Tradycje kulturowe Chazów/Hazów w świetle badań, działań lokalnej społeczności i wpisu na Krajową Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO

Zuzanna Majerowicz

doi:10.23858/EP69.2025.4105

Opublikowane: 2025-12-15

Tom 69 (2025)

Tradycje kulturowe Chazów/Hazów w świetle badań, działań lokalnej społeczności i wpisu na Krajową Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO

Zuzanna Majerowicz

Etnografia Polska

Dział: Blok tematyczny "Meandry lokalnego dziedzictwa" pod redakcją Anny Szymoszyn

https://doi.org/10.23858/EP69.2025.4105

Abstrakt

W 2024 roku tradycje kulturowe mikoregionu Chazy/Hazy zostały wpisane na Krajową Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego. Do tradycji tych należy gwara, dziedzictwo muzyczne, obrzędy, haft oraz elementy krajobrazu kulturowego. Do niedawna ubieganie się o taki wpis byłoby utrudnione ze względu na dezintegrację lokalnej społeczności. Jednak dzięki wspólnym wysiłkom osób zaangażowanych w rozwój mikroregionu oraz wsparciu Muzeum Ziemi Rawickiej możliwe stało się przygotowanie odpowiedniego wniosku. W niniejszym artykule przedstawiam analizę inicjatyw podejmowanych przez regionalistów, animatorów kultury, liderów zespołów regionalnych, członków stowarzyszeń i instytucji kultury, których celem była integracja lokalnej społeczności i wspólne działania na rzecz wpisania tych tradycji na Krajową Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego. Jako mieszkanka regionu Chazy/Hazy i aktywistka działająca na rzecz ochrony kultury tradycyjnej uczestniczyłam w całym procesie, co pozwoliło mi sformułować istotne wnioski.

Słowa kluczowe:

niematerialne dziedzictwo kulturowe, Krajowa Lista Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego, Chazy/Hazy, tradycje kulturowe Chazów/Hazów, Wielkopolska

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Majerowicz, Z. (2025). Tradycje kulturowe Chazów/Hazów w świetle badań, działań lokalnej społeczności i wpisu na Krajową Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO. Etnografia Polska, 69. https://doi.org/10.23858/EP69.2025.4105

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Angrosino Michael 2010, Badania etnograficzne i obserwacyjne, tłum. Maja Brzozowska-Brywczyńska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar

Bazielich, Barbara 1997, Strój ludowy w Polsce. Opisy i wykroje, Fundacja Kultury Wsi, Warszawa.
Google Scholar

Becela Tadeusz 1977, Spotkanie z nowym, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań.
Google Scholar

Brencz Andrzej 1996, Wielkopolska jako region etnograficzny. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Poznań.
Google Scholar

Brzezińska Anna Weronika 2011 Samoaktywizacja jako czynnik kształtujący społeczność regionalną. Przypadek regionu Żuław, Polityka Społeczna nr specjalny: Aktywizacja społeczna a rozwój społeczności: Zasoby, kompetencje, partnerstwo, s. 34-38.
Google Scholar

Brzezińska Anna Weronika 2014, Różne światy kultury ludowej – perspektywa teoretyczna a działania praktyczne, [w]: B. Fatyga, R. Michalski (red.), Kultura ludowa. Teorie, praktyki, polityki, Instytut Stosowanych Nauk Społecznych, Warszawa s.133-154.
Google Scholar

Brzezińska Anna Weronika (red.) 2019, Katalog wzorów haftów występujących na terenie Hazów, Muzeum Ziemi Rawickiej, Rawicz.
Google Scholar

Burchardt Jerzy 1969, W sprawie nazwy Hazaków, Lud, t. 53, s. 247-250.
Google Scholar

Burchardt Jerzy 1972, Kiedy powstała nazwa Hazacy?, Lud, t. 56, s. 276-278.
Google Scholar

Burchardt Jerzy 1992, Czas powstawania wsi na Hazach w XVII wieku, Społeczna Rada Kultury i Sportu w Rawiczu, Rawicz.
Google Scholar

Burszta Józef (red.) 1960, 1964, 1967, Kultura ludowa Wielkopolski, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań.
Google Scholar

Bystroń Jan Stanisław 1947, Etnografia Polski, Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”, Poznań.
Google Scholar

Chmielowski Stanisław 1983, Katalog wzorów haftów występujących na terenie Chazów, Leszczyńskie Towarzystwo Kulturalne, Leszno.
Google Scholar

Chmielowski Stanisław 1995, Słownik nazw i wyrażeń związanych ze strojem ludowym Wielkopolski, Muzeum Okręgowe w Lesznie, Leszno.
Google Scholar

Filipiak Ewa 2023, Instrukcja szycia i wykroje. Strój mężatki i mężczyzny żonatego na Hazach Właściwych z I połowy XX wieku, Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania Gościnna Wielkopolska, Pępowo.
Google Scholar

Fischer Adam 1926, Lud polski: podręcznik etnografji Polski, Druk. Zakłady Narodowego im. Ossolińskich, Lwów.
Google Scholar

Gadomski Stanisław 1995, Strój ludowy w Polsce, Fundacja Kultury Wsi, Warszawa.
Google Scholar

Gomolec Ludwik 1964, Wielkopolskie grupy regionalne i lokalne nazwy ludności wiejskiej, [w]: J. Burszta (red.), Kultura ludowa Wielkopolski. Tom 2, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań s. 26-27.
Google Scholar

Hamielec Marta, Miara Adrianna 2022, Hazy. Mikroregion, Muzeum Ziemi Rawickiej, Rawicz.
Google Scholar

Jełowicki Arkadiusz (red.) 2023, Chazy/Hazy – żywa tradycja w Wielkopolsce, Muzeum Narodowe Rolnictwa i Przemysłu Rolno-Spożywczego w Szreniawie, Szreniawa.
Google Scholar

Jędraś Stanisław 2017, O Chazach i Chazakach, Urząd Miejski Gminy Rawicz, Rawicz.
Google Scholar

Kłodnicki Zygmunt 2009, Grupy etnograficzne i etnonimiczne na Śląsku, [w]: H. Rusek, A. Drożdż (red.), Tożsamość etniczna i kulturowa Śląska w procesie przemian, Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, Wrocław-Cieszyn, s. 54-86.
Google Scholar

Kłoskowska Antonina 1983, Socjologia kultury, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Google Scholar

Kolberg Oskar 1876, Wielkie Księstwo Poznańskie. Część II, Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Google Scholar

Konecki Krzysztof 2000, Studia z metodologii badań jakościowych. Teoria ugruntowana, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar

Lipok-Bierwiaczonek Maria 2016, Strój wielkopolskich Hazaków, [w]: S. Gadomski, B. Kubska, M. Lipok-Bierwiaczonek, M. Zych, R. Drewniak, (red.) Polski strój ludowy (ze śląskim suplementem) w fotografii Stanisława Gadomskiego i Barbary Kubskiej, Muzeum Miejskie w Tychach, Tychy, s. 199–200.
Google Scholar

Majerowicz Zuzanna 2022, „Wisieloki” i „Chojnioki” – aktywność kulturowa mieszkańców Chazów, Dziedzictwo Kulturowe Wsi, nr 6, s. 107–113.
Google Scholar

Majerowicz Zuzanna 2023, Chazy czy Hazy? Tożsamość lokalna i regionalna mieszkańców mikroregionu etnograficznego z południowej Wielkopolski (praca magisterska).
Google Scholar

Majerowicz Zuzanna 2024a, Pamiątka z dawnych czasów i powód do dumy, czyli postrzeganie tradycyjnego stroju chazackiego przez członków zespołów regionalnych, Literatura ludowa, t. 68, nr 1-2, s. 131-146. DOI: https://doi.org/10.12775/LL.1.2024.008
Google Scholar

Majerowicz Zuzanna 2024b, Pochód Smolorzy w Chojnie na Chazach – reaktywacja!, Panorama Wielkopolskiej Kultury, nr 3 (139), s. 7.
Google Scholar

Matusiak Szymon 1918, Z dziejów języka polskiego i naszej kultury, z. 1, Polskie Towarzystwo Pedagogiczne, Lwów.
Google Scholar

Minksztym Joanna 2023, W grubym szorcu i w aksamicie. Strój Hazów/Chazów Właściwych, Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania Gościnna Wielkopolska, Pępowo.
Google Scholar

Nitsch Kazimierz 1911, Mowa ludu polskiego: z mapą, E. Wende i Sp, Warszawa.
Google Scholar

Nowak Henryk 1970, Gwary chazackie w powiecie Rawicki, Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Poznań.
Google Scholar

Poniatowski Stanisław 1932, Etnografia Polski T. 3, Wiedza o Polsce, Warszawa.
Google Scholar

Pelczyk Antoni 1998, Specyfika tradycyjnego budownictwa mieszkalnego regionu Chazów, Studia Lednickie, z. 5, s. 187-199.
Google Scholar

Schmidt Jacek, Brzezińska Anna Weronika 2011, Kultura zmienia życie. Społeczne aspekty projektów kulturalnych w Wielkopolsce, [w]: J. Sójka, M. Poprawski, P. Kieliszewski (red.), Strategicznie o kulturze w regionie. Program rozwoju kultury w Wielkopolsce, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań, s. 73-80.
Google Scholar

Smyk Katarzyna 2024, Pojęcie depozytariusza niematerialnego dziedzictwa kulturowego DOI: https://doi.org/10.12775/LL.1.2024.001
Google Scholar

w polskim dyskursie heritologicznym, Literatura ludowa, t. 68, nr 1-2, s. 7-20.
Google Scholar

Sułkowski Łukasz 2002, Kulturowa zmienność organizacji, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa.
Google Scholar

Umławski Michał 2001, Region Chazów – Ziemia Rawicka, [w]: J. Jaskulski (red.), V Wielkopolskie Spotkania Budowniczych Dud i Kozłów. Stowarzyszenie Muzyków Ludowych w Zbąszyniu, Poznań s.29-41.
Google Scholar