The contribution of mollusc shells in the reconstruction of the natural environment and the human economy of the northern part of the Sandomierz Upland in the third millennium BC — the case study of site 63 in Krzczonowice (south-eastern Poland) = Muszle

Jadwiga Anna Barga-Więcławska; Artur Jedynak

Published: 2014-01-01

Vol. 66 (2014)

The contribution of mollusc shells in the reconstruction of the natural environment and the human economy of the northern part of the Sandomierz Upland in the third millennium BC — the case study of site 63 in Krzczonowice (south-eastern Poland) = Muszle

Jadwiga Anna Barga-Więcławska , Artur Jedynak

Abstract

The shells of a Cepaea vindobonensis (Fér.) snail, found during archaeological excavations at site 63 in Krzczonowice, are the subject of the present study. The site is located in the northern part of the Sandomierz Upland, south-eastern Poland. Shells of this type have been recorded in a small number of settlement features, which belong to the Globular Amphorae Culture. They unambiguously determine the character of the habitats around the site at the end of the Neolithic period. In the New Stone Age, the loess hill was deforested and then a xeromethric grassland Festuco-Brometea grew, where animals were pastured. Pasturing is an important factor in preventing the natural succession of shrubs. After pasturing ceased to be cultivated, the character of the habitat changed into a shrubby one. Thermophilous shrub clusters of Eastern Poland ,which enjoyed dry forest floor conditions, (Tilio-Carpinetum melittetosu) was later settled by the Bradybaena fruticum (Müll.) species. The xerophilous C. vindobonensis did not receive the proper conditions it needed so it withdrew from the area, this is confirmed by the lack of its remains within the settlement features from the early Iron Age and the Roman period. Molluscs play a vital role in drawing conclusions about the type of habitat used by man and as a “biological data record” they constitute an integral element of an archaeological site. They also leave a natural proof, which aids in the process of determining the cultural facts

Keywords:

Globular Amphora culture, late Neolithic period, snail Cepaea vindobonensis (Ferussac, 1821), Sandomierz Upland, south-eastern Poland

Download files

PDF

Citation rules

Barga-Więcławska, J. A., & Jedynak, A. (2014). The contribution of mollusc shells in the reconstruction of the natural environment and the human economy of the northern part of the Sandomierz Upland in the third millennium BC — the case study of site 63 in Krzczonowice (south-eastern Poland) = Muszle . Sprawozdania Archeologiczne, 66, 285–314. Retrieved from https://journals.iaepan.pl/sa/article/view/1200

Cited by / Share

Licence

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.

References

Alexandrowicz S. W. 1987. Analiza malakologiczna w badaniach osadów czwartorzędowych. Kwartalnik Akademii Górniczo-Hutniczej. Geologia 12(1–2), 1–240
Alexandrowicz S. W. 1992. Malakofauna i zmiany środowiska południowej Polski w holocenie. Kwartalnik Akademii Górniczo-Hutniczej. Geologia 18(3), 5–35
Alexandrowicz S. W., Awsiuk R., Pazdur M. F. and Śnieszko Z. 1987. Holocene calcareous tufa in Sierakowice. Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej 912. Matematyka-Fizyka 56. Geochronometria 4
Alexandrowicz S. W., Kruk J., Milisauskas S. and Śnieszko Z. 1996. Osadnictwo i zmiany środowiska naturalnego wyżyn lessowych. Studium archeologiczne i paleogeograficzne nad neolitem w dorzeczu Nidzicy. Kraków: Instytut Archeologii i Etnologii PAN
Bajka M. 2012. Sprawozdanie z ratowniczych badań wykopaliskowych przeprowadzonych w lipcu 2012 r. w Święcicy, pow. sandomierski, stan. 30, w miejscu przypadkowego odkrycia grobu z okresu późnego neolitu. Sandomierz (typescript in the Archives of the Regional Office for Historical Monuments Protection in Kielce — Branch in Sandomierz)
Balcer B. 1963. Osada kultury amfor kulistych na stanowisku 1 w Mierzanowicach, pow. Opatów. Materiały Starożytne 9, 99–142
Barga-Więcławska J. 1997. Sukcesja ślimaków na hałdach regionu świętokrzyskiego. Kielce: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej
Barga-Więcławska J. 2007. Kamieniołomy surowców węglanowych w regionie świętokrzyskim przykładem korytarzy ekologicznych. Kwartalnik Akademii Górniczo-Hutniczej. Górnictwo i Geoinżynieria 31(3/1), 53–64
Barga-Więcławska J. 2007. Środowisko przyrodnicze wychodni wapieni krzemionośnych informacją dla górników w neolicie. In S. Januszewski (ed.), Górnictwo w czasie,przestrzeni, kulturze. Wrocław, 213–220
Barga-Więcławska J. 2009. Ślimaki lądowe Świętokrzyskiego Parku Narodowego — zagrożenia i warunki ochrony. In A. Andrzejewska and A. Lubański (eds.), Trwałość i efektywność ochrony przyrody w polskich Parkach Narodowych. Izabelin, 397–410
Barga-Więclawska J. 2012. Malakofauna. In A. Świercz (ed.), Monografia Nadnidziańskiego Parku Krajobrazowego. Kielce, 357–374
Barga-Więcławska J. In print. Mięczaki współczesne i czwartorzędowe Chęcińsko-Kieleckiego Parku Krajobrazowego. In A. Świercz (ed.), Monografia Chęcińsko-Kieleckiego Parku Krajobrazowego. Kielce (2nd Edition)
Barga-Więclawska J. and Jedynak A. 2009, Ślimaki podstawą rekonstrukcji środowiska przyrodniczego i gospodarki człowieka w neolicie. In T. Kałuski and B. Gołdyn (eds.), Problemy współczesnej malakologii. XXV Krajowe Seminarium Malakologiczne, Boszkowo, 21–24.04.2009. Poznań: Stowarzyszenie Malakologów Polskich, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, 63–64
Bargieł B., Florek M., Libera J. and Zakościelna A. 1997. Sprawozdanie z badań Archeologicznego Zdjęcia Polski na obszarze 85–71. Sandomierz (typescript in the archives of the Regional Office for Historical Monuments Protection in Kielce Branch in Sandomierz)
Bąbel J. 1979. Groby neolityczne ze stanowiska 1 w Mierzanowicach, woj. tarnobrzeskie. Wiadomości Archeologiczne 44 (1), 67–87
Bąbel J. and Kowalski K. 1975. Osada kultury amfor kulistych w Kosowicach, pow. Opatów. Wiadomości Archeologiczne 40 (3), 307–316
Boguszewski A. and Sałaciński S. 1992. Nowe górnicze narzędzia rogowe z kopalń krzemienia w Krzemionkach. Studia nad Gospodarką Surowcami Krzemiennymi w Pradziejach 1, 81–93
Bróż E. 1991. Archeologiczne i przyrodnicze wartości rezerwatu „Krzemionki Opatowskie” na kielecczyźnie. Chrońmy Przyrodę Ojczystą 47, 27–39
Budziszewski J. and Michniak R. 1984 (1989). Z badań nad występowaniem, petrograficzną naturą oraz prahistoryczną eksploatacją krzemieni pasiastych w południowym skrzydle niecki Magoń–Folwarczysko. Wiadomości Archeologiczne 49 (2), 151–190
Davies P. 2008. Snails archeology and landscape change. Oxford: Oxbow Books
Dzięczkowski A. 1971. Ślimaki (Gastropoda) rezerwatu leśnego „Świnia Góra” w województwie kieleckim. Ochrona Przyrody 36, 257–286
Dzięczkowski A. 1988. Zespoły ślimaków (Gastropoda) zespołów leśnych Polski. Studium Ekologiczne. Warszawa-Poznań: Polskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, PWN
Evans J. G. 1972. Land Snails in Archeology (= Seminar Press 436). London
Gosteli M. 1996. Diversities of snails fauna and ecological relationships between snail communities and vegetation in dry habitat of the northern Swiss Jura. (Gastropoda: Prosobranchia et Pulmonata). Malakologische Abhandlungen Staatliches Museum für Tierkunde Dresden 18 (10), 102–128
Horsak M., Hajek M., Tichy L. and Juričkova L. 2007. Plant indicator values as a tool for land mollusk autecology assessment. Acta Oecologica — International Journal of Ecology 32, 161–171
–
Jersak J. 1965. Stratygrafia i geneza lessów okolic Kunowa. Acta Geographica Lodziensia 20, 1–121
Jersak J. 1977. The late Pleistocene and Holocene deposits in side valleys of the Kunów region. Folia Quaternaria 49, 13–21
Kowalski K. 1972. Fossil fauna. Studies on Raj Cave near Kielce (Poland) and its deposits. Folia Quaternaria 41, 45–59
Kowalski K. 1974. Szczątki zwierzęce w osadach Jaskini Raj. In Z. Rubionowski (ed.), Badania i udostępnienie jaskini Raj. Warszawa: Wydawnictwa Geologiczne, 101–128
Kowalski K. 1975. Wyniki badań archeologicznych w dorzeczu Obręczówki. Materiały Starożytne i Wczesnośredniowieczne 3, 471–500
Kruk J. 1987. Wczesne rolnictwo i jego wpływ na kształtowanie środowiska naturalnego wyżyn lessowych dorzecza Wisły. In J. Jersak (ed.), Wybrane zagadnienia paleografii czwartorzęduholocen. (= Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach 712) Katowice: Uniwersytet Śląski
Krysiak K. 1951/52. Szczątki zwierzęce z osady neolitycznej w Ćmielowie. Wiadomości Archeologiczne 18, 251–290
Lasota-Moskalewska A. 1993. Szczątki zwierzęce za stanowiska Sandomierz-Żmigród. In S. Tabaczyński (ed.), Sandomierz badania 1969–1973 1, Warszawa: Instytut Archeologii i Etnologii PAN, 375–377
Lindner L. 1977. Zlodowacenia plejstoceńskie w zachodniej części Gór Świętokrzyskich. Studia Geologica Polonica 53, 37
Lindner L. 2005. Nowe spojrzenie na liczbę, wiek i zasięgi zlodowaceń środkowopolskich w południowej części środkowo-wschodniej Polski. Przegląd Geologiczny 53 (2), 145–150
Ložek V. 1964. Quartarmolluscen der Tschechoslovakei (= Rozpravy Ústredního Ústavu Geologiickeho 31)
Ložek V. 1982. Faunengeschichtliche Grund-linien zur spät-und nacheiszeitlichen Entwicklung der Molluscenbestande in Mitteleuropa (= Rozpravy Československé Akademie Věd 92), 106
Mierzwa D. 2006. Badania mikrochemiczne muszli Cepaea vindobonensis. In J. Barga-Więcławska (ed.), XXII Krajowe Seminarium Malakologiczne. Huta Szklana — Kielce-Św. Krzyż, 26–28 kwietnia 2006. Kielce: Akademia Świętokrzyska im. Jana Kochanowskiego, 35
Piechocki A. 1977. The late Pleistocene and Holocene Mollusca of the Kunów region (N-E margin of the Świętokrzyskie Mts.). Folia Quaternaria 49, 23–36
Piechocki A. 1981. Współczesne i subfosylne mięczaki (Mollusca) Gór Świętokrzyskich (= Acta Universitatis Lodziensis). Łódź
Piechocki A. Dyduch-Falniowska A. 1993. Mięczaki (Mollusca) Małże (Bivalvia) (= Fauna słodkowodna Polski 7A). Warszawa: Polskie Towarzystwo Hydrologiczne, PWN
Stworzewicz E. 1982. Early pleistocene land snails from Kielniki and Kozi Grzbiet (Poland). Folia Quternaria 54, 43–77
Szczepanek K. 1961. Późnoglacjalna i holoceńska historia roślinności Gór Świętokrzyskich. Acta Paleobotanica 2 (2), 1–45
Śnieszko Z. 1995. Ewolucja obszarów lessowych Wyżyn Polskich w czasie ostatnich 15 000 lat (= Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach 1496). Kielce
Urbański J. 1947. Krytyczny przegląd mięczaków Polski, Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska sec. C. 2(1), 1–35
Urbański J. 1948. Reliktowe mięczaki ziem polskich i niektórych krajów przyległych. Ochrona Przyrody 18, 66–95
Zając K. 2004. Unio crassus Philipsson 1778 — skójka gruboskorupowa. In Z. Głowaciński, J. Nowacki (eds.) Polska czerwona księga zwierząt. Bezkręgowce. Kraków: Akademia Rolnicza im. Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu i Instytut Ochrony Przyrody PAN, 353–355
Zajączkowska E. 1983. Holoceńskie mięczaki (Mollusca) osadów pojeziernych w Sierakowicach k/Bodzentyna (G. Świętokrzyskie). Acta Universitatis Lodziensis Folia Limnologica 1, 131–144
Żaba V. 1987. Mięczaki holoceńskiego optimum klimatycznego, z doliny Stawiska k/Kunowa (NE obrzeżenia Gór Świętokrzyskich). In J. Jersak (ed.), Wybrane zagadnienia paleografii czwartorzędu-holocen. (= Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach 712) Katowice: Uniwersytet Śląski Google Scholar