Kwartalnik Historii Kultury Materialnej

„Świat rzeczy” biskupa sufragana łuckiego Adama Rostkowskiego (1660–1738) w świetle rejestru jego ruchomości

Agnieszka Laszczak-Słaby — 2024-11-30

W tekście przedstawiono spis mobiliów sufragana łuckiego Adama Rostkowskiego, powstały przed jego śmiercią (zm. 5 marca 1738 r.). Biskup pochodził ze szlacheckiego rodu z Mazowsza, spokrewniony był między innymi z rodziną Szczuków. Publikowany rejestr znany jest wyłącznie z kopii przechowywanej wraz z innymi dokumentami sporządzonymi w związku ze śmiercią księdza. Wartość tego źródła wynika z bogactwa informacji na temat materialnego świata katolickiego hierarchy, jak i wiadomości o jego
najbliższym otoczeniu. Rejestr składa się ze spisu przedmiotów i koni oraz zawiera adnotacje, co do ich rozdysponowania po zgonie duchownego. Pozwala to wskazać najbliższą biskupowi grupę ludzi oraz określić materialne zasoby, jakie zgromadził.

Witold Świętosławski, Prusowie i Wielki Step. Ślady tradycji stepowych koczowników u zachodnich Bałtów

Tomasz Nowakiewicz — 2024-11-30

Recenzja

Mirosław Bogdan, Dzieło opata z Saint-Denis a architektura gotycka południowej Polski. Mistyka, cystersi, ołtarz. L’oeuvre de l’abbé de Saint-Denis et l’architecture gothique au sud de la Pologne. La mystique, les cisterciens, l’autel

Jarosław Jarzewicz — 2024-11-30

Recenzja

Józef Piłatowicz, Elektryfikacja Polski w dwudziestoleciu międzywojennym

Przemysław Sadłowski — 2024-11-30

Recenzja

Raimo Pullat, Risto Pullat, Vodka Sea: the illicit alcohol trade in the Baltic Sea Region between the World Wars

Andrzej Klonder — 2024-11-30

Recenzja

Sławomir Łotysz, Pińskie błota. Natura, wiedza i polityka na polskim Polesiu do 1945 roku

Michał Pospiszyl — 2024-11-30

Recenzja

Kilka uwag o srebrnym pierścieniu z inskrypcją z Tumu pod Łęczycą

Miłosz Sosnowski — 2024-11-30

Artykuł stanowi próbę nowego objaśnienia inskrypcji („Tot vivas felix, quot vivit tempora fenix”) na srebrnym pierścieniu romańskim odkrytym na grodzisku w Tumie pod Łęczycą w 2009 r. Dotychczasowa interpretacja wskazywała na chrystologiczne konotacje napisu oraz jego wyjątkowość wśród inskrypcji na pierścieniach. Autor artykułu wskazuje natomiast na jego bliskie analogie formalne i treściowe w piśmiennictwie średniowiecznym, zwłaszcza w formułach salutacyjnych, zarówno w okresie poprzedzającym hipotetyczne powstanie pierścienia w XI–XII w., jak i w okresie późniejszym. Analogie te pozwalają domyślać się nie tylko znaczenia napisu na pierścieniu, ale też jego zamierzonej funkcji oraz środowiska intelektualnego zleceniodawcy.

Zamki litewskiego rodu Gasztołdów w pierwszej połowie XVI wieku

Wojciech Bis — 2024-11-30

Celem artykułu jest scharakteryzowanie zamków należących do litewskiego rodu Gasztołdów w pierwszej połowie XVI w. Ustalono, że było ich co najmniej dziesięć. Wiadomości na temat ich architektury, techniki budowy i lokalizacji uzyskano ze źródeł pisanych, publikowanych danych historycznych i wyników badań archeologicznych. Opisano też ich zaplecza gospodarcze i arsenały. Podjęto także próbę wskazania podobieństw i różnic między analizowanymi obiektami. Na tej podstawie wnioskowano na temat potencjału militarnego i ekonomicznego ich właścicieli. Zaprezentowane informacje o zamkach gasztołdowskich stanowią ważny materiał do studiów nad rozwojem prywatnych siedzib obronnych w XV i XVI w. na terenie Wielkiego Księstwa Litewskiego.

Rozważania na temat zawartości i okoliczności ukrycia tzw. skarbu bydgoskiego

Małgorzata Grupa — 2024-11-30

W artykule przedstawiono tzw. skarb bydgoski, znaleziony w czasie systematycznych badań archeologicznych w katedrze bydgoskiej w styczniu 2018 r. Wstępna analiza jego zawartości — monet, dewocjonaliów, biżuterii — pozwoliła na określenie przedziału czasu gromadzenia tych przedmiotów na ok. 157 lat (1495–1652). Charakterystyka artefaktów daje różne możliwości interpretacji odkrytych klejnotów. Zgromadzone informacje są podstawą do wskazania mieszczan lub okolicznej szlachty jako potencjalnych posiadaczy opisanego majątku. Czas zakończenia gromadzenia monet (1652) pozwala na przypuszczenie, że w czasie zagrożenia wojennego zebrane dobra umieszczono pod posadzką kościoła św. św. Marcina i Mikołaja. Właściciel tego majątku mógł zginąć i nie przekazać nikomu informacji o jego zdeponowaniu.