On the Bandkeramik on the Lower Vistula River
DOI:
https://doi.org/10.23858/SA/73.2021.1.2545Keywords:
LBK, Polish lowlands, early farming occupationAbstract
The Vistula River is the most important river in Polish history and culture. This paper discusses whether this could influence the hypothesis regarding the crucial role of this river for the Early Neolithic colonization of the Polish lowlands. It presents an overview of the Linear Pottery culture settlement on the lower Vistula River. The main sources of information are broad-scale survey programmes, which provide an impressive number of sites, while the extent of large-scale excavations is very limited. This is an important caveat with respect to statements on similarities and differences in occupation between the lowlands and other regions. Nevertheless, according to the present state of research, the lower Vistula region can be regarded as a remote, but important settlement area of the LBK.
Downloads
References
Adamczak K., Kukawka S. and Małecka-Kukawka J. 2017. Wisła, krzemień czekoladowy i mit prehistoriograficzny. Wokół dyskusji nad dystrybucją krzemieni kopalnych w kulturze pucharów lejkowatych. In A. Marciniak-Kajzer, A. Andrzejewski, A. Golański, S. Rzepecki and M. Wąs (eds), Nie tylko krzemienie. Not only flints. Studia ofiarowane prof. Lucynie Domańskiej w 45-lecie pracy naukowo-dydaktycznej i w 70. rocznicę urodzin. Łódź: Instytut Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego; Łódzka Fundacja Badań Naukowych; Stowarzyszenie Naukowe Archeologów Polskich Oddział w Łodzi, 295-308.
Barford P. M., Brzeziński W. and Kobyliński Z. 2000. The Past, Present and Future of the Polish Archaeological Record Project. In J. Bintliff, M. Kuna and N. Venclová (eds), The Future of Artefact Survey in Europe (= Sheffield Archaeological Monographs 13). Sheffield: Sheffield Acad. Press, 73-92.
Bogucki P. 2020. The discontinuous development of farming communities in the Polish lowlands, 5300-3900 BC. In K. J. Gron, L. Sørensen and P. Rowley-Conwy (eds), Farmers at the Forntier. A Pan-European Perspective on Neolithisation. Oxford, Philadelphia: Oxbow Books, 201-220.
Czekaj-Zastawny A. 2008. Osadnictwo społeczności kultury ceramiki wstęgowej rytej w dorzeczu górnej Wisły. Settlement of Linear Pottery Communities in the Upper Vistula River Basin. Kraków: Instytut Archeologii i Etnologii PAN.
Czerniak L. 1994. Wczesny i środkowy okres neolitu na Kujawach 5400-3650 p. n. e. Poznań: Instytut Archeologii i Etnologii PAN.
Czerniak L., Pyzel J. and Wąs M. 2016. The beginnings of the Neolithic in Eastern Pomerania: a Linear Pottery culture settlement at site 13, Kościelna Jania, Smętowo graniczne Commune. Sprawozdania Archeologiczne 68, 193-222.
Cziesla E. 2008. Zur bandkeramischen Kultur zwischen Elbe und Oder. Germania 86(2), 405-464.
Domańska L. and Rzepecki S. 2009. Chlewiska 132 site: The Linear Band Pottery culture Settlement from Sandy Areas of Kuyavia Region. In J. M. Burdukiewicz, K. Cyrek, P. Dyczek and K. Szymczak (eds), Understanding the Past. Papers offered to Stefan K. Kozłowski. Warszawa: University of Warsaw, 107-113.
Domańska L. and Rzepecki S. 2010. Obozowisko ludności kultury ceramiki wstęgowej rytej na stanowisku w Wiktorynie, woj. kujawsko-pomorskie. Fontes Archaeologici Posnanienses 46, 107-126.
Felczak O. 1987. Stanowisko kultury ceramiki wstęgowej rytej w Brodach Pomorskich, woj. gdańskie. Wiadomości Archeologiczne 48/1, 112.
Gackowski A. and Białowarczuk M. 2014. Settlement of Danubian cultures in the area of Świecie Plateau. Analecta Archaeologica Ressoviensia 9, 155-208.
Gieysztor A. 1982. Wisła w średniowieczu. In A. Piskozub (ed.), Wisła. Monografia rzeki. Warszawa: Wydawnictwo Komunikacji i Łączności, 21-30.
Gillis R. E., Kovačiková L., Bréhard S., Guthmann E., Vostrovská I., Nohálová Hana et al. 2017. The evolution of dual meat and milk cattle husbandry in Linearbandkeramik societies. Proceedings of the Royal Society B 284, http://rspb.royalsocietypublishing.org/content/284/1860/20170905.
Grygiel R. 2004. Neolit i początki epoki brązu w rejonie Brześcia Kujawskiego i Osłonek 1. Wczesny neolit. Kultura ceramiki wstęgowej rytej. Łódź: Wydawnictwo Fundacji Badań Archeologicznych Imienia Profesora Konrada Jażdżewskiego.
Gurtowski P. and Kirkowski R. 1994. Kurkociński mikroregion osadniczy – próba modelowego ujęcia organizacji społecznej i gospodarczej ludności kultury ceramiki wstęgowej rytej. In L. Czerniak (ed.), Neolit i początki epoki brązu na ziemi chełmińskiej. Grudziądz: Muzeum w Grudziądzu, 101-113.
Haughey F. 2016. Routeways of the Neolithic. In J. Leary and T. Kador (eds), Moving on in Neolithic Studies: Understanding Mobile Lives (= Neolithic Studies Group Seminar Papers 14). Oxford, Philadelphia: Oxbow Books, 110-121.
Hofmann D. 2020. Not going anywhere? Migration as a social practice in the early Neolithic Linearbandkeramik. Quaternary International. DOI: 10.1016/j.quaint.2020.04.002.
Ismail-Weber M. 2017. …100 km from the next settlement… Mobility of Linear Pottery Groups in Brandenburg, north-eastern Germany. In S. Scharl and B. Gehlen (eds), Mobility in Prehistoric Sedentary Societies (= Kölner Studien zur Prähistorischen Archäologie 8). Rahden/Westf.: Verlag Marie Leidorf GmbH, 75-117.
Jankowska D. 1999. Z badań nad osadnictwem późnowstęgowym w Wielkopolsce. Sborník prací filozofické fakulty brněnské univerzity M4, 81-101.
Jankowski M. and Sykuła M. 2020. Charakterystyka pokrywy glebowej oraz relacji osadnictwa epoki kamienia do uwarunkowań glebowych rejonu Parku Kulturowego Wietrzychowice. In P. Papiernik, J. Wicha, R. Brzejszczak, P. Kittel and P. Wroniecki, Źródła archeologiczne w rejonie Parku Kulturowego Wietrzychowice. 1. Prospekcje nieinwazyjne i abiotyczne elementy środowiska naturalnego. Łódź: Fundacja Badań Archeologicznych Imienia Profesora Konrada Jażdżewskiego, Muzeum Archeologiczne i Etnograficzne, 225-247.
Kabaciński J. 2010. Przemiany wytwórczości krzemieniarskiej społeczności kultur wstęgowych strefy wielkodolinnej Niżu Polskiego. Poznań: Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk.
Kabaciński J. 2018. Contribution to Understanding the Distribution of ‘Chocolate’ Flint on the Polish Lowlands in the Early Neolithic: Kruszyn, Site 13. Archaeologia Polona 56, 79-87.
Kabaciński J., Sobkowiak-Tabaka I., Kasztovszky, Z., Pietrzak S., Langer J. J., Biró K. and Maróti B. 2015. Transcarpathian influences in the Early Neolithic of Poland. A case study of Kowalewko and Rudna Wielka sites. Acta Archaeologica Carpathica 50, 5-32.
Kirkowski R. 1993. Wielkie Radowiska, gm. Dębowa Łąka, stan. 22 i 24 – osada kultury ceramiki wstęgowej rytej. Ze studiów nad kurkocińskim mikroregionem osadniczym kultury ceramiki wstęgowej rytej. In J. Chudziakowa (ed.), Badania archeologiczne Ośrodka Toruńskiego w latach 1989-1992. Toruń: Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, 15-21.
Kirkowski R. 1994. Kultura ceramiki wstęgowej rytej na ziemi chełmińskiej. Zarys systematyki chronologiczno-genetycznej. In L. Czerniak (ed.), Neolit i początki epoki brązu na ziemi chełmińskiej. Grudziądz: Muzeum w Grudziądzu, 57-99.
Kostrzewski J. 1933. Rola Wisły w czasach prehistorycznych Polski. Przegląd Archeologiczny 5, 62-69.
Kozłowski J. K. 1988. Z problematyki interregionalnych powiązań Kujaw w młodszej epoce kamienia. In A. Cofta-Broniewska (ed.), Kontakty pradziejowych społeczeństw Kujaw z innymi ludami Europy (= Studia i materiały do dziejów Kujaw 2). Inowrocław: Urząd Miejski w Inowrocławiu, 45-54.
Kozłowski S. K. and Nowak M. 2019. I przyszli ludzie zza Gór Wysokich. Ziemie polskie od VI do IV tysiąclecia BC (= Collectio Archaeologica Ressoviensis, 39). Rzeszów, Warszawa: Instytut Archeologii Uniwersytetu Rzeszowskiego; Ośrodek Badań nad Antykiem Europy Południowo-Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego.
Kukawka S. 1997. Na rubieży środkowoeuropejskiego świata wczesnorolniczego. Społeczności ziemi chełmińskiej w IV tysiącleciu p. n. e. Toruń: Uniwersytet Mikołaja Kopernika.
Kulczycka-Leciejewiczowa A. 1968. Ze studiów nad kulturą ceramiki wstęgowej w Polsce. Archeologia Polski 13/1, 57-124.
Kulczycka-Leciejewiczowa A. 1979. Uwagi o osadnictwie kultury ceramiki wstęgowej rytej w Brześciu Kujawskim. Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, Seria Archeologiczna 26, 301-308.
Kulczycka-Leciejewiczowa A. 1993. Osadnictwo neolityczne w Polsce południowo-zachodniej. Próba zarysu organizacji przestrzennej. Wrocław: Instytut Archeologii i Etnologii PAN.
Maciszewski I. (ed.) 2015. Rozwój osadnictwa kultur wstęgowych na obszarze zlewni dolnej Zgłowiączki w rejonie Wieńca w gminie Brześć Kujawski (= Archeologiczne zeszyty autostradowe Instytutu Archeologii i Etnologii PAN 17). Łódź: Instytut Archeologii i Etnologii PAN.
Małecka-Kukawka J. 2012. Traseologia w badaniach krzemieniarstwa najstarszych społeczności rolniczych na Niżu Polskim. Materiały krzemienne kultury ceramiki wstęgowej rytej ze stanowiska 5 w Bocieniu, gm. Chełmża, woj. kujawsko-pomorskie. Acta Universitatis Nicolai Copernici. Archeologia 32, 113-160.
Marciniak A. 2020. Cattle-based agriculture in the Early Neolithic in the Polish lowlands: an outline. In K. J. Gron, L. Sørensen and P. Rowley-Conwy (eds), Farmers at the Forntier. A Pan-European Perspective on Neolithisation. Oxford, Philadelphia: Oxbow Books, 221-233.
Marciniak A., Pyzel J., Krueger M., Lisowski M., Bronk Ramsey C., Dunbar E., Barclay A., Bayliss A. and Whittle A. In preparation. A history of the LBK in the central Polish lowlands.
Moskal-del Hoyo M., Mueller-Bieniek A., Alexandrowicz W. P., Wilczyński J., Wędzicha S., Kapcia M. and Przybyła M. M. 2016. The continuous persistence of open oak forests in the Miechów Upland (Poland) in the second half of the Holocene. Quaternary International 2016(1), 1-14.
Mueller-Bieniek A., Kittel P., Muzolf B., Cywa K. and Muzolf P. 2016. Plant macroremains from an early Neolithic site in eastern Kuyavia, central Poland. Acta Palaeobotanica 56/1, 79-89.
Muzolf B., Kittel P. and Muzolf P. 2012. Sprawozdanie z prac badawczych na wielokulturowym kompleksie osadniczym w miejscowości Smólsk, stanowisko 2/10, gm. Włocławek, woj. kujawsko-pomorskie. In S. Kadrow (ed.), Raport 2007-2008. 1. Warszawa: Narodowy Instytut Dziedzictwa, 43-64.
Niedziółka K. 2018, Próba oceny przydatności danych AZP do badań osadniczych. Przykład Pomorza Wschodniego na przełomie epok brązu i żelaza. Śląskie Sprawozdania Archeologiczne 60/1, 113-138.
Papiernik P., Płaza D. and Wicha J. 2017. Osadnictwo kultury ceramiki wstęgowej rytej na terenie Pojezierza Kujawskiego w świetle weryfikacyjnych badań powierzchniowych wykonanych w ramach programu „Źródła archeologiczne w rejonie Parku Kulturowego Wietrzychowice”. Acta Archaeologica Lodziensia 63, 95-111.
Papiernik P., Wicha J. and Płaza D. K. 2020. Osadnictwo epoki kamienia w rejonie Parku Kulturowego Wietrzychowice, w świetle prospekcji nieinwazyjnych. In P. Papiernik, J. Wicha, R. Brzejszczak, P. Kittel and P. Wroniecki, Źródła archeologiczne w rejonie Parku Kulturowego Wietrzychowice. 1. Prospekcje nieinwazyjne i abiotyczne elementy środowiska naturalnego. Łódź: Fundacja Badań Archeologicznych Imienia Profesora Konrada Jażdżewskiego, Muzeum Archeologiczne i Etnograficzne, 283-308.
Pechtl J. 2009. Überlegungen zur Historie der ältesten Linienbandkeramik (ÄLBK) im südlichen Bayern. In M. Chytráček, H. Gruber, J. Michálek, R. Sandner and K. Schmotz (eds), Fines Transire 18. Archäologische Arbeitsgemeinschaft Ostbayern / West- und Südböhmen / Oberösterreich 18. Archeologická pracovní skupina východní Bavorsko / západní a jižní Čechy / Horní Rakousko. 18. Treffen 25. bis 28. Juni 2008 in Manching. Rahden/Westf.: Verlag Marie Leidorf GmbH, 79-115.
Pechtl J. 2020. Constant change of LBK settlement in the upper Danube region. Quaternary International. http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1040618220301816.
Płaza D. K. 2015. Mezolit na Kujawach. Łódź. Unpublished Ph.D. Thesis, Instytut Archeologii i Etnologii PAN Warszawa.
Płaza D. 2016. Osadnictwo młodszej epoki kamienia i wczesnej epoki brązu. In W. Siciński, D. Płaza and P. Papiernik (eds), Ratownicze badania archeologiczne na stanowisku 10 w Kruszynie, pow. Włocławek, woj. kujawsko-pomorskie (trasa autostrady A1) (= Via Archaeologica Lodziensis 6). Łódź: Fundacja Badań Archeologicznych im. Profesora Konrada Jażdżewskiego, Muzeum Archeologiczne i Etnograficzne w Łodzi, 21-136.
Płaza D. K. and Papiernik P. 2020. The simple life of LBK settlers in Kuyavia? The example of site 10 in Kruszyn, Włocławek county, Poland. In K. J. Gron, L. Sørensen and P. Rowley-Conwy (eds), Farmers at the Forntier. A Pan-European Perspective on Neolithisation. Oxford, Philadelphia: Oxbow Books, 235-246.
Przybył A. 2011. Kultura ceramiki wstęgowej rytej. In J. Bednarczyk and A. Romańska (eds), Wielokulturowa osada w Juszkowie-Rusocinie gm. Pruszcz Gdański woj. pomorskie stan. 28. Archeologiczne badania ratownicze na trasie autostrady A1 (= Via Archaeologica Posnaniensis 3). Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 129-131.
Pyzel J. 2009. Migration und Kontakte in der Bandkeramik Kujawiens. In A. Krenn-Leeb, H.-J. Beier, E. Claßen, F. Falkensten and S. Schwenzer (eds), Varia Neolithica 5. Mobilität, Migration und Kommunikation in Europa während des Neolithikums und der Bronzezeit. Beiträge der Sitzungen der Arbeitsgemeinschaften Neolithikum und Bronzeit während der Jahrestagung des West- und Süddeutschen Verbandes für Altertumsforschung e. V. in Xanten, 6.-8- Juni 2006 (= Beiträge zur Ur- und Frühgeschichte Mitteleuropas 53). Langenweißbach: Beier & Beran Archäologische Fachliteratur, 49-52.
Pyzel J. 2010a. Historia osadnictwa społeczności kultury ceramiki wstęgowej rytej na Kujawach (= Gdańskie Studia Archeologiczne. Seria Monografie 1). Gdańsk: Instytut Archeologii Uniwersytetu Gdańskiego.
Pyzel J. 2010b. Some aspects of the Linear Band Pottery culture (Linearbandkeramik) settlement in Kuyavia. In D. Gronenborn and J. Petrasch (eds), Die Neolithisierung Mitteleuropas. The Spread of the Neolithic to Central Europe Internationale Tagung, Mainz 24. bis 26. Juni 2005. Mainz: Verl. des Römisch-Germanischen Zentralmuseums, 367-374.
Pyzel J. 2014. Findet sich im Norden Polens die älteste Bandkeramik? Probleme der Periodisierung der polnischen Linearbandkeramik. In T. Link and D. Schimmelpfennig (eds), No future? Brüche und Ende kultureller Erscheinungen. Fallbeispiele aus dem 6.-2. Jahrtausend v. Chr. (= Fokus Jungsteinzeit. Berichte der AG Neolithikum 4). Kerpen-Loogh: Welt und Erde, 83-93.
Pyzel J. 2017. Field Survey Versus Excavation – Compatibility of Results Illustrated by the Example of Selected Sites from the A1 Motorway in the Włocławek Province, Poland. Analecta Archaeologica Ressoviensia 12, 285-297.
Pyzel J. (ed.). 2019. Ludwinowo, stanowisko 7. Osada neolityczna na Kujawach. Ludwinowo, site 7. Neolithic settlement in Kuyavia (= Ocalone Dziedzictwo Archeologiczne 8). Pękowice, Gdańsk: Wydawnictwo i Pracownia Archeologiczna Profil-Archeo; Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Pyzel J. and Wąs M. 2018. Jurrasic-Cracow flint in the linear pottery culture in Kuyavia, Chełmno Land and the lower Vistula region. In D. H. Werra and M. Woźny (eds), Between history and archaeology: papers in honour of Jacek Lech. Oxford: Archaeopress Publishing, 181-194.
Ratajczyk Z. and Ostasz A. 2010. Wyniki ratowniczych badań wykopaliskowych na trasie autostrady A1 prowadzonych w 2006 roku. Odcinek Gdańsk-Nowe Marzy. Pomorania Antiqua 23, 65-96.
Rosa B. 2000. Nim doszło do lokacji Gdańska. In R. Gołębiewski (ed.), Peribalticum 8. Z problematyki przyrodniczej tysiącletniego Gdańska. Gdańsk: Gdańskie Towarzystwo Naukowe, 69-88.
Rybníček M., Chlup T., Kalábek M., Kalábková P., Kočár P., Kyncl T. et al. 2018. New dendroarchaeological evidence of water well constructions reveals advanced Early Neolithic craftsman skills. Dendrochronologia 50, 98-104.
Rzepecki S. 2013. Beside the mainstream. Some reflections on the LBK in Kujavia. Sprawozdania Archeologiczne 65, 79-130.
Sałacińska B. and Sałaciński S. 2010. Rewolucja neolityczna na Mazowszu. Początki nowoczesnej gospodarki. MAZOWSZE Studia Regionalne 5, 51-72.
Sikora J., Kittel P. and Wroniecki P. 2018. Relikty osadnictwa z okresu rzymskiego na stanowisku 2 w Ostrowitem (gm. i pow. Chojnice, woj. pomorskie). Aspekty przestrzenne i chronologia niezależna. Pomorania Antiqua 27, 209-240.
Szeliga M., Dobrowolski R., Mroczek P., Chodorowski J., Furmanek M., Pidek I. A. et al. 2020. Early agricultural colonisation of peripheral areas of loess uplands: new data from Sandomierz Upland, Poland. Antiquity 94(377), e28.
Szmyt M. 1996. Społeczności kultury amfor kulistych na Kujawach. Poznań: PSO Sp. z o.o.
Szydłowski M. 2017. Użytkowanie surowców skalnych na obszarach postglacjalnych Polski w neolicie i początkach epoki brązu. Gdańsk: The Early Bronze Age Publishing.
Werra D. 2010a. Longhouses and long-distance contacts in the Linearbandkeramik communities on the north-east border of the oecumene: “à parois doubles” in Chełmno Land (Poland). Anthropologia et Praehistorica 121, 121-142.
Werra D. 2010b. Osadnictwo społeczności cyklu wstęgowego. In K. Anc, M. J. Bocheń, A. Burakowska, A. Jankowski, J. Koszałka, M. Migal, E. Pawlicka, D. Werra, A. Woźniak and T. Zapaśnik (eds), Archeologiczne badania wykopaliskowe na trasie autostrady A1. Kruszyn, gm. Włocławek, woj. kujawsko-pomorskie, stanowisko 11 (aut. 102). Opracowanie wyników badań z lat 2008-2009. Warszawa, 32-55 (unpublished manuscript).
Werra D. 2013. Społeczności kultury ceramiki wstęgowej rytej na ziemi chełmińskiej. Toruń, Warszawa. Unpublished Ph.D. Thesis Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu.
Werra D. H. and Sobkowiak-Tabaka I. 2017. Elementy kultury bukowogórskiej na Nizinie Polskiej – aspekt teoretyczny. In A. Marciniak-Kajzer, A. Andrzejewski, Aleksander, A. Golański, S. Rzepecki and M. Wąs (eds), Nie tylko krzemienie. Not only flints. Studia ofiarowane prof. Lucynie Domańskiej w 45-lecie pracy naukowo-dydaktycznej i w 70. rocznicę urodzin. Łódź: Instytut Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego; Łódzka Fundacja Badań Naukowych; Stowarzyszenie Naukowe Archeologów Polskich Oddział w Łodzi, 237-247.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2021 Sprawozdania Archeologiczne
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
