukazano zmieniającą się strukturę wytwórców, wielkość, ceny produkcji oraz eksport, a także reakcję na zmieniające się gusty konsumentów w epoce przemysłowej.

Fabryki wyrobów tytoniowych w Bydgoszczy w drugiej połowie XIX wieku do ustanowienia Polskiego Monopolu Tytoniowego w 1922 roku

2021-12-24T19:51:11+01:00

Celem artykułu jest prześledzenie historii przemysłu tytoniowego w Bydgoszczy od połowy XIX w. do momentu ustanowienia w 1922 r. Polskiego Monopolu Tytoniowego. W badaniach korzystano z Akt Rejestru Handlowego, Akt miasta Bydgoszczy i Akt budowlanych miasta Bydgoszczy z lat 1850–1925. Informacje archiwalne uzupełniono o dane z prasy codziennej z okresu 1908–1924. Temat ukazano na tle sytuacji politycznej i gospodarczej miasta (do 1920 r. Bydgoszcz była pod zaborem pruskim, a po 1920 r. wróciła w granice państwa polskiego). Działalność zakładów w analizowanym okresie była ważnym elementem gospodarki miejscowej i państwowej.

Paul Gulden — mint master of sixteenth-century Tallinn. Some remarks on the book of Ivar Leimus [review]

2021-12-24T19:51:10+01:00

Recenzja książki.