Modern flint mining landscapes and flint knapping evidence from the Kraków Gunflint Production Centre – What we know from LiDAR and field survey
DOI:
https://doi.org/10.23858/SA/74.2022.1.3015Keywords:
conflict archaeology, flint mining, gunflints, Lesser Poland, modern periodAbstract
We know that on the Polish territories that belonged to Austrian and Russian Empires, from the second part of the 18th till the 19th centuries, gunflint workshops were operating. One of the workshop centres were situated in the Kraków region (southern Poland) and others were located in the regions of Ivano-Frankivsk (Ukraine, former Austrian monarchy) and Kremenets (Ukraine, former Russian monarchy). The number of workshops, the quantity of products and their export gave them significance on a European scale. We used several methods to preliminary investigate the area near Kraków using LiDAR and field verification. We analysis three modern flint mines in this region – Zelków, Karniowice and Mników which have preserved anthropogenic relief and well-preserved flint workshops on the surface. Flints obtained during field verification (studies included a set of cores and technological blanks) were analyzed. Our efforts allowed us to attempt to recreate the chaîne opératoire for Polish gunflint workshops as well to determine differences between particular sites.
Downloads
References
Badzińska K. 2016. Skałki krzemienne do broni palnej w twierdzy Zamość z okresu panowania rosyjskiego w Królestwie Polskim (1815-1915). Russkiy Sbornik 8/1, 14-23.
Ballin T. B. 2013. Brief overview of gunflint forms from northern, eastern and southern Europe. Gunflints – beyond the British and French empires. Occasional newsletter from an informal working group 1 (September 2013), 4-12.
Banaszek Ł. 2015. Przeszłe krajobrazy w chmurze punktów. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Barandiarán I. 1974. Un taller de piedras de fusil en el Ebro Medio. Cuadernos de etnología y etnografía de Navarra 6 (17), 189-228.
Brandl M. H. 2013. Characterization of Middle European Chert Sources A Multi Layered Approach to Analysis. Dissertation, University of Vienna. Historisch-Kulturwissenschaftliche Fakultät. Wien, unpublished.
Brandl M., Budziszewski J., Niebylski J., Szubski M. and Trnka G. 2019. Gunflints flint mine „Lysinka” in Nyzhniv, Iwano-Frankiwsk oblast (Ukraine). In A. Markó and K. T. Biró (eds), 12th International Symposium on Knappable Materials. Budapest: Hungarian National Museum, 38.
Brandl M. and Niebylski J. 2019. Analysis of gunflints from Modlin Fortress in Nowy Dwór Mazowiecki, central Poland. In A. Markó and K. T. Biró (eds), 12th International Symposium on Knappable Materials. Budapest: Hungarian National Museum, 37.
Bredetzky S. 1811. Reisebemerkungen über Ungarn und Galizien. Wien: Anton Doll.
Budziszewski J. and Grabowski M. 2014. Zasoby archeologiczne na terenach polskich lasów. In D. J. Gwiazdowicz and K. Rykowski (eds), Materiały trzeciego panelu ekspertów w ramach prac nad Narodowym Programem Leśnym Dziedzictwo. Lasy i gospodarka leśna w kulturze i dziedzictwie narodowym, Ośrodek Kultury Leśnej w Gołuchowie 10–11 kwietnia 2014 roku. Sękocin Stary: Instytut Badawczy Leśnictwa, 207-218.
Budziszewski J., Grużdź W., Jakubczak M., Niebylski J. and Szubski M. 2019. Prehistoric flint exploitation in the area of Karniowice forest, Polish Jura. In D. H. Werra, M. Sudoł-Procyk, A. Jedynak, K. Kaptur and M. Krajcarz (eds), 9th International Conference UISPP Commission on Flint Mining in Pre- and Protohistoric Times 19-21 September 2019. Ostrowiec Świętokrzyski: Archaeological Museum and Reserve „Krzemionki”, 17.
Budziszewski J., Jakubczak M., Radziszewska K. and Szubski M. 2019. Prehistoric flint mine detection by airborne laser scanning (ALS). Experiences from Poland 2011-2015. Anthropologica et Praehistorica 128/2017 (2019), 143-156.
Budziszewski J., Niebylski J. and Szubski M. 2019. Prehistoric flint exploitation at catchment-area of upper Dniester and Zolota Lypa rivers. In A. Markó and K. T. Biró (eds), 12th International Symposium on Knappable Materials. Budapest: Hungarian National Museum, 40.
Budziszewski J., Szubski M. and Jakubczak M. 2015. Gunflint oriented flint mines in southern Poland revealed by airborne laser scanning: First approach to study modern flint mining in Poland. In X. Mangado, O. Crandell, M. Sánchez and M. Cubero (eds), Abstracts Volume: International Symposium on Knappable Materials – Barcelona, 7-12 september 2015. Barcelona: SERP – Universitat de Barcelona, 5.
Budziszewski J., Szubski M. and Jakubczak M. 2018. O identyfikacji punktów pradziejowej eksploatacji krzemieni ze złóż wtórnych przy pomocy lotniczego skanowania laserowego. In M. Gojda and Z. Kobyliński (eds), Lotnicze skanowanie laserowe jako narzędzie archeologii (= Archaeologica Hereditas. Prace Instytutu Archeologii UKSW 11). Warszawa: Fundacja Res Publica Multiethnica, 215-232.
Budziszewski J. and Wysocki J. 2012. Nowe możliwości detekcji materialnych śladów historii terenów leśnych – lotnicze skanowanie laserowe (LiDAR). In Z. Kobyliński and J. Wysocki (eds), Konserwacja zapobiegawcza środowiska (= Archaeologica Hereditas. Prace Instytutu Archeologii UKSW 1). Warszawa-Zielona Góra: Wydawnictwo Fundacji Archeologicznej, 117-125.
Cheben I. and Struhár V. 1999. Nálezy kamenných kresadiel z Liptova. Archeologické výskumy a należy na Slovensku v roku 1997 70, 205-206.
Chochorowski J. 2015. 150 years of prehistoric archaeology at the Jagiellonian University. Recherches Archéologiques. Nouvelle Serie 7, 7-35.
Dzieduszycka-Machnikowa A. and Lech J. 1976. Neolityczne zespoły pracowniane z kopalni krzemienia w Sąspowie. Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Dagnan-Ginter A., Drobniewicz B., Godawa J., Miękina B., Sobczyk K. and Stworzewicz E. 1992. Excavations in the Duża Cave at Mączna Skała near Cracow (Southern Poland). Folia Quaternaria 63, 3-24.
Dryja S. 2005. Sąspów, st. 18. Informator archeologiczny. Badania 1996, 68.
Emy J. 1978. Histoire de la pierre a fusil. Blois: Société d’Exploitation de l’Imprimerie Alleaume.
Ginter B. 2009. New production site of gunflint for rifles in the region of Cracow. In I. Gatsov and J.-L. Guadelli (eds), Saxa loquuntur: mélanges pour le 65ème anniversaire de Nicolai Sirakov. Sofia: Avalon, 345-359.
Ginter B. 2015. Skałki i krzemienie krzesiwkowe: analiza nowożytnych wyrobów krzemiennych ze stanowisk 2 i 3 w Aleksandrowicach, w pow. krakowskim. In J. Chochorowski (ed.), Od epoki brązu do czasów nowożytnych. Wybrane odkrycia i znaleziska (= Via Archaeologica. Źródła z badań wykopaliskowych na trasie autostrady A4 w Małopolsce). Kraków: Krakowski Zespół do Badań Autostrad, 287-310.
Ginter B. and Kowalski S. 1964. Produkcja skałek do broni palnej i jej znaczenie dla poznania krzemieniarstwa czasów przedhistorycznych. Materiały Archeologiczne 5, 83-91.
Hacquet B. 1792. Physische und Technische Beschreibung der Flintensteine, wie sie in der Erde vorkommen und dessen Zurichtung zum ökonomischen Gebrauch, sammt Abbildung der dazu gehörigen Werkzeuge. Wien: Christian Friedrich Wappler.
Hacquet B. 1796. Neueste physikalisch-politische Reise in den Jahren 1794 und 1795. durch die Dacischen und Sarmatischen oder Nördlichen Karpathen 4. Nürnberg: Verlag der Raspischen Buchhandlung.
Hacquet B. 1806. Bemarkungen über die Entstehung der Feuer= oder Flintensteine, ein Kleiner Beitrag zu der in den Jahren 1788 und 1797 erschienenen physischen und technischen Beschreibung derselben. Berlin: Verlage der Realschulbuchhandlung.
Holata L. and Plzák J. 2018. Podstawowe prace z danymi pochodzącymi z lotniczego skanowania laserowego (opracowanie i ocena), możliwości ich testowania i ograniczenia w dokumentowaniu antropogenicznych form rzeźby terenu. In M. Gojda and Z. Kobyliński (eds), Lotnicze skanowanie laserowe jako narzędzie archeologii (= Archaeologica Hereditas. Prace Instytutu Archeologii UKSW 11). Warszawa: Fundacja Res Publica Multiethnica, 23-44.
von Hoyer J. G. 1831. Ueber Feuersteine und Flintensteine. In C. von Decker and L. Blesson (eds), Zeitschrift für Kunst, Wissenschaft und Geschichte des Krieges 23/9. Posen-Bromberg: Ernst Siegfried Mittler.
Jakubczak M. 2012. Pole górnicze „Skałecznica Duża” i jego miejsce w pradziejowej eksploatacji krzemieni pasiastych. Praca licencjacka, Instytut Archeologii Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Warszawa, unpublished.
Jakubczak M., Szubski M., Niebylski J. and Budziszewski J. 2017. Traces of modern flint mining in Cracow center of gunflint production. In J. Bazelmans (ed.), Building Bridges. Abstract book of the 23rd Annual Meeting of the European Association of Archaeologists 2017. Maastricht: The Municipality of Maastricht, the Province of Limburg, The Cultural Heritage Agency of the Netherlands, 324.
Jamnik P. 1993. Kamenodobno orodje Ali novodobni kresilniki z gorenjskih njiv? Poročilo o raziskovanju paleolita, neolita in eneolita v Sloveniji 21, 25-43.
Kaczanowska M. and Kozłowski J. K. 1976. Studia nad surowcami krzemiennymi południowej części Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej. Acta Archaeologica Carpathica 16, 201-216.
von Kaiser M. 2013. Geschliffene Flintensteine. Waffen- Und Kostümkunde 55/1, 59-72.
von Keess S. E. 1824. Darstellung des Fabriks- und Gewerbswesens in seinem gegenwärtigen
Zustande, vorzüglich in technischer, mercantilischer und statistischer Beziehung 1. Wien: Mörschner und Jasper.
Kiarszys G. and Banaszek Ł. 2017. Dostrzec i zrozumieć. Porównanie wybranych metod wizualizacji danych ALS wykorzystywanych w archeologii. Folia Praehistorica Posnaniensia 22, 233-270.
Kiarszys G. and Szalast G. 2014. Archeologia w chmurze punktów. Porównanie rezultatów filtracji i klasyfikacji gruntu w projekcie ISOK z wynikami opracowanymi w oprogramowaniu LAStools i Terrasolid. Folia Praehistorica Posnaniensia 19, 267-292.
Kokalj Ž. and Hesse R. 2017. Airborne laser scanning raster data visualization. A Guide to Good Practice Institute of Anthropological and Spatial Studies. Ljubljana: Založba ZRC.
Kolberg O. 1871. Lud. Jego zwyczaje, sposób życia, mowa, podania, przysłowia, obrzędy, gusła, zabawy, pieśni, muzyka i tańce. Krakowskie 1. Kraków: Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Kołaczkowski J. 1888. Wiadomości tyczące się przemysłu i sztuki w dawnej Polsce. Kraków: Mikołaj Kański.
Kurczyński Z. and Bakuła K. 2013. Generowanie referencyjnego numerycznego modelu terenu o zasięgu krajowym w oparciu o lotnicze skanowanie laserowe w projekcie ISOK. Archiwum Fotogrametrii, Kartografii i Teledetekcji, wydanie specjalne: Geodezyjne Techniki Pomiarowe. Warszawa: Zarząd Główny Stowarzyszenia Geodetów Polskich, 59-68.
Krajewski W. 2017. Kule broni palnej powstania listopadowego 1830-1831 r. Analiza pocisków odnalezionych na polu bitwy pod Grochowem, Iganiami, Ostrołęką, na terenie Reduty Ordona i w obozie wojsk polskich pod Kłajpedą. Muzealnictwo Wojskowe 10, 294-351.
Lalak M. 2006. Skałki – nowożytne wyroby krzemienne. Próba typologii. Archeologia Polski Środkowowschodniej 8, 219-242.
de Latour R. 2009. O skałce krzemiennej słów kilka. In P. Król (ed.), Historia krzemienia. Kielce: Muzeum Narodowe w Kielcach, 75-87.
Lech J., Rook E. and Stępniowski F. M. 1984. Archeologiczne badania poszukiwawcze i weryfikacyjne w dorzeczu Prądnika w latach 1976-1980. Sprawozdania Archeologiczne 36, 213-266.
Libera J. 2014. Skałki z twierdzy Zamość – przyczynek do studiów nad krzemieniarstwem czasów historycznych. Zamojsko-Wołyńskie Zeszyty Muzealne 6, 103-114.
Libera J. 2015. Zużyte, porzucone, zapomniane… Krzemienie do mechanicznego krzesania iskier. Warszawskie Materiały Archeologiczne 13, 217-230.
Łepkowski J. 1871. Notes, „Katalog stanowisk, teczka Zelków, pow. Kraków”, Archives of Archaeological Museum in Kraków, unpublished.
Mączyński P. and Libera J. 2015. Gunflints from the fortress of Zamość: Accessories for obtaining mechanically produced sparks. In X. Mangado, O. Crandell, M. Sánchez, and M. Cubero (eds), Abstracts Volume: International Symposium on Knappable Materials – Barcelona, 7-12 september 2015. Barcelona: SERP – Universitat de Barcelona, 4.
Maciejewski M. 1980. Broń palna wojsk polskich 1797-1831. Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich.
Niebylski J. 2017a. Gunflint workshops within the historical borders of Kingdom of Poland. In J. Bazelmans (ed.), Building Bridges. Abstract book of the 23rd Annual Meeting of the European Association of Archaeologists 2017. Maastricht: The Municipality of Maastricht, the Province of Limburg, The Cultural Heritage Agency of the Netherlands, 323.
Niebylski J. M. 2017b. Nowożytne ośrodki produkcji skałkarskiej na terenie Europy Środkowej. Praca magisterska, Instytut Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Kraków, unpublished.
Niebylski J. 2018a. Fenomen zamka skałkowego. Skałki ze wzgórza wawelskiego odbiciem wytwórczości skałkarskiej monarchii austriackiej. Krzysztofory. Zeszyty Naukowe Muzeum Historycznego Miasta Krakowa 36, 57-74.
Niebylski J. 2018b. Nowożytne ośrodki produkcji skałkarskiej na terenie dzisiejszej Ukrainy. Źródła historyczne i perspektywy badań archeologicznych. In A. Zakościelna (ed.), Badania archeologiczne w Polsce środkowowschodniej, zachodniej Białorusi i Ukrainie w roku 2017: streszczenia referatów XXXIV konferencji. Lublin: Instytut Archeologii Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Muzeum Lubelskie w Lublinie, 48-49.
von Oeynhausen C. 1822. Versuch einer geognostischen Beschreibung von Oberschlesien und den nächst angrenzenden Gegenden von Polen, Galizien und östreichisch-Schlesien. Essen: Bädeker.
Penz M. and Trnka G. 2004. Ein ehemaliges Flintensteindepot aus dem Schloss Neugebäude in Wien. Fundort Wien 7, 234-245.
Radziszewska K. 015. Analiza topografii pradziejowego pola górniczego „Borownia”. Praca magisterska, Instytut Archeologii Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Warszawa, unpublished.
Raymond M. and Roth M. 1809. Tableau statistique de la monarchie autrichienne, au commencement de la guerre présente. Paris: Arthus-Bertrand.
Schnür-Pepłowski S. 1896. Galiciana 1778-1812. Lwów: Księgarnia H. Altenberga.
Skertchly S. B. J. 1879. On the Manufacture of Gun-flints, the Methods of Excavating for Flint, the Age of Paleolithic Man, and the Connexion Between Neolithic Art and the Gun-flint Trade. London: Her Majesty’s Stationery Office.
Slotta R. 1981. Flint und Flinte – Feuerstein als strategischer Rohstoff. In G. Weisgerber, J. Weiner and R. Slotta (eds), 5000 Jahre Feuersteinbergbau. Die Suche nach dem Stahl der Steinzeit. Bochum: Deutsches Bergbau-Museum, 349-361.
Sudoł-Procyk M., Budziszewski J., Krajcarz M. T., Jakubczak M. and Szubski M. 2018. The Chocolate Flint Mines in the Udorka Valley (Częstochowa Upland) – a Preliminary Report on the Field and Lidar Surveys. In D. H. Werra and M. Woźny (eds), Between History and Archaeology: Papers in honour of Jacek Lech. Oxford: Archaeopress, 89-102.
Szubski M. 2016. Pradziejowe górnictwo krzemienia w zachodniej części Puszczy Knyszyńskiej. Praca magisterska, Instytut Archeologii Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Warszawa, unpublished.
von Thielen M. F. 1827. Alphabetisch – topographisches Postreise-Handbuch für den Oesterreichischen Kaiserstaat. Wien: Tendler und von Manstein.
Umiński P. 1879. Sprawozdanie z poszukiwań archeologicznych na cmentarzu pogańskim w Popówce. Zbiór Wiadomości do Antropologii Krajowej 3, 3-7.
Vollständige… 1789. Vollständige Sammlung aller seit dem glorreichsten Regirungsantritt Joseph des Zweyten für die k.k. Erbländer ergangenen höchsten Verordnungen und Gesetze durch privat Fleiss gesammelt, und in chronologische Ordnung gebracht 1787 7. Wien: Johann Thomas Edl. von Trattnerm.
Wawel Louis J. 1977. Urywki z dziejów i życia mieszkańców Krakowa. Biblioteka Krakowska 117. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Weiner J. 2012. Flintensteine. In H. Floss (ed.), Steinartefakte vom Altpaläolithikum bis in die Neuzeit. Tübingen: Kerns Verlag Tübingen, 961-972.
Werra D. H., Woźny M., Brandl M. and Hauzenberger Ch. 2019. History of research and flint exploitation in Zelków (South Poland) – gunflint workshop – the use and meaning of flint in modern times. Anthropologica et Praehistorica 128/2017 (201), 57-69.
Witthoft J. 1970. A History of Gunflints. The Wyoming Archaeologist 13/4, 13-62.
Woźny M. 2018. How the first Kraków Exhibition of Antiquities and Art Objects was created (1858/9). In J. Górski (ed.), From collecting to museology. 160th anniversary of the First exhibition in the Archaeological Museum in Kraków. Kraków: Archaeological Museum in Kraków, 31-34.
Woźny M. and Dzięgielewski K. 2017. 150 years of the Jagiellonian University Archaeological Cabinet. Past and present. Recherches Archéologiques. Nouvelle Serie 9 (2018), 185-208.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2022 Sprawozdania Archeologiczne
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
