Human burials and funeral rites of the Linear Pottery culture from the territory of Poland
DOI:
https://doi.org/10.23858/SA/73.2021.1.2598Słowa kluczowe:
wczesny neolit, kultura ceramiki wstęgowej rytej, obrządek pogrzebowy, pochówki ludzkie, dorzecze WisłyAbstrakt
Pochówki ludzkie w kulturze ceramiki wstegowej rytej na terenie Polski nie są zbyt częste. Ważnym odkryciem ostatnich lat jest pierwsze i jak dotąd jedyne cmentarzysko w Modlniczce. Do dziś znanych jest jeszcze tylko 17 innych stanowisk z pochówkami. Trzynaście stanowisk (w tym cmentarzysko w Modlniczce) znajduje się w południowo-wschodniej Polsce, cztery na Kujawach i jedno w dolinie Odry. W porównaniu ze stanowiskami grobowymi w Europie Środkowej i Zachodniej (około 100 stanowisk grobowych, w tym rozległe, wyodrębnione cmentarzyska), groby KCWR z terenu Polski nie przyniosły wielu danych co do zwyczajów pogrzebowych tej kultury. Tak niewielka ilość i bardzo ograniczony odsetek zachowanych szczątków ludzkich uniemożliwia wykonanie wielu rodzajów analiz, takich jak DNA, czy analiza rzadkich pierwiastków. Jednak mimo niewielkiej ilości danych można zaobserwować ogólne wzorce, typowe dla całego europejskiego zasięgu tej kultury. Pochówki z Polski wpisują się w ogólny model obrzadku pogrzebowego KCWR. Jest to widoczne we wszystkich jego elementach, takich jak kontekst, lokalizacja, konstrukcja i wyposażenie.
Pobrania
Bibliografia
Czekaj-Zastawny A. 2000. Groby kultury ceramiki wstęgowej rytej z Aleksandrowic, stan. 2, gm. Zabierzów, woj. Małopolskie. Sprawozdania Archeologiczne 52, 97-112.
Czekaj-Zastawny A. 2008. Pochówki kultury ceramiki wstęgowej rytej ze stanowiska 2 w Aleksandrowicach, pow. krakowski. In J. Chochorowski (ed.), Młodsza epoka kamienia – wybrane znaleziska (= Via Archaeologica. Źródła z badań wykopaliskowych na trasie autostrady A4 w Małopolsce). Kraków: Krakowski Zespół do Badań Autostrad, 43-56.
Czekaj-Zastawny A. 2009a. Settlement of the Linear Pottery culture in Southeastern Poland (The First Neolithic Sites in Central/South-East European Transect Volume V (= British Archaeological Reports S2049). Oxford: Archaeopress.
Czekaj-Zastawny A. 2009b. Obrządek pogrzebowy kultury ceramiki wstęgowej rytej/Funerary rite of the Linear Pottery culture. In A. Czekaj-Zastawny (ed.), Obrządek pogrzebowy kultur pochodzenia naddunajskiego w neolicie Polski południowo-wschodniej (5600/5500-2900 BC)/Funerary rite of the Danubian cultures in the Neolithic of southeastern Poland (5600/5500-2900 BC). Kraków: Instytut Archeologii i Etnologii PAN, 25-51.
Czekaj-Zastawny A. 2014. Brzezie 17. Osada kultury ceramiki wstęgowej rytej (= Via Archaeologica. Źródła z badań wykopaliskowych na trasie autostrady A4 w Małopolsce). Kraków: Krakowski Zespół do Badań Autostrad.
Czekaj-Zastawny A. 2017. The first farmers from the South – Linear Pottery culture. In P. Włodarczak (ed.), 5500-2000 BC (= The Past Societies. Polish lands from the first evidence of human presence to the Early Middle Ages 2). Warszawa: Instytut Archeologii i Etnologii PAN, 21-62.
Czekaj-Zastawny A., Mitura P. and Valde-Nowak P. 2009. Katalog źródeł: kultura ceramiki wstęgowej rytej. In: A. Czekaj-Zastawny (ed.), Obrządek pogrzebowy kultur pochodzenia naddunajskiego w neolicie Polski południowo-wschodniej (5600/5500-2900 BC)/Funerary rite of the Danubian cultures in the Neolithic of southeastern Poland (5600/5500-2900 BC). Kraków: Instytut Archeologii i Etnologii PAN, 175-216.
Czekaj-Zastawny A. and Przybyła M. 2012. Modlniczka 2, powiat krakowski – cmentarzysko kultury ceramiki wstęgowej rytej i osady neolityczne (= Via Archaeologica. Źródła z badań wykopaliskowych na trasie autostrady A4 w Małopolsce). Kraków: Krakowski Zespół do Badań Autostrad.
Czerniak L., Golański A., Józwiak B., Kadrow S., Rozen J. and Rzepecki S. 2006. Sprawozdanie z archeologicznych badań wykopaliskowych przeprowadzonych w latach 2003-2004 na stanowiskach 3, 12-15 i 34 w Targowisku, gm. Kłaj, woj. małopolskie. In Z. Bukowski and M. Gierlach (eds), Raport 2003-2004. Wstępne wyniki konserwatorskich badań archeologicznych w strefie budowy autostrad w Polsce za lata 2003-2004. Warszawa: Narodowy Instytut Dziedzictwa, 541-554, 729-737.
Czerniak L. and Kabaciński J. 2004. Archeologiczne badania ratownicze Instytutu Archeologii i Etnologii PAN w Poznaniu na trasie autostrad A-1 i A-2 w Wielkopolsce i na Kujawach w roku 2001 i 2001. In Z. Bukowski (ed.), Raport 2001-2002 (= Zeszyty Ośrodka Ochrony Dziedzictwa Archeologicznego, seria B: Materiały Archeologiczne). Warszawa: Ośrodek Ratowniczych Badań Archeologicznych, 141-155.
Dzieduszycka (-Machnikowa) A. 1959. Cmentarzysko i osada kultury starszej ceramiki wstęgowej w Giebułtowie, pow. Kraków. Materiały Archeologiczne 1, 23-44.
Dzieduszycka (-Machnikowa) A. 1964. Sprawozdanie z badań osady kultury ceramiki wstęgowej rytej i osady eneolitycznej w Złotnikach, pow. Proszowice, w 1962 roku. Sprawozdania Archeologiczne 16, 26-29.
Gajewski L. 1960. Grób szkieletowy z młodszej epoki kamiennej w miejscowości Igołomia pow. Proszowice. Wiadomości Archeologiczne 26 [1959-1960], 322-324.
Grygiel R. 2004. Neolit i początki epoki brązu w rejonie Brześcia Kujawskiego i Osłonek 1. Wczesny neolit kultura ceramiki wstęgowej rytej. Łódź: Fundacja Badań Archeologicznych Imienia Profesora Konrada Jażdżewskiego.
Jeunesse C. 1997. Pratiques funéraires au néolithique ancien. Paris: Errance.
Kahlke D. 1954. Die Bestattungssitten des Donauländischen Kulturkreises der jüngeren Steinzeit. Teil I: Linienbandkeramik. Berlin: Rütten und Loening.
Kempisty E. 1962. Pierwszy grób kultury wstęgowej ceramiki rytej na Lubelszczyźnie w Gródku Nadbużnym, pow. Hrubieszów. Wiadomości Archeologiczne 28, 284-285.
Kulczycka-Leciejewiczowa A. 1988. Erste Gemeinschaften der Linienbandkeranmikkultur auf polnischem Boden. Zeitschrift für Archäologie 23, 137-182.
Kulczycka-Leciejewiczowa A. 2008. Samborzec. Studium przemian kultury ceramiki wstęgowej rytej. Wrocław: Instytut Archeologii i Etnologii PAN.
Krauss A. 1964. Grób kultury starszej ceramiki wstęgowej ze Szczotkowic, pow. Kazimierza Wielka. In S. Nosek (ed.), Studia i materiały do badań nad neolitem Małopolski. Wrocław, Warszawa, Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 69-76.
Mitura P., Zych R. 1999. Sprawozdanie z badań stanowiska 20 w Olchowej, gm. Iwierzyce, woj. podkarpackie w 1999 roku. Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego 20, 261-274.
Nieszery N. 1995. Linearbandkeramische Gräberfelder in Bayern (= Internationale Archäologie 16). Espelkamp: Verlag Marie Leidorf GmbH.
Pyzel J. (ed.) 2019. Ludwinowo, stanowisko 7: osada neolityczna na Kujawach (= Ocalone Dziedzictwo Archeologiczne 8). Pękowice, Gdańsk: Wydawnictwo i Pracownia archeologiczna Profil-Archeo, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Sulimirski T. 1938. Kurhany kultury trzcinieckiej w Bejscach pow. pińczowski. Sprawozdania z Czynności i Posiedzeń Polskiej Akademii Umiejętności 43/7-8, 262-263.
Šmíd M. 2012. Kostrové a žárové pohřebištĕ kultury s lineĕrní keramikou v Kralicích na Hané, Střední Morava (= Pravĕk, Supplementum 25). Brno: Ústav Archeologické Památkové Péče.
Valde-Nowak P. 2008. Dom ludzi żywych i umarłych sprzed siedmiu tysięcy lat. Alma Mater 99/2008, 51-54.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2021 Sprawozdania Archeologiczne
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
