Settlement and funerary microstructures in the studies on prehistoric societies. The case of Tarnobrzeg Lusatian Culture
Keywords:
early Iron Age, Tarnobrzeg Lusatian culture, social structure, population, settlement, cemeteryAbstract
The present paper presents a microstructural analysis of cemeteries and settlements. With regard to cemeteries, the paper examines individual graves and their clusters and with regard to settlements the paper focuses on settlement features. Based on selected sources the article offers an interpretative model and concludes with a microregional analysis in which the mutual relationship between settlements and cemeteries has been examined. The cases explored herewith and the results achieved in the course of analysis allow for the supposition that studies on settlement and funerary microstructures are a basic method for revealing the characteristics of the lowest social strata, i.e. the family and microregional group (understood as members of a particular society who buried their dead at a nearby cemetery).
Downloads
Download data is not yet available.
References
Cygan S. 2005. Osadnictwo nad dolną Wisłoką w epoce brązu i we wczesnej epoce żelaza. In M. Kuraś (ed.), Archeologia Kotliny Sandomierskiej (= Rocznik Muzeum Regionalnego w Stalowej Woli 4). Stalowa Wola: Muzeum Regionalne w Stalowej Woli, 353–365.
Czopek S. 1996. Grupa tarnobrzeska nad środkowym Sanem i dolnym Wisłokiem. Rzeszów: Muzeum Okręgowe.
Czopek S. 2004. Osady tarnobrzeskiej kultury łużyckiej — wielkość, struktura, funkcjonowanie. In J. Libera and A. Zakościelna (eds.), Przez pradzieje i wczesne średniowiecze. Księga Jubileuszowa na siedemdziesiąte piąte urodziny docenta doktora Jana Gurby. Lublin: Wydawnictwo UMCS, 221–228.
Czopek S. 2005. Cmentarzyska jako element regionalnej struktury osadniczej na przykładzie nekropoli tarnobrzeskiej kultury łużyckiej. Przegląd Archeologiczny 53, 53–85.
Czopek S. 2007. Grodzisko Dolne, stanowisko 22 — wielokulturowe stanowisko nad dolnym Wisłokiem. Część I — od epoki kamienia do wczesnej epoki żelaza (= Collectio Archaeologica Ressoviensis 4). Rzeszów: Instytut Archeologii Uniwersytetu Rzeszowskiego, Muzeum Okręgowe w Rzeszowie, Fundacja Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego.
Czopek S. 2010. Die Größen der die urgeschichtlichen Gräberfelder nutzenden Bevölkerungsgruppen (am Beispiel der Tarnobrzeg-Lausitzer Kultur). Sprawozdania Archeologiczne 62, 93–144.
Czopek S. 2011. Wyniki badań „autostradowych” (A4) w zakresie młodszych okresów prahistorycznych. In S. Czopek (ed.), Autostradą w przeszłość. Rzeszów: Muzeum Okręgowe w Rzeszowie, Fundacja Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego, Instytut Archeologii Uniwersytetu Rzeszowskiego, 79–96.
Czopek S. 2014. Stanowisko 158 w Jarosławiu, woj. podkarpackie. Część II. Osadnictwo od starszej epoki brązu do okresu rzymskiego (= Via Archaeologica Ressoviensia 4). Rzeszów: Fundacja Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego.
Czopek S., Ligoda J. and Podgórska-Czopek J. 2009. Sprawozdanie z badań wykopaliskowych przeprowadzonych w 2008 roku na stanowisku nr 1 w Grzęsce, pow. Przeworsk. Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego 30, 149–162.
Czopek S., Niemasik D., Pasterkiewicz W. and Pelisiak A. 2014. Rzeszów, stanowisko 117 — osada wielokulturowa. Rzeszów: Muzeum Okręgowe w Rzeszowie.
Czopek S. and Pawelec A. 2008. Nowe informacje o cmentarzysku tarnobrzeskiej kultury łużyckiej w Grzęsce, pow. Przeworsk. Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego 29, 193–197.
Dabrowski J. 1993. O podstawowych pojęciach chronologii względnej (na przykładzie epoki brązu i wczesnej epoki żelaza). Archeologia Polski 38, 201–228.
Gąssowski J. 1959. O roli cmentarzysk jako źródeł do badania struktury społecznej ludności. Archeologia Polski 1, 19–34.
Gediga B. 1963. Cmentarzyska kultury łużyckiej w badaniach stosunków społecznych. Archeologia Polski 8, 7–43.
Gediga B. 1986. Bemerkungen zur Erforschung der Gesellschaftsstruktur mit Hilfe der Siedlungsanalyse. Veröffentlichungen des Museums für Ur- und Frühgeschichtliche Potsdam 20, 309–312.
Górski J. 1994. Osada kultury trzcinieckiej i łużyckiej w Nowej Hucie-Mogile, stanowisko 55. Materiały Archeologiczne Nowej Huty 16, 65–113.
Gramsch A. 2007. A microarchaeological approach to the socialsignificance of Late Bronze Age burial practices. In P. Cornell and F. Fahlander (eds.), Encounters — Materialities — Confrontations: Archaeologies of Social Space and Interaction. Newcastle: Cambridge Scholars Press, 83–99
Gramsch A. 2010. Ritual und Kommunikation. Altersklassen und Geschlechterdifferenz im spätbronze-und früheisenzeitlichen Gräberfeld Cottbus Alvensleben-Kaserne (Brandenburg) (= Universitätsforschungen zur prähistorischen Archäologie 181). Bonn: Verlag Dr. Rudolf Habelt GmbH.
Iwaniszewski S. 2012. Archeologia czasu. In S. Tabaczyński, A. Marciniak, D. Cyngot and A. Zalewska (eds.), Przeszłość społeczna. Próba konceptualizacji. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 273–283.
Jankuhn H. 1983. Wprowadzenie do archeologii osadnictwa (= Biblioteka Muzealnictwa i Ochrony Zabytków. Series B, 74). Warszawa: Ministerstwo Kultury i Sztuki, Ośrodek Dokumentacji Zabytków.
Kadrow S. 1991. Iwanowice, stanowisko Biała Góra, cz. I. Rozwój przestrzenny osady z wczesnego okresu epoki brązu. Kraków: Instytut Historii Kultur Materialnej.
Kłosińska E. 2008. Stosunki kulturowe i osadnicze na Polesiu Wołyńskim w młodszych odcinkach epoki brązu i we wczesnej epoce żelaza w świetle obecnego stanu badań. In M. Mogielnicka-Urban (ed.), Opera ex aere. Studia z epoki brązu i wczesnej epoki żelaza dedykowane profesorowi Janowi Dąbrowskiemu. Warszawa: Instytut Archeologii i Etnologii PAN, 193–206.
Kłosińska E. 2009. Sąsiedzi przez Roztocze. Kilka uwag na temat lubelskiego i tarnobrzeskiego wariantu kultury łużyckiej. In S. Czopek and K. Trybała-Zawiślak (eds.), Tarnobrzeska kultura łużycka — źródła i interpretacje (= Collectio Archaeologica Ressoviensis 11). Rzeszów: Fundacja Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego, Instytut Archeologii Uniwersytetu Rzeszowskiego, 139–155.
Koselleck R. 2012. Warstwy czasu. Studia z metahistorii. Warszawa: Oficyna Naukowa.
Kostek A. 1989. Próba interpretacji chronologicznej skupień grobów na cmentarzyskach grupy tarnobrzeskiej na przykładzie stan. II w Kosinie, woj. Tarnobrzeg. In A. Barlowska and E. Szałapata (eds.), Grupa tarnobrzeska kultury łużyckiej. Rzeszów: Muzeum Okręgowe w Rzeszowie, 377–406.
Kruk J. 1973. Studia osadnicze nad neolitem wyżyn lessowych. Wrocław: Ossolineum.
Ligoda J. 2010. Uwagi o obiektach mieszkalnych tarnobrzeskiej kultury łużyckiej. In J. Podgórska-Czopek (ed.), Variae sententiae. Księga Jubileuszowa Działu Archeologii Muzeum Okręgowego w Rzeszowie. Rzeszów: Muzeum Okręgowe w Rzeszowie, 183–229.
Moskwa K. 1962. Późnołużyckie cmentarzysko ciałopalne na stanowisku 2 w Grodzisku Dolnym, pow. Leżajsk. Wiadomości Archeologiczne 28, 308–329.
Moskwa K. 1976. Kultura łużycka w południowo-wschodniej Polsce. Rzeszów: Muzeum Okręgowe w Rzeszowie.
Ostoja-Zagórski J. 1989. Mikrostruktury społeczne epoki brązu w Europie Środkowej. Próba rekonstrukcji. Przegląd Archeologiczny 36, 169–208.
Pawelec A. 2005. Przemiany osadnicze nad dolnym Sanem od starszego okresu epoki brązu do wczesnej epoki żelaza. In M. Kuraś (ed.), Archeologia Kotliny Sandomierskiej (= Rocznik Muzeum Regionalnego w Stalowej Woli 4). Stalowa Wola: Muzeum Regionalne w Stalowej Woli, 367–400.
Poradyło W. 2003. Próba analizy planigraficznej cmentarzyska grupy tarnobrzeskiej w Trójczycach, pow. przemyski. In J. Gancarski (ed.), Epoka brązu i wczesna epoka żelaza w Karpatach polskich. Krosno: Muzeum Podkarpackie w Krośnie, 323–338.
Przybyła M.S. and Blajer W. 2008. Struktury osadnicze w epoce brązu i wczesnej epoce żelaza na obszarze podkarpackiej wysoczyzny lessowej między Wisłokiem i Sanem. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Rajpold W. 2015. Przemiany osadnicze w dolnym odcinku górnej Wisły w epoce brązu i wczesnej epoce żelaza (= Collectio Archaeologica Ressoviensis 31). Rzeszów: Fundacja Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego, Instytut Archeologii Uniwersytetu Rzeszowskiego.
Rydzewski J. 1986. Przemiany stref zasiedlenia na wyżynach lessowych zachodniej Małopolski w epoce brązu i żelaza. Archeologia Polski 31, 125–194.
Rysiewska T. 1996. Struktura rodowa w społecznościach pradziejowych. Warszawa: Fundacja na Rzecz Nauki Polskiej.
Sztompka P. 2002. Socjologia. Kraków: Znak.
Szybowicz B. 1995. Cmentarzysko z epoki brązu w Bachórzu-Chodorówce. Analiza antropologiczna. Kraków: Uniwersytet Jagielloński Instytut Archeologii.
Szyjewski A. 2001. Etnologia religii. Kraków: Zakład Wydawniczy „Nomos”. Tabaczyński S. 2012. Socjologia pradziejów. Zarys Problematyki. In S. Tabaczyński, A. Marciniak, D. Cyngot and A. Zalewska (eds.), Przeszłość społeczna. Próba konceptualizacji. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 732–769.
Trybała K. 2004. Groby dziecięce na cmentarzyskach grupy tarnobrzeskiej. In W. Dzieduszycki and J. Wrzesiński (eds.) Dusza maluczka a strata ogromna (= Funeralia Lednickie 6). Poznań, 231–242.
Trybała-Zawiślak K. 2011. Rozplanowanie grobów na cmentarzyskach tarnobrzeskiej kultury łużyckiej ze szczególnym uwzględnieniem nekropoli w Kłyżowie. Rzeszów (typescript of PhD thesis stored in Institute of Archaeology, Rzeszów University).
Trybała-Zawiślak K. 2012. Kłyżów, stan. 2 i Mokrzyszów, stan. 2 — cmentarzyska ciałopalne z wczesnej epoki żelaza (= Collectio Archaeologica Ressoviensis 21). Rzeszów: Fundacja Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego, Instytut Archeologii Uniwersytetu Rzeszowskiego.
Czopek S. 1996. Grupa tarnobrzeska nad środkowym Sanem i dolnym Wisłokiem. Rzeszów: Muzeum Okręgowe.
Czopek S. 2004. Osady tarnobrzeskiej kultury łużyckiej — wielkość, struktura, funkcjonowanie. In J. Libera and A. Zakościelna (eds.), Przez pradzieje i wczesne średniowiecze. Księga Jubileuszowa na siedemdziesiąte piąte urodziny docenta doktora Jana Gurby. Lublin: Wydawnictwo UMCS, 221–228.
Czopek S. 2005. Cmentarzyska jako element regionalnej struktury osadniczej na przykładzie nekropoli tarnobrzeskiej kultury łużyckiej. Przegląd Archeologiczny 53, 53–85.
Czopek S. 2007. Grodzisko Dolne, stanowisko 22 — wielokulturowe stanowisko nad dolnym Wisłokiem. Część I — od epoki kamienia do wczesnej epoki żelaza (= Collectio Archaeologica Ressoviensis 4). Rzeszów: Instytut Archeologii Uniwersytetu Rzeszowskiego, Muzeum Okręgowe w Rzeszowie, Fundacja Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego.
Czopek S. 2010. Die Größen der die urgeschichtlichen Gräberfelder nutzenden Bevölkerungsgruppen (am Beispiel der Tarnobrzeg-Lausitzer Kultur). Sprawozdania Archeologiczne 62, 93–144.
Czopek S. 2011. Wyniki badań „autostradowych” (A4) w zakresie młodszych okresów prahistorycznych. In S. Czopek (ed.), Autostradą w przeszłość. Rzeszów: Muzeum Okręgowe w Rzeszowie, Fundacja Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego, Instytut Archeologii Uniwersytetu Rzeszowskiego, 79–96.
Czopek S. 2014. Stanowisko 158 w Jarosławiu, woj. podkarpackie. Część II. Osadnictwo od starszej epoki brązu do okresu rzymskiego (= Via Archaeologica Ressoviensia 4). Rzeszów: Fundacja Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego.
Czopek S., Ligoda J. and Podgórska-Czopek J. 2009. Sprawozdanie z badań wykopaliskowych przeprowadzonych w 2008 roku na stanowisku nr 1 w Grzęsce, pow. Przeworsk. Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego 30, 149–162.
Czopek S., Niemasik D., Pasterkiewicz W. and Pelisiak A. 2014. Rzeszów, stanowisko 117 — osada wielokulturowa. Rzeszów: Muzeum Okręgowe w Rzeszowie.
Czopek S. and Pawelec A. 2008. Nowe informacje o cmentarzysku tarnobrzeskiej kultury łużyckiej w Grzęsce, pow. Przeworsk. Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego 29, 193–197.
Dabrowski J. 1993. O podstawowych pojęciach chronologii względnej (na przykładzie epoki brązu i wczesnej epoki żelaza). Archeologia Polski 38, 201–228.
Gąssowski J. 1959. O roli cmentarzysk jako źródeł do badania struktury społecznej ludności. Archeologia Polski 1, 19–34.
Gediga B. 1963. Cmentarzyska kultury łużyckiej w badaniach stosunków społecznych. Archeologia Polski 8, 7–43.
Gediga B. 1986. Bemerkungen zur Erforschung der Gesellschaftsstruktur mit Hilfe der Siedlungsanalyse. Veröffentlichungen des Museums für Ur- und Frühgeschichtliche Potsdam 20, 309–312.
Górski J. 1994. Osada kultury trzcinieckiej i łużyckiej w Nowej Hucie-Mogile, stanowisko 55. Materiały Archeologiczne Nowej Huty 16, 65–113.
Gramsch A. 2007. A microarchaeological approach to the socialsignificance of Late Bronze Age burial practices. In P. Cornell and F. Fahlander (eds.), Encounters — Materialities — Confrontations: Archaeologies of Social Space and Interaction. Newcastle: Cambridge Scholars Press, 83–99
Gramsch A. 2010. Ritual und Kommunikation. Altersklassen und Geschlechterdifferenz im spätbronze-und früheisenzeitlichen Gräberfeld Cottbus Alvensleben-Kaserne (Brandenburg) (= Universitätsforschungen zur prähistorischen Archäologie 181). Bonn: Verlag Dr. Rudolf Habelt GmbH.
Iwaniszewski S. 2012. Archeologia czasu. In S. Tabaczyński, A. Marciniak, D. Cyngot and A. Zalewska (eds.), Przeszłość społeczna. Próba konceptualizacji. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 273–283.
Jankuhn H. 1983. Wprowadzenie do archeologii osadnictwa (= Biblioteka Muzealnictwa i Ochrony Zabytków. Series B, 74). Warszawa: Ministerstwo Kultury i Sztuki, Ośrodek Dokumentacji Zabytków.
Kadrow S. 1991. Iwanowice, stanowisko Biała Góra, cz. I. Rozwój przestrzenny osady z wczesnego okresu epoki brązu. Kraków: Instytut Historii Kultur Materialnej.
Kłosińska E. 2008. Stosunki kulturowe i osadnicze na Polesiu Wołyńskim w młodszych odcinkach epoki brązu i we wczesnej epoce żelaza w świetle obecnego stanu badań. In M. Mogielnicka-Urban (ed.), Opera ex aere. Studia z epoki brązu i wczesnej epoki żelaza dedykowane profesorowi Janowi Dąbrowskiemu. Warszawa: Instytut Archeologii i Etnologii PAN, 193–206.
Kłosińska E. 2009. Sąsiedzi przez Roztocze. Kilka uwag na temat lubelskiego i tarnobrzeskiego wariantu kultury łużyckiej. In S. Czopek and K. Trybała-Zawiślak (eds.), Tarnobrzeska kultura łużycka — źródła i interpretacje (= Collectio Archaeologica Ressoviensis 11). Rzeszów: Fundacja Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego, Instytut Archeologii Uniwersytetu Rzeszowskiego, 139–155.
Koselleck R. 2012. Warstwy czasu. Studia z metahistorii. Warszawa: Oficyna Naukowa.
Kostek A. 1989. Próba interpretacji chronologicznej skupień grobów na cmentarzyskach grupy tarnobrzeskiej na przykładzie stan. II w Kosinie, woj. Tarnobrzeg. In A. Barlowska and E. Szałapata (eds.), Grupa tarnobrzeska kultury łużyckiej. Rzeszów: Muzeum Okręgowe w Rzeszowie, 377–406.
Kruk J. 1973. Studia osadnicze nad neolitem wyżyn lessowych. Wrocław: Ossolineum.
Ligoda J. 2010. Uwagi o obiektach mieszkalnych tarnobrzeskiej kultury łużyckiej. In J. Podgórska-Czopek (ed.), Variae sententiae. Księga Jubileuszowa Działu Archeologii Muzeum Okręgowego w Rzeszowie. Rzeszów: Muzeum Okręgowe w Rzeszowie, 183–229.
Moskwa K. 1962. Późnołużyckie cmentarzysko ciałopalne na stanowisku 2 w Grodzisku Dolnym, pow. Leżajsk. Wiadomości Archeologiczne 28, 308–329.
Moskwa K. 1976. Kultura łużycka w południowo-wschodniej Polsce. Rzeszów: Muzeum Okręgowe w Rzeszowie.
Ostoja-Zagórski J. 1989. Mikrostruktury społeczne epoki brązu w Europie Środkowej. Próba rekonstrukcji. Przegląd Archeologiczny 36, 169–208.
Pawelec A. 2005. Przemiany osadnicze nad dolnym Sanem od starszego okresu epoki brązu do wczesnej epoki żelaza. In M. Kuraś (ed.), Archeologia Kotliny Sandomierskiej (= Rocznik Muzeum Regionalnego w Stalowej Woli 4). Stalowa Wola: Muzeum Regionalne w Stalowej Woli, 367–400.
Poradyło W. 2003. Próba analizy planigraficznej cmentarzyska grupy tarnobrzeskiej w Trójczycach, pow. przemyski. In J. Gancarski (ed.), Epoka brązu i wczesna epoka żelaza w Karpatach polskich. Krosno: Muzeum Podkarpackie w Krośnie, 323–338.
Przybyła M.S. and Blajer W. 2008. Struktury osadnicze w epoce brązu i wczesnej epoce żelaza na obszarze podkarpackiej wysoczyzny lessowej między Wisłokiem i Sanem. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Rajpold W. 2015. Przemiany osadnicze w dolnym odcinku górnej Wisły w epoce brązu i wczesnej epoce żelaza (= Collectio Archaeologica Ressoviensis 31). Rzeszów: Fundacja Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego, Instytut Archeologii Uniwersytetu Rzeszowskiego.
Rydzewski J. 1986. Przemiany stref zasiedlenia na wyżynach lessowych zachodniej Małopolski w epoce brązu i żelaza. Archeologia Polski 31, 125–194.
Rysiewska T. 1996. Struktura rodowa w społecznościach pradziejowych. Warszawa: Fundacja na Rzecz Nauki Polskiej.
Sztompka P. 2002. Socjologia. Kraków: Znak.
Szybowicz B. 1995. Cmentarzysko z epoki brązu w Bachórzu-Chodorówce. Analiza antropologiczna. Kraków: Uniwersytet Jagielloński Instytut Archeologii.
Szyjewski A. 2001. Etnologia religii. Kraków: Zakład Wydawniczy „Nomos”. Tabaczyński S. 2012. Socjologia pradziejów. Zarys Problematyki. In S. Tabaczyński, A. Marciniak, D. Cyngot and A. Zalewska (eds.), Przeszłość społeczna. Próba konceptualizacji. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 732–769.
Trybała K. 2004. Groby dziecięce na cmentarzyskach grupy tarnobrzeskiej. In W. Dzieduszycki and J. Wrzesiński (eds.) Dusza maluczka a strata ogromna (= Funeralia Lednickie 6). Poznań, 231–242.
Trybała-Zawiślak K. 2011. Rozplanowanie grobów na cmentarzyskach tarnobrzeskiej kultury łużyckiej ze szczególnym uwzględnieniem nekropoli w Kłyżowie. Rzeszów (typescript of PhD thesis stored in Institute of Archaeology, Rzeszów University).
Trybała-Zawiślak K. 2012. Kłyżów, stan. 2 i Mokrzyszów, stan. 2 — cmentarzyska ciałopalne z wczesnej epoki żelaza (= Collectio Archaeologica Ressoviensis 21). Rzeszów: Fundacja Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego, Instytut Archeologii Uniwersytetu Rzeszowskiego.
Downloads
Published
2015-01-01
How to Cite
Czopek, S. (2015). Settlement and funerary microstructures in the studies on prehistoric societies. The case of Tarnobrzeg Lusatian Culture. Sprawozdania Archeologiczne, 67, 77–100. Retrieved from https://journals.iaepan.pl/sa/article/view/1213
Issue
Section
Articles
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
