Obvious non-obviousness. Bifacial sickles of striped flint
DOI:
https://doi.org/10.23858/SA/74.2022.1.3028Słowa kluczowe:
wczesna epoka brązu, kultura mierzanowicka, krzemieniarstwo, sierpy dwuścienne, specjalizacja krzemieniarska, polskie surowce krzemienne, sklądanki krzemienneAbstrakt
Artykuł przedstawia analizę dwóch składanek półwytworów wczesnobrązowych sierpów dwuściennych. Narzędzia takie są typowe dla kultury mierzanowickiej eksploatującej kopalnie w Borowni. Wydobywano tam krzemień pasiasty i używano przede wszystkim do wyrobu bifacjalnych siekier. Dziewięć kilometrów dalej w Ożarowie znajdują się kopalnie szarego turońskiego krzemienia i pracownie gdzie wykonywano z niego sierpy. Jednak krzemień pasiasty jest bardzo trudny w obróbce i raczej nie nadaje się do produkcji tego typu narzędzi. Krzemieniarze w Borowni wykorzystywali więc tylko pewną część konkrecji krzemiennych. Była to łatwo łupliwa warstwa wokół konkrecji. Artykuł pokazuje, że ci sami rzemieślnicy mogli wytwarzać narzędzia (sierpy, siekiery, groty strzał) z surowców o odmiennych właściwościach. Widoczne w inwentarzach grobowych korelacje między surowcami, a rodzajami narzędzi wynikały z właściwości fizycznych surowców, a nie z wąskiej specjalizacji.
Pobrania
Bibliografia
Bąbel J. T. 2013a. Cmentarzyska społeczności kultury mierzanowickiej na Wyżynie Sandomierskiej 1. Obrządek pogrzebowy. Rzeszów: Fundacja Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego Instytutu Archeologii Uniwersytetu Rzeszowskiego.
Bąbel J. T. 2013b. Cmentarzyska społeczności kultury mierzanowickiej na Wyżynie Sandomierskiej 2. Źródła. Rzeszów: Fundacja Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego Instytutu Archeologii Uniwersytetu Rzeszowskiego.
Budziszewski J. 1980. PL 8 Borownia, Ćmielów, Ruda Kościelna, Woj. Tarnobrzeg. In G. Weisgerber et al. (ed.), 5000 Jahre Feuersteinbergbau. Die Suche nach dem Stahl der Steinzeit. Bochum: Deutsche Bergbau-Museum, 597-598.
Budziszewski J. 1991. Krzemieniarstwo ludności Wyżyny Środkowomałopolskiej we wczesnej epoce brązu. In J. Gurba (ed.), Schyłek neolitu i wczesna epoka brązu w Polsce Środkowowschodniej. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 181-208.
Budziszewski J. and Michniak R. 1983. Z badań nad występowaniem, petrograficzną naturą oraz prahistoryczną eksploatacją krzemieni pasiastych w południowym skrzydle niecki Magoń-Folwarczysko. Wiadomości Archeologiczne, 49/2, 151-190.
Brzeziński W. (ed.) 2020. Kopalnie krzemienia na stanowisku „Za garncarzami” w Ożarowie. Warszawa: Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie.
Frieman C. J. and Eriksen B. V. eds 2015. Flint Daggers in Prehistoric Europe. Oxford: Oxbow Books.
Grużdź W. 2020. Analiza typologiczna i technologiczna materiałów pracownianych. In W. Brzeziński (ed.), Kopalnie krzemienia na stanowisku „Za garncarzami” w Ożarowie. Warszawa: Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie, 102-143.
Hyrchała A. (ed.) 2017. Wielokulturowe stanowisko 3 w Czerniczynie w świetle badań archeologicznych w latach 1981-1985. Hrubieszów: Muzeum im. ks. S. Staszica w Hrubieszowie.
Krakowska E. 1996. Grace górnicze z pola eksploatacyjnego „Borownia” w Rudzie Kościelnej. In W. Brzeziński et al. (ed.), Z badań nad wykorzystaniem krzemienia pasiastego. Warszawa: Państwowe Muzeum Archeologiczne, Zespół do Badań Pradziejowego Górnictwa, 55-85.
Lech J. 2020. Borownia. Prehistoryczna kopalnia krzemienia pasiastego z Listy Światowego Dziedzictwa. Przegląd Archeologiczny 68, 199-276.
Libera J. 2001. Krzemienne formy bifacjalne na terenach Polski i zachodniej Ukrainy (od środkowego neolitu do wczesnej epoki żelaza). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Mieszkowski R., Welc F., Budziszewski J. and Migal W. 2014. Preliminary results of the ground penetrating radar (GPR) prospection in the area of the prehistoric flint mine Borownia, southeastern Poland. Studia Quaternaria 31/2, 123-132.
Marek E. A. and Wąsowski T. 2020. Sprawozdanie z badań archeologicznych związanych z remontem drogi powiatowej 0678T w miejscowości Ruda Kościelna, gm. Ćmielów [stanowisko archeologiczne nr 10 w Rudzie Kościelnej „Borownia” (AZP 84-70/18)]. Maszynopis w archiwum Starostwa Powiatowego w Ostrowcu Świętokrzyskim.
Michniak R. and Budziszewski J. 1986. The utilization of the zonal internal structure of Jurassic striped nodular cherts from the Holy Cross Mountains (Central Poland) in the production of Neolithic tools. In K. Takács-Biró (ed.), Papers for the first international conference on prehistoric flint mining and lithic raw material identification in the Carpathian Basin, Budapest-Sümeg, 20-22 May 1986. Budapest: Magyar Nemzeti Muzeum, 211-221.
Migal W. 2020. Badania eksperymentalne związane z wytwarzaniem sierpów dwuściennych z krzemienia ożarowskiego. In W. Brzeziński (ed.), Kopalnie krzemienia na stanowisku „Za garncarzami” w Ożarowie. Warszawa: Państwowe Muzeum Archeologiczne, 229-236.
Serwatka K. 2020. Analiza geometryczno-morfometryczna sierpów z krzemienia ożarowskiego. In W. Brzeziński (ed.), Kopalnie krzemienia na stanowisku „Za garncarzami” w Ożarowie. Warszawa: Państwowe Muzeum Archeologiczne, 223-227.
Zalewski M. and Borkowski W. 1996. Zagadnienie chronologii pola eksploatacyjnego „Borownia” w Rudzie Kościelnej woj. tarnobrzeskie w świetle nowych materiałów nakopalnianych i osadniczych. In J. Jaskanis (ed.), Z badań nad wykorzystaniem krzemienia pasiastego. Studia nad Gospodarką Surowcami Krzemiennymi w Pradziejach 3. Warszawa: Państwowe Muzeum Archeologiczne, Zespół do Badań Pradziejowego Górnictwa, 31-54.
Flintknapping Vocabulary access 2.02.2022: http://www.pugetsoundknappers.com/interesting_stuff/Flintknapping_Vocabulary.html)
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Sprawozdania Archeologiczne
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
