Talerzyki za gałgany: kwestia postrzegania surowców wtórnych przez polskie społeczeństwo od drugiej połowy XIX w. do 1939 roku
DOI:
https://doi.org/10.23858/KHKM73.2025.2.004Słowa kluczowe:
Druga Rzeczpospolita, XIX wiek, pierwsza wojna światowa, surowce wtórne, historia recyklinguAbstrakt
Zbieranie i przetwarzanie surowców wtórnych na przemysłową skalę rozpoczęło się w drugiej połowie XIX w. wraz z rozwojem technologii przetwarzania szmat na papier oraz przetapiania żelastwa. To, jak przemysł uzależniony był od stałego dopływu różnego rodzaju surowców, w tym wtórnych, ukazała pierwsza wojna światowa. Wówczas po raz pierwszy w tak dużym stopniu zaczęto wykorzystywać do celu uzyskania metali konfiskowane mienie publiczne i prywatne. Po 1918 r. w wielu krajach Europy, w tym Drugiej Rzeczpospolitej, rozważano szersze wykorzystanie przemysłowych i domowych odpadków wtórnych, m.in. w celu uzyskania korzystniejszego bilansu handlowego a także, pod koniec lat trzydziestych, do wsparcia wojska w sytuacji możliwego konfliktu zbrojnego.
Pobrania
Bibliografia
Bilans. 1916. Bilans handlowy Królestwa Polskiego, Warszawa.
Cockayne Emily. 2020. Rummage: A History of the Things We Have Reused, Recycled and Refused to Let Go, Londyn.
Dębowski Eugeniusz. 1938. Handel szmatami w Polsce, Warszawa.
Dobrzyński Władysław. 1900. Co robimy a co robić należy z odpadkami domowemi?, Warszawa.
Gniewosz Jan Nepomucen. 1878. O wartości niektórych odpadków w przemyśle, Lwów.
Gospodarka. 1939. Gospodarka odpadami winna objąć gospodarstwa domowe, „Życie Gospodarcze”, 15, 1 sierpnia, s. 200–201.
Górska Maria. 1988. Dziennik, [w:] Teraz będzie Polska. Wybór pamiętników z okresu I Wojny Światowej, oprac. Andrzej Rosner, Warszawa, s. 13–33.
Haberkantówna Wanda. 1911. Śmietnik: opowiadania przyrodnicze z 48 rysunkami, Warszawa.
Handel. 1938. Handel szmatami w Polsce, „Siew Młodej Wsi: organ Centralnego Związku Młodej Wsi”, 29, 17 lipca, s. 478.
Koszutowski Stanisław. 1918. Geografija gospodarcza Polski, Warszawa.
Konieczność. 1939. Konieczność zorganizowania zbiórki szmat, „Życie Gospodarcze: dwutygodnik poświęcony sprawom gospodarczym Polski Zachodniej”, 13, 1 lipca, s. 183.
Krynicki Konstanty. 1902. Rys geograficzny Królestwa Polskiego, Warszawa.
Kultura. 2007. Kultura Współczesna. Teoria, Interpretacje, Praktyka, 4 (54).
Lentz Jan. 1928. Znaczenie torfowisk dla obrony kraju, Warszawa.
Lentz Jan. 1927. Kompost, Warszawa.
Lentz Jan. 1929. Nie wyrzucaj odpadków, Warszawa.
Leociak Jacek. 2017. Góry śmieci otulały watą smrodu wszystko, co żyło (Śmieci w getcie warszawskim w perspektywie środowiskowej historii Zagłady), „Teksty Drugie”, 2, s. 109–131.
Licytacje. 1861. Licytacje i sprzedaże publiczne, „Gazeta Rządowa Królestwa Polskiego”, 130, 12 czerwca, s. 860.
Łukasiewicz Juliusz. 1963. Przewrót techniczny w przemyśle Królestwa Polskiego 1852–1886, Warszawa.
Markiewicz Stanisław. 1877. Jakie niebezpieczeństwa są połączone z zajęciem robotników pracujących przy szmatach i jakie środki do zapobieżenia tym niebezpieczeństwom posłużyć mogą, „Dwutygodnik Medycyny Publicznej: Organ Towarzystwa lekarzy galicyjskich”, 17, 1 kwietnia, s. 306–308.
Memorjał. 1935. Memorjał w sprawie skupu starych używanych butelek przez Państwowy Monopol Spirytusowy, Warszawa.
O usuwaniu. 1931. O usuwaniu odpadków domowych i pieczy nad zwierzętami domowemi, „Orędownik Zdrowia”, 7–8, lipiec–sierpień, s. 21.
Odzyskana. 2018. Odzyskana stołeczność. Warszawa 1915–1918. red. B. Hensel-Moszczyńska, A. Topolska, Warszawa.
Oldenziel Ruth, Trischler Helmut. 2015. Cycling and Recycling: Histories of Sustainable Practices, New York.
Oldenziel Ruth, Weber Heike. 2013. Introduction: Reconsidering Recycling, „Contemporary European History”, 22, 3, s. 347–370.
Orthwein Kazimierz. 1969. Przemiany kulturalne i społeczne w podwarszawskim osiedlu Skolimów-Konstancin, Wrocław.
Pamiętniki. 1933. Pamiętniki bezrobotnych: nr 1–57, Warszawa.
Pamiętniki. 1935. Pamiętniki chłopów: nr 1–51, Warszawa.
Pichtel John. 2005. Waste Management Practices: Municipal, Hazardous, and Industrial, Londyn.
Rapacki Józef. 1918. Pro Memoria. Prusak w Polsce (1915–1918), Warszawa.
Rathje William, Murphy Cullen. 2001. Rubbish!: The Archaeology of Garbage, Tucson.
Rozporządzenia. 1915. Rozporządzenia, „Gazeta Urzędowa Powiatu Będzińskiego”, 40, 16 listopada, s. 4–5.
Rudolf Zygmunt. 1935. Usuwanie nieczystości w osiedlach, „Na Straży Zdrowia”, 1 stycznia, s. 4.
Sabol John. 2009. Digging-Deep: An Archaeologist Unearths a Haunted Life, Bloomington.
Seymour Whitaker Jennifer. 1994. Salvaging the Land of Plenty: Garbage and the American Dream, New York.
Sękowski Marian. 1978. Pamiętnik warszawskiego taksówkarza, Warszawa.
Skup. 1935. Skup butelek po wyrobach monopolowych, „Restaurator”, 7, 31 lipca, s. 5.
Sprawy. 1935. Sprawy monopolowe, „Restaurator”, 12, 31 grudnia, s. 8.
Stam Jerzy. 1939. Gospodarka odpadkami w Niemczech, „Drogi Polskie. Miesięcznik społeczno-gospodarczy”, 1 stycznia, s. 14–25.
Strasser Susan. 2014. Waste and Want: A Social History of Trash, Nowy Jork.
Szmaty. 1925. Szmaty, „Głos Pomorski”, nr 176, 1 sierpnia, s. 5.
Szmaty. 1936. Szmaty, „Głos Kupiectwa: organ Stowarzyszenia Kupców Miasta Łodzi”, 10 października, s. 17.
Śmieć. 2015. Śmieć w kulturze, red. K. Kulikowska, C. Obracht-Prondzyński, Gdańsk.
Udział. 1870. Udział przemysłowców, fabrykantów i rękodzielników Królestwa w wszechrosyjskiej przemysłowej wystawie w St. Petersburgu, „Słowianin: dwutygodnik polityczny”, 24, 1 lipca, s. 187.
Urbanik-Kopeć Alicja. 2021. Chodzić i uśmiechać się wolno każdemu. Praca seksualna w XIX wieku na ziemiach polskich, Warszawa.
Uriarte Filemon. 2008. Solid Waste Management: Principles and Practices, Quezon City.
Williams Susan. 1991. Trash to Cash: New Business Opportunities in the Post-consumer Waste Stream, Washington.
Właściwie. 1938. Właściwie podjęta walka z bezrobociem, „Życie Gospodarcze”, 8, 15 kwietnia, nr 8, s. 73.
Wojenne. 2018. Wojenne wspomnienia Władysława Reymonta — nieznany rękopis, oprac. D. Pachocki, „Pamiętnik Literacki”, 109, 3, s. 165–188.
Zachęta. 1896. Zachęta do zbierania odpadków domowych, Poznań.
Zbierajmy. 1939. Zbierajmy! Odpadki w gospodarstwie domowym, „Wschód: Lwów, Stanisławów, Tarnopol: życie miast i wsi województw południowo-wschodnich”, 138, 9 lipca, s. 8.
Zimring Carl. 2017. Aluminum Upcycled: Sustainable Design in Historical Perspective, Baltimore.
Zwejgbaumowa Natalia. 1918. Samopomoc gospodarcza — Nieużytki, „Bluszcz”, 47, 7 grudnia, s. 367–368.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Kwartalnik Historii Kultury Materialnej
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
