Kultura jedzenia i dieta bazylianów prowincji litewskiej w drugiej połowie XVIII wieku

Rimvydas Laužikas; Andriy Pavlyshyn; Ina Kažuro

doi:10.23858/KHKM72.2024.2.003

Opublikowane: 2024-07-21

Tom 72 Nr 2 (2024)

Kultura jedzenia i dieta bazylianów prowincji litewskiej w drugiej połowie XVIII wieku

Rimvydas Laužikas , Andriy Pavlyshyn , Ina Kažuro

Kwartalnik Historii Kultury Materialnej

Dział: Studia i materiały

https://doi.org/10.23858/KHKM72.2024.2.003

Abstrakt

Artykuł ma na celu przybliżenie zwyczajów żywieniowych i diety bazylianów z klasztoru Świętej Trójcy w Wilnie w drugiej połowie XVIII w., należącego do prowincji litewskiej tego zakonu. Ustalono, jakie reguły określały te zwyczaje i w jakim stopniu były one przez mnichów przestrzegane, z jakich artykułów spożywczych składał się jadłospis wspólnoty i jakie były źródła pozyskiwania produktów. Porównanie z lwowskim klasztorem bazylianów, reprezentującym prowincję Koronną (Ruską) zakonu, pozwala lepiej zrozumieć specyfikę kultury jedzenia bazylianów. O jej swoistości w znacznej mierze przesądziła rezygnacja ze starożytnej monastycznej tradycji niespożywania mięsa. Inne cechy zostały zdeterminowane przez monastycyzm potrydencki i ówczesne czynniki społeczno-ekonomiczne społeczeństwa.

Słowa kluczowe:

Wilno, Lwów, historia konsumpcji żywności, druga połowa XVIII w., greckokatolicki Zakon Świętego Bazylego Wielkiego (bazylianie),

Pobierz pliki

pdf

Zasady cytowania

Laužikas, R., Pavlyshyn, A., & Kažuro, I. (2024). Kultura jedzenia i dieta bazylianów prowincji litewskiej w drugiej połowie XVIII wieku. Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, 72(2), 187–208. https://doi.org/10.23858/KHKM72.2024.2.003

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Akty. 1878. Akty vilenskago zemskago suda, Akty, izdavaemye Vilenskoû arheografičeskoû kommissìeû, 9, Vilʹna.
Google Scholar

Aleksandrovič Volodimir, Ričkov Petro. 2008. Sobor svâtogo Ûra u Lʹvovì, Kiïv.
Google Scholar

Arheografìčeskìj sbornik″. 1900. Arheografìčeskìj sbornìk″ dokumentov″ otnosâŝihsâ k″ istorìi Sěvero-Zapadnoj Rusi, 12, Vilʹna.
Google Scholar

Bystroń Jan Stanisław. [1933]. Dzieje obyczajów w dawnej Polsce: wiek XVI–XVIII, [2], Warszawa.
Google Scholar

Chmiel Aleksy. 2015. Kuchnia w I Rzeczypospolitej, „Zeszyty Naukowe Uczelni Vistula”, 45, 7, Turystyka, 2, s. 5–27.
Google Scholar

Codex. 1791. Codex Constitutionum Ordinis S. Basilii M. ex Sancitis antiquiorum Capitulorum Congregationis Ruthenorum et Decretorum Sanctae Sedis collectarum […], [Poczajiw].
Google Scholar

Czapliński Władysław, Długosz Józef. 1982. Życie codzienne magnaterii polskiej w XVII wieku, Warszawa.
Google Scholar

Dambrauskaitė Neringa. 2013. Lietuvos Didžiosios Kunigaikštystės bajorų virtuvė XVI amžiuje, „Lietuvos istorijos studijos”, 31, s. 67–78, https://doi.org/10.15388/LIS.2013.0.5061 DOI: https://doi.org/10.15388/LIS.2013.0.5061
Google Scholar

Dambrauskaitė Neringa. 2018a. Mėsos ir žuvies vartojimo reikšmė Lietuvos didžiųjų kunigaikščių virtuvėje XV–XVII amžiaus pirmos pusės rašytinių šaltinių duomenimis, [w:] Vilniaus pilių fauna: nuo kepsnio iki draugo, red. P. Blaževičius i in., Vilnius, s. 215–242.
Google Scholar

Dambrauskaitė Neringa. 2018b. Valdovo pasninkas: žuvies vartojimas Lietuvos didžiojo kunigaikščio Žygimanto Augusto virtuvėje (1544–1572 m.), „Lituanistica”, 64, 3 (113), s. 169–178. DOI: https://doi.org/10.6001/lituanistica.v64i3.3844
Google Scholar

Dambrauskaitė Neringa. 2020. Lietuvos Didžiosios Kunigaikštystės valstiečių kasdienio gyvenimo detalės XVI amžiuje–XVII amžiaus pirmoje pusėje, „Lietuvos istorijos studijos”, 46, s. 25–42, https://doi.org/10.15388/LIS.2020.46.2 DOI: https://doi.org/10.15388/LIS.2020.46.2
Google Scholar

Dambrauskaitė Neringa. 2021. The Cuisine of Sigismund II Augustus: Food and Its Supply in the Grand Duchy of Lithuania According to the Data in the Court Account Books of 1543–1546, „Rocznik Lituanistyczny”, 7, s. 93–115, https://doi.org/10.12775/RL.2021.7.04 DOI: https://doi.org/10.12775/RL.2021.7.04
Google Scholar

Diba Ûrìj. 2005. Ukraïnsʹkì hrami-rotondi X–peršoï polovini XIV stolìtʹ, Lʹvìv.
Google Scholar

Ganeckaâ Ìryna. 2012. Harčavanne u belaruskìh zamkah XVI–XVIII st., „Belaruskì gìstaryčny aglâd”, 19, 1–2, s. 67–91, http://www.belhistory.eu/iryna-ganeckaya-xarchavanne-y-belaruskix-zamkaxxvi-xviii-st/ (dostęp 10.11.2022).
Google Scholar

Kitowicz Jędrzej. 1985. Opis obyczajów za panowania Augusta III, Warszawa.
Google Scholar

Kossak Mihajlo. 1867. Šematizm″ provincìi Sv. Spasitelâ Čina Sv. Vasilìâ Velikogo v″ Galicìi […] i Korotkìj poglâd″ na monastyri i na monašestvo ruske, ot″ zavedenâ na Rusi věry Hristovoj až″ po nyněšnoe vremâ, Lʹvov″.
Google Scholar

Kripâkevič Ìvan. 1927. Serednevìčnì monastirì v Galičinì. Sproba katalʹogu, „Zapiski Čina Sv. Vasilìâ Velikogo”, 3 (1926), 2, s. 70–104.
Google Scholar

Kulczyński Ignacy. 1771. Menologium Bazylianskie […], 1–2, Wilno.
Google Scholar

Kultūrų kryžkelė. 2017. Kultūrų kryžkelė: Vilniaus Švč. Trejybės šventovė ir vienuolynas, red. A. Bumblauskas, S. Kulevičius, I. Skočiliasas, Vilnius.
Google Scholar

Laužikas Rimvydas. 2020. Vilniaus kolegijos jėzuitų bendruomenės gastronominės kultūros reikšmės, „Senoji Lietuvos literatūra”, 49, s. 109–145.
Google Scholar

Laužikas Rimvydas, Čeprackas Liutauras, Dumanowski Jarosław, Pacevičius Arvydas. 2016. Oginskių dvaro virtuvėje, Vilnius.
Google Scholar

Lorens Beata. 2018a. Warunki życia w monasterach bazyliańskich w południowo-wschodniej Rzeczypospolitej w XVIII wieku, [w:] Zakon bazyliański na tle mozaiki wyznaniowej i kulturowej Rzeczypospolitej i krajów ościennych, red. S. Nabywaniec, S. Zabraniak, B. Lorens, Rzeszów, s. 116–136.
Google Scholar

Lorens Beata. 2018b. Życie codzienne w klasztorze bazyliańskim w Galicji (do 1882 roku), „Galicja. Studia i materiały”, 4, s. 103–122, https://doi.org/10.15584/galisim.2018.4.6 DOI: https://doi.org/10.15584/galisim.2018.4.6
Google Scholar

Maistas. 2011. Maistas ir valgymo kultūra Radvilų dvare XVI–XVIII amžiuje, [w:] Kuncevičius Albinas, Laužikas Rimvydas, Rutkauskaitė Indrė, Šmigelskas Ramūnas, Radvilų rūmai Dubingiuose, Vilnius, s. 111–134.
Google Scholar

Menniti Piotr. 1764. Szkoła Bazylianska […], Wilno.
Google Scholar

Na perehrestì kulʹtur. 2019. Na perehrestì kulʹtur. Monastir ì hram Presvâtoï Trìjcì u Vilʹnûsì, red. A. Bumblauskas, S. Kulâvìčûs, Ì. Skočilâs, Lʹvìv.
Google Scholar

Paknys Mindaugas. 2020. Pažaislio eremas: kamaldulių vienuolyno istorija: mokslo monografija, Vilnius.
Google Scholar

Patrilo Ìsidor. 1992. Naris ìstorìï Galicʹkoï Provìncìï ČSVV, [w:] Naris ìstorìï Vasilìânsʹkogo činu svâtogo Josafata, Rim, s. 301–382.
Google Scholar

Piličiauskienė Giedrė, Blaževičius Povilas. 2019. Archaeoichthyological and Historical Data on Fish Consumption in Vilnius Lower Castle During the 14th–17th Centuries, „Estonian Journal of Archaeology”, 23, 1, s. 39–55, https://doi.org/10.3176/arch.2019.1.03 DOI: https://doi.org/10.3176/arch.2019.1.03
Google Scholar

Pìdručnij Porfirìj, P’êtnočko Bogdan. 2017. Vasilìânsʹkì generalʹnì kapìtuli vìd 1617 po 1636 rìk = Bazyliańskie kapituły generalne od 1617 do 1636 roku = Capitula generalia basilianorum ab anno 1617 ad annum 1636, 1, Rim–Lʹvìv.
Google Scholar

Poška Tauras. 2011. Švč. Trejybės cerkvė Vilniuje, [w:] Archeologiniai tyrinėjimai Lietuvoje 2011 metais, s. 332–333, https://www.atl.lt/2011/332-333.pdf (dostęp 20.12.2021).
Google Scholar

Simčenka Edvardas, Jakulis Martynas, Kozakaitė Justina, Piličiauskienė Giedrė, Lidén Kerstin. 2020. Isotopic Dietary Patterns of Monks: Results From Stable Isotope Analyses of a Seven teenth–Eighteenth Century Basilian Monastic Community in Vilnius, Lithuania, „Archaeological and Anthropological Sciences”, 12, artykuł nr 102, https://doi.org/10.1007/s12520-020-01063-9 DOI: https://doi.org/10.1007/s12520-020-01063-9
Google Scholar

Sokirko Oleksìj. 2019. «Vedlug″ poradku braterskogo». Benketi kiïvsʹkih remìsnikìv drugoï polovini XVIII st., „Mìsto: ìstorìâ, kulʹtura, suspìlʹstvo”, 7, s. 35–86, https://doi.org/10.15407/mics2019.07.035 DOI: https://doi.org/10.15407/mics2019.07.035
Google Scholar

Summariusz. 1751. Summariusz reguł Swiętego Oyca Naszego Bazylego Wielkiego […], [Poczajiw].
Google Scholar

Szegda Mirosław. 1967. Działalność prawno-organizacyjna metropolity Józefa IV Welamina Rutskiego (1613–1637), Warszawa.
Google Scholar

Szyrwid Constantinus. 1642. Dictionarium trium linguarum, in usum studiosae iuuentutis, Vilnae.
Google Scholar

Vasilʹêva Olʹga. 2013. Formuvannâ tradicìï pridvornogo benketu v Getʹmanŝinì (druga polovina XVII–perša tretina XVIII st.), [w:] Povsâkdennâ rannʹomodernoï Ukraïni. Ìstoričnì studìï v 2-h tomah, 2, Svìt rečej ì povsâkdennih uâvlenʹ, red. V. Gorobecʹ, Kiïv, s. 57–68.
Google Scholar

Vavrik Mihajlo. 1979. Naris rozvitku ì stanu Vasilìânsʹkogo čina XVII–XX st.: monografìčno-statistična rozvìdka, Rim.
Google Scholar