Archaeological Aspects of Jewish Burial Rite : History, Archaeological Excavation and Verification of Two Jewish Cemeteries – Warsaw’s Bródno and Węgrów, Mazovia (Poland)

Wojciech Bis; Wiesław Więckowski

doi:10.23858/FAH36.2023.005

Published: 2023-12-06

Vol. 36 (2023)

Archaeological Aspects of Jewish Burial Rite

Wojciech Bis , Wiesław Więckowski

Fasciculi Archaeologiae Historicae

Section: Articles

https://doi.org/10.23858/FAH36.2023.005

Abstract

Archaeological research in relation to Jewish cemeteries is rarely undertaken, which is why any excavations, often carried out on the occasion of investments, are extremely valuable. The excavations in the area of two Masovian cemeteries, in Bródno in Warsaw and in Węgrów, were also of a verification nature. In Bródno, an attempt was made to mark the southern border of the cemetery, and in Węgrów, an attempt was made to establish the existence of a cemetery, the extent of which is not visible in the field. In both cases, archaeological research was carried out in cooperation with the Rabbinical Commission for Cemeteries and in accordance with the guidelines considering the attitude of Judaism to human remains. Based on source and religious texts, a set of features has also been created that help in identifying burials (and cemeteries).

Keywords:

Jewish cemetery, archaeology, excavations, Judaism, Bródno, Węgrów

Download files

PDF

Citation rules

Bis, W., & Więckowski, W. (2023). Archaeological Aspects of Jewish Burial Rite : History, Archaeological Excavation and Verification of Two Jewish Cemeteries – Warsaw’s Bródno and Węgrów, Mazovia (Poland). Fasciculi Archaeologiae Historicae, 36, 99–117. https://doi.org/10.23858/FAH36.2023.005

Cited by / Share

Licence

This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.

References

Sources
Google Scholar

Metryka… – Archiwum Główne Akt Dawnych. Metryka Koronna. Księga wpisów, 296, fol. 84v-85.
Google Scholar

Bielski M. (Marcin Wolski herbu Prawdzic) 1564. Kronika. tho iesth, Historya Swiata na sześc wiekow, a cżterzy Monarchie, rozdźielona z rozmaitych Historykow, tak w swiętym pismie Krześćijańskim Zydowskim, iako y Pogańskim, wybierana y na Polski ięzyk wypisana dosthathecżniey niż pierwey, s przydanim wiele rzecży nowych: Od pocżatku Swiata, aż do tego roku, ktory sie pisze 1564. s Figurami ochędożnymi y własnymi. Digitized version available on-line: http://www.wbc.poznan.pl/
Google Scholar

References
Google Scholar

Baliński M., Lipiński T. 1886. Starożytna Polska pod względem historycznym, jeograficznym i statystycznym opisana 3. Warszawa.
Google Scholar

Berger J. 1969. Z dziejów Targówka. “Rocznik Warszawski” 9, 61-85.
Google Scholar

Bergman E., Sienkiewicz O. (eds.) 2000. Żydzi Warszawy. Materiały konferencji w Żydowskim Instytucie Historycznym w 100 rocznicę urodzin Emanuela Ringelbluma. Warszawa.
Google Scholar

Bielawski K. 2020. Zagłada cmentarzy żydowskich. Biblioteka „Więzi” 359. Warszawa.
Google Scholar

Bis M. 2023. The State of Archaeological Research on Jewish Cemeteries in Central Europe. New Approach. “Fasciculi Archaeologiae Historicae” 36, 29-62. DOI: https://doi.org/10.23858/FAH36.2023.002
Google Scholar

Bis M., Skóra K. 2023. Perspectives archéologiques sur les cimetières juifs d’Europe centrale. In: P. Salmona, Ph. Blanchard, E. Sagasser (eds.), Archéologie du judaïsme en Europe. Paris, 309-326. DOI: https://doi.org/10.3917/cnrs.salmo.2023.01.0309
Google Scholar

Bis W., Więckowski W. 2017. Cmentarz żydowski w Węgrowie w świetle sondażowych badań archeologicznych. “Rocznik Liwski” 11, 109-129.
Google Scholar

Bleich J. D. 2002. Judaism and Healing: Halakhic Perspectives. Jersey City.
Google Scholar

Borowska-Strugińska B. 2005. Uwagi na temat niektórych elementów obrządku pogrzebowego ludności żydowskiej pochowanej na cmentarzysku w Brześciu Kujawskim. In: W. Dzieduszycki, J. Wrzesiński (eds.), Do, ut des – dar, pochówek, tradycja. Funeralia Lednickie 7. Poznań, 233-237.
Google Scholar

Borzymińska Z. 2014. Szmul Zbytkower i jego Chewra Kadisza (Święte Bractwo). In: Z. Borzymińska (ed.), Odkrywanie żydowskiej Pragi. Studia i materiały. Warszawa.
Google Scholar

Burchard P. 1990. Pamiątki i zabytki kultury żydowskiej w Polsce. Warszawa.
Google Scholar

Fijałkowski P. 1988. Obrządek pogrzebowy Żydów Polski w okresie nowożytnym w świetle badań archeologicznych. Warszawa. Unpublished MA thesis deposited in the Archive of the Faculty of Archaeology UW.
Google Scholar

Fijałkowski P. 1989. Obrządek pogrzebowy Żydów Polskich w świetle badań archeologicznych. O potrzebie badań archeologicznych nad historią i kulturą Żydów w Polsce. “Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego” 1989(3)(151), 25-42.
Google Scholar

Fijałkowski P. 2003. Obrzędy pogrzebowe Żydów Polskich w XVI-XIX w. w świetle badań archeologicznych. In: W. Dzieduszycki, J. Wrzesiński (eds.), Kobieta – Śmierć – Mężczyzna. Funeralia Lednickie 5. Poznań, 361-373.
Google Scholar

Fijałkowski P. 2014. Uchwytne archeologicznie elementy żydowskiego obrządku pogrzebowego na ziemiach polskich w XVI-XIX w. Konfrontacja ze źródłami historycznymi i etnograficznymi. “Kwartalnik Historii Żydów” 2014(1), 60-98.
Google Scholar

Fijałkowski P. 2016. Warszawska społeczność żydowska w okresie stanisławowskim 1764-1795. Rozwój w dobie wielkich zmian. Warszawa.
Google Scholar

Fuks M. 2008. Żydzi w Warszawie. Warszawa.
Google Scholar

Goldstein Z. 2006. The Jewish Mourner’s Companion: Guidance, Comfort, Liturgy. North Miami, Florida.
Google Scholar

Grabowski J. 2018. Powiat węgrowski. In: B. Engelking, J. Grabowski (eds.), Dalej jest noc. Losy Żydów w wybranych powiatach okupowanej Polski 1. Warszawa, 383-546.
Google Scholar

Hajduk M. 1993. Cmentarze żydowskie w badaniach archeologicznych. Podsumowanie dotychczasowego stanu badań. Warszawa. Unpublished MA thesis deposited in Archiwum Wydziału Archeologii UW.
Google Scholar

Hońdo L. 2006. Nowy cmentarz żydowski w Krakowie. Kraków.
Google Scholar

Jagielski J. 1986. Ratunek dla cmentarza. “Spotkania z Zabytkami” 1986(5) (27), 46.
Google Scholar

Kazimierski J. 1970. Z dziejów Węgrowa w XV-XVII wieku. “Rocznik Mazowiecki” 3, 267-282.
Google Scholar

Kołodziejczyk A. 1991. Między powstaniami. In: A. Kołodziejczyk, T. Swat (eds.), Węgrów. Dzieje miasta i okolic w latach 1441-1944. Węgrów, 126-148.
Google Scholar

Komski A., Kurasiński T., Skóra K. 2014. Kłódki ze zniszczonego cmentarza sanockiego. Przyczynek do badań nad żydowską obrzędowością pogrzebową w przeszłości. “Rocznik Sanocki” 11, 49-62.
Google Scholar

Kurier… 1877. “Kurier Warszawski” 1877, W. Szymanowski (ed.), No 80, 3.
Google Scholar

Kurier… 1882. “Kurier Warszawski” 1882, W. Szymanowski (ed.), No 291, 3.
Google Scholar

Kurier… 1885. “Kurier Warszawski” 1885, W. Szymanowski (ed.), No 21b, 3-4.
Google Scholar

Majewski J. S., Urzykowski T. 2010. Spacerownik po warszawskich cmentarzach. Warszawa.
Google Scholar

Menachemson N. 2007. A Practical Guide to Jewish Cemeteries. Bergerfield, New Jersey.
Google Scholar

Michałowska 1992. Szmul Jakubowicz Zbytkower. “Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego” 1992(2-3) (162-163), 79-90.
Google Scholar

Mórawski K. 2014. Judaica warszawskie. Warszawa.
Google Scholar

Nowogórski P., Kowalska J. 2000. Mauzoleum Bera Sonenberga na cmentarzu żydowskim w Warszawie (cz. 1). “Studia Judaica” 3(2), 277-288.
Google Scholar

Nussbaum H. 1881. Szkice historyczne z życia Żydów w Warszawie od pierwszych śladów ich pobytu w tem mieście do chwili obecnej. Warszawa.
Google Scholar

Okulus W. n.d. Największa tragedia w dziejach Węgrowa. In: Relacje. Zeznania ocalałych. Sygn. 301/6043. Typescript of the account kept in the archives of the Jewish Historical Institute in Warsaw.
Google Scholar

Paszkiewiczowie H. and P., Krajewska M. 1992. Cmentarze żydowskie w Warszawie. Warszawa.
Google Scholar

Piotrowski M. 1987. Próba interpretacji obrządku pogrzebowego ludności żydowskiej na podstawie badań archeologicznych w Wyszogrodzie. “Rocznik Mazowiecki” 9, 213-240.
Google Scholar

Potocki A. 2002. Żydzi rymanowscy. Krosno.
Google Scholar

Przysuskier L. 1936. Cmentarze żydowskie w Warszawie. Przewodnik ilustrowany. Warszawa.
Google Scholar

Ringelblum E. 1932. Żydzi w Warszawie. Część pierwsza. Od czasów najdawniejszych do ostatniego wygnania w r. 1527. Warszawa.
Google Scholar

Santana Falcon I., Mantero Tocino A. 1995. La muerte en la aljama Judía de Sevilla. In: I. Santana Falcon (ed.), De la muerte en sefarad. La excavación arqueológica en la nueva sede. Sevilla, 81-108.
Google Scholar

Schiper I. 1932. Sztuka plastyczna u Żydów dawnej Rzeczypospolitej. In: I. Schipfer, A. Tartakower, A. Hafftka (eds.), Żydzi w Polsce odrodzonej: działalność społeczna, gospodarcza, oświatowa i kulturalna 1. Warszawa, 308-336.
Google Scholar

Schiper I. 1938. Cmentarze żydowskie w Warszawie. Warszawa.
Google Scholar

Skóra K. 2023. “Houses of Graves” of Central Europe: Archaeology on Jewish Burial Rituals. “Fasciculi Archaeologiae Historicae” 36, 63-97. DOI: https://doi.org/10.23858/FAH36.2023.003
Google Scholar

Słucki N. 1961. Dzieje osadnictwa żydowskiego w Węgrowie. In: M. Tamir (ed.), Węgrów. Księga Pamięci. Tel Awiw.
Google Scholar

Stawiarski B. 2010. Cmentarze Żydów aszkenazyjskich w średniowieczu. Przykład Wrocławia. In: K. Wachowski ed.), Średniowieczne i nowożytne nekropolie Wrocławia, cz. 1. Wratislavia Antiqua 12. Wrocław, 261-290.
Google Scholar

Swat T. 1991. Węgrów za Radziwiłłów (1593-1664). In: A. Kołodziejczyk, T. Swat (eds.), Węgrów. Dzieje miasta i okolic w latach 1441-1944. Węgrów, 26-43.
Google Scholar

Tarjag Micwot 2000 – Tarjag Micwot. 613 przykazań judaizmu. Kraków.
Google Scholar

Wiśniewski T. 2009. Nieistniejące mniejsze cmentarze żydowskie. Rekonstrukcja Atlantydy. Warszawa.
Google Scholar

Więcek M. 2016. Lokalizacja hut szkła na (pod)warszawskim Targówku. “Szkło i Ceramika” 3, 19-22.
Google Scholar

Wójtowicz W. J. 1936. Dzieje Pragi warszawskiej od czasów najdawniejszych do obecnych. Warszawa.
Google Scholar

Żor-Żor 1916. Żydzi na Pradze (od r. 1776 do chwili obecnej). “Echo Pragi” 20, 165.
Google Scholar

Cartographic sources
Google Scholar

Mapa Taktyczna Polski, Wojskowy Instytut Geograficzny, pas 39, słup 34, skala 1:100 000, Warszawa 1937.
Google Scholar

Mapa Taktyczna Polski, Wojskowy Instytut Geograficzny, pas 39, słup 32H, skala 1:25 000, Warszawa 1931. Reprodukcja bez zmian Zakłady Kartograficzne Sztabu Generalnego w 1951.
Google Scholar

Web Sources
Google Scholar

Białkowska M. 2011. Śladami starszych braci: kirkuty – “Przewodnik Katolicki” 2011(4). Available on-line: https://www.przewodnik-katolicki.pl/Archiwum/2011/Przewodnik-Katolicki-4-2011/Archidiecezja-Gnieznienska/Sladami-starszych-braci-kirkuty
Google Scholar

Bava Batra. Talmud. Nezikim. Available on-line: https://www.sefaria.org/Bava_Batra?tab=contents
Google Scholar

The Bible – The Holy Bible, English Standard Version 2001. Available on-line: https://www.academic-bible.com
Google Scholar

Yoreh De’ah. Halakha. Shulchan Aruch – Available on-line: https://www.sefaria.org/Shulchan_Arukh,_Yoreh_De’ah?tab=contents
Google Scholar