Social stratification of the population of the forest-steppe area of the Dnieperland in the Early Scythian period (VII – first half of VI cent. BC)
DOI:
https://doi.org/10.23858/SA69.2017.007Keywords:
burials, social stratification, Scythian archaeology, Early Scythian Culture, Early Iron Age, Forest-Steppe zoneAbstract
The paper raises the question of the reconstruction of the social structure of the Early Scythian population of the forest-steppe area of the Dnieperland, based on materials from burials. In the course of analysis, it was established that the most important elements of funeral rites among the population related to this group, as well as based on ancient writers (The Histories by Herodotus), are the size and the complexity of burial and mound construction, and the diversity in quantity and quality of grave goods. The classification of 197 burial complexes carried out in relation to the above-mentioned these features, with the use of statistical inference methods (cluster and correspondence analyses), has led to separation of seven classes of graves, which may be combined within different social classes. The higher (military leaders and chieftains) and the lower aristocracy, the ordinary population with the distinguishing class of warriors and the poorest population are numbered to these classes. Apart from these classes, connected with the free, fully-fledged population, a group of the partly dependent population with limited rights has been also differentiated.
Downloads
References
The History of Herodotus, Translated into English by G.C. Macaulay, London – New York 1890. ; Babenko L. I. 2005. Pesochinskiy kurganniy mogilnik skifskogo vremeni. Kharkov: ID Rayder.
Bandurovskiy A. V. and Bujnov Yu. V. 2000. Kurgany skifskogo vremeni. Severskodonetskiy variant. Kiev: Institut Arkheologii NAN Ukrainy.
Baxter M. J. 2015. Notes on Quantitative Archaeology and R. https://nottinghamtrent.academia.edu/MikeBaxter (the access of day 10 February 2016).
Berezutskiy V. D. 1995. Kurgany skifskogo vremeni Lesostepnogo Dona (k rekonstruktsii sotsialnykh otnosheniy). Voronezh: Izdatelstvo Voronezhskogo peduniversiteta.
Bessonova S. S. 1992. Zhertvoprinosheniy podrostkov v skifskikh kurganakh. In B. N. Mozolevskiy (ed.), Kimmeriytsy i skify. Melitopol: Melitopolskaya gortipografi a, 11-12.
Bessonova S. S. 1998. Druzhinnye kurgany v ukrainskoy lesostepi skifskogo vremeni. In L. E. Nemchinova and T. M. Tallerchik (eds.), Skify, Khazary, Slavyane, Drevniy Rus. K 100-letiyu so dly rozhdeniy M.I. Artamanova. Sankt-Peterburg: Izd-vo Gosudarstvennogo Ermitazha, 57-58.
Bessonova S. A. 1999. Ukrainskiy lisostep skifskogo chasu. Istoriko-geografi chna situatsia. Arkheologiia 1, 148-160.
Bessonova S. S. 2000. Deiaki zakonomirnosti rozmischennia pamiatok skifskogo chasu v Ukrainskomu Livoberezhnomu Lisostepu. Arkheologiya 2, 116-131.
Bilan Yu. O. and Soltis O. B. 2014. Velkiy kurgan rannoskifskogo chasu poblizu sela Ivankovichi na Kiivschini. Kyiv: Vidavets Oleg Filiuk.
Błaszczyk D. 2013. Changing archaeological paradigms and the interpretation of cemeteries. Analecta Archaeologica Ressoviensia 8, 341–360.
Bobrinskiy A. A. 1887. Kurgany i sluchaynye arheologicheskie nakhodki bliz mestechka Smely 1. Sankt-Peterburg: Tipografi ya M. M. Stasiulevicha.
Bobrinskiy A. A. 1901. Kurgany i sluchaynye arheologicheskie nakhodki bliz mestechka Smely 3. Sankt-Peterburg: Tipografi ya M. M. Stasiulevicha.
Bobrinskiy A. A. 1905. Otchet o raskopkakh proizvedennykh v 1903 godu v Chigirinskom uzede Kievskoy guberni. Izvestia Imperatorskoy Arkheologicheskoy Kommissii 14, 1-43.
Bobrinskiy A. A. 1905. Otchet o raskopkakh bliz s. Zhurovki i Kapitanovki (Chigirinskago u. Kievskoy gub.). Izvestia Imperatorskoy Arkheologicheskoy Kommissii 17, 77-98.
Bobrinskiy A. A. 1910. Otchet o raskopkakh v Chigirinskom uzede Kievskoy gubernii v 1908 g. Izvestia Imperatorskoy Arkheologicheskoy Kommissii 4, 61-85.
Boyko Yu. N. 1986. Socialnyy sostan nasseleniia basseyna r. Vorskly v skifskoe vremia (VII-III vv. do n. e.). Kharkov (Avtoreferat. dissertacii na soiskanie uchenoy stepeni kandidata istoricheskikh nauk.
Boyko Yu. N. 1987. Otrazhenie sotsialnoy struktury v ideologii i kultovoy praktike naseleniia Vorsklinskogo regiona skifskogo vremeni. In D. A. Kraynov (ed.), Religioznye predstavleniia v pervobytnom obshchestve. Moskva: Instytut nauchnoy informatsii po obshchestvennym naukam, Instytut arkeologii SSSR, 176-179.
Boyko Yu. N. 1991. Iz opyta modelirovaniia sotsialnogo razvitiia zemledeltsev Vostochnoy Evropy. In E. V. Yarovoy (ed.), Drevneishie obshchnosti zemledeltsev i skotovodov severnogo Prichernomoria (V tys. do n. e.-V vek n. e.). Kiev: Respublikanskaya assotsiatsia molodykh uchenykh i spetsialistov AN USSR, 164-166.
Boyko Yu. N. 1999. Meridionalno orientirowannye pogrebeniia Pridneprovskoy Lesostepi skifskogo vremeni. Drevnosti 4, 59-78. ; Boyko Yu. N. and Berestnev S. I. 2001. Pogrebeniia VII-IV vv. do n. e. kurgannogo mogilnika u s. Kuplevakha (Vorsklinskiy region skifskogo vremeni). Kharkov: Izdatelskaya gruppa „RA – Karavella”.
Boltrik Yu. V. 1993. Osnovni skupchennia poselenskikh struktur v Serednomu Pridniprovi. In Doslidzhennia staro zhitnostey Ukraini. Tezi dopovidei naukovoi konferentsii Muzeiu istorichnich koshtovnostei Ukraini – fi lialu Natsionalnogo muzeiu istorii Ukraini. Kyiv: Muzey istorichnikh koshtovnostey Ukraini, 40-43.
Boltrik Yu. V. 2004. Sotsialnaya struktura Skifi i IV v. do R. Kh., otrazhennaya v pogrebalnykh pamyatnikakh. In J. Chochorowski (ed.), Kimmerowie, Scytowie, Sarmaci: księga poświęcona pamięci profesora Tadeusza Sulimirskiego. Kraków: Księgarnia Akademicka, 85-91.
Brandenburg N. E. 1908. Zhurnal raskopok N. E. Brandenburga 1888-1902 g.g. Sankt-Peterburg.
Brémond A., Couet J. F. and Davie A. 2006. Kompendium wiedzy o socjologii. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Brown J. 1995. On Mortuary Analysis – with Special Reference to the Saxe-Binford Research Program. In L. A. Beck (ed.), Regional Approaches to Mortuary Analysis. New York, London: Taylor & Francis Ltd., 3-26.
Bunytyn E. P. 1985. Metodika sotsialnoy rekonstruktsii v arkheologii na materiale skifskikh mogilnikov IV-III vv. do. n. e. Kiev: Naukova Dumka.
Buynov Yu. V. 1990. Okhrannye raskopki kurganov skifskogo perioda na Kharkovshchine. In Okhrona i doslidzhennia pamiatok arheologii Poltavshkhiny. Poltava: Centr Okhroni ta doslidzhennia pamiatok arhkeologii, 139-142.
Buynov Yu. V. and Kuzmenko A. S. 1985. Opyt primeneniy mnogomernogo analiza dannyh dla rekonstruktsii socialnoy struktury Srednego Pridneprovya v VIII-VI vv. do n. e. Vestnik Kharkivskogo Universiteta 268, 129-137.
Buynov Yu. V. and Okatenko V. N. 2013. K voprosu o sotsialnoy struktury naseleniya severskodonetskoy Lesostepi V-IV vv. do n. e. Drevnosti 12, 123-136.
Burghardt M. 2015. Weapon and the military of the population of the West Podolian group of the Early Scythian culture in the light of sepulchral sources. Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego 36, 143-166.
Burghardt M. 2016. Stratyfi kacja społeczna ludności zachodniopodolskiej grupy kultury wczesnoscytyjskiej. Przegląd Archeologiczny 64, 59-96.
Burghardt M. 2016. Wyznaczniki płci w grobach ludności grup leśnostepowych kultury scytyjskiej. Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego 37, 173-216.
Ciesielska A. 2002. Elementy teorii społecznej w archeologii. Koncepcje grup, instytucji i struktur społecznych. Poznań: Wydział Pedagogiczno-Artystyczny UAM.
Ciesielska A. 2009. Cmentarzyska jako źródła do badania struktury społecznej. In W. Dzieduszycki and J. Wrzesiński (eds.), Metody. Źródła. Interpretacje (= Funeralia Lednickie 11). Poznań: Stowarzyszenie Naukowe Archeologów Polskich, 43-47.
Chochorowski J. 1999. Żelazny oręż barbarzyńców – wczesna epoka żelaza poza zasięgiem cywilizacji klasycznych. In J. K. Kozłowski (ed.), Encyklopedia Historyczna Świata 1. Prehistoria. Kraków: Opres, 304-395.
Chernenko E. V. 1964. Skifskie boevye poysa. Arkheologiia 26, 27-48. ; Chernenko E. V., Rolle R. A., Skoriy S. A., Makhortikh S. V., Gerts V. Yu. and Belozor V. P. 2004. Issledovaniya sovmestnoy ukrainsko-nemetskoy arkheologicheskoy ekspeditsii u s. Belsk Kotelevskogo rayona Poltavskoy oblasti v 2003 g. Kiev: Institut Arkheologii NAN Ukrainy.
Chernenko E. V., Rolle-Gerts R. A., Skoriy S. A., Makhortikh S. V., Gerts V. Yu. and Belozor V. P. 2005. Issledovaniya sovmestnoy ukrainsko-nemetskoy ekspeditsii 2004 g. Kiev: Institut Arkheologii NAN Ukrainy.
Daragan M. N. 2007. Pogrebalnnye konstruktsii nachala rannego zhelezengo veka Dneprovskoy Pravoberezhnoy Lesostepi. Tipologiya i prostranstvenniy analiz sredstvami GIS-tekhnologii. In Antichniy mir i varvary na yuge Rossii i Ukrainy. Olvia. Skifi y. Bospor. Moskva – Kiev – Zaporozhe: Institut Arkheologii NAN Ukrainy, Institut arkheologii RAN, 124-142.
Daragan M. N. 2011. Nachalo rannego zheleznogo veka v Dneprovskoy Pravoberezhnoy Lesostepi. Kiev: KNT.
Dashkovskiy P. K. and Meykshan I. A. 2015. Elita v sotsialnom prostranstve kochevogo obshchestva (teoreticheskiye i metodologicheskiye aspekty). In P. K. Dashkovskij (ed.) Elita v istorii drevnikh i srednevekovykh narodov Evrazii. Barnaul: Izdatelstvo Altayskogo gosudarstvennogo universiteta, 11-15.
Dwight W. R. 1989. Statistical Methods and Reasoning in Archaeological Research: A Review of Praxis and Promise. Journal of Quantitative Anthropology 1, 5-78.
Fialko E. E. 2015. Pogrebalnye kompleksy skifskikh amazonok: khronologicheskiy aspekt. Starozhitnosti rannogo zaliznogo viku (= Arkheologiya i davnia istoriia Ukraini 2(15)), 145-159.
Galanina L. K. 1977. Skifskie drevnosti Podneprovy (Ermitazhnaya kollektsya Brandenburga). Arkheologiya SSSR D1-33. Moskva: Nauka.
Galanina L. K. 1994. O kriteriakh vydelenia „tsarskikh” kurganov ranneskifskoy epokhi. In A. Yu. Alekseev et al. (eds.), Elitnye kurgany stepey Evrazii v skifo-sarmatskuyu epokhu (= Arkheologicheskie izyskaniia 18), Sankt-Peterburg: Rossiyska Akademiia Nauk, 76-81.
Gavrilyuk N. A. 2003. The Graeco-Scythian Slave-trade in the 6th and 5th Centuries BC. Black Sea Studies 1, 75-85.
Gavrish P. Ya. 1998. Rozkopki kurganiv skifskogo chasu bilia s. Brovarki na Poltavshchini. Arkheologichniy Litopis Livoberezhnoy Ukraini 1-2, 29-37.
Geyko A. V. 2001. Okhronni rozkopki na kurgannomu nekropoli skifskoi epokhi bilia s. Maliy Trostianets. Arkheologichni vidkrittia v Ukraini 1999-2000 rr. Kyiv, 97.
Gening B. F. 1984. Problema sotsialnoy struktury obshchestva kochevykh Skifov IV-III vv. do n. e. po arkheologicheskim dannym. In E. P. Buniatian and V. F. Zhening (eds.), Friderikh Engels i problem istorii drevnikh obshchestv. Kiev: Naukova Dumka, 124-153.
Gorodcov V. A. 1911. Dnevnik arkheologicheskikh issledovaniy v Zenkovskom uezde Poltavskoy gubernii v 1906 g.. Trudy XIV Arkheologicheskogo Sezda 3. Moskva, 93-161.
Grechko D. S. 2010. Naselennia skifskogo chasu na Siverskomu Dinci. Kyiv: Institut Arkheologii NAN Ukraini.
Grechko D. S. 2013. O pamyatnikah kimmeriytsev i „ranneskifskoy” kultury. Stratum plus 3, 133-154.
Grechko D. S. 2014. Ob etnodifferentsiruiushchikh priznakakh pogrebeniy lesostepi ranneskifskogo vremeni. In Nauka i osvita u kraeznavchomu vimiri. Kyiv: Vidavets Oleg Filiuk, 10-13.
Grigorev V. P. 1995. Pro etnichnu prinalezhnisti pokhovanikh v kurganakh rubezhu VII-VI st. do n. e. bilia sil Gladkivshchina i Pridniprovske. Arkheologichni doislidzhennia na Cherkashchini 2, 58-67.
Grigorev V. and Skoriy S. 2012. Kurgany u sela Gladkovshchina – pamyatniki epokhi skifskoy arkhaiki v Levoberezhnoy Pridneprovskoy terrasovot Lesostepi. In W. Blajer (ed.), Pere-grinationes archaeologicae in Asia et Europa Joanni Chochorowski dedicatae. Kraków: Wydawnictwo Profi l-Archeo, 441-459.
Gryzińska-Sawicka N. 2014. Obraz struktury społecznej ludności kultury wielbarskiej w świetle źródeł archeologicznych i danych antropologicznych. In W. Dzieduszycki and J. Wrzesiński (ed.), Królowie i biskupi, rycerze i chłopi – identyfi kacja zmarłych (= Funeralia Lednickie 16). Poznań: Stowarzyszenie Naukowe Archeologów Polskich, 51-61.
Härke H. 1997. The nature of burial data. In C. K. Jensen and K. H. Nielsen (eds.). Burial and society: the chronological and social analysis of archaeological burial data. Aarhus: University Press, 19-27.
Härke H. 2000. Social Analysis of Mortuary Evidence in German Protohistoric Archaeology. Journal of Anthropological Archaeology 19, 369-384.
Hedeager L. 1978. Process towards state formation in Early Iron Age Denmark. In K. Kristiansen and C. Paludan-Müller (eds.), New Directions in Scandinavian Archaeology. Copenhagen: The National Museum of Denmark, 217-223.
Hodson F.R. 1977. Quantifying Hallstatt: some initial results. American Antiquity 42, 406-410.
Ignaczak M., Boltryk Y. , Šelehan O. and Affelski J. 2016, Fortece Ukrainy. Twórcy grodzisk z wczesnego okresu epoki żelaza na obszarze Podola i ich wkład w kulturę ówczesnej Europy. In B. Gediga, A. Grossman, W. Piotrowski (eds.), Europa w okresie od VIII wieku przed narodzeniem Chrystusa do I wieku naszej ery (= Biskupińskie Prace Archeologiczne 11). Biskupin – Wrocław: Muzeum Archeologiczne, 239-259.
Ilinskaya V. A. 1957. Pamytniki skifskogo vremeni v basseyne r. Psel. Sovetskaya Arkheologiya 27, 232-249.
Illinskaya V. A. 1968. Iz neopublikovanikh materialiv skifskogo chasu v Livoberezhnomu Lisostepu. Arkheologiya 21, 147-163.
Ilinskaya V. A. 1968. Skify dneprovskogo lesostepnogo Levobrezha (kurgany Posuly). Kiev: Naukova Dumka.
Ilinskaya V. A. 1975. Ranneskifskie kurgany basseyna r. Tysmin (VII-VI vv. do n. e.). Kiev: Naukova Dumka.
Ilinskaya V. A., Mozolevskiy B. N. and Terenozhkin A. I. 1980. Kurgany VI v. do. n. e. u s. Matusov. In A. I. Terenozhkin et al. (eds.), Skifi y i Kavkaz. Kiev: Naukova Dumka, 31-63.
Ilinskaya V. A. and Terenozhkin A. I. 1983, Skifi y VII-IV vv. do n. e., Kiev: Naukova Dumka.
Ivantchik A. 2011. The Funeral of Scythian Kings: The historical reality and the description of Herodotus (IV, 71-72). In L. Bonfante (ed.), European Barbarians. Cambridge: University Press, 71-106.
Klochko L. S. 2012. Ubory skifskih zherc (pamyatniki perioda arkhaiki iz Dneprovskogo Lesostepnogo Pravoberezhy). In W. Blajer (ed.), Peregrinationes archaeologicae in Asia et Europa Joanni Chochorowski dedicatae. Kraków: Wydawnictwo Profi l-Archeo, 417-426.
Klochko V. I. and Skoriy S.A. 1993. Kurgan nr 15 bilia Stebleva u Porossa. Arheologiya 2, 71-84.
Kolendo J. 2008. Wstęp. In Publiusz Korneliusz Tacyt. Germania, trad. T. Płóciennik (= Fontes Historae Antique 10). Poznań: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, 9-61
Kovpanenko G. T. 1970. Kurgani poblizu s. Machukhi na Poltavshchini. Arheologiya 24, 146-170.
Kovpanenko G. T. 1977. Kurgany skifskogo vremeni u s. Medvin v Porose. In A. I. Terenozhkin et al. (eds.), Skify i Sarmaty. Kiev: Naukova Dumka, 40-72.
Kovpanenko G. T. 1981. Kurgany ranneskifskogo vremeni v baseyne r. Ros. Kiev: Naukova Dumka.
Kovpanenko G. T. 1984. «Chervona mogila» u s. Flyrkova. In A. I. Melyukova et al. (eds.), Drevnosti Evrazii v skifo-sarmatskoe vremy. Moskva: Nauka, 107-113.
Kovpanenko G.T ., Bessonova S. S. and Skoriy S.A. 1989. Pamytniki skifskoy epokhi Dneprovskogo Lesostepnogo Pravoberegu (Kievo-Cherkasskiy region). Kiev: Naukova dumka.
Kovpanenko G. T., Bessonova S. S. and Skoriy S. A. 1994. Novye pogrebeniya rannego zheleznogo veka v Porose. In E. V. Chernenko et al. (eds.), Drevnosti Skifov. Kiev: Naukova Dumka, 41-63.
Kubczak J. 1978. Kurhany arystokracji scytyjskiej. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. ; Kulatova I. N., Lugovay L. N. and Suprunenko A. B. 1993. Kurgany skifskogo vremeni mezhdurechy Vorskly i Psla. Moskva, Poltava: Poltavskoe nauchnye kraevedcheskoe obshchestvo.
Kulatova I. N., Skoriy S. A. and Suprunenko A. B. 2006. Ranneskifskoe pogrebenie na yuge Pridneprovskoy Levoberezhnoy Terrasovoy Lesostepi (k voprosu o predeneaziatskih innovatsiakh v vostokhnoevropeyskom zverinom stile). Arheologichniy Litopis Livoberezhnoi Ukraini 1, 46-60.
Kulatova I. M. and Suprunenko O. B. 2010. Kurgani skifskogo chasu zakhidnoi okrugi Bilskogo gorodishcha. Kyiv: Centr pamiatkoznavstva NAN Ukraini, UTOPIK.
Lewartowski K. 2001. Archeologia śmierci – stan i potencjał. Światowit. Nowa seria 3 (44), 133-143.
Levkhenko B. M., Levkhenko N. B. and Grechko D. S. 2015. Kurgany ranneskifskogo vremeni u s. Medvin v Porose (po materialam raskopok 1984-1985 gg.). Arkheologiya i davnia istoriia Ukraini 2(15), 202-218.
Liberov P. D. 1961. Novye materialy iz kurganov u sela Cheremushny. Kratkie Soobshcheniia o dokladakh o polevykh issledovaniiakh Instituta Arkheologii 83, 104-109.
Madsen T. 2007. Multivariate data analysis with PCA , CA and MS. ww.archaeoinfo.dk/PDF %20fi les/Multivariate%20data%20analysis.pdf (the access of day 25 February 2016).
Makhortyh S. V. 2009. K istorii izucheniy kurgannyh nekropoley Belskogo gorodishcha. In S. S. Bessonova (ed.), Epokha rannego zheleza. Sbornik nauchnykh trudov k 60-letiyu S. A. Skorego. Kiev-Poltava: Institut Arkheologii NAN Ukrainy, 268-278.
Makhortyh S. V. 2013. Pogrebalnye sooruzheniya i obrad kurgannykh nekropolev Belskogo gorodishcha. Stratum plus 3, 223-256.
Makhortyh S. V. 2016. Sovremennoe sostoyanie izucheniy khronologii ranneskifskoy kultury. Arkheologiya i davnia istoriia Ukraini 2(19), 140-151.
Makhortyh S. V., Rolle-Gerts R. A., Skoriy S. A., Gerts V. Yu. and Belozor V. P. 2006. Issledovaniia sovmestnoy ukrainsko-nemetskoy ekspeditsii 2005 g. Kiev: Institut Arkheologii NAN Ukrainy.
Maksimov E. V. and Petrovskaya E. A. 2008. Drevnosti skifskogo vremeni Kievskogo Podneprovy. Poltava: Institut Arkheologii NAN Ukrainy.
Medvedskaya I. N. 1992 Periodizatsiya skifskoy arkhaiki i Drevniy Vostok. Sovetskaya Arkheologiya 3, 86-107.
Melnik E. 1905. Kurgany bliz s. Kirikovki. Trudy XII Arkheologicheskogo Sezda 1. Moskva, 703-717.
Mogilov O. D. and Didenko S. V. 2009. Skifskiy kurgan 448 bilia s. Zhuravka – pamiatka perehidnogo chasu v Potiasminni. Arkheologiya 3, 45-55.
Moruzhenko A. A. 1985. Issledovaniya pamytnikov u s. Likhachevka. Arkheologicheskie Otkrytiya za 1983 goda. Moskva, 322-323.
Moruzhenko A .A. 1991. Sotsialnaya struktura lesostepnogo naseleniya mezhdurecha Dnepra i Donna v skifskoe vremy. In E. V. Yarovoy (ed.), Drevneishie obshchnosti zemledeltsev i skotovodov severnogo Prichernomorya (V tys. do n. e.-V vek n. e.). Kiev: Respublikanskaya assotsiatsia molodykh uchenykh i sopecialistov AN USSR, 163-164.
Murzin V. Yu. 2015. O pogrebennyakh skifskikh nomarkhov. In P. K. Dashkovskiy (ed.) Elita v istorii drevnikh i srednevekovykh narodov Evrazii. Barnaul: Izdatelstvo Altayskogo gosudarstvennogo universiteta, 61-71.
Murzin V. Yu., Rolle R. and Skoriy S. A. 1995. Doslidzhennia Pereshchepinskogo kurgannogo mogilnika. Arkheologiya 2, 63-72.
Neyman C. 1884. Notatki archeologiczne z Ukrainy. Zbiór Wiadomości do Antropologii krajowej 1. Kraków, 33–47.
O’Shea J. 1984. Mortuary Variability: An Archaeological Investigation. New York: Academic Press.
Paroń A. 2007. Uwagi nad kryteriami kulturowej i etnicznej identyfi kacji koczowników na przykładzie Herodotowego ekskursu o Scytach. Fontes Archaeologici Posnaniens 43, 51-60.
Peebles Ch. S. and Kus S. M. 1977. Some Archaeological Correlates of Ranked Societies. American Antiquity 42 (3), 421-448.
Petrenko V. G. 1967. Prevoberezhe Serednego Pridneprovya v V-III vv. do n. e.. Arkheologiya SSSR D 1-4. Moskva.
Petrovska E. O. 1968. Kurgan VI st. do. n. e. bily s. Mala Ofi rna na Kiivshchini. Arheologiya 21, 164-174.
Przybyła M. S. 2014. Społeczne hierarchie i archeologiczne rankingi grobów. Dyskusja w oparciu o analizy dwóch cmentarzysk z końca epoki brązu w Polsce południowej. In T. Kurasiński and K. Skóra (eds.), Grób w przestrzeni, przestrzeń w grobie. Przestrzenne uwarunkowania w dawnej obrzędowości pogrzebowej (= Acta Archeologica Lodziensia 60), 7-28.
Renfrew C. and Bahn P. 2002. Archeologia. Teorie, metody praktyka. Warszawa: Prószyński i S-ka.
Rolle R. 1979. Totenkult der Skythen: Das Steppengebiet. Vorgeschichtliche Forschungen 18/1. Berlin, New York: De Gruyter.
Romashko V. A. and Skoryy S. A. 2009. Bliznec-2. Skifskiy aristokraticheskiy kurgan v Dneprovskom Pravoberezhnom Nadporozhe. Dnipropetrovsk: Porogi.
Skoriy S. A. 1990. Kurgan Perepiatikha (do etnokulturnoi istorii Dniprovskogo Lisostepovego Pravoberezhzhia). Kiev: Naukova Dumka.
Skorij S. S. 1993-1994. Die frage der beziehungen zwischen der bevölkerung der Schwarzmeerstersteppen und der bevölkerung der Waldsteppen im Dneprgebiet im 5. bis 4. Jh. v.Chr. Acta Archeologica Carpathica 32, 151-166.
Skoriy S. A. 2003. Skify v Dneprovskoy Pravoberezhnoy Lesostepi (problema vydeleniya iranskogo etnokulturnogo elementa). Kiev: Institut Arkheologii NAN Ukrainy.
Skoriy S. A., Soltys O. B. and Belan Yu. A. 2001. Bolshoy kurgan epohi skifskoy arkhaiki na Kievshchine. Rossiyskaya Arheologiya 4, 124-137.
Suprunenko O. 2016. Gruntovii moginik poltavskogo poselennia rannoskifskogo chasu. Starozhitnosti Livoberezhnogo Podniproviia, 94-111.
Suprunenko O., Zolotnitskiy B. and Kulatova I. 1996. Kurgani bilia s. Karpusi pid Poltavoiu. Poltava: Vidicentr „Arkheologiya”.
Shelehan O.V. 2016. Pokhovannia mechnikiv skifskogo lisostepu. Etnokulturniy analiz. Fenomen Bilskogo gorodishcha. Kyiv-Poltava: Centr pamiatkoznavstva NAN Ukraini, UTOPIK, 52-72.
Shramko B. A. 1994. Novye raskopki kurganov v mogilnike Skorobor. Drevnosti 1, 102-126.
Shramko B. A. 1994. Rozkopki kurganiv VII-IV st. do n. e. poblizu Bilska. Arheologiya 4, 117-133.
Shramko I. B. and Zadnikov S. A. 2014. Doslidzhennia Bilskogo gorodishcha u 2013 r. Arkheologichni doslidzhennia Bilskogo gorodishcha u 2013, 5-44.
Shramko I. B. and Zadnikov S. A. 2015. Rezultati arkheologichnikh doslidzhen kurganu skifskogo chasu v urokhishchi Marchenki. Arkheologichni doslidzhennia Bilskogo gorodishcha 2014. Kiiv, 56-67.
Shramko I. B. and Zadnikov S.A. 2015. Rezultaty issledovanii mogilnika Skorobor v 2014 r. Arkheologichni doslidzhennia v Ukraini 2014. Kyiv 198-199.
Szramko I.B. 2015. Obiekty grobowe cmentarzyska Skorobor w świetle nowych badań. In A. Zakościelna (ed.), Badania archeologiczne w Polsce środkowowschodniej, zachodniej Białorusi i Ukrainie w roku 2014: streszczenia referatów XXXI konferencji. Lublin: Instytut Archeologii Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 37.
Shulzhenko M. A. 1987. O sociologicheskoy klassifi kacii ranneskifskih pogrebeniy Posulya. In A. A. Tishkin (ed.), Aktalnye problemy istoriko-arkheologicheskikh issledovaniy. Kiev: Naukova Dumka, 179-180.
Tainter J. 1975. Social inference and mortuary practices: an experiment in numerical classifi cation. World Archaeology 7, 1-15.
Tainter J. 1978. Mortuary practices and the study of prehistoric social systems. Advances in Archaeological Method and Theory 1, 105-141.
Terenozhkin A. I. 1954. Kurgan bilia s. Glevakha. Arkheologiya 9, 80-97.
Vorontsov D. and Skoriy S. 2012. Andrushevskiy kurgan. Revista Arheologică, serie nouă VIII(1-2), 137-153.
Zakharov A. A. 1932. I. A Zaretsky’s Excavations in the Government of Kharkov. Eurasia Septentrionalis Antiqua 7, 59-81.
Zielińska A. 2012. Rola kobiety w plemionach koczowniczych, czyli w poszukiwaniu prawdziwych Amazonek. In W. Blajer (ed.), Peregrinationes archaeologicae in Asia et Europa Joanni Chochorowski dedicate. Kraków: Wydawnictwo Profi l-Archeo, 427-343.
Zimmermann A. 1997. Zur Anwendung der Korrespondenzanalyse in der Archäologia. In J. Mül ler and A. Zimmermann (eds.), Archäologie und Korrespondenzanalyse. Beispiele, Fragen, Perspektiven (= Internationale Archäologie 23). Rahden: Marie Leidorf, 9-15.
