Christian textual amulet on a lead sheet from Rękawczyn in Greater Poland Province

Daniela Urbanová; Dalibor Havel; Petra Mutlová; Konrad Knauber; Katarzyna Schellner; Krzysztof Gorczyca

doi:10.23858/SA/73.2021.2.2498

Published: 2021-03-10

Vol. 73 No. 2 (2021)

Christian textual amulet on a lead sheet from Rękawczyn in Greater Poland Province

Daniela Urbanová , Dalibor Havel , Petra Mutlová , Konrad Knauber , Katarzyna Schellner , Krzysztof Gorczyca

Sprawozdania Archeologiczne

Section: Field Survey and Materials

https://doi.org/10.23858/SA/73.2021.2.2498

Abstract

The subject of this article is the discovery of a lead amulet with an engraved Latin inscription. It was found in Rękawczyn (the eastern part of Greater Poland) in 2018 during research conducted by the District Museum in Konin. This artefact is the first and so far only find of its kind in a Polish context. It was identified by comparing it to similar finds from Germany and Bohemia from the 11^th-13^th centuries that bear apotropaic Latin inscriptions. The text on the amulet consists of 24 lines, which are barely legible and which contain a long quotation from the Gospel of John followed by an apotropaic formula with magical words. The reconstruction of the text is accompanied by a tentative interpretation and commentary. The palaeographical analysis of the script (Gothic minuscule) dates the amulet to the second half of the 14^th century. The study presents the amulet in the wider context of similar inscriptions of European origin.

Most read articles by the same author(s)

Justyna Baron, Adami Golański, Katarzyna Schellner, Problems of interpretation of early Iron Age fenced settlements. A case study of site 8 from Zabrodzie, Wrocław district = Problem interpretacji osad z ogrodzeniami z wczesnej epoki żelaza na przykładzie stanowiska w Zabrodziu, pow. wrocławski , Sprawozdania Archeologiczne: Vol. 63 (2011)

Download files

pdf

Citation rules

Urbanová, D., Havel, D., Mutlová, P., Knauber, K., Schellner, K., & Gorczyca, K. (2021). Christian textual amulet on a lead sheet from Rękawczyn in Greater Poland Province. Sprawozdania Archeologiczne, 73(2). https://doi.org/10.23858/SA/73.2021.2.2498

Cited by / Share

Licence

This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.

References

Blänsdorf J. 2019. Fränkisches Bleiamulett aus Mörstadt. Zeitschrift für Papyrologie und Epigrafik 210, 277-286.
Google Scholar

Blažková K., Šámal Z., Urbanová D., Knauber K. and Havel D. 2017. Středověký olověný amulet z hradiště Dřevíč (k.ú. Kozojedy, o. Rakovník). Archeologické rozhledy 69/1, 121-142.
Google Scholar

Bozóky E. 2003. Charmes et prières apotropaïques. Turnout-Belgium: Brepols.
Google Scholar

Bracha K. 1991. Magia słowa. Świadectwa teologów i wierzenia popularne w XV wieku. Kwartalnik Historyczny 98/3, 17-32.
Google Scholar

Brückner A. 1902. Literatura religijna w Polsce średniowieczne 1, Kazania i pieśni. Szkice literackie i obyczajowe. Warszawa: Druk Piotra Laskauera i S-ki.
Google Scholar

Daniel R. W. and Maltomini F. 1990. Supplementum magicum Vol. 1. Papyrologia Coloniensia, Köln: Westdeutscher Verlag.
Google Scholar

Düwel K. 2001. Mittelalterliche Amulette aus Holz und Blei mit lateinischen und runischen Inschriften. In V. Vogel (ed.), Ausgrabungen in Schleswig (= Berichte und Studien 15). Neumünster: Wachholtz, 227-302.
Google Scholar

Düwel K. 2015. Runica minora. Ausgewählte kleine Schriften zur Runenkunde (= Studia Mediaevalia Spetentrionalia 25). Wien: Fassbaender.
Google Scholar

Epigraphic conventions 2015. In Ch. Bruun and J. Edmondson (eds), The Oxford Handbook of Roman Epigraphy. Oxford: Oxford University Press, 785-786.
Google Scholar

Fernández Nieto F. J. 2010. A Visigothic Charm from Asturias and the Classical Tradition of Phylacteries against Hail. In R. Gordon and Marco Simón F. (eds), Magical Practice in the Latin West. Leiden, Boston, 551-599.
Google Scholar

Franklin S. 2002. Writing, Society and Culture in Early Rus, c. 950–1300. Cambridge: Cambridge University Press.
Google Scholar

Fuhrmann H. 2014. Die Inschriften der Stadt Halberstadt. Die deutschen Inschriften 86. Leipziger Reihe 5. Wiesbaden: Reichert Verlag.
Google Scholar

Gastgeber Ch. and Harrauer H. 2001. Ein christliches Bleiamulett aus Schleswig. In V. Vogel (ed.), Ausgrabungen in Schleswig. Berichte und Studien 15, Neumünster, 207-226.
Google Scholar

Gorczyca K. and Schellner K. and Wielgus B. 2018. Wstępne wyniki badań wykopaliskowych wielokulturowego stanowiska Słowikowo 17, gm. Orchowo, woj. wielkopolskie (sezony 2016-2017). In Wierzbicki J. (ed.), Badania archeologiczne na Nizinie Wielkopolsko-Kujawskiej w latach 2013-2017, Poznań: Instytut Archeologii UAM, 159-166.
Google Scholar

Gordon R. 2002. Shaping the Text, Innovation and Authority in Graeeco-Egyptian Malign Magic. In F. Herman, H. W. Horstmannshof, F. T. Singor, J. van Straten and J. H. M. Strubbe (eds), Kykeon: Studies in Honour of H. S. Versnel. Leiden, Boston, Köln: Brill, 69-111.
Google Scholar

Guazzo F. M. 1992. Compendium maleficarum, 1608. L. Tamburini ed. Torino: Einaudi: 1992.
Google Scholar

Heim R. 1892. Incantamenta magica Graeca Latina. Leipzig: Teubner.
Google Scholar

Ianin V. L. and Zalizniak A. A. (eds) 2000. Novgorodsky Gramoty na Bereste X, (iz raskopok 1990-1996 godov). Paleografiia berestianykh gramot i ikh vnestratigraficheskoe datirovane. Moskva.
Google Scholar

Karczewska J. 2010. Własność szlachecka na pograniczu wielkopolsko-kujawskim w pierwszej połowie XV wieku. Kraków: Avalon.
Google Scholar

Kieckhefer R. 1997. Forbidden Rites. A Necromancer’ Manual of the Fifteenth Century. University Park, Pennsylvania: Penn State University Press.
Google Scholar

Kieckhefer R. 2014. Magic in the Middle Ages. Cambridge: Cambridge University Press.
Google Scholar

Koch W. 1991. Bearbeitungs- und Editionsgrundsätze für die “Wiener Reihe” des deutschen Inschriftenwerkes. Wien: ÖAW.
Google Scholar

Kondracki T. 2000. Geografia regionalna Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Kotansky R. D. 2019. Textual Amulets and Writing Traditions in the Ancient World. In D. Frankfurter (ed.), Guide to the Study of Ancient Magic. Leiden, Boston: Brill, 507-554.
Google Scholar

Kozierowski S. 1914. Badania nazw topograficznych dzisiejszej archidyecezyi gnieźnieńskiej. Poznań: Drukarnia Dziennika Poznańskiego.
Google Scholar

Láng B. 2005. Researche Problems of Magical Texts in central Europe. In B. Seghyová (ed.), The Role of Magic in the Past. Learned and Popular Magic Beliefs and Diversity of Attitudes. Bratislava: Pro Historia: Society and Historical Institute of Slovak Academy of Sciences, 11-18.
Google Scholar

Lecouteux C. 2015. Dictionary of Ancient Magic Words and Spells. Rochester: Toronto.
Google Scholar

Lekszycki J. 1889. Ältesten grosspolnischen Grodbücher 2. Leipzig: S. Hirzel.
Google Scholar

Librowski S. 1978. Repertorium akt wizytacji kanonicznych dawnej Archidiecezji Gnieźnieńskiej: część 4: indeks geograficzno-historyczny: zeszyt 1: indeks do części 1: (zasób włocławski). Archiwa, biblioteki i muzea kościelne 37, 53-174.
Google Scholar

Łaski J. 1881. Jana Łaskiego, arcybiskupa gnieźnieńskiego, prymasa, legata urodzonego Liber beneficiorum archidyecezyi gnieźnieńskiej: z poręki Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego podług kodeksów rękopiśmiennych archiwum gnieźnieńskiego i kaliskiego 1, Gniezno: Nakładem i drukiem J. B. Langiego.
Google Scholar

Mach F. and Šittler E. 1910. Oprava chrámu svatojiřského na hradě pražském. Památky archeologické 24, 65-114, 329-362, 401-450.
Google Scholar

Muhl A. and Gutjahr M. 2013. Magische Beschwörungen in Blei – Inschriftentäfelchen des Mittelalters aus Sachsen-Anhalt (= Kleine Hefte zur Archäologie in Sachsen-Anhalt 10). Halle (Saale): Verlag Beier & Beran.
Google Scholar

Nováček V. J. 1901. Amulet ze XIV. století, nalezený v chrámu sv. Jiří na hradě Pražském, Český lid 10, 353-354.
Google Scholar

Petkov K. 2008. The Voices of Medieval Bulgaria, Seventh-Fifteenth Century. The Records of a Bygone Culture (= East Central and Eastern Europe in the Middle Ages, 450-1450 5). Leiden/Boston: Brill.
Google Scholar

Sanzo J. E. 2019. Early Christianity. In D. Frankfurter (ed.), In Guide to the Study of Ancient Magic. Leiden/Boston: Brill, 198-239.
Google Scholar

Schellner K. and Gorczyca K. 2018. Wstępne wyniki badań wykopaliskowych wielokulturowego stanowiska Słowikowo 17, gm. Orchowo, woj. wielkopolskie w sezonach 2016-2017. Konińskie Zeszyty Muzealne 13, 21-32.
Google Scholar

Schellner K. and Gorczyca K. 2019. Badania archeologiczne na stanowisku 17 w Słowikowie (Rękawczynie), gm. Orchowo, powiat Słupca, w sezonach 2018-2019. Konińskie Zeszyty Muzealne 14, 6-19.
Google Scholar

Semkowicz W. 2011. Paleografia łacińska. Kraków: Towarzystwo Wydawców i Autorów Prac Naukowych Universitas.
Google Scholar

Schulz M. 2003. Beschwörungen im Mittelalter. Heidelberg: C. Winter.
Google Scholar

Sikora M. 2019. Monety ze stanowiska Słowikowo 17 (Rękawczyn), gm. Orchowo, woj. wielkopolskie. Konińskie Zeszyty Muzealne 14, 22-50.
Google Scholar

Simek R. 2011. Elves and Exorcism. Runic and other Lead Amulets in Medieval Popular Religion. In D. Anlezark (ed.), Myths, legends and heroes: essays on Old Norse and Old English Literature in honour of John McKinnell. Toronto, Buffalo, London: University of Toronto Press, 25-52.
Google Scholar

Skemer D. 2006. Binding words, Textual Amulets in the Middle Ages. University Park, Pennsylvania: The Pennsylvania State University Press.
Google Scholar

Skemer D. 2015. Magic Writ: Textual Amulets Worn on the Body for Protection, In A. Kehnel and S. Panagiotopoulos (eds), Schriftträger – Textträger. Zur materialen Präsenz des Geschriebenen in frühen Gesellschaften. Berlin, München, Boston: De Gruyter, 127-150.
Google Scholar

Tomlin R. S. O. 1997. Sede in tuo loco: A fourth-Century Uterine Phylactery in Latin from Roman Britain. Zeitschrift für Papyrologie und Epigrafik 115, 291-294.
Google Scholar

Urbanová D. 2019. [Bestiam] stantem, sedentem, volantem, serpentem... Einige Bemerkungen zur Inschrift auf Blei aus Karthago. In N. Kazanskyi (ed.), Indo-European Linguistics and Classical Philology XXIII: Proceedings of the 23th Conference in Memory of Professor Joseph M. Tronsky June 24-26, 2019. Sankt Peterburg: Nauka, 1038-1050.
Google Scholar

Vavřík D., Knauber K., Urbanová D., Kumpová I., Blažková K. and Šámal Z. 2020. Unveiling magic from the middle ages: tomographic reading of a folded lead amulet from Dřevíč fortress (Czech Republic). Archaeological and Anthropological Sciences 12, 1-12.
Google Scholar

Willer L. and Knauber K. 2016. Amulette – Verborgene Beschützer. Spektrum der Wissenschaft Spezial Archäologie – Geschichte – Kultur 3.16, 47-51.
Google Scholar

Daniela Urbanová

https://orcid.org/0000-0001-5985-1799

Affiliation:

Department of Classical Studies, Faculty of Arts, Masaryk University, A. Nováka 1, 602 00 Brno, CZ, Czechia