A Unique 14th Century Seal Matrix from Giebło, Zawiercie District

Authors

DOI:

https://doi.org/10.23858/APa59.2021.2755

Keywords:

Giebło, Cracow-Częstochowa Upland, Romanesque castle church, fleur-de-lis, gothic majuscule, presbiter Lucianus, heraldic signs, lead seal-matrix

Abstract

A unique lead seal-matrix with majuscule legend: LUCIANI PRESBITERI belonging to a priest was found by the Romanesque castle church in Giebło. The name of its owner is mentioned in written sources from the years 1325–1327 as plebanus ecclesie de Kebel. As PRESBITER he probably didn’t enjoy all privileges that the collator usually bestows on a parish priest on his property. Possibly for that reason he had his matrix made in an easy-to-process material, infrequently used for such objects in this part of Europe. The use of this raw material suggests someone who tried avoid the high costs of making the item. Special attention is merited by the composition of a fleur-de-lis crowned with the cross engraved on the seal face that resembles a heraldic device. The repetition of a schematic lily flower on the reverse of the matrix shows the special importance of this sign (identified in medieval time with the Blessed Virgin Mary); this symbol was treated in this way by, for example, Cistercians. By presenting his name in the company of these symbols, Lucianus gave his seal strength and credibility.

Downloads

Download data is not yet available.

References

Adamczewski, M. 2010. Pieczęcie urzędowe władz lokalnych z obszaru Polski centralnej. In M. Adamczewski (ed.), Pieczęcie władz kościelnych do połowy XX wieku 1, 3–195. Łódź.

Ameri, M., Kielt, S., Costello Kielt S., Jamison, G. and Jarmer Scott, S. (eds). 2018. Seals and the sealing in the Ancient World. Case studies from the Near East, Egypt, the Aegean, and South Asia. Cambridge University Press.

Andrałojć, M. and Andrałojć, M. 2009. Bulle księcia Bolesława Krzywoustego. Roczniki Historyczne 75: 25–42.

Battenberg, C. 1985. Die Sammlung der Sigegelstempel im Kestner-Muzeum Hannover, Sammlungskatalog 3, 1–204. Hannover.

Bedos-Rezak, B. 2008. In Search of a Semiotic Paradigm: The Matter of Sealing in Medieval Thought and Praxis (1050–1400). In N. Adams, J. Cherry and J. Robinson (eds), Good Impressions: Image and Authority in Medieval Seals, 1–7. London, British Museum Publications.

Bresslau, H. 1931. Handbuch der Urkundenlehre. Berlin-Leipzig.

Bresslau, H. 1958. Handbuch der Urkundenlehre. Berlin.

Bünz, E. 2007. Spätmittelalterliche Pfarrei und Pfarersiegel. In Das Siegel Gebrauch und Bedeutung im Mittelalter, 31–43. Darmstadt.

Bünz, E. and Kubin, P. 2004. Sigillum Petri plebani de Glathovia, Ein spätmittelalterliches Pfarrersiegel aus Klatau (Böhmen). Archiv für Diplomatik, Schriftgeschichte, Siegel und Wappenkunde 50: 35–45.

Dębski, A. and Marciniak, J. 2005. Średniowieczny tłok pieczętny odkryty na stanowisku Poznań-Ostrów Tumski 9/10. In H. Kóčka-Krenz (ed.), Poznań we wczesnym średniowieczu 5, 161–167. Poznań.

Dębska, I., Dębski, A. and Sikora, M. 2008. Wczesnośredniowieczna pieczęć ołowiana odkryta na poznańskim Ostrowie Tumskim. In H. Kóčka-Krenz (ed.), Poznań we wczesnym średniowieczu 6, 99–110. Poznań.

Dobosz, J. 2003. Dokument fundacyjny klasztoru cystersów. In A. M. Wyrwa (ed.), Studia i Materiały do dziejów Pałuk 1, 53–83. Poznań.

Durdik, T. 1985. Osobní pečetidlo z hradu Pušperka – Der Fund eines mittelalterliches Siegelstocks aus der Burg Pušperk. Minulostí západočeského kraje 21: 175–177.

Engler, A. 1989. Germanen. Vom ersten Jahrhundert bis zum Karl dem Großen. Augsburg, Weltbild Verlag.

Ewald, W. 1914. Siegelkunde. München-Berlin.

Foestner, D. 1990. Świat symboliki chrześcijańskiej. Warszawa.

Gigilewicz, E. (ed.). 2012. Encyklopedia Katolicka 16. Lublin, Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II.

Gossmann, M. 1992. Ein Siegelstempel des Pfarrers Friedrich von Hüsten (um 1300) im Arnsberg Stadtarchiv. In Jahrbuch Hochsauerlandkreis, 37–39. Maschede.

Grant, M. 1991. Dzieje dawnego Izraela. Warszawa.

Gromnicki, T. 1885. Synody prowincjonalne oraz czynności Funkcjonaryuszów Apostolskich w Polsce do r. 1357. Kraków.

Gumowski, M. 1960. Sfragistyka polska. In M. Gumowski, M. Haisig and S. Mikucki (eds), Sfragistyka, 171–270. Warszawa.

Hlebionek, M. 2009. Pieczęć Bolesława księcia Polski. Inne oblicza Historii. Wiedza i Życie 4: 20–29.

Janowski, A. 2013. Średniowieczny tłok pieczętny (typariusz) z Wolina. Przyczynek do statusu społecznego szewców w małym mieście. Kwartalnik Historii Kultury Materialnej 61(3): 453–462.

Jelonek-Litewka, K. 2009. Zbiory sfragistyczne archiwum państwowego w Krakowie (tłoki pieczętne, pieczęcie luźne odlewy). In Z. Piech and W. Strzyżewski (eds), Zbiory pieczęci w Polsce, 79–100. Warszawa.

Jurek, T. 2006. Bulle polskich książąt. Roczniki Historyczne 72: 161–165.

Kałkowski, T. 1974. Tysiąc lat monety polskiej. Kraków, Wydawnictwo Literackie.

Kutrzebianka, K. 1953. Giebło. In J. Szablowski (ed.), Katalog Zabytków Sztuki w Polsce. Tom I Województwo krakowskie. Zeszyt 12 Powiat olkuski, 4. Warszawa, Państwowy Instytut Sztuki.

Kittel, E. 1970. Siegel. Bibliothek für Kunst- und Antiquitätenfreunde 11: 1–530.

Kosmala, T. 2000. Sprawozdanie z badań archeologicznych na stanowisku wieża mieszkalno-obronna w Gieble. Czeladź, typescript in Archive of the Voivodeship Office for the Protection of Monuments in Katowice.

Kozłowska-Budkowa, Z. 1950. Miscelanea Sfragistyczne. Sprawozdania Polskiej Akademii Umiejętności 51(8): 489–491.

Krahmer, H. 1935. Beitraege zur Geschichte des geistlichen Siegels in Schlesien, bis zum Jahre 1319. Zeitschrift für Geschichte Schlesiens 69: 1–39.

Laberschek, J. 1986. Rozwój sieci parafialnej w dekanacie lelowskim do 1500 r. In Księga Jubileuszowa stulecia diecezji kieleckiej 1883–1983, 231–246. Kielce, Kuria Diecezjalna.

Labuda, J. and Glejtek, M. 2020. Unikatny nalez bronzoveho typaria v Banskej Štiavnici. Pamiatky a muzea 2: 2–8.

Leszczyńska-Skrętowa, Z. 1986. Giebło. In J. Wiśniewski (ed.), Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, 724–727. Wrocław-Łódź.

Mikucki, S. 1960. Zagadnienia wstępne. In M. Gumowski, M. Haisig and S. Mikucki (eds), Sfragistyka, 11–56. Warszawa, Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Molenda, D. 2001. Polski ołów na rynkach Europy Środkowej w XIII–XVII wieku. Warszawa.

New, E. A. 2019. Reconsidering the Silent Majority: Non-Heraldic Personal Seals in Medieval Britain. In L. J. Whatley (ed.), A Companion to Seals in Middle ages, 279–309. Leid–Boston.

Mussbacher, N. 1986. Die Marienverehrung der Cistercienser. In A. Schneider et al., (eds), Die Cistercienser. Geschichte – Geist – Kunst, 151–177. Köln.

Niesiecki, K. 1839–1845. Herbarz Polski. Lipsk.

Pac, G. 2015. Czy królowa Rycheza używała pieczęci? Kwartalnik Historyczny 122: 5–38.

Paprocki, B. 1858. O Klejnocie Pobóg Starodawnym Polskim. In Herby Rycerstwa Polskiego Na pięcioro Xiąg rozdzielone przez Bartosza Paprockiego zebrane y wydane Roku Pańskiego 1584, 230–232. Kraków.

Pastuszko, M. 2008. Sakrament Święceń (kanony 1008–1054). Kielce.

Piekosiński, F. 1896. Rycerstwo Polskie wieków średnich 1: O dynastycznem szlachty polskiej pochodzeniu. Kraków.

Piekosiński, F. and Diehl, A. 1899. Pieczęcie polskie wieków średnich 1: Doba Piastowska. Sprawozdania Komisji do Badania Historii Sztuki w Polsce 6: 1–290.

Pierzak, J. 2000. Zamek w Gieble, gm. Ogrodzieniec. Badania ratownicze prowadzone na terenie posesji przy ul. Zacisze 6 w Gieble, gm. Ogrodzieniec. Typescript in Archive of the Voivodeship Office for the Protection of Monuments in Katowice.

Pierzak, J. 2014. Średniowieczny tłok pieczętny odkryty przy kościele pod wezwaniem Św. Jakuba Apostoła w Gieble, woj. śląskie. Wiadomości Konserwatorskie 6: 203–212.

Przeworski, S. 1938. Zabytki Starożytnego Wschodu w zbiorach polskich. Wiadomości Numizmatyczne 19: 73–77.

Ptaśnik, J. (ed.). 1913. Monumenta Polonia Vaticana I – Acta Camerae Apostolicae 1. Kraków.

Sawicki, T. 2007. Bulla książęca z XII wieku z grodu na Górze Lecha w Gnieźnie. Wiadomości Numizmatyczne 51(1): 109–118.

Semkowicz, W. 2011. Paleografia Łacińska. Kraków, Universitas.

Schulz, A. 1871. Die schlesischen Siegel bis 1250. Breslau.

Sikora, F. 1983. O rzekomej dominacji politycznej Lisów w Małopolsce w XIII w., czyli kilka uwag o rodzinie Pobogów. Studia Historyczne 26(1): 3–28.

Sobel, J. R. 2020. Pieczęcie proboszczów – zapomniany dział sfragistyki. Przyczynek do badań nad pieczęciami kleru parafialnego na przykładzie pięciu sigillów śląskich plebanów z początku XIV w. Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka 75(1): 29–72.

Suchodolski, S. 2009. Nowa bulla Bolesława Krzywoustego i problem ołowianych pieczęci w Polsce wczesnośredniowiecznej. Przegląd Historyczny 100(2): 207–236.

Szwagrzyk, J. A. 1973. Pieniądz na ziemiach polskich X–XX w. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk.

Szymański, J. 1981. Pismo łacińskie i jego rola w kulturze. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk.

Świechowski, Z. 1990. Sztuka romańska w Polsce. Warszawa.

Świechowski, Z. 2000. Architektura romańska w Polsce. Warszawa.

Trelińska, B. 1991. Gotyckie pismo epigraficzne. Lublin.

Vysochlid, M. 2014. Dva stredoveke typare z archeologickeho vyzkumu na nemesti Republiky v Praze – Two Seal Matrixes from the Archeological Exscavation on the Republic Square in Prague. Časopis společnosti přátel starožitností českých 122(4): 211–217.

Wiśniowski, E. 1969. Kościół parafialny i jego funkcje społeczne w średniowiecznej Polsce. Studia Theologica Varsoviensia 7(2): 187–237.

Włodarek, A. 1994. Dyplomatyka i sfragistyka. Pieczęcie. In K. Żurowska, Sztuka i kultura Benedyktynów od wieku XI do XVIII, VII–XXXII. Kraków, Zamek Królewski na Wawelu.

Wojciechowski, J. 1912. Giebło. Ziemia. Tygodnik Krajoznawczy Ilustrowany 3(1): 8–10.

Wroniszewski, J. 2006. Średniowieczne pieczęcie rycerstwa polskiego. In Z. Piech, J. Pakulski and J. Wroniszewski (eds), Pieczęcie w dawnej Rzeczpospolitej, 235–251. Warszawa.

Wyrozumski, J. 1992. Dzieje Krakowa 1. Kraków.

Zachwatowicz, J., Gieysztor, A. and Walicki, M. 1971. Sztuka polska przedromańska i romańska do schyłku XIII w. In M. Walicki (ed.), Dzieje sztuki Polskiej 1, 7– 913. Warszawa.

Downloads

Published

2021-12-20

How to Cite

Krudysz, L. (2021). A Unique 14th Century Seal Matrix from Giebło, Zawiercie District. Archaeologia Polona, 59, 139–154. https://doi.org/10.23858/APa59.2021.2755