Chronological schemes of the Late Hallstatt period (HaD) in Central Europe: new opportuni-ties for the synchronization and refinement of dates

Denis Grechko

doi:10.23858/SA/72.2020.2.2167

Published: 2020-12-16

Vol. 72 No. 2 (2020)

Chronological schemes of the Late Hallstatt period (HaD) in Central Europe: new opportuni-ties for the synchronization and refinement of dates

Denis Grechko

Sprawozdania Archeologiczne

Section: Discussions and Polemics

https://doi.org/10.23858/SA/72.2020.2.2167

Abstract

Unification of regional chronological schemes is one of the key issues in Early Iron Age archaeology. The main markers of the Late Hallstatt period are Scythian arrowheads and antique imports. Biconical glass beads, produced at the Yahorlyk settlement (in the first third of the VIth century BC), were found in the Eastern European Forest-Steppe and in the area of the Tarnobrzeg Lusatian Culture. This period is synchronised with the HaD1 of Central Europe, phase III/1 of the TLC and the late group of burials of the second phase of the Kelermes period. Its final phase is associated with the so-called “Scythian invasions” in Central Europe, which led to the decline of the Chotyniec agglomeration, West-Podolian and East-Podolian groups. A few TLC complexes of the Grodzisko Dolne, site 22, can be dated somewhat later, to the middle or second half of the VI^th century BC (HaD2). Also, at this time, the Pomeranian population appeared in the south-eastern area of the Lusatian tribes and a new culture model (post Lusatian-Pomeranian stage) arose.

Keywords:

Central Europe, Tarnobrzeg Lusatian Culture, East European Forest-Steppe groups, biconical glass beads, Late Hallstatt period, HaD, chronology, periodization.

Most read articles by the same author(s)

Denis Grechko, Western frontier of the Archaic Scythia: typo-chronology vs radiocarbon dating , Sprawozdania Archeologiczne: Vol. 75 No. 1 (2023): Sprawozdania Archeologiczne

Download files

PDF

Citation rules

Grechko, D. (2020). Chronological schemes of the Late Hallstatt period (HaD) in Central Europe: new opportuni-ties for the synchronization and refinement of dates. Sprawozdania Archeologiczne, 72(2). https://doi.org/10.23858/SA/72.2020.2.2167

Cited by / Share

Licence

This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.

References

Bajda-Wesołowska A., Bochnak T. and Hozer M. 2014. Bogaty grób kobiecy z wczesnej epoki żelaza odkryty w miejscowości Zabłotce, pow. Jarosławski, stan. 27. Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego 35, 105-125.
Google Scholar

Baron J. and Miazga B. 2013. Scythian akinakes or medieval kidney-dagger? Archaeometric study of a recent ﬁnd from Legnica (South-Western Poland). Archäologisches Korrespondenzblatt 43(3), 335-343.
Google Scholar

Boltryk Yu. V., Horbanenko S. A., Kubliy M. V., Serheyeva M. S. and Yanish Ye. Yu. 2015. Severynivske horodysche skifskoho chasu: biohospodarskyy aspekt doslidzhen. Arkheolohiya i davnia istoria Ukrayiny 4(17), 155-192.
Google Scholar

Bukowski Z. 1977. The Scythian influence in the area of Lusatian culture. Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Google Scholar

Buyskikh S. B. and Buyskikh A. V. 2010. K khronologii arkhaicheskikh poseleniy khory Olvii Pontiyskoy. Bosporskiye issledovaniya 24, 3-64.
Google Scholar

Chochorowski J. 2007. Metodyczne i metodologiczne problemy datowania radiowęglowego pozostałości kremacji z grobów ciałopalnych kultury łużyckiej (na przykładzie materiałów z cmentarzyska w Kietrzu). In J. Chochorowski (ed.), Studia nad epoką brązu i wczesną epoką żelaza. Księga poświęcona Profesorowi Markowi Gedlowi na pięćdziesięciolecie pracy w Uniwersytecie Jagiellońskim. Kraków: Uniwersytet Jagielloński, 103-138.
Google Scholar

Czopek S. 1996. Kolczyki typu Kłyżów. Przyczynek do poznania schyłkowej fazy grupy tarnobrzeskiej. In J. Chochorowski (ed.), Problemy epoki brązu i wczesnej epoki żelaza w Europie Środkowej. Księga jubileuszowa poświęcona Markowi Gedlowi w sześćdziesiątą rocznicę urodzin i czterdziestolecie pracy w Uniwersytecie Jagiellońskim. Kraków: Uniwersytet Jagielloński, 163-173.
Google Scholar

Czopek S. 2007. Grodzisko Dolne, stan. 22 – od paleolitycznych łowców do wczesnośredniowiecznych Słowian. Część I. Od epoki kamienia do wczesnej epoki żelaza. Rzeszów: Uniwersytet Rzeszowski.
Google Scholar

Czopek S. 2011. Zwischen der Chronologie und Funktion. Horizont(?) der Gräber mit Glasperlen auf den Gräberfeldern der späten Phase der Tarnobrzeg – Lausitzer Kultur. Sprawozdania Archeologiczne 63, 115-134.
Google Scholar

Czopek S. 2019. Enklawa scytyjskiego kręgu kulturowego w południowo-wschodniej Polsce. Przegląd Archeologiczny 67, 119-148.
Google Scholar

Czopek S., Ligoda J., Podgórska-Czopek J. and Rogóż J. 2016. Cmentarzysko tarnobrzeskiej kultury łużyckiej z wczesnej epoki żelaza w Grzęsce, pow. Przeworski. Rzeszów: Instytut Archeologii UR.
Google Scholar

Chopek S., Trybala-Zavislyak K., Voytseshchuk N., Osaulchuk O., Bobak D., Hembitsa P., Yatsyshyn A., Pasterkevich V., Pavliv D., Petehyrych V., Poltovich-Bobak M. and Vatsnik A. 2018. Kulturno-poselenski zminy v baseyni richky Vyshnya v epokhu bronzy i za doby rannoho zaliza v konteksti zmin doistorychnoyi i rannoseredniovichnoyi oykumeny. Rzeszów: Instytut Archeologii UR.
Google Scholar

Daragan M. N. 2010. O datirovke amfory iz pogrebeniya № 2 Repyakhovatoy Mogily. Antichnyi mir i arkheologiya 14, 175-202.
Google Scholar

Dzięgielewski K. 2015. Zespół osadniczy z późnej epoki brązu i wczesnej epoki żelaza w Modlnicy. In K. Dzięgielewski, M. Dzięgielewska and A. Sztyber (eds), Modlnica, stan. 5. Od późnej epoki brązu po czasy średniowiecza (Via Archaeologica. Źródła z badań wykopaliskowych na trasie autostrady A4 w Małopolsce). Kraków: Krakowski Zespół do Badań Autostrad, Wydawnictwo Profil-Archeo, 9-196.
Google Scholar

Dzięgielewski K. 2016. Societies of the younger segment of the early Iron Age in Poland (500-250 BC). In P. Urbańczyk (ed.), The Past Societies. Polish lands from the first evidence of human presence to the early Middle Ages. Volume 4: 500 BC – 500 AD. Warszawa: Instytut Archeologii i Etnologii PAN.
Google Scholar

Dzięgielewski K. 2017. Late Bronze and Early Iron Age communities in the northern part of the Polish Lowland (1000-500 BC). In P. Urbańczyk (ed.), The Past Societies. Polish lands from the first evidence of human presence to the early Middle Ages. Volume 3: 2000-500 BC. Warszawa: Instytut Archeologii i Etnologii PAN.
Google Scholar

Fialko O. Ye. and Boltryk Yu. V. 2003. Napad skifiv na Trakhtemirivske gorodysche. Kyiv: Korvin Press.
Google Scholar

Gedl M. 1979. Stufengliederung und Chronologie des Gräberfeldes der Lausitzer Kultur in Kietrz (= Prace Archeologiczne 27). Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar

Gedl M. 2004. Die Fibeln in Polen (= Prähistorische Bronzefunde 14/10). Stuttgart: Franz Steiner Verlag.
Google Scholar

Gedl M 2014. Die Pfeilspitzen in Polen. (= Prähistorische Bronzefunde 5/6). Stuttgart: Franz Steiner Verlag.
Google Scholar

Grechko D. S. 2012. O vozmozhnykh «prosvetakh» v «temnoye» vremya (VI v. do n. e.) skifskoy istorii. Stratum plus 3/2012, 75-106.
Google Scholar

Grechko D. S. 2013. O pamyatnikakh kimmeriytsev i “ranneskifskoy” kul‘ture. Stratum plus 3, 133-154.
Google Scholar

Grechko D. S. 2016a. Ot Arkhaicheskoy Skifii k Klassicheskoy. Arkheologiya i davnia istoriya Ukrayiny 2(19), 33-60.
Google Scholar

Grechko D. S. 2016b. Klassicheskaya Skifiya: nachalo (posledniye desyatiletiya VI – pervaya chetvert V v. do n. e.). Revista arheologică 12(1-2), 145-168.
Google Scholar

Gutsal A. F., Gutsal V. A. and Mogilov A. D. 2011. Kurgan №3 u s. Teklivka na Srednem Dnestre. In V. D. Berezutskiy (ed.), Vostochnoevropeyskie drevnosti skifskoy epokhi: sbornik nauchnykh trudov. Voronezh: Nauchnaya kniga, 97-109.
Google Scholar

Hansen L. 2008. Die Goldfunde und Trachtbeigaben des späthallstattzeitlichen Fürstengrabes von Eberdingen-Hochdorf (Kr. Ludwigsburg). Dissertation, Christian-Albrechts Universität zu Kiel.
Google Scholar

Hellmuth A. 2006. Untersuchungen zu den sogenannten skythischen Pfeilspitzen aus der befestigten Höhensiedlung von Smolenice-Molpír (= Universitätsforschungen zur prähistorischen Archälogie 128). Bonn: Rudolf Habelt GmbH.
Google Scholar

Ilinskaya V. A. 1968. Skify Dneprovskogo Lesostepnogo Levoberezhia (kurgany Posulya). Kyiv: Naukova dumka.
Google Scholar

Ilinskaya V. A., Mozolevskiy B. N. and Terenozhkin A. I. 1980. Kurgany VI v. do n. e. u s. Matusov. In A. I. Terenozhkin (ed.), Skifiya i Kavkaz. Kyiv: Naukova dumka, 31-64.
Google Scholar

Khokhorovsky Y. A. 2019. Na dalekykh okrainakh antichnogo mira: giperboreytsy Tsentralnoy Evropy. Arkheolohiya i davnia istoriya Ukrayiny 2(31), 197-254.
Google Scholar

Kowalski-Bilokrylyy J. 2014. Pochodzenie kolczyków typu Kłyżów. Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego 35, 59-64.
Google Scholar

Krąpiec M. and Szychowska-Krąpiec E. 2013. Analiza dendrochronologiczna drewna z badań grodziska w Wicinie w latach 2008-2012. In: A. Jaszewska and S. Kałagate (eds), Wicina. Badania archeologiczne w latach 2008-2012 oraz skarb przedmiotów pochodzących z Wiciny. Zielona Góra: Fundacja Archeologiczna, 371-417.
Google Scholar

Levitskiy O. G. and Kashuba M. T. 2009 O kulturnykh traditsiyakh v pogrebalnoy obryadnosti naseleniya, prozhivayushchego na zapadnykh rubezhakh arkhaicheskoy Skifii (istochniki, problematika). Arkheolohiya i davnia istoriya Ukrayiny, 250-267.
Google Scholar

Lomtadze G. A. and Firsov K. B. 2012. Kompleks ranneskifskogo vremeni iz kurgana u sela Volkovtsy v Posulye (po materialam iz sobraniya GIM). In: D.V. Zhuravlev and K.B. Firsov (eds.), Evraziya v skifo-sarmatskoye vremia. Pamyati Iriny Ivanovny Guschinoy. Moskva: GIM, 281-298.
Google Scholar

Mogilov O. D., Gutsal A. F. and Gutsal V. A. 2016. Kurgan z kamyanim valom na Zakhidnomu Podilli. Arkheologiya i davnia ístoriya Ukraini 2(19), 212-230.
Google Scholar

Ostroverkhov A. S. 1978. Antychna sklorobna maysternia na Yagorlytskomu poselenni. Arkheolohiya 25, 41-49.
Google Scholar

Ostroverkhov A. S. 1981. Obrobka kolorovykh metaliv na antychnykh poselenniakh. Arkheolohiya 36, 26-37.
Google Scholar

Pavliv D., Mylian T. and Osaulchuk O. 2010. Unikalne pokhovannia pomorskoyi kultury poblyzu s. Zastavne na Lvivschyni. Materialy i doslidzhennia z arkheolohiyi Prykarpattia i Volyni 14, 258-272.
Google Scholar

Purowski T. 2012. Wyroby szklane w kulturze łużyckiej w międzyrzeczu Noteci i środkowej Odry. Studium archeologiczno-technologiczne. Warszawa: Instytut Archeologii i Etnologii PAN.
Google Scholar

Purowski T. 2015, Paciorki szklane z cmentarzyska z wczesnej epoki żelaza w Modlnicy. In K. Dzięgielewski, M. Dzięgielewska and A. Sztyber (eds), Modlnica, stan. 5 Od późnej epoki brązu po czasy średniowiecza (= Via Archaeologica. Źródła z badań wykopaliskowych na trasie autostrady A4 w Małopolsce). Kraków: Krakowski Zespół do Badań Autostrad, Wydawnictwo Profil-Archeo, 219-238.
Google Scholar

Samek L., Karwowski M., Czopek S., Ostachowicz J. and Stegowski Z. 2007. Analysis of Glass Beads from the Graves of the Tarnobrzeg Lusatian Culture in Jasionka and Grodzisko Dolne Employing the X-ray Fluorescense Method. Analecta Archaeologica Ressoviensia 2, 101-118.
Google Scholar

Shramko I. B. 2017. Novyi pohrebalnyi kompleks ranneskifskogo vremeni v mogilnike Skorobor. Arkheolohiya i davnia istoriya Ukrayiny 2(23), 368-380.
Google Scholar

Shylov V. P. and Ochir-Goriaeva M. A. 1997. Kurgany skifskoy epokhi iz mogilnikov Aksenovskyi-1-II. Materialy i issledovaniya po arkheologii Rossii 1, 127-152.
Google Scholar

Simion G. 2000. Tombes tumulaires de la nécropole de Celic-Déré. Tombes tumulaires de l’Âge du Fer dans le Sud-Est de l’Europe. In G. Simon, V. Lungu (eds), Actes du II Colloque International d’Archéologie Funéraire. Tulcea: Institut de Recherches Eco-Museologiques de Tulcea, 69-82.
Google Scholar

Suprunenko O. B. 2016. Hruntovi nekropoli lisostepovoho naselennia skifskoyi doby u Dniprovskomu Livoberezhzhi. Arkheolohiya i davnia istoriya Ukrayiny 2(19), 257-269.
Google Scholar

Szabó G. V., Czajlik Z. and Reményi L. 2014. Traces of an Iron Age armed conflict. New topographical results from the research into Verebce-bérc at Dédestapolcsány I. Hungarian archaeology E-journal 2014 (Winter), 1-7.
Google Scholar

Trachsel M. 2004. Untersuchungen zur relative und absoluten Chronologie der Hallstattzeit (= Universitätsforschungen zur prähistorischen Archäologie 104). Bonn: Dr. Rudolf Habelt.
Google Scholar

Denis Grechko

ukrspadshina@ukr.net
https://orcid.org/0000-0003-3613-795X

Affiliation:

Department of the archaeology of the Early Iron Age, Institute of Archaeology, National Academy of Sciences of Ukraine, Heroiv Stalinhradu Ave. 12, Kyiv, Ukraine, Ukraine