To the Kitchen, on the Tables and... to the Afterlife. Remains of Eggs in Early Medieval Graves from Poland
DOI:
https://doi.org/10.23858/FAH37/2024.001Keywords:
early Middle Ages, funeral rituals, grave goods, remains of eggs, egg symbolism, meaning of birds, consumption of poultryAbstract
In the early Middle Ages, birds were the source of meat, fat, feathers, and eggs. Their main supplier was domestic poultry, especially chickens. Eggs were an important and widely available component of the diet, but also played a role, among other things, in the funeral rituals of that time. In the cemeteries of the early Piast period, their remains in the form of shells are a rarely recorded element of grave furnishings (33 graves from thirteen cemeteries). These finds occur mainly in burials of children (infans) and adolescents (iuvenis). There are various meanings, content, and connotations associated with depositing eggs as grave goods, relating to both pagan and Christian religious worldviews. The key issues seem to be those related to fertility, stimulation of life forces, regeneration, and transformation. The magical and protective significance of the egg is also revealed.
Downloads
References
Adamowski J. 1992. O symbolice wielkanocnego jaja. “Twórczość Ludowa” 7(1-2), 38-40.
Albarella U. 2005. Alternate Fortunes? The Role of Domestic Ducks and Geese from Roman to Medieval Times in Britain. In: G. Grupe, J. Peters (eds.), Feathers, Grit and Symbolism. Birds and Humans in the Ancient Old and New Worlds. Documenta Archaeobiologiae 3. Rahden/Westf., 249-258.
Alcock J. P. 2007. The Egg: its Symbolizm and Mythology. In: R. Hosking (ed.), Eggs in Cookery. Devon, 20-29.
Andersson G. 2019. Om ägg, hår och händelser i Skopintull. In: C. Ljung, A. Andreasson Sjögren, I. Berg, E. Engström, A.-M. Hållans Stenholm, K. Jonsson, A. Klevnäs, L. Qviström, T. Zachrisson (eds.), Tidens landskap. En vänbok till Anders Andrén. Stockholm Studies in Archaeology 77. Lund, 48-50.
Banaszkiewicz J. 1998. Polskie dzieje bajeczne Mistrza Wincentego Kadłubka. Wrocław.
Banham D., Faith R. 2014. Anglo-Saxon Farms and Farming. Oxford.
Becker A. 2002. Bemerkungen zu Hühnerbeigaben in frühmittelalterlichen Grabkontexten. In: Ch. Bücker, M. Hoeper, N. Krohn, J. Trumm (eds.), Regio Archaeologica. Archäologie und Geschichte an Oberund Hochrhein. Rahden/Westf., 337-349.
Benecke N. 1994a. Archäozoologische Studien zur Entwicklung der Haustierhaltung in Mitteleuropa und Südskandinavien von den Anfängen bis zum ausgehenden Mittelalter. Berlin.
Benecke N. 1994b. Der Mensch und seine Haustiere – Die Geschichte einer jahrtausendealten Beziehung. Stuttgart.
Beranová M. 2007. Jídlo i pití v pravěku a ve středověku. Praha.
Berglund B. 2009. Fugela Feđerum in Archaeological Perspective – Eider Down as a Trade Commodity in Prehistoric Northern Europe. “Acta Borealia” 26(2), 119-135.
Berglund B., Rosvold J. 2021. Microscopic Identification of Feathers from 7th Century Boat Burials AT Valsg¨arde in Central Sweden: Specialized Long-distance Feather Trade or Local Bird Use? “Journal of Archaeological Science: Reports” 36(2), 1-14.
Biegeleisen H. 1927. Matka i dziecko w obrzędach, wierzeniach i zwyczajach ludu polskiego. Lwów.
Biegeleisen H. 1929. U kolebki, przed ołtarzem, nad mogiłą. Kraków.
Biermann F. 2008. Die Knochen- und Geweihbearbeitung im nordwestslawischen Siedlungsgebiet vom 7./8. bis 12. Jahrhundert n. Chr. In: W. Melzer (ed.), Archäologie und mittelalterliches Handwerk – Eine Standortbestimmung. Beiträge des 10. Kolloquiums des Arbeitskreises zur archäologischen Erforschung des mittelalterlichen Handwerks. Soest, 239-266.
Bocheński Z. 1993. Catalogue of Fossil and Subfossil Birds of Poland. “Acta Zoologica Cracoviensia” 36(2), 329-460.
Bocheński Z., Lasota-Moskalewska A., Tomek T. 2000. Podstawy archeozoologii. Ptaki. Warszawa.
Bojarski J. 2020. Obrzędowość pogrzebowa w strefie chełmińsko-dobrzyńskiej we wczesnym średniowieczu. Toruń.
Bojarski J. 2024. Człowiek, koń, pies – razem za życia i po śmierci. Refleksje na przykładach pochówków z Kałdusa. In: M. Jaeger, J. Tomczyk, J. Wrzesiński (eds.), Prawy dba o duszę swego zwierzęcia domowego. Pochówki ludzi i zwierząt. Funeralia Gnieźnieńskie – spotkanie 23. Gniezno, 161-179.
Borkovský I. 1975. Svatojiřská bazilika a klášter na Pražském hradě. Praha.
Brencz A. 1987. Polska obrzędowość pogrzebowa jako obrzęd przejścia. “Lud” 71, 215-229.
Bronicka-Rauhut J. 1998. Cmentarzysko wczesnośredniowieczne w Czersku. Warszawa.
Břicháček P., Merhautová A., Richter M., Sommer P. 2006. Opatský hrob z doby počátků Ostrova u Davle. “Archaeologica Pragensia” 18, 45-64.
Bukowska J. 1958. Pisanki polskie z X-XIII wieku. “Polska Sztuka Ludowa” 12(1), 45-49.
Bukowska-Gedigowa J., Gediga B. 1986. Wczesnośredniowieczny gród na Ostrówku w Opolu. Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk, Łódź.
Buliński T. 1997. Enkulturacja w średniowiecznym społeczeństwie. “Lud” 81, 77-91.
Bylina S. 1992. Człowiek i zaświaty. Wizje kar pośmiertnych w Polsce średniowiecznej. Warszawa.
Bystroń J. S. 1916. Słowiańskie obrzędy słowiańskie rodzinne. Obrzędy związane z narodzeniem dziecka. Kraków.
Cherry P., Morris T. R. 2008. Domestic Duck Production. Science and Practice. Wallingford.
Chobanov T. 2009. Prabŭlgarski pogrebalni rituali s yaĭtsa. In: V. D. Grigorov (ed.), Eurika. In honorem Ludmilae Donchevae-Petkovae. Sofiya, 301-305.
Chorvátová H. 1998. K významu príveskov-amuletov z včasnostredovekých pohrebísk. “Hieron” 3, 106-112.
Cnotliwy E., Wojtasik J. 1959. Misa romańska z wczesnośredniowiecznego cmentarzyska w Wolinie. “Materiały Zachodniopomorskie” 5, 249-256.
Coussens A., Anson T., Norris R. M., Henneberg M. 2002. Sexual Dimorphism in the Robusticity of Long Bones of Infants and Young Children. “Przegląd Antropologiczny” 65, 3-16.
Czerwińska-Burszta H. 1986. Teoria rytów przejścia Arnolda van Gennepa i jej recepcja na gruncie strukturalistycznym. “Lud” 70, 51-65.
Dacke C. G., Arkle S., Cook D. J., Wormstone I. M., Jones S., Zaidi M., Bascal Z. A. 1993. Medullary Bone and Avian Calcium Regulation. “Journal of Experimental Biology” 184(1), 63-88.
Daxelmüller Ch. 1986. Ei im Brauchtum. In: H. Beck, H. Jankuhn, K. Ranke, R. Wenskus (eds.), Reallexikon der Germanischen Altertumskunde 6. Berlin, New York, 520-524.
Dembińska M. 1963. Konsumpcja żywnościowa w Polsce średniowiecznej. Wrocław, Warszawa, Kraków.
Dobney K., Jaques D., Barrett J., Johnstone C. 2007. Farmers, Monks and Aristocrats. The Environmental Archaeology of Anglo-Saxon Flixborough. Excavations at Flixborough 3. Oxford.
Dostál B. 1966. Slovanská pohřebiště ze střední doby hradištní na Moravě. Praha.
Dove C. J., Wickler S. 2016. Identification of Bird Species Used to Make a Viking Age Feather Pillow. “Arctik” 69(2), 29-36.
Dragotă A. 2014. Eggs as Offerings in TenthEleventh Century Necropolises. “Ziridava. Studia Archaeologica” 28, 183-192.
Dragotă A. 2016. Eggs Offerings in the Cemetery from Împăratului, Alba Iulia (10th-11th centuries). In: I. M. Țiplic, M. Crîngaci Țiplic (eds.), Archaeology, Architecture and Informatics. ArhIn I. Medieval Changing Landscape. Settlements, Monasteries and Fortifications. Sibiu, 7-15.
Dragotă A., Blăjan M. 2019. Bird Offerings in the 10th–11th Centuries Necropolises From Alba Iulia. “Ziridava. Studia Archaeologica” 33, 153-170.
Dübner-Manthey B. 1990. Zum Amulettbrauchtum in frühmittelalterlichen Frauen- und Kindergräbern. In: W. Affeldt (ed.), Frauen in Spätantike und Frühmittelalter. Lebensbedingungen – Lebensnormen – Lebensformen. Sigmaringen, 65-87.
Ehrlich F., Aguraiuja-Lätti Ü., Haak A. 2023. Zooarchaeological Evidence for the Exploitation of Birds in Medieval and Early Modern Estonia (ca 1200-1800). “Estonian Journal of Archaeology” 27(3S), 105-122.
Eisner J. 1966. Rukověť slovanské archeologie. Počátky Slovanů a jejich kultury. Praha.
Florek M. 2016. Wczesnośredniowieczne cmentarzysko szkieletowe w Sandomierzu-Kamieniu Plebańskim. In: B. Chudzińska, M. Wojenka, M. Wołoszyn (eds.), Od Bachórza do Światowita ze Zbrucza. Tworzenie się słowiańskiej Europy w ujęciu archeologicznym, historycznym i językoznawczym. Studia źródłoznawcze dedykowane Profesorowi Michałowi Parczewskiemu w 70-tą rocznicę urodzin. Kraków, Rzeszów, 533-542.
Frolíková-Kaliszová D. 2021. Odraz procesu christianizace na vybraných pohřebištích přemyslovské domény. “Archaeologia Historica” 46(2), 327-349.
Gál E. 2006. The Role of Archaeo-Ornithology in Environmental and Animal History Studies. In: E. Jerem, Z. Mester, R. Benczes (eds.), Archaeological and Cultural Heritage Preservation within the Light of New Technologies. Budapest, 49-61.
Gąssowski J. 1950. Cmentarzysko w Końskich na tle zagadnienia południowej granicy Mazowsza we wczesnym średniowieczu. “Materiały Wczesnośredniowieczne” 2, 71-175.
Gennep van A. 2006. Obrzędy przejścia. Systematyczne studium ceremonii. Warszawa.
Geremek B. 1977. Wyobraźnia czasowa polskiego dziejopisarstwa średniowiecznego. “Studia Źródłoznawcze” 22, 1-17.
Gilbert B. M., Martin L. D., Savage H.G. 1996. Avian Osteology. Columbia.
Gorobets L., Kovalchuk O. 2017. Birds in the Medieval Culture and Economy of the East Slavs in the 10–13th centuries AD. “Environmental Archaeology” 22(2), 147-165.
Gumułka M. 2019. Znaczenie jaja w symbolice i wierzeniach człowieka. In: J. Chyb (ed.), Zwierzęta gospodarskie w mitach i wierzeniach. Kraków, 107-119.
Gur’yanov V. N., Chubur A. A. 2022. „Ab ovo”: yaytsa-pisanki v kurgannom pogrebal’nom obryade vostochnykh slavyan. “Stratum Plus” 5, 127-134.
Halbwachs M. 1969. Społeczne ramy pamięci. Warszawa.
Hanuliak M. 2004. Veľkomoravské pohrebiská. Pochovávanie v 9.-10. storočí na území Slovenska. Nitra.
Hołubowicz W. 1956. Opole w wiekach X-XII. Katowice.
Indycka E. 2021. Charakterystyka przedmiotów z grobów. In: E. Indycka (ed.), Cmentarzysko wczesnośredniowieczne w Gieczu (stanowisko 4). Biblioteka Studiów Lednickich Fontes 10. Dziekanowice, 101-202.
Jakab B. 1979. Vergleichende Analyse der anlässlich von Ausgrabungen in Ungarn freigelegten Eierschalen-Funde. “Acta Archaeologica Academiae Scientiarum Hungaricae” 31, 147-162.
Janowski A. 2015. Groby komorowe w Europie środkowo-wschodniej. Problemy wybrane. Szczecin.
Jelicic A. 2017. En hardkokt historia. En studie av äggskalfynd fran vikingatida gravkontext med särskilt fokus pa Uppland och Gotland [unpublished]. Uppsala. Source: https://www.diva-portal.org/smash/get/diva2:1112047/FULLTEXT01.pdf. Available on-line: 20.10.2024.
Jonuks T., Oras E., Best J., Demarchi B., Raivo Mänd R., Presslee S., Vahur S. 2018. Multi-method Analysis of Avian Eggs as Grave Goods: Revealing Symbolism in Conversion Period Burials at Kukruse, NE Estonia. “Environmental Archaeology” 23(2), 109-122.
Justová J. 1990. Dolnorakouské Podunají v raném středověku. Praha.
Kajkowski K. 2019. Obrzędowość religijna Pomorzan we wczesnym średniowieczu. Studium archeologiczne. Wrocław
Kajkowski K. 2020. Jajko i pisanka w świecie przedchrześcijańskich wyobrażeń religijnych Północno-Zachodnich Słowian. In: M. Szymczyk, A. Jobke-Fus (eds.), Myśliborska grzechotka – pisanka, zabawka, przedmiot, instrument? Myślibórz, 29-88.
Kajkowski K. 2024. Bydło w wyobrażeniach eschatologicznych wczesnośredniowiecznych Słowian zachodnich. Kontekst nekropoliczny. In: M. Jaeger, J. Tomczyk, J. Wrzesiński (eds.), Prawy dba o duszę swego zwierzęcia domowego. Pochówki ludzi i zwierząt. Funeralia Gnieźnieńskie – spotkanie 23. Gniezno, 85-96.
Kajkowski K., Kuczkowski A. 2011. Pokarm dla duszy – pokarm dla ciała. Szczątki zwierzęce we wczesnośredniowiecznej przestrzeni grzebalnej Pomorza. “Materiały Zachodniopomorskie. Nowa Seria” 6-7(1), 327-356.
Kalaga J. 2006. Ciałopalny obrządek pogrzebowy w międzyrzeczu Liwca, Bugu i Krzny we wczesnym średniowieczu. Warszawa.
Kamińska J. 1952. Wyniki badań archeologicznych w Gdańsku w r. 1951. “Z otchłani wieków” 21(3), 89-98.
Karpińska K. 2018. Asche und Knochen. Vogelüberreste in wikingerzeitlichen Gräbern auf den Nordfriesischen Inseln und in Dänemark. “Archäologie in Schleswig” 17, 115-131.
Karpińska K. 2023. Between Life and Death: Waterfowl in Viking Age Funerary Practices. In: L. Gardeła, K. Kajkowski (eds.), Animals and Animated Objects in the Early Middle Ages. Turnhout, 57-80.
Karwot E. 1955. Katalog magii Rudolfa. Źródło etnograficzne XIII wieku. Wrocław.
Kaszewscy E. and Z. 1971. Wczesnośredniowieczne cmentarzysko w Brześciu Kujawskim, pow. Włocławek. “Materiały Starożytne i Wczesnośredniowieczne” 1, 365-434.
Keepax C. A. 1981. Avian egg-shell from archaeological sites. “Journal of Archaeological Science” 8(4), 315-335.
Kelly F. 2000. Early Irish Farming. A Study Based Mainly on the Law-texts of the 7th and 8th Centuries AD. Early Irish Law Series 4. Dublin.
Kerschnitzki M., Zandera Th., Zaslanskyb P., Fratzla P., Shaharc R., Wagermaier W. 2014. Rapid alterations of avian medullary bone material during the daily egg-laying cycle. “Bone” 69, 109-117.
Kirkinen T., Riikonen J., Dove C., Ruohonen J. 2020. The Identification and Use of Fur and Feathers Excavated from the Late Iron Age and Early Medieval (12th–13th centuries) Ravattula Ristimäki Cemetery in Kaarina, Southwest Finland. “Fennoscandia archaeologica” 37, 45-59.
Klanica Z. 2006. Nechvalín, Prušánky. Čtyři slovanská pohřebištĕ 1. Brno.
Klinger W. 1909. Jajko w zabobonie ludowym u nas i w starożytności. “Rozprawy Akademii Umiejętności. Wydział Filologiczny” 2(30), 162-190.
Kobielus S. 2002. Bestiarium chrześcijańskie. Zwierzęta w symbolice i interpretacji. Starożytność i średniowiecze. Warszawa.
Kordala T. 1992. Cmentarzysko z XI-XII wieku w Płocku-Podolszycach. “Rocznik Muzeum Mazowieckiego w Płocku. Archeologia” 15, 3-96.
Kordala T. 2006. Wczesnośredniowieczne cmentarzyska szkieletowe na północnym Mazowszu. Łódź.
Kostrzewski J. 1962. Kultura prapolska. Warszawa.
Kościński B., Paner H. 2005. Nowe wyniki datowania grodu gdańskiego – stanowisko 1 (wyk. I-V). In: H. Paner, M. Fudziński (eds.), XIV Sesja Pomorzoznawcza 2: Od wczesnego średniowiecza do czasów nowożytnych. Gdańsk, 11-47.
Kovačiková L. 2023. Posudek vaječných skořápek. In: D. Frolíková-Kaliszová, Early Medieval Triangl Cemetery in Prague. Praha, 158.
Kovács L. 2023. Tojásleletek a 10-11. századi Kárpát-medencei sírokban némi korábbi kitekintéssel. In: A. Tūrk (ed.), Hadak útján. A népvándorláskor kutatóinak XXIX. konferenciája. Budapest, November 15-16, 2019. Budapest, 287-328.
Koval M. 2021. Childhood in Medieval Poland (1050–1300). Constructions and Realities in a European Context. Leiden, Boston.
Kowalski P. 1996. Dziecko. Rajska niewinność, wróżby, magia. Wstęp do lektury postaci. “Literatura Ludowa” 40(4-5), 19-30.
Kowalski P. 1998. Leksykon znaki świata. Omen, przesąd, przeznaczenie. Warszawa.
Kowiańska-Piaszykowa M. 1960. Wczesnośredniowieczne cmentarzysko rzędowe w Górze, pow. Turek. “Fontes Archaeologici Posnanienses” 11, 179-193.
Kozák J. 1997. Kettétört csontsípszár a Bijelo brdoi avarkori temetőben. “Communicationes Archaeologicae Hungariae” 1997, 195-203.
Kozikowska J. 1960. Szczątki kostne z cmentarzyska szkieletowego z Góry, pow. Turek (XI w.). “Fontes Archaeologici Posnanienses” 11, 194-199.
Kozłowski W. 2004. Polska kura domowa we wczesnym średniowieczu. “Teka Historyka” 24, 9-45.
Kroll H. 2013. Ihrer Hühner waren drei und ein stolzer Hahn dabei. Überlegungen zur Beigabe von Hühnern im awarischen Gräberfeld an der Wiener Csokorgassemore. “Offa” 69-70 (2012-2013), 201-216.
Krumphanzlová Z. 1986. Ei im slawischen Bereich. In: H. Beck, H. Jankuhn, K. Ranke, R. Wenskus (eds.), Reallexikon der Germanischen Altertumskunde 6. Berlin, New York, 515-520.
Kubicka A. 2014. Czy nietypowe groby odkrywane na wczesnośredniowiecznych stanowiskach archeologicznych z terenu Polski to pochówki wampirów? “Ogrody Nauk i Sztuk” 3, 157-160.
Küchelmann H. Ch. 2010. Highland Tunes in the Lowlands: a Medieval Vulture Bone Flute from Northern Germany. In: A. Legrand-Pineau, I. Sidéra (eds.), Ancient and Modern Bone Artefacts from America to Russia. Cultural, Technological and Functional Signature. BAR International Series 2136. Oxford, 171-182.
Kyselý R. 2010. Pohrebište Klecany I. Zvírecí kosti. In: N. Profantová a kolektiv, Klecany. Raně středověka pohřebiště 2. Praha, 25-26.
Kyselý R. 2020. Mikroskopická analýza skořápky ptačího vejce z raně středověkého hrobu v Praze-Vinoři. “Archaeologica Pragensia” 25(1), 210-214.
Lasota-Moskalewska A. 2005. Zwierzęta udomowione w dziejach ludzkości. Warszawa.
Leaf H. 2007. Medieval Bone Flutes in England. In: A. Pluskowski (ed.), Breaking and Shaping Beastly Bodies. Animals as Material Culture in the Middle Ages. Oxford, 11-17.
Lehr U. 2003a. Magia czasu narodzin. In: J. Kowalska, S. Szynkiewicz, R. Tomicki (eds.), Czas zmiany, czas trwania. Studia etnologiczne. Warszawa, 151-164.
Lehr U. 2003b. Oblicza starości. “Etnografia Polska” 47(1-2), 71-102.
Lepówna B. 1981. Materialne przejawy wierzeń ludności Gdańska w X-XIII w. “Pomorania Antiqua” 10, 169-199.
Lewicka-Kowalska H. 1981. Wątki kosmogoniczne we wschodniosłowiańskiej i polskiej pieśni ludowej. “Studia Polono-Slavica-Orientalia. Acta litteraria” 7, 187-205.
Lewicka-Rajewska U. 2004. Arabskie opisanie Słowian. Źródła do dziejów średniowiecznej kultury. Wrocław.
Lewicki T. 1954. Średniowieczne źródła arabskie i perskie o hodowli zwierząt domowych u Słowian. “Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 2(3), 444-469.
Ludikovský K., Snášil R. 1974. Mladohradištní kostrové pohřebiště ve Velkých Hostěrádkách (o. Břeclav). Praha.
Luff R. 2000. Ducks. In: K. F. Kiple, K. C. Ornelas (eds.), The Cambridge World History of Food 1. New York, 517-524.
Łuczak B. 1992. Analiza antropologiczna szczątków kostnych z cmentarzyska wczesnośredniowiecznego (Płock-Podolszyce). “Rocznik Muzeum Mazowieckiego w Płocku. Archeologia” 15, 97-117.
Łuczak B., Kordala T. 1995. Charakterystyka biokulturowa pochówków z cmentarzyska XI-XII-wiecznego w Płocku-Podolszycach. “Acta Universitatis Lodziensis. Folia Anthropologica” 2, 3-23.
MacDonald K. C., Blench R. 2000. Geese. In: K. F. Kiple, K. C. Ornelas (eds.), The Cambridge World History of Food 1. New York, 529-531.
Makowiecki D. 2001. Hodowla oraz użytkowanie zwierząt na Ostrowie Lednickim w średniowieczu. Studium archeozoologiczne. Poznań.
Makowiecki D. 2006. Wybrane zagadnienia ze studiów nad gospodarką zwierzętami we wczesnośredniowiecznych kompleksach grodowych Pomorza, Wielkopolski i Dolnego Śląska. In: W. Chudziak, S. Moździoch (eds.), Stan i potrzeby badań nad wczesnym średniowieczem w Polsce – 15 lat później. Toruń, Wrocław, Warszawa, 123-150.
Makowiecki D. 2008. Użytkowanie zwierząt i konsumpcja mięsa w średniowieczu w świetle badań archeozoologicznych. Wybrane zagadnienia. In: S. Suchodolski (ed.), Źródła historyczne wydobywane z ziemi. Wrocław, 57-77.
Makowiecki D. 2010. Wczesnośredniowieczna gospodarka zwierzętami i socjotopografia in Culmine na Pomorzu Nadwiślańskim. Mons Sancti Laurentii 6. Toruń.
Makowiecki D. 2014. Studia archeozoologiczne nad znaczeniem wczesnośredniowiecznej i średniowiecznej fauny łęczyckiego grodu. In: R. Grygiel, T. Jurek (eds.), Początki Łęczycy 1. Łódź, 261-437.
Makowiecki D. 2016a. Gdy umiera człowiek, umiera cały świat. Zwierzęta – towarzysze czy ofiary? In: W. Dzieduszycki, J. Wrzesiński (eds.), Gdy umiera człowiek, umiera cały świat. Funeralia Lednickie – spotkanie 18. Poznań, 71-88.
Makowiecki D. 2016b. Zwierzęta średniowiecznego i nowożytnego Poznania oraz okolic. Podstawy archeozoologiczne. Poznań.
Makowiecki D. 2019. Szczątki zwierzęce. In: S. Wadyl (ed.), Ciepłe. Elitarna nekropola wczesnośredniowieczna na Pomorzu Wschodnim. Gdańsk, 289-291.
Makowiecki D., Gotfredsen A.B. 2002. Bird Remains of Medieval and Post-Medieval Coastal Sites at the Southern Baltic Sea, Poland. “Acta Zoologica Cracoviensia” 45, 65-84.
Makowiecki D., Gotfredsen A.B. 2007. Ptactwo ośrodka wczesno miejskiego w Kołobrzegu Budzistowie i jego okolic. In: L. Leciejewicz, M. Rębkowski (eds.), Kołobrzeg. Wczesne miasto nad Bałtykiem. Origines Polonorum 2. Warszawa, 289-297.
Makowiecki D., Makowiecka M. 2023. Gospodarka zwierzętami średniowiecznego ośrodka kruszwickiego. In: W. Dzieduszycki, J. Sawicka (eds.), Kruszwica wczesnośredniowieczna. Warszawa, 331-369.
Makowiecki D., Tomek T., Bocheński Z.M. 2014. Birds in Early Medieval Greater Poland: Consumption and Hawking. “International Journal of Osteoarchaeology” 24, 358-364.
Malinowski A., Bożiłow W. 1997. Podstawy antropometrii. Metody, techniki, normy. Warszawa, Łódź.
Marešová K. 1983. Uherské Hradiště-Sady. Staroslovanské pohřebiště na Horních Kotvicích. Brno, Uherské Hradiště.
Masłowska E., Niebrzegowska S. 1999. Rzeka. In: J. Bartrmiński (ed.), Słownik stereotypów i symboli ludowych 1(2). Lublin, 324-350.
Mianecki A. 2011. Jajo w wybranych wątkach ludowych bajek magicznych. In: P. Kowalski (red.), Mit, prawda, imaginacja. Wrocław, 131-143.
Miciak M. 2017. Cmentarzysko wczesnośredniowieczne w Gieczu, stan. 10. Wstępne wyniki badań. “Studia Lednickie” 16, 39-59.
Miciak M., Agnew A. M. 2021. Cmentarzysko wczesnośredniowieczne w Gieczu, stan. 10, woj. wielkopolskie – wyniki badań z lat 2014-2019. “Studia Lednickie” 20, 125-195.
Minois G. 1995. Historia starości. Od antyku do renesansu. Warszawa.
Miśkiewicz M. 1967. Cmentarzysko wczesnośredniowieczne w Złotej Pińczowskiej, pow. Pińczów. In: W. Antoniewicz, P. Biegański (eds.), Metodyka naukowo-techniczna badań archeologicznych i antropologicznych. Rozprawy Zespołu Badań nad Polskim Średniowieczem Uniwersytetu Warszawskiego i Politechniki Warszawskiej 4. Warszawa, 93-139.
Miśkiewicz M. 1968. Cmentarzysko wczesnośredniowieczne w Jaksicach, pow. Kazimierza Wielka. “Wiadomości Archeologiczne” 33(3-4), 421-423.
Mlíkovský J. 2003. Die Vögel aus der frühmittelalterlichen Burg Mikulčice, Mähren. In: L. Poláček (ed.), Studien zum Burgwall von Mikulčice 5. Brno, 215-338.
Moreno-García M., Pimenta C., Gros M. 2005. Musical vultures in the Iberian Peninsula: Sounds Through their Wings. In: G. Grupe, J. Peters (eds.), Feathers, Grit and Symbolism. Birds and Humans in the Ancient Old and New Worlds. Documenta Archaeobiologiae 3. Rahden/Westf., 329-347.
Müller E. 2013. Slawische Bestattungssitten im Saalegebiet von Niederwünsch und Oechlitz (Saalekreis, Sachsen-Anhalt). In: F. Biermann, T. Kersting, A. Klammt (eds.), Soziale Gruppen und Gesellschaftsstrukturen im westslawischen Raum. Langenweißbach, 129-183.
Nadolski A., Abramowicz A., Poklewski T. 1959. Cmentarzysko z XI wieku w Lutomiersku pod Łodzią. Acta Archaeologica Universitatis Lodziensis 7. Łódź.
Nevall V. 1967. Easter Eggs. “The Journal of American Folklore” 80(315), 3-32.
Nevall V. 1984. Easter Eggs: Symbols of Life and Renewal. “Folklore” 95(1), 21-29.
Niebrzegowska-Bartmińska S. 2016. Symbolika płodnościowa w polskim folklorze. “Etnolingwistyka” 28, 207-226.
Niewiadomski D. 1989. Semantyka jaja w rytach orki i siewu. “Etnolingwistyka” 2, 61-72.
Nilsson M. P. 1908. Das Ei im Totenkult der Alten. “Archiv für Religionswissenschaft” 11(4), 530-546.
Nowaczyk K., Nowaczyk L. 2017. Cmentarzysko wczesnośredniowieczne w Prząsławiu, gm. Jędrzejów, woj. świętokrzyskie, stanowisko 1 (AZP 90-59/1). In: S. Kadrow (ed.), Raport 12. Warszawa, 97-122.
Nowotny E. 2022. Tierknochen und Tafelgeschirr. Speisebeigaben in den langobardenzeitlichen Gräbern Niederösterreichs. In: L. Poláček, O. Heinrich-Tamáska, E. Nowotny, S. Eichert (eds.), Über Speisen, Getränke und Macht zwischen Spätantike und Karolingerzeit. Grenzach-Wyhlen, 215-232.
Pacocha K. 2007. Określanie wieku i płci dzieci na podstawie materiałów szkieletowych. In: H. Głąb, E. Haduch, A. Szczepanek (eds.), Non omnis moriars — rozważania nad egzystencją człowieka w aspekcie badań antropologicznoarcheologicznych. Materiały konferencyjne, Kraków 23-25 marca 2007. Kraków, 125-137.
Pankiewicz A. 2023. Wrocław. Gród na Ostrowie Tumskim we wczesnym średniowieczu. Origines Polonorum 18. Warszawa, Wrocław.
Petrinec M. 2009. Gräberfelder aus dem 8. bis 11. Jahrhundert im Gebiet des frühmittelalterlichen kroatischen Staates. Split.
Piątkowska-Małecka J. 2023. Zwierzęta w życiu mieszkańców wczesnośredniowiecznego grodu na Zawodziu w Kaliszu w świetle dawnych i aktualnych wyników badań archeozoologicznych. “Archaeologia Polski” 68, 251-284.
Piątkowska-Małecka J., Tomek T. 2013-2014. Ssaki i ptaki w gospodarce ludności zamieszkującej wczesnośredniowieczny zespół osadniczy w Kulczynie-Kolonii (st. 8), pow. włodawski. “Światowit” 11-12 (62-63)/B, 205-222.
Pisarzak M. 1973. Zwyczaj „święconego” w Kościele zachodnim. “Collectanea Theologica” 43(4), 157-161.
Pisarzak M. 1993. Błogosławieństwo pokarmów i napojów wielkanocnych. “Ruch Biblijny i Liturgiczny” 46(2), 93-103.
Pisula N. 2021. Monety odkryte w obiektach na stanowisku Giecz 10 w latach 2014-2019. “Studia Lednickie” 20, 197-214.
Pluta A., Śmiech M., Dobrosz K., Flak N., Batkowska J. 2019. Jaja w tradycji, kulturze i historii. In: M. Baran, J. Nyćkowiak (eds.), Badania i Rozwój Młodych Naukowców w Polsce. Żywność i żywienie. Poznań, 62-66.
Pollex A. 2010. Glaubenvorstellungen im Wandel. Eine archäologische Analyse der Körpergräber des 10. bis 13. Jahrhunderts im nordwestslawischen Raum. Rahden/Westf.
Premužić Z., Rajić Šikanjić P., Rapan Papeša A. 2013. Eggshell in a juvenile burial from Avar cemetery in Croatia. In: J. Turek (ed.), Abstract Book of the 19th Annual Meeting of the European Association of Archaeologists. Plzen, 59.
Presslee S., Wilson J., Woolley J., Best J., Russell D., Radini A., Fischer R., Kessler B., Boano R., Collins M., Demarchi B. 2017. The Identification of Archaeological Eggshell Using Peptide Markers. “STAR. Science & Technology of Archaeological Research” 3(1), 89-99.
Rajewski Z. 1937. Wielkopolskie cmentarzyska rzędowe okresu wczesnodziejowego. “Przegląd Archeologiczny” 6(1), 28-85.
Reed K. 2019. Ritual Household Deposits and the Religious Imaginaries of Early Medieval Dalmatia (Croatia). “Journal of Anthropological Archaeology” 56, 1-10.
Rosiński F. M., Chromik A., Kostowska B. 2002. Pisanki w tradycji, obrzędowości i wierze ludowej. “Quaestiones Selectae” 9(15), 127-144.
Roth H. 1986. Merowingerzeit, Reihengräberkreis und Awaren. In: H. Beck, H. Jankuhn, K. Ranke, R. Wenskus (eds.), Reallexikon der Germanischen Altertumskunde 6. Berlin, New York, 514-515.
Samsonowicz H. 1992. „Historia opowiadana” w polskim średniowieczu. “Przegląd Historyczny” 83(3), 389-404.
Schubert E. 2019. Jedzenie i picie w średniowieczu. Toruń.
Schulz A. 2011. Essen und Trinken im Mittelalter (1000–1300). Literarische, kunsthistorische und archäologische Quellen. Berlin, Boston.
Serjeantson D. 1998. Birds: a Seasonal Resource. “Environmental Archaeology” 3(1), 23-33.
Serjeantson D. 2002. Goose Husbandry in Medieval England, and the Problem of Ageing Goose Bones. “Acta Zoologica Cracoviensia” 45, 39-54.
Serjeantson D. 2006. Birds: Food and a Mark of Status. In: C. M. Woolgar, D. Serjeantson, T. Waldron (eds.), Food in Medieval England. Diet and Nutrition. Oxford, 131-147.
Serjeantson D., Crabtree P. 2018. How Pious? How Wealthy? The Status of Eynsham and St Albans Abbeys Between the 8th to the 12th Centuries Re-examined in the Light of their Food Consumption. In: B. Jervis (ed.), The Middle Ages Revisited Studies in the Archaeology and History of Medieval Southern England Presented to Professor David A. Hinton. Oxford, 115-139.
Shepard J. 2008. Slav Christianities, 800-1100. In: T. F. X. Noble, J. M. H. Smith (eds.), The Cambridge History of Christianity 3: Early Medieval Christianities, c. 600-1100. Cambridge, 130-155.
Sichert B. M., Rentzel Ph., Demarchi B., Best J., Negric A., Deschler-Erb S. 2019. Incubated Eggs in a Roman burial? A Preliminary Investigation on How to Distinguish Between the Effects of Incubation and Taphonomy on Avian Eggshell from Archaeological Sites. “Journal of Archaeological Science: Reports” 26. https://doi.org/10.1016/j.jasrep.2019.05.010.
Sidell E. J. 1993. A Methodology for the Identification of Archaeological Eggshells. Philadelphia.
Siemianowska E. 2008. Wczesnośredniowieczne grzechotki i pisanki w strefie przebiegu szlaku lądowego z Rusi na Pomorze. In: P. Kucypera, S. Wadyl (eds.), Kultura materialna średniowiecza w Polsce. Toruń, 67-84.
Slavin Ph. 2009. Chicken Husbandry in Late-Medieval Eastern England: c. 1250-1400. “Anthropozoologica” 44(2), 35-56.
Slavin Ph. 2010. Goose Management and Reading in Late Medieval Eastern England, c. 1250-1400. “Agricultural History Review” 58(1), 1-29.
Smetanká Z. 1998. Archeologie ptačiho vejce. “Dějiny a současnost” 20(1), 7-10.
Smetanká Z. 2014. Vejce a skořápky vajec. In: J. Frolík et al. (eds.), Pohřebiště v Lumbeho zahradě na Pražském hradě. Castrum Pragense 12. Praha, 117-128.
Stadelman W.J. 2000. Chicken Eggs. In: K. F. Kiple, K. C. Ornelas (eds.), The Cambridge World History of Food 1. New York, 499-507.
Stanaszek Ł.M. 2016. Wampiry w średniowiecznej Polsce. Warszawa.
Stawarz N. 2022. Jajko i jego rola w „słowiańskich zaświatach”. Source: https://histmag.org/Jajko-i-jego-rola-slowianskich-zaswiatach-23925. Available on-line 03.11.2022.
Stewart J. 2013. Making Eggshell Visible in the Archaeological Record [unpublished]. New York. Source: https://core.ac.uk/download/pdf/20077723.pdf. Available on-line 10.10.2024.
Stewart J. R. M., Allen R. B., Jones A. K. G., Penkman K. E. H., Collins M. J. 2013. ZooMS: Making Eggshell Visible in the Archaeological Record. “Journal of Archaeological Science” 40, 1797-1804.
Suchodolski S. 1979. Grójec wczesnośredniowieczny w świetle badań wykopaliskowych przeprowadzonych w 1976 r. “Sprawozdania Archeologiczne” 31, 205-223.
Sykes N. J. 2007. The Norman Conquest: A Zooarchaeological Perspective. BAR International Series 1656. Oxford.
Sykes N. 2014. Beastly Questions: Animal Answers to Archaeological Issues. London. New Dehli, New York, Sydney.
Szatmári S. 1979. Das Gräberfeld von Oroszlány-Borbála-Kolonie (neue Beiträge zur Bestattung mit Holzeimern). In: B. Chropovsky (ed.), Rapports du IIIe Congrès International d’Archéologie Slave, Bratislava 7-14. Septembre 1975, 1. Bratislava, 805-816.
Szmoniewski B.Sz., Stănică A.D. 2023. From Kyiv to Pereyaslavets (Πρεσθλαβίτζα). The Early Medieval Stone Egg Imitations and Glazed Egg-shaped Rattles from Dobrudja, Romania. “Sprawozdania Archeologiczne” 75(1), 371-403.
Ślusarski K.W. 2004. Wczesnośredniowieczne pisanki i grzechotki gliniane z ziem polskich. Próba typologii. In: Z. Kobyliński (ed.), Hereditatem cognoscere. Studia i szkice dedykowane Profesor Marii Miśkiewicz. Warszawa, 79-110.
Špehar P., Zorić B. 2022. Arheološki tragovi nehrišćanskih obreda u srpskom delu Podunavlja tokom srednjeg veka. “Etnoantropološki problemi” 17(3), 985-1009.
Taivalkoski A., Holt E. 2016. The Effects of Cooking on Avian Eggshell Microstructure. “Journal of Archaeological Science: Reports” 6, 64-70.
Tokarczyk R. 2002. Prawa narodzin, życia i śmierci. Podstawy biojurysprudencji. Kraków.
Tomiccy J. i R. 1975. Drzewo życia. Ludowa wizja świata i człowieka. Warszawa.
Tomková K. 2020. Několik poznámek k tématu archeologie vejce. In. T. Tomková et al., Levý Hradec v zrcadle archeologie. Pohřebiště 2. Praha, 305-314.
Toporov V. N. 2003. Ajco mirovoe. In: S. A. Tokarev (ed.), Mify narodov mira. Encyklopedia 2. Moskva, 681.
Toporow W. 1977. Wokół rekonstrukcji mitu o jaju kosmicznym (na podstawie baśni rosyjskich). In: B. Żyłko (ed.), Semiotyka kultury. Warszawa. 162-176.
Török Gy. 1973. Sopronkőhida IX. századi temetője. Budapest.
Trawkowski S. 1985. Troska o pożywienie. In: J. Dowiat (ed.), Kultura Polski średniowiecznej X-XIII w. Warszawa, 29-58.
Trotzig G. 1991. Craftsmanship and Function. A Study of Metal Vessels Found in Viking Age Tombs on the Island of Gotland, Sweden. Stockholm.
Tugya B. 2012. Avarkori sírok tojáshéjleletei Orosházáról. “Mozaikok Orosháza és Vidéke Múltjából” 7, 3-7.
Tugya B. 2016. Eggshell Remains in an Avar Age Grave in Nădlac. “Archaeologia Bulgarica” 20 (1), 93-96.
Tugya B., Stewart J. 2022. A szegvár-oromdűlői kora avar temető tojásmaradványainak elemzése. In: G. Lőrinczy, B. Major, A. Türk (eds.), A szegvár-oromdűlői temető és a Tiszántúl kora avar időszaka. Budapest, Szeged, Szentes, 885-893.
Ungerman Š. 2007. Amulety v dětských hrobech na raně středověkém pohřebišti v Dolních Věstonicích – Na pískách. “Študijné zvesti Archeologického ústavu SAV” 42, 221-237.
Vachůt P., Hladík M. 2010. Nálezy raně středověkých keramických chrastítek ve tvaru vejce z Moravy. In: Š. Ungerman, R. Přichystalová (eds.), Zaměřeno na středověk. Zdeňku Měřínskému k 60. narozeninám. Praha, 203-201.
Van Neer W., Noyen K., De Cupere B. 2002. On the Use of Endosteal Layers and Medullary Bone from Domestic Fowl in Archaeozoological Studies. “Journal of Archaeological Science” 29, 123-134.
Večerková E. 2007. Ostereier aus Mähren. Wien, Kittsee.
Vörös I. 2015. Speisegaben, Opfertiere. In: G. László, Das awarenzeitliche Gräberfeld in Csákberény-Orondpuszta. Monumenta Avarorum Archaeologica 11. Budapest, 109-118.
Walerczuk M. 2007. Jajka i pisanki w obrzędach Słowian średniowiecznych. In: J. Tyszkiewicz (ed.), Z dziejów średniowiecznej Europy Środkowo-Wschodniej. Zbiór studiów 2. Fasciculi Historici Novi 6. Warszawa. 643-57.
Wawrzeniuk J. 2004. Symbolika jajka w grobie dziecka w okresie wczesnośredniowiecznym. In: W. Dzieduszycki, J. Wrzesiński (eds.), Dusza maluczka, a strata ogromna. Funeralia Lednickie – spotkanie 6. Poznań, 143-154.
Wawrzeniuk J. 2006. Mediacyjny aspekt starości w kontekście śmierci. In: W. Dzieduszycki, J. Wrzesiński (eds.), Starość – wiek spełnienia,. Funeralia Lednickie – spotkanie 8. Poznań, 149-154.
Wawrzeniuk J. 2016. Magia ochronna Słowian we wczesnym średniowieczu na ziemiach polskich. Warszawa.
Wiejacka M., Makowiecki D. 2018. Gęsi i gęsina na ziemiach polskich w świetle badań archeoornitologicznych. Ze studiów nad znaczeniem ptactwa w czasach prahistorycznych i historycznych. “Fontes Archaeologici Posnanienses” 54, 75-87.
Wiejacka M., Makowiecki D., Opelkova M., Wiewióra M., Pluskowski A. 2022. Birds at the Teutonic Order’s Castles in Prussia (Poland). “Quaternary International” 626-627, 133-141.
Wiński G., Szafrański A. A. 1998. Obrzędy pogrzebowe jako rytuały przejścia. “Roczniki Nauk Społecznych” 26(1), 87-96.
Wojciechowska B. 2000. Od Godów do św. Łucji. Obrzędy doroczne w Polsce późnego średniowiecza. Kielce.
Wojtasik J. 1968. Cmentarzysko wczesnośredniowieczne na wzgórzu „Młynówka” w Wolinie. Szczecin.
Worach-Kardas H. 1983. Wiek i pełnienie ról społecznych. Warszawa, Łódź.
Wrzesińska A., Wrzesiński J. 2003. Przedmioty z kości i poroża w grobach wczesnośredniowiecznego cmentarzyska w Dziekanowicach. In: T. Galiński, E. Wilgocki (eds.), Res et fontes. Księga jubileuszowa dr. Eugeniusza Cnotliwego. Szczecin, 241-256.
Wrzesiński J. 2022. Zmarli i ich groby na cmentarzysku w Dziekanowicach. In: J. Wrzesiński (ed.), Mortui viventes obligant. Cmentarzysko wczesnośredniowieczne w Dziekanowicach. Biblioteka Studiów Lednickich Fontes 11. Lednica, 45-232.
Zawadzka-Antosik B. 1975. Czekanów, pow. Sokołów Podlaski. “Informator Archeologiczny”. Badania 1974, 158.
Zawadzka-Antosik B. 1982. Z problematyki pochówków dziecięcych odkrytych na cmentarzysku w Czekanowie, woj. siedleckie. “Wiadomości Archeologiczne” 47(1), 25-57.
Zawadzka-Antosik B. 1984. Czekanów, woj. siedleckie. “Informator Archeologiczny”. Badania 1983, 145-146.
Zoll-Adamikowa H. 1966. Wczesnośredniowieczne cmentarzyska szkieletowe Małopolski, vol. I: Źródła. Wrocław, Warszawa, Kraków.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2024 Fasciculi Archaeologiae Historicae
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
