Arabic Dirhams and Other Trade Related Artefacts from Łozina, Długołęka Commune, Lower Silesia

Aleksandra Pankiewicz; Arkadiusz Panic; Jakub Karol Pawlicki

doi:10.23858/WN69.2025.003

Opublikowane: 2025-12-23

Tom 69 Nr 213 (2025)

Nowe znaleziska dirhemów arabskich i inne zabytki wiązane z handlem z Łoziny, gm. Długołęka, woj. dolnośląskie

Aleksandra Pankiewicz , Arkadiusz Panic , Jakub Karol Pawlicki

Wiadomości Numizmatyczne

Dział: Artykuły

https://doi.org/10.23858/WN69.2025.003

Abstrakt

Badania w Łozinie (gm. Długołęka) dostarczyły nie tylko ciekawych spostrzeżeń dotyczących rozwoju, czasu funkcjonowania i zaniku rozległego kompleksu osadniczego z X w., ale przyniosły też nowe odkrycia dirhemów arabskich. Znaleziska te są o tyle cenne, że monety tego typu rzadko występują w kontekście osadniczym, a zdecydowanie częściej w skarbach. W artykule zaprezentowano wzmiankowane dirhemy oraz inne przedmioty z tego stanowiska łączone z handlem. Wśród nich były również monety o młodszej metryce (grosz praski) oraz odważniki. Zakwestionowano zarówno funkcję, jak i wczesnośredniowieczną metrykę tych ostatnich. Skupiono się natomiast na samych dirhemach, porównując je z innymi znaleziskami z X w. ze Śląska. Ich odkrycie w Łozinie obrazuje znaczenie tego ośrodka w 2. poł. X w., lecz jest także punktem do dyskusji nad przebiegiem lokalnych i ponadlokalnych szlaków handlowych w tym czasie.

Słowa kluczowe:

arabskie dirhamy, kontakty handlowe, X wiek, Wrocław, Śląsk

Pobierz pliki

PDF (English)

Zasady cytowania

Pankiewicz, A., Panic, A., & Pawlicki, J. K. (2025). Nowe znaleziska dirhemów arabskich i inne zabytki wiązane z handlem z Łoziny, gm. Długołęka, woj. dolnośląskie. Wiadomości Numizmatyczne, 69(213), 43–73. https://doi.org/10.23858/WN69.2025.003

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Adamczyk D. 2009. Między Kijowem, a Gnieznem. Wybrane aspekty topografii i funkcji arabskiego srebra na ziemiach słowiańskich w X i na początku XI wieku, Średniowiecze Polskie i Powszechne 1 (5), pp. 66–79.
Google Scholar

Adamczyk D. 2015. Czy bez Mahometa nie byłoby Mieszka i Bolesława I? Arabski system handlowy a ekonomia polityczna społeczeństw Europy Środkowo-Wschodniej w X wieku, Historia Slavorum Occidentis 1(8), pp. 19–33.
Google Scholar

Adamczyk D. 2018. Srebro i władza. Trybuty i handel dalekosiężny a kształtowanie się państwa piastowskiego i państw sąsiednich w latach 800–1100, Warszawa.
Google Scholar

Bartczak A., Pokora H., Suchodolski S. 1990. Skarb z X w. z Obiszowa w woj. legnickim, Wiadomości Numizmatyczne XXXIV/1–2, pp. 9–29.
Google Scholar

Bogucki M. 2013. Coin finds from Wolin and its hinterland, [in:] M. Bogucki, M. Rębkowski (eds), Economies, monetisation and society in the west Slavic lands, Szczecin, pp. 345–358.
Google Scholar

Bogucki M. 2016. Intercultural relations of the inhabitants of Polish territory in the 9th and 10th centuries, [in:] M. Trzeciecki (ed.), The Past Societies 5, 500 AD–1000 AD, Warszawa, pp. 223–276.
Google Scholar

Bogucki M. 2020. O fragmentaryzacji srebra wczesnośredniowiecznego: na ile wiarygodne są dane metrologiczne? Przypadek skarbu z Mózgowa na Warmii (t.p.q. 1009), Slavia Antiqua LX, pp. 221–238 <https://doi.org/10.14746/sa.2019.60.8>.
Google Scholar

Bogucki M., Malarczyk D., Marczak E. 2005. Skarb dirhamów z X wieku z grodziska w Truszkach Zalesiu, pow. Kolno, woj. podlaskie, Wiadomości Numizmatyczne XLIX/2, pp. 173–190.
Google Scholar

Butent-Stefaniak B., Malarczyk D. 2009. Obieg pieniężny na Śląsku we wczesnym średniowieczu (od X do połowy XII wieku), Wrocław.
Google Scholar

Chrzan K. 2014. Uwagi do studiów nad osadnictwem wschodniego dorzecza Baryczy od 2 poł. IX w. do poł. XI w., [in:] K. Chrzan, K. Czapla, S. Moździoch (eds), Funkcje grodów w państwach wczesnośredniowiecznej Europy Środkowej, Wrocław-Głogów, pp. 91–225.
Google Scholar

Chrzan K. 2018. Miejsce w krajobrazie oraz funkcje wczesnośredniowiecznych grodów w dorzeczach środkowej i górnej Obry, Baryczy oraz środkowej Prosny w IX i X w., Przegląd Archeologiczny 66, pp. 261–282.
Google Scholar

FMP IV.B. 2013. B. Butent-Stefaniak, P. Ilisch, D. Malarczyk, T. Nowakiewicz, W. Nakielski, Frühmittelalterliche Münzfunde aus Schlesien, [in:] M. Bogucki, P. Ilisch, S. Suchodolski (eds), Frühmittelalterliche Münzfunde aus Polen. Inventar IV, Warszawa, pp. 226–494.
Google Scholar

Gediga B. 2022. Gród wczesnośredniowieczny na Ostrówku w Opolu. Synteza, Wrocław.
Google Scholar

Gruszka B., Michalak A. 2019. Preliminary results of using interdisciplinary model of research in the early medieval settlement complex in Grodziszcze, site l, Świebodzin county, [in:] K. Chrzan, S. Moździoch, S. Rodak (eds), Współczesne metody badań wczesnośredniowiecznych grodów Europy Środkowo-Wschodniej, Wrocław, pp. 197–210.
Google Scholar

Kara M. 2009. Najstarsze państwo Piastów – rezultat przełomu czy kontynuacji? Studium archeologiczne, Poznań.
Google Scholar

Kara M. 2018. Transformations of Elite Culture in Wielkopolska Related to the Process of the Piast State Formation (with a Particular Emphasis on Strongholds). An Archaeological Perspective, [in:] P. Kouřil, R. Procházka (eds), Moravian and Silesian strongholds of the tenth and eleventh centuries in the context of Central Europe, Brno, pp. 307–318.
Google Scholar

Kara M., Krąpiec M. 2000. Możliwości datowania metodą dendrochronologiczną oraz stan badań dendrochronologicznych wczesnośredniowiecznych grodzisk z terenu Wielkopolski, Dolnego Śląska i Małopolski, [in:] H. Samsonowicz (ed.), Ziemie polskie w X wieku i ich znaczenie w kształtowaniu się nowej mapy Europy, Kraków, pp. 303–327.
Google Scholar

Kolenda J. 2008. Wczesnośredniowieczny Milicz w świetle wykopalisk, [in:] J. Kolenda (ed.), Milicz. Clavis Regni Poloniae. Gród na pograniczu, Wrocław, pp. 9–63.
Google Scholar

Kolenda J. 2011. Wczesnośredniowieczne osadnictwo grodowe pogranicza Śląska i Wielkopolski w świetle analiz dendrochronologicznych, [in:] M. Rębkowski, S. Rosik (eds), Populi terrae marisque: prace poświęcone pamięci Profesora Lecha Leciejewicza, Wrocław, pp. 41–65.
Google Scholar

Kolenda J. 2013. Okucia z wczesnośredniowiecznego grodu w Miliczu, Archeologia Polski 58/1–2, pp. 129–141.
Google Scholar

Kotowicz P.N., Śnieżko G. 2016. Clipped Prague groschen of John of Luxembourg (John of Bohemia) from the Medieval hillfort in Sanok-Biała Góra, Notae Numismaticae 11, pp. 221–242.
Google Scholar

Krąpiec M. 2023. Wyniki analizy dendrochronologicznej próbek drewna z grodziska Łozina, gm. Długołęka, Kraków, typescript in the Archives of the Institute of Archeology, University of Wrocław.
Google Scholar

Kouřil P., Procházka R. 2018. Moravian Centres between the Mojmirids and Přemyslids, [in:] P. Kouřil, R. Procházka (eds), Moravian and Silesian strongholds of the tenth and eleventh centuries in the context of Central Europe, Brno, pp. 41–72.
Google Scholar

Kurnatowska Z. 2000. Relacje Wielkopolski i Śląska w okresie plemiennym i wczesnopaństwowym, [in:] M. Młynarska-Kaletynowa, E. Małachowicz (eds), Śląsk około roku 1000, Wrocław, pp. 11–24.
Google Scholar

Kurnatowska Z., Kara M. 2008. Wielkopolska południowa między Ziemią Gnieźnieńską a Śląskiem, [in:] J. Kolenda (ed.) Milicz. Clavis Regni Poloniae. Gród na pograniczu, Wrocław, pp. 157–169.
Google Scholar

Łosiński W. 1993. Chronologia, skala i droga napływu monet arabskich do krajów europejskich u schyłku IX i w X wieku, Slavia Antiqua XXXIV, pp. 28–33.
Google Scholar

Maćkowski T. 2016a. Odważniki z wykopalisk przy ulicy Chmielnej 73-74 w Gdańsku, [in:] R. Krzywdziński (ed.), Dantiscum 1, Gdańsk, pp. 151–161.
Google Scholar

Maćkowski T. 2016b. Plomby towarowe z wykopalisk przy ulicy Chmielnej 73-74 w Gdańsku, [in:] R. Krzywdziński (ed.), Dantiscum 1, Gdańsk, pp. 171–217.
Google Scholar

Malarczyk D. 2015. Między Wschodem a Zachodem od Damaszku do Andaluzji Pieniądz islamski w wiekach średnich, Kraków.
Google Scholar

Malarczyk D. 2022. Monety islamskie, [in:] B. Paszkiewicz, T. Stolarczyk (eds), Skarb srebrny z X w. z Czarnkowa pod Legnicą (A Tenth-Century Silver Hoard from Czarnków near Legnica), Legnica-Wrocław, pp. 73–80.
Google Scholar

Matyja A. 2023. Cmentarzysko szkieletowe „Niemcza II” na tle wczesnośredniowiecznych praktyk sepulkralnych na pograniczu śląsko-czeskim, typescript in the Archives of the Institute of Archeology, University of Wrocław.
Google Scholar

Moździoch S. 1998. Wczesnośredniowieczne grody śląskie a ówczesne podziały plemienne, [in:] H. Kóčka-Krenz, W. Łosiński (eds), Kraje słowiańskie w wiekach średnich. Profanum i sacrum, Poznań, pp. 99–114.
Google Scholar

Moździoch S. 2003. Śląsk wczesnośredniowieczny w świetle badań archeologicznych i historycznych - crambe bis cocta?, [in:] W. Chudziak (ed.), Civitas Schinesghe cum pertinentiis, Toruń, pp. 51–87.
Google Scholar

Moździoch S., Przysiężna-Pizarska M. 2008. Gród Recen – refugium episcopi, [in:] J. Kolenda (ed.), Milicz. Clavis Regni Poloniae. Gród na pograniczu, Wrocław, pp. 235–254.
Google Scholar

Nowakowa J. 1951. Rozmieszczenie komór celnych i przebieg dróg handlowych na Śląsku do końca XIV wieku, Wrocław.
Google Scholar

Pankiewicz A. 2022. Między centrum, zapleczem a szlakiem handlowym. Wymiana i obieg pieniężny w tzw. ośrodkach centralnych we wczesnym średniowieczu na przykładzie Wrocławia, Archeologia Polski 67, pp. 159–198 <https://doi.org/10.23858/APol67.2022.006>.
Google Scholar

Pankiewicz A. 2023. Wrocław. Gród na Ostrowie Tumskim we wczesnym średniowieczu, Warszawa-Wrocław.
Google Scholar

Pankiewicz A., Pawlicki J.K. 2023. Sprawozdanie z badań przeprowadzonych w 2022 roku na grodzisku wczesnośredniowiecznym w Łozinie, gm. Długołęka, woj. dolnośląskie, typescript in the Archives of the Institute of Archeology, University of Wrocław.
Google Scholar

Pankiewicz A., Rodak S. 2019. Łozina – wczesnośredniowieczny kompleks osadniczy na przedpolu Wrocławia. Problem chronologii i funkcji, Śląskie Sprawozdania Archeologiczne 6, pp. 147–173.
Google Scholar

Pankiewicz A., Rodak S. 2022. Przemiany osadnicze na terenie Wrocławia i jego przedpola we wczesnym średniowieczu, Przegląd Archeologiczny 70, pp. 211–244 <https://doi.org/10.23858/pa70.2022.2556>.
Google Scholar

Paszkiewicz B. 2022. Skarb z Czarnkowa: zanim powstał Śląsk, [in:] B. Paszkiewicz, T. Stolarczyk (eds), Skarb srebrny z X w. z Czarnkowa pod Legnicą (A Tenth-Century Silver Hoard from Czarnków near Legnica), Legnica-Wrocław, pp. 157–186.
Google Scholar

Paszkiewicz B. 2023. Śląsk w X wieku: źle postawione zagadnienie, Slavia Antiqua LXIV, pp. 77–131 <https://doi.org/10.14746/sa.2023.64>.
Google Scholar

Paszkiewicz B., Wachowski K. 2018. Nowa postać handlu (XIII–XV wiek). Przykład Wrocławia, [in:] J. Piekalski, K. Wachowski (eds), Rytm rozwoju miasta na kulturowym pograniczu. Studium strefy placu Nowy Targ we Wrocławiu. Część 1, Wratislavia Antiqua 23/1, Wrocław, pp. 500–538.
Google Scholar

Paternoga M. 2003. Stanowisko nr 1 we Wszemirowie, pow. Trzebnica, w świetle dawniejszych i najnowszych badań, Śląskie Sprawozdania Archeologiczne 45, pp. 157–174.
Google Scholar

Pedersen U. 2008. Weights and Balances, [in:] D. Skre (ed.), Means of Exchange. Dealing with Silver in the Viking Age, Kaupang Excavation Project Publication Series 2, Norske Oldfunn XXIII, Aarhus, pp. 119–195.
Google Scholar

Pinta V. 2015. Typologie a chronologie pražských grošů Karla IV. (1346–1378), Praha.
Google Scholar

Rzeźnik P. 2006. Problem tezauryzacji mis żelaznych typu śląskiego w świetle studiów źródłoznawczych tzw. skarbów jednorodnych, Fontes Archaeologici Posnanienses 42, pp. 175–204.
Google Scholar

Suchodolski S. 1984. Skarb monet i ozdób z X wieku oraz inne monety znalezione na cmentarzysku w Niemczy, Wiadomości Numizmatyczne XXVIII/1–2, pp. 92–105.
Google Scholar

Teske G. 2000. Ze studiów nad osadnictwem grodowym w południowo-wschodniej Wielkopolsce, Slavia Antiqua XLI, pp. 107–128.
Google Scholar

Teske G. 2003. Budownictwo grodowe w Wielkopolsce południowej w państwie pierwszych Piastów. Wstęp do problematyki, Wielkopolskie Sprawozdania Archeologiczne 6, pp. 105–115.
Google Scholar

Wachowski K. 2002. Przybory kupieckie ze Starego Miasta we Wrocławiu, [in:] J. Piekalski (ed.), Rynek wrocławski w świetle badań archeologicznych, cz. II, Wratislavia Antiqua 5, Wrocław, pp. 277–286.
Google Scholar

Wachowski K. 2010. Kultura kupiecka, [in:] J. Piekalski, K. Wachowski (eds), Ulice średniowiecznego Wrocławia, Wratislavia Antiqua 11, Wrocław, pp. 205–208.
Google Scholar