https://doi.org/10.23858/FAH34.2021.001
Prehistoric stone objects (most often Neolithic) referred to as ‘thunderstones’ in the Middle Ages and modern times have been assigned various meanings – primarily they are supposed to have been used to protect against lightning, fire, and other natural disasters. They have also found application in folk medicine and healing magic (protection against the harmful effects of disease and loss of fertility, and neutralisation of misfortune when it has already occurred). Trust in their magical (apotropaic) properties was probably associated with the belief that these objects originated from outside the sphere of the ‘tame’ world. Folklore and ethnographic data, as well as traces of use preserved in archaeological monuments, support a long tradition of therapeutic use of thunderstones, which is a pan-European phenomenon.
Download files
Citation rules
Licence
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
References
Abramowicz A. 1979. Urny i ceraunie. Acta Archaeologica Lodziensia 27. Łódź.
Google Scholar
Aguirre Sorondo A. 2013. El rayo y el trueno en Euskalerria / Lightnings and thunders: Protection elements. Kobie. Antropología cultural” 17, 135-150.
Google Scholar
Andree R. 1889. Etnographische Parallelen und Vergleichen. Neue Folge. Leipzig.
Google Scholar
Barnaś-Baran E. 2018. Naturalne metody leczenia dzieci i dorosłych w XIX w. w świetle rękopisu Stosława Łaguny (1833–1900). “Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio J – Paedagogia-Psychologia” 31(2), 11-24.
Google Scholar
Barner W. 1957. Von Kultäxten, Beilzauber und rituellem Bohren. “Die Kunde. N.F” 8(3-4), 175-186.
Google Scholar
Bartels M. 1893. Beiträge zum Steinbeil-Aberglauben in Nord-Deutschland. “Verhandlungen der Berliner Gesellschaft für Anthropologie, Ethnologie und Urgeschichte” 1893, 558-564.
Google Scholar
Beuker J. 1997. Donderstenen in het museum. “Waardeel: Drents historisch tijdschrift” 17(4), 20-24.
Google Scholar
Biegeleisen H. 1929. Lecznictwo ludu polskiego. Kraków.
Google Scholar
Blas Cortina M. Á. de, Maya González J. L. 1974. Hachas pulimentadas en castros asturianos. “Boletín del Real Instituto de Estudios Asturianos” 28(81), 199-216.
Google Scholar
Blas Cortina M. Á. de, Villa Valdés Á. 2007. La presencia no accidental de un hacha de talón en un fondo de hogar en el castro del Chao Samartín (Grandas de Salime, Asturias). In: J. Celis Sánchez, G. Delibes de Castro, J. Fernández Manzano, L. A. Grau Lobo (eds.), El hallazgo leonés de Valdevimbre y los depósitos del Bronce Final Atlántico en la Península Ibérica. León, 280-289.
Google Scholar
Blinkenberg Ch. 1911. The Thunderweapon in Religion and Folklore. A Study in Comparative Archaeology. Cambridge.
Google Scholar
Boges Th. 1910. Aus der Heidenzeit des braunschweigischen Landes. Braunschweig.
Google Scholar
Burić T. 2015. “Strilni kamen” s Baba lokve / “Thunder stone” from Baba lokve site. “Archaeologia Adriatica” 9(1), 351-364.
Google Scholar
Burke P. 2009. Kultura ludowa we wczesnonowożytnej Europie. Warszawa.
Google Scholar
Carelli P. 1996. Blixtar och dunder, magiska under. Om åskstenstraditionen och förekomsten av stenåldersfynd i medeltida kulturlager. “Fornvännnen” 91(3), 153-170.
Google Scholar
Carelli P. 1997. Thunder and Lightning, Magical Miracles. On the Popular Myth of Thunderbolts and the Presence of Stone Age Artefacts in Medieval Deposits. In: H. Andersson, P. Carelli, L. Ersgård (eds.), Visions of the Past. Trends and Traditions in Swedish Medieval Archaeology. Lund Studies in Medieval Archaeology 19. Riksantikvarieämbetet Arkeologiska undersökningar Skrifter 24. Stockholm, 393-417.
Google Scholar
Cartailhac É. 1878. L’Âge de pierre dans les souvenirs et superstitions populaires. Paris.
Google Scholar
Chadwick A. M. 2012. Routine Magic, Mundane Ritual: Towards a Unified Notion of Depositional Practice. “Oxford Journal of Archaeology” 31(3), 283-315.
Google Scholar
Cherici A. 1989. Keraunia. “Archeologia Classica” 41, 329-382.
Google Scholar
Ciubotaru S. 2002-2003. Elemente magice legate de tratamentul hemoriniei. “Anuar de Lingvistică și Istorie Literară” 42-43, 197-202.
Google Scholar
Cosack E. 2004. Als die Steinbeile noch vom Himmel fielen. “Archäologie in Deutschland” 2004(1), 62-63.
Google Scholar
Domańska A. 2016. Metody leczenia chorób wśród ludu polskiego w XIX wieku. Próba bilansu. “Zeszyty Wiejskie” 22, 309-322.
Google Scholar
Duffin Ch. J., Pymm R. 2015a. A Survey of Artificial Pharmaceutical ‘Stones’ – Part 1. “Pharmaceutical Historian” 45(1), 2-9.
Google Scholar
Duffin Ch. J., Pymm R. 2015b. A Survey of Artificial Pharmaceutical ‘Stones’ – Part 2. “Pharmaceutical Historian” 45(2), 28-33.
Google Scholar
Durdík T. 1997. “Hromový klín” z hradu Křivoklátu. “Sborník Kruhu přátel muzea hl. m. Prahy” 1997(1), 107-110.
Google Scholar
Dynin V. I. 2013. O ponyatii apotropeya, ili oberega. “Vestnik Voronezhskogo gosudarstvennogo universiteta. Seriya: Istoriya. Politologiya. Sotsiologiya” 1, 90-94.
Google Scholar
Eijk G. van 2007. De dondersteen van Uden. Een neolithische bijl uit een middeleeuwse waterput. “Westerheem: Het tijdschrift voor Nederlandse archeologie” 56(4), 208-216.
Google Scholar
Ellis Davidson H. R. 1965. Thor’s Hammer. “Folklore” 76(1), 1-15.
Google Scholar
Evans J. 1897. The Stone Implements, Weapons and Ornaments of Great Britain. London, Bombay.
Google Scholar
Farkaš M., Gregor M. 2016. K otázke niektorých kamenných brúsených nástrojov z Bratislavy-Devína. In: I. Bazovský (ed.), Zborník na pamiatku Magdy Fichlerovej. Zborník Slovenského národného múzea. Archeológia Supplementum 11. Bratislava, 35-43.
Google Scholar
Foster G. M. 1976. Disease Etiologies in Non-Western Medical Systems. “American Anthropologist. New Series” 78(4), 773-782.
Google Scholar
Frazer J. G. 1971. Złota gałąź 1. Warszawa.
Google Scholar
Fröhlich J. 1992. Hromové klíny v jižních Čechách. “Výběr z prací členů Historického klubu při Jihočeském muzeu v Českých Budějovicích” 29(4), 237-245.
Google Scholar
García Castro J. A. 1988. Mitos y creencias de origen prehistórico: «Las Piedras de Rayo». “Espacio, Tiempo y Forma. Serie 1: Prehistoria” 1, 427-443.
Google Scholar
Gazin-Schwartz A. 2001. Archaeology and Folklore of Material Culture, Ritual, and Everyday Life. “International Journal of Historical Archaeology” 5(4), 263-280.
Google Scholar
Gazin-Schwartz A., Holtorf C. 2005. ‘As long as ever I’ve known it ...’ On folklore and archaeology. In: A. Gazin-Schwartz, C. Holtorf (eds.), Archaeology and Folklore. London, New York, 2-23.
Google Scholar
Geupel V. 1987. Ein Bauopfer aus Pockau, Kr. Marienberg. “Ausgrabungen und Funde” 32(1), 2-5.
Google Scholar
Górny K. 1996. Czas i przestrzeń w magii leczniczej. “Literatura Ludowa” 40(2), 19-29.
Google Scholar
Grønbeck I. A. 2016. En gave fra gudene? “Frá haug ok heiðni” 4, 19-22.
Google Scholar
Grünzweig F. E. 2004. Runeninschriften auf Waffen: Inschriften vom 2. Jahrhundert n. Chr. bis ins Hochmittelalter.
Google Scholar
Wiener Studien zur Skandinavistik 11. Wien.
Google Scholar
Hála J. 2016a. Alföldi adatok a „mennykövek”-ről. In: J. Hála, Különös kövek, csodás csontok. Kilenc dolgozat a népi geológia köréből. Rudabánya, 41-68.
Google Scholar
Hála J. 2016b. Ásványokkal és kőzetekkel kapcsolatos néprajzi adatok a Börzsönyből és környékéről. In: J. Hála, Különös kövek, csodás csontok. Kilenc dolgozat a népi geológia köréből. Rudabánya, 85-108.
Google Scholar
Hall M. A. 2005. Burgh mentalities: a town-in-the-country case study of Perth, Scotland. In: K. Giles, C. Dyer (eds.), Town and Country in the Middle Ages: Contrasts, Contacts and Interconnections, 1100-1500. Leeds, 211-228.
Google Scholar
Hammarstedt N. E. 1920. Svensk forntro och folksed i bild och ord. Stockholm.
Google Scholar
Hammarstedt N. E. 1925. Donnerkeil. In: M. Ebert (ed.), Reallexikon der Vorgeschichte 2. Berlin, 444-448.
Google Scholar
Heidelk-Schacht S. 1983. “Donnerkeile” aus dem Bezirk Neubrandenburg. “Ausgrabungen und Funde” 28(3), 105-109.
Google Scholar
Helwing G. A. 1717. Lithographia Angerburgica. Regiomonti.
Google Scholar
Hložek J., Menšík P. 2009. „Hromové klíny” z Kozího hrádku na Táborsku aneb „Účinné“ zajištění hradu před přírodní pohromou, nebo starší pravěké sídliště?. “Kuděj: Časopis pro kulturní dějiny” 1, 63-73.
Google Scholar
Hložek J., Menšík P., Procházka M. 2015. Bauopfer im mittelalterlichen Böhmen. “Fines Transire” 24, 271-280.
Google Scholar
Holtorf C. 2015. From Stonehenge to Las Vegas. Archaeology as Popular Culture. Walnut Creek, Lanham, New York, Toronto, Oxford.
Google Scholar
Horoszkiewicz R. 1950. Toporki neolityczne w lecznictwie ludowym na Opolszczyźnie. “Z Otchłani Wieków” 19(9-10), 159-160.
Google Scholar
Houlbrook C. 2019. ‘The Stone Axe from Way Back’: A Mutable Magical Object in Folklore and Fiction. “Folklore”
Google Scholar
(2), 192-202.
Google Scholar
Hraše J. K. 1898. Hromové klíny aneb kameny. “Český lid” 7(1), 82-83.
Google Scholar
Hukantaival S. 2016. “For a Witch Cannot Cross Such a Threshold!” Building Concealment Traditions in Finland c. 1200–1950. Archaeologia Medii Aevi Finlandiae 23. Turku.
Google Scholar
Hukantaival S. 2019. Ukonvaajojen monet kasvot – Luokittelu- ja tulkintakysymyksiä. In: J. Harjula, V. Immonen, J. Ruohonen (eds.), Puukenkien kopinaa.Henrik Asplundin juhlakirja. Karhunhammas 19. Turku, 345-381.
Google Scholar
Hutschemakers S. 2008. Vóór de veearts kwam...Volksdiergeneeskunde van weleer. Leiden.
Google Scholar
Jaguś I. 2001. Lecznictwo ludowe w Polsce w XX wieku – czynniki i kierunek przemian. “Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio I – Philosophia-Sociologia” 26(13). 175-187.
Google Scholar
Jastrzębski J. 1996. Z badań nad ludowym lecznictwem zwierząt w północno-wschodniej Polsce w XIX i XX wieku. “Studia Łomżyńskie” 6, 255-269.
Google Scholar
Jeszke J. 1993. Lecznictwo ludowe w Wielkopolsce w XIX i XX wieku. Czynniki i kierunki przemian. “Medycyna Nowożytna: Studia nad historią medycyny” 1(1), 83-120.
Google Scholar
Johanson K. 2009. The Changing Meaning of ‘Thunderbolts’. “Folklore. Electronic Journal of Folklore” 42, 129-174.
Google Scholar
Johanson K. 2018. Missing Interpretations. Natural and Residual Finds in Estonian Archaeological Collections. Dissertationes Archaeologiae Universitatis Tartuensis 8. Tartu.
Google Scholar
Kajkowski K. 2020. Między sferą niebiańską a zaświatami. Rola artefaktów pradziejowych w kulturze wczesnośredniowiecznych Pomorzan. In: A. Kasprzak, A. Kuczkowski, M. Krzepkowski (eds.), Archaeologia Pomoranica
Google Scholar
Musealia. Studia z okazji 80. urodzin Ignacego Skrzypka. Koszalin, 301-332.
Google Scholar
Kaufmann D. 1936. Vorgeschichtliche Steinwerkzeuge im Volksglauben. “Der Spatenforscher” 1(4), 29-35.
Google Scholar
Kędzierzawski W. 2009. Codzienność jako kategoria antropologiczna w perspektywie historii kultury. Opole.
Google Scholar
Kharuzin N. N. 1894. Iz materialov, sobrannykh sredi krest’yan Pudozhskogo uyezda Olonetskoy gubernii. “Olonetskiy sbornik. Materialy dlya istorii, geografii, statistiki i etnografii Olonetskogo kraya” 3, 302-346.
Google Scholar
Kieckhefer R. 2001. Magia w średniowieczu. Kraków.
Google Scholar
Klecanda J. 1901. Hromové kameny (předhistorické mlaty) v XV. a XVI věku. “Český lid” 10(3), 214-215.
Google Scholar
Kłonkowska A. M. 2006. Myślenie mityczne, magiczne i racjonalne. In: M. Gajewska, B. Lange, D. Nawrot (eds.), Między filozofią a przyrodoznawstwem. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Ludwikowi Kostro. Gdańsk, 231-244.
Google Scholar
Knight M. G., Boughton D., Wilkinson R. E. 2019. Objects of the Past in the Past. In: M. G. Knight, D. Boughton, R. E. Wilkinson (eds.), Objects of the Past in the Past Investigating the Significance of Earlier Artefacts in Later Contexts. Oxford, 1-18.
Google Scholar
Koudelka F. 1882. Die Donnersteine als Medicin bei den mährischen Slaven. “Mittheilungen der Anthropologischen Gesellschaft in Wien” 12 (NF 2), 159-160.
Google Scholar
Kunnas-Pusa L. 2016. Tärvellyt ja kaaputetut – Kivikautiset irtolöydöt Jaakkiman pitäjästä ja kivikauden esineiden keräily 1800–1900-lukujen vaihteessa. “Muinaistutki” 4, 2-17.
Google Scholar
Kurasiński T. 2021. Kamienie zrodzone z pioruna. O nietypowej formie recyklingu w średniowieczu i czasach nowożytnych. “Przegląd Archeologiczny” 69, 5-62.
Google Scholar
Kurasiński T. forthcoming. Proshloye sokhraneno v kamne. O neobychnom oruzhii srednevekov’ya i sovremennosti.
Google Scholar
Kurasiński T., Purowski T., Skóra K. 2015. Reuse of Prehistoric Items in the Early Middle Ages: The Example of the Cemetery in Lubień, Voivodeship Łódź. “Archaeologia Polona” 48(2010), 139-165.
Google Scholar
Kurasiński T., Skóra K. 2020. From the past into the future – archaica as a research problem (on the basis of medieval
Google Scholar
and modern period finds from Central-Eastern Europe) / Z przeszłości w przyszłość – archaika jako problem badawczy (na podstawie średniowiecznych i nowożytnych materiałów z Europy Środkowo-Wschodniej). In: M. Bogucki, A. Dymowski, G. Śnieżko (eds.), Silvers of the Antiquity. The Use of Ancient Coins in Central, Eastern and Northern Europe in the Medieval and Modern Periods / Okruchy starożytności. Użytkowanie monet antycznych w Europie Środkowej, Wschodniej i Północnej w średniowieczu i w okresie nowożytnym. Warszawa, 301-366.
Google Scholar
Kurtz H. 1928. Eine Steinaxt der ältesten Eisenzeit aus Lugnian Kreis Oppeln. “Oppelner Heimatblatt” 4(6), 1-2.
Google Scholar
Labatt M. A. 2018. Turning an Axe on Its Head. A Journal of Decorative Arts. “Design History and Material Culture” 25(2), 160-175.
Google Scholar
Libera Z. 2003. Znachor w tradycjach ludowych i popularnych XIX-XX wieku. Wrocław.
Google Scholar
Libera Z. 2014. Semiotyka medycyny we wczesnej nowożytności a etnosemiotyka w etnomedycynie XIX-XX wieku. “Rocznik Antropologii Historii” 4(1), 57-91.
Google Scholar
Lovisato D. 1878. Di alcune azze, scalpelli, martelli e ciottoli dell’epoca della pietra trovati nella Provincia di Catanzaro. “Bollettino della Societa Adriatica di Scienze Naturali in Triste” 3, 475-505.
Google Scholar
Łapo J. M. 2008. Ludowa wizja przeszłości Mazur. Stanowiska archeologiczne i miejsca o znaczeniu historycznym na dawnym pograniczu galindzko-jaćwieskim w świadomości Mazurów (XVI w. – I połowa XX w.). Olsztyn.
Google Scholar
MacLeod M., Mees B. 2006. Runic Amulets and Magic Objects. Woodbridge.
Google Scholar
Mainka-Mehling A. 2009. Hinweise auf frühmittelalterlichen „Aberglauben”? Eine Kritik am Beispiel der Altstücke im Grab. “Ethnographisch-Archäologische Zeitschrift” 50(1-2), 131-138.
Google Scholar
Malinowski B. 1990, Mit, magia, religia. Dzieła 7. Warszawa.
Google Scholar
Marczewska M. 2012. Ja cię zamawiam, ja cię wypędzam... Choroba. Studium językowo-kulturowe. Kielce.
Google Scholar
Marczewska M. 2019. Choroba – obraz utrwalony w tekstach folkloru polskiego. In: S. Konarska-Zimnicka, L. Kostuch, B. Wojciechowska (eds.), Medicina antiqua, mediaevalis et moderna. Historia – filozofia – religia. Kielce, 343-356.
Google Scholar
Mauss M. 2001. Socjologia i antropologia. Warszawa.
Google Scholar
Mehling A. 1998. Archaika als Beigaben. Studien an merowingerzeitlichen Gräberfeldern. Rahden/Westfalen.
Google Scholar
Meinecke M. 2014. Cerauniae – Donnerkeile. In: U. Veit, M. Wöhrl (eds.), Donnerkeil – Opfermesser – Thrängefäß. Die archäologischen Objekte aus der Sammlung der Leipziger Apothekerfamilie Linck (1670-1807) im Naturalienkabinett Waldenburg (Sachsen). Leipzig, 49-51.
Google Scholar
Menšík P. 2018. Nový nález „hromového klínu“ ze Železné Rudy, okr. Klatovy. “Archeologie západních Čech” 9(1), 29-31.
Google Scholar
Merrifield R. 1987. The Archaeology of Ritual and Magic. London.
Google Scholar
Montelius O. 1906. Kulturgeschichte Schwedens von den ältesten Zeiten bis zum elften Jahrhundert nach Christus. Leipzig.
Google Scholar
Moszyński K. 1967. Kultura ludowa Słowian 2: Kultura duchowa 1. Warszawa.
Google Scholar
Muhonen T. 2006. Kolme ajallista näkökulmaa ukonvaajoihin. Kivikauden kiviesineet myöhempien aikojen kuriositeetteina. “Kuriositeettikabi.net” 2006(3), 1-23.
Google Scholar
Musiatewicz J. 2003. Święte słowa i “biotoki”. Eklektyczny charakter lecznictwa ludowego. In: Ł. Smyrski, M. Zowczak (eds.), Podole i Wołyń. Szkice etnograficzne. Warszawa, 175-187.
Google Scholar
Musin A. E., Żeltowa M. N., Tarabardina O., Tianina E. A. 2018. Kamienne artefakty z epoki neolitu i wczesnej epoki żelaza jako amulety średniowiecznego Nowogrodu. In: S. Rosik, S. Jędrzejewska, K. Kollinger (eds.), Hierofanie, wierzenia, obrzędy... Kultura symboliczna w średniowieczu między pogaństwem a chrześcijaństwem. Materiały V Kongresu Mediewistów Polskich 2. Rzeszów, 13-41.
Google Scholar
Ofrim A. 2019. Attitudes Towards Prehistoric Objects in Romanian Folk Culture (19th-20th Century). “Swedish Journal of Romanian Studies” 2(1), 92-109.
Google Scholar
Olbrich K. 1987. Donnerkeil. In: H. Bächtold-Stäubli, E. Hoffmann-Krayer (eds.), Handwörterbuch des deutschen Aberglaubens 2. Berlin, New York, 325-331.
Google Scholar
Palliardi J. 1889. Zažehnávání hromovým kamenem. “Časopis Vlastivědného spolku muzejního v Olomouci” 6(22), 87.
Google Scholar
Pedrosa J. M. 2009. Jussieu, Feijoo y las piedras del rayo, o la razón moderna frente a la vieja superstición. “Revista Murciana de Antropología” 16, 245-270.
Google Scholar
Penkala-Gawęcka D. 1994a. Antropologiczne spojrzenie na chorobę jako zjawisko kulturowe. “Medycyna Nowożytna: Studia nad historią medycyny” 1(2), 5-16.
Google Scholar
Penkala-Gawęcka D. 1994b. Antropologia medyczna a etnofarmakologia. “Lud” 77, 13-21.
Google Scholar
Penkala-Gawęcka D. 1995. Medycyna ludowa i komplementarna w polskich badaniach etnologicznych. “Lud” 78, 169-191.
Google Scholar
Penney S. H. 1976. Axes, Arrowheads and Other Antiquities in Irish Folklore. “Ulster Folklife” 22, 70-75.
Google Scholar
Plessingerová A., Vařeka P. 1999. Bouře, hromový kámen v lidových představách, víře a obyčejích. In: L. Tarcalová (ed.), Kult a živly. Sborník příspěvků z konference karpatologické komise pro lidové obyčeje MKKK konané ve Vsetíně v roce 1999. Uherské Hradiště, 207-213.
Google Scholar
Pokrovskiy F. V. 1899. Arkheologicheskaya karta Kovenskoy gubernii. Vil’na.
Google Scholar
Pymm R. 2017. ‘Serpent stones’: myth and medical application. In: C. J. Duffin, C. Gardner-Thorpe, R. T. J. Moody (eds.), Geology and Medicine: Historical Connections. London, 163-180.
Google Scholar
Pymm R. 2020. Snakestones in Early Modern Medicine and Society. “Pharmaceutical Historian” 50(4), 129-145.
Google Scholar
Quast D. 2011. Ein Steinbeil mit magischer Inschrift aus der Sammlung des Prinzen Christian August von Waldeck. “Archäologisches Korrespondenzblatt” 41(2), 249-261.
Google Scholar
Quintía Pereira R. 2009. A pedra da pezoña e outras pedras sandadoras da cultura popular galega. Grupo de Estudos Etnográficos Serpe Bichoca. http://www.galiciaencantada.com/archivos/docs/1555_Apedradapezo%C3%B1aeoutraspedrassandadorasdaculturapopulargalega.pdf. Available online: 15.04.2020.
Google Scholar
Rajewski M. 2006. Antropologia i archeologia: wybrane problemy współpracy. In: W. Kozak-Zychman, J. Gurba (eds.), Rola i znaczenie nauk pomocniczych archeologii. Lublin, 81-99.
Google Scholar
Ramminger B. 2007. Blitzschutz und Fruchtbarkeitsspender: noch einmal zu den „Donnerkeilen”. “Denkmalpflege und Kulturgeschichte” 2007(4), 11-13.
Google Scholar
Rapan Papeša A. 2020. Magic or Practicality? “Antiquities” in Avar Period Graves in Eastern Croatia. In: S. Krznar, T. Sekelj Ivančan, J. Belaj, T. Tkalčec (eds.), Life and Death inMedieval and Early Modern Times. Proceedings of the 5th International Scientific Conference of Mediaeval Archaeology of the Institute of Archaeology Zagreb, 6th and 7th June 2018. Zagreb, 17-31.
Google Scholar
Reitinger J. 1976. “Donnerkeile” aus Oberösterreich und Salzburg. “Archaeologia Austriaca” 13-14, 511-546.
Google Scholar
Ribon P. 1993. Pierres qui guérissent (eaux, animaux, végétaux, divinités). Lyon.
Google Scholar
Rúa Aller F. J., García Armesto M. J. 2010. Usos y creencias de las piedras de rayo de León. “Revista de Folklore” 344, 61-68.
Google Scholar
Rustoiu A. 2015a. Magic and Memory: Prehistoric and Roman “Antiquities”: Avar Period Graves from the Carpathian Basin. “Transylvanian Review” 24, Supplement 2, 247-263.
Google Scholar
Rustoiu A. 2015b. Shooting the Evil. “Scythian” Arrowheads in Avar Age Graves from the Carpathian Basin. In: C. Cosma (ed.), Warriors, Weapons, and Harness from the 5th-10th Centuries in the Carpathian Basin. Cluj-Napoca, 89-106.
Google Scholar
Sachße C. 2006. Donnerkeile in der Apotheke. “Deutsche Apothekenmuseum” 31(1), 5.
Google Scholar
Sachße C. 2008. Mit der Streitaxt gegen die Gelbsucht? Archaeologica als Arzneimittel in historischer Zeit. In: F. Falkenstein, S. Schade-Lindig, A. Zeeb-Lanz (eds.), Kumpf, Kalotte, Pfeilschaftglätter. Zwei Leben für die Archäologie. Gedenkschrift für Annemarie Häußer und Helmut Spatz. Internationale Archäologie – Studia honoraria 27. Rahden/Westf., 227-244.
Google Scholar
Saintyves P. 1936. Pierres magiques: Bétyles, Haches-Amulettes et Pierres de Foudre. Traditions savantes et Traditions populaires. Paris.
Google Scholar
Schoknecht U. 1964. Kurze Fundberichte 1963. Bezirk Neubrandenburg. “Bodendenkmalpflege in Mecklenburg” 1964, 353-389.
Google Scholar
Sedova M. V. 1957. Amulet iz drevnego Novgoroda. “Sovetskaya arkheologia” 1957(4), 166-167.
Google Scholar
Seyfahrt C. 1913. Aberglaube und Zauberei in der Volksmedizin Sachsens. Ein Beitrag zur Volkskunde des Königsreichs Sachsen. Leipzig.
Google Scholar
Sheridan A., Pailler Y., Pétrequin P., Errera M. 2011. Old Friends, New Friends, a Long-lost Friend and False Friends: Tales from Project JADE. In: V. Davis, M. Edmonds (eds.), Stone Axe Studies 3. Oxford, 411-426.
Google Scholar
Shevelev V. V. 2005. Gromovye strely” proroka Il’ia. Ėtnograficheskie realii. “Zhivaia starina” 1, 2-3.
Google Scholar
Sklenář K. 1999. Hromové klíny a hrnce trpaslíků. Z pokladnice české folklorní archeology. Praha.
Google Scholar
Skóra K., Kurasiński T. 2012 Nietypowe przedmioty w wyposażeniu dwóch pochówków z cmentarzyska wczesnośredniowiecznego w Radomiu, st. 4. “Światowit” 9(L)/B, 193-212.
Google Scholar
Skutil J. 1932. Dva přispěvky k československému folkloru prehistorickému. “Český lid” 32, 35-52.
Google Scholar
Søvsø M., Søvsø M. H., Siggaard A. L. 2016. Om hugorme, dyrekranier og tordensten – bygningsofre og andre skikke med dybe rødder i folketroen. “By Marsk og Geest” 28, 57-89.
Google Scholar
Søyland K. 2017. Toresteinar. Ei undersøking av utbreiinga av eldre gjenstander av stein, sekundært deponert i jernalderkontekstar i Vest-Noreg. Bergen. http://bora.uib.no/handle/1956/17518. Available online 10.04.2020.
Google Scholar
Stein R. L., Stein Ph. L. 2010. The Anthropology of Religion, Magic and Witchcraft. London, New York.
Google Scholar
Swienko H. 1981. Religia i religie. Warszawa.
Google Scholar
Szczepanik P. 2016. Choroba jako kara za wystąpienie przeciw bogom. Przykłady z przedchrześcijańskiej Słowiańszczyzny. In: E. Nowina-Sroczyńska, S. Latocha, T. Siemiński (eds.), Oblicza choroby w czasach płynnej nowoczesności. Bytów, Łódź, 24-35.
Google Scholar
Szczepański S. 2010. Kamień i skała w mitologii, wierzeniach i obyczajowości ludów indoeuropejskich. In: R. Klimek, S. Szczepański (eds.), Kamienie w historii, kulturze i religii. Olsztyn, 7-23.
Google Scholar
Šimek F. 1909. O hromovém kameni. “Český lid” 18, 458-459.
Google Scholar
Šimek M. 2010. „Kamena strela” u srednjovjekovnoj utvrdi?. “Zbornik Soboškega muzea” 15,135-149.
Google Scholar
Toeppen M. 1867. Aberglauben aus Masuren mit einem Anhange, enthaltend: Masurische Sagen und Mährchen. Danzig.
Google Scholar
Tolstoy N. I. 1995. Gromovaya strela. In: N. I. Tolstoy (ed.), Slavyanskie drevnosti 1. Moskva, 561-563.
Google Scholar
Tyanina E. A. 2018. K voprosu o kul’te Peruna v Novgorodskoy zemle (po materialam arkheologicheskogo issledovaniya Novgoroda). “Colloquia Russica” 1(8), 59-72.
Google Scholar
Ungerman Š. 2009. Archaika in den frühmittelalterlichen Gräbern in Mähren. In: P. Maříková Vlčková, J. Mynářová, M. Tomášek (eds.), My Things changed Things. Social Development and Cultural Exchange in Prehistory, Antiquity, and the Middle Ages. Prague, 224-256.
Google Scholar
Vasks A. 2003. The Symbolism of Stone Work-axes (Based on Material from the Daugava Basin). “Archaeologia Lituana” 4, 27-32.
Google Scholar
Verhart L. 2015. Vuurstenen werktuigen. In: T. Derks, B. de Fraiture (eds.), Een Romeins heiligdom en een vroegmiddeleeuws grafveld bij Buchten (L). Verslag van een archeologisch noodonderzoek (1976). Amersfoort, 83-86.
Google Scholar
Verhart L. 2016. Vondsten, vindplaatsen en verhalen: geneeskrachtige bijlen. “De Maasgouw” 135, 6-10.
Google Scholar
Verhart L., Creemers G., Dreesen R., Goemaere E. 2021. Een donderbijl tussen de panlatten: een hamerbijl van het Muntendam-type I met een bijzonder verhaal (Soerendonk, gemeente Cranendonck, prov. Noord-Brabant, Nederland). “LUNULA. Archaeologia protohistorica” 24, 7-11.
Google Scholar
Walęciuk-Dejneka B. 2005. Magiczne sposoby leczenia w tradycyjnej medycynie ludowej. Symbolika słów i gestów w aktach zażegnywania, zaklinania i zamawiania choroby. In: E. Łoch, G. Wallner (eds.), Między literaturą a medycyną. Lublin, 67-76.
Google Scholar
Waszk B. 2014. Lithoglyphi artefacti– Gemachte Formen oder Bildsteine. In: U. Veit, M. Wöhrl (eds.), Donnerkeil – Opfermesser – Thrängefäß. Die archäologischen Objekte aus der Sammlung der Leipziger Apothekerfamilie Linck (1670-1807) im Naturalienkabinett Waldenburg (Sachsen). Leipzig, 41-43.
Google Scholar
Watte J.-P., Jullien M. 2007. Un biface employe comme “ceraunie” ou “pierre de foudre” a Livet-sur-Authou (Eure). “Haute-Normandie Archéologique” 12, 5-8.
Google Scholar
Wdowiak L., Wysokiński P. 2013. Piorunowe strzałki, grzmoty i gromy w medycynie ludowej na ziemiach polskich w okresie rozbiorów. In: M. Z. Felsmann, J. Szarek, M. Felsmann (eds.), Dawna medycyna i weterynaria. Środowisko a człowiek. Chełmno, 519-545.
Google Scholar
Wójtowicz M. 2012. Magiczne funkcje liczby trzy w medycynie ludowej. “Acta Humana” 3(1), 111-122.
Google Scholar
Zając P. 2003. „Nadprzyrodzone” w kulturze ludowej. In: E. Przybył (ed.), Nadprzyrodzone. Kraków, 85-98.
Google Scholar
Zimoń H. 2011. Terminy „magia” i „czarownictwo” w świetle badań etnologicznych i religioznawczych. “Roczniki Teologii Fundamentalnej i Religiologii” 3(58), 167-197.
Google Scholar
English