Recent Developments in the Archaeology of the Pomeranian-Prussian borderland in the Early Middle Ages. The case of the settlement complex in Węgry, northern Poland

Sławomir Wadyl

doi:10.23858/SA70.2018.010

Published: 2018-12-16

Vol. 70 (2018)

Recent Developments in the Archaeology of the Pomeranian-Prussian borderland in the Early Middle Ages. The case of the settlement complex in Węgry, northern Poland

Sławomir Wadyl

Sprawozdania Archeologiczne

Section: Articles

https://doi.org/10.23858/SA70.2018.010

Abstract

Between the late 8^th and the turn of the 12^thand 13^th centuries territories eastern of the lower Vistula valley represented a borderland between eastern Pomerania and Prussia. The frontier area was a zone generally uninhabited at least until the turn of the 8^th and 9^th centuries. Since then colonization from both sides (Pomeranian and Prussian) started. Significant changes in the colonization of the investigated area may be dated back to the 11^th century, when a large settlement complex in Węgry was established. The centre developed approximately in the mid-11^th century in the area between Żuławy Wiślane and the Iława Lake District, on the east bank of the Nogat river. For at least seven decades, with its military, economic, trade, political and administrative functions, it was the most important culture-generating East Pomerania-related centre situated to the east of the lower Vistula river. Undoubtedly the stronghold in Węgry had a central function within Pomeranian territories situated to the east of the lower Vistula river. The paper discusses new research on the issue of the making of the Pomeranian-Prussian borderland, and especially on the significance of the settlement complex in Węgry and its role in the cultural development of the area in the 11^th–12^thcenturies.

Keywords:

Frontier studies, Early Middle Ages, central places, Pomerania, identity, cultural connections, trade

Most read articles by the same author(s)

Sławomir Wadyl, Jakub Karczewski, Touchstones from Early Medieval chamber graves in Ciepłe, Eastern Pomerania , Sprawozdania Archeologiczne: Vol. 73 No. 2 (2021): Sprawozdania Archeologiczne

Download files

PDF (Język Polski) PDF

Citation rules

Wadyl , S. (2018). Recent Developments in the Archaeology of the Pomeranian-Prussian borderland in the Early Middle Ages. The case of the settlement complex in Węgry, northern Poland . Sprawozdania Archeologiczne, 70, 203–225. https://doi.org/10.23858/SA70.2018.010

Cited by / Share

References

Biolik M. 1989. Zuflusse zur Ostsee zwischen unterer Weichsel und Pregel (Nazwy wodne dopływów Bałtyku między dolną Wisłą a Pregołą) (= Hydronymia Europaea 5). Stuttgart: F. Steiner.
Google Scholar

Biolik M. 1992. Toponimia byłego powiatu ostródzkiego. Nazwy miejscowe (= Pomorskie monografie toponomastyczne 10). Gdańsk: Gdańskie Towarzystwo Naukowe.
Google Scholar

Biolik M. 1994. Mikrotoponimia byłego powiatu ostródzkiego. Olsztyn: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej.
Google Scholar

Biskup M. and Labuda, G. 1988. Dzieje zakonu krzyżackiego w Prusach. Gospodarka–Społeczeństwo–Państwo–Ideologia. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie.
Google Scholar

Bojarski J. 2002. Z badań nad pograniczem słowiańsko-pruskim we wczesnym średniowieczu. In W. Chudziak (ed.), Studia nad osadnictwem średniowiecznym ziemi chełmińskiej, 4. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 9–28.
Google Scholar

Brown A.D. and Pluskowski A.G. 2011. Detecting the environmental impact of the Baltic Crusades on a late medieval (13th-15th century) frontier landscape: palynological analysis from Malbork castle and hinterland, northern Poland. Journal of Archaeological Science 38, 1957-1966.
Google Scholar

Buko A. 1998. Polska w dobie zjazdu gnieźnieńskiego i jej miejsce w kulturze europejskiej X–XX w.: założenia i cele programu. Światowit 41B, 557–564.
Google Scholar

Chudziak W. 1997. Wczesnośredniowieczny szlak komunikacyjny z Kujaw do Prus – studium archeologiczne. In W. Chudziak (ed.), Wczesnośredniowieczny szlak lądowy z Kujaw do Prus (XI wiek). Studia i materiały. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 9–35.
Google Scholar

Chudziak W. 1999. Ze studiów nad pograniczem słowiańsko-bałtyjskim we wczesnym średniowieczu. Problem przynależności etnokulturowej Pomezanii w IX–XI wieku. In M.F. Jagodziński (ed.), Pogranicze polsko-pruskie w czasach św. Wojciecha. Materiały z konferencji, 18–19 wrzesień 1997 r. Elbląg: Elbląskie Towarzystwo Kulturalne, 81–98.
Google Scholar

Chudziak W. 2000. Wyniki badań weryfikacyjnych i rozpoznawczych na ziemi chełmińskiej. In A. Buko and Z. Świechowski (eds.), Osadnictwo i architektura ziem polskich w dobie Zjazdu Gnieźnieńskiego¬. Warszawa: Letter Quality, 85–100.
Google Scholar

Czaplewski P. 1946. Gdzie leżał Czanterz?. Zapiski Towarzystwa Naukowego w Toruniu 12, 86–90.
Google Scholar

Długokęcki W. and Haftka M. 2000. Między Santyrem a Malborkiem. Z dziejów osadnictwa wzdłuż północno-zachodniej kra¬wędzi pojezierza iławskiego w XIII w. Gdańskie Studia z Dziejów Średniowiecza 7, 73–87.
Google Scholar

Duda F. 1909. Rozwój terytorialny Pomorza Gdańskiego. Kraków: Akademia Umiejętności.
Google Scholar

Goslar T. 2014. Raport z wykonania datowań C-14 w Poznańskim Laboratorium Radiowęglo-wym. Report prepared for Muzeum Zamkowe w Malborku, Poznań. Nie ma w tekście Jest w podpisie do ryciny 8
Google Scholar

Górnowicz H. 1975. Ze studiów nad toponomastyką Pomorza Gdańskiego. Nazwy miejscowe z sufiksem –ec i jego pochodnymi. Gdańskie Studia Językoznawcze 1, 5–61.
Google Scholar

Górnowicz H. 1978. Nazwy geograficzne pruskie i polskie od pruskich podstaw słowotwórczych na zachód od dolnej Wisły. Gdańskie Studia Językoznawcze 2, 19–35.
Google Scholar

Górnowicz H. 1980. Toponimia Powiśla Gdańskiego. Gdańsk: Gdańskie Towarzystwo Naukowe.
Google Scholar

Górnowicz H. 1987. Staroeuropejskie nazwy wodne na wschód od dolnej Wisły. In A. Pawłowski (ed.), Badania archeologiczne w woj. elbląskim w latach 1980–1983. Malbork: Muzeum Zamkowe w Malborku, 63–70.
Google Scholar

Górnowicz, H. 1989. Synteza hydronimii dorzecza dolnej Wisły. Gdańskie Studia Językoznawcze 4, 29–40.
Google Scholar

Górski K. 1933. Początki kolonizacji polskiej w Prusach. Strażnica Zachodnia 16, 549–553.
Google Scholar

Grążawski K. 2006. Z najnowszych badań pogranicza słowiańsko-pruskiego w rejonie lubawsko-iławskim. Pruthenia 2, 119–143.
Google Scholar

Grążawski K. 2009. Ziemia lubawska na pograniczu słowiańsko-pruskim w VIII–XIII w. Studium nad rozwojem osadnictwa. Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego.
Google Scholar

Grążawski K. 2012. Terra Lubovia na północno-wschodnich rubieżach Słowiańszczyzny. In K. Grążawski and M. Dulinicz (eds.), Pogranicza kulturowe w Europie średniowiecznej. Słowianie i ich sąsiedzi. Brodnica-Warszawa-Olsztyn: Fundacja Vetustas. Przestrzeń Pogranicza, 43–56.
Google Scholar

Haftka M. 1971. Uwagi w sprawie wczesnośredniowiecznego osadnictwa północnej Pomezanii i kwestia lokalizacji Santyra. Pomorania Antiqua 4, 455‒477.
Google Scholar

Haftka M. 1975. Elbląg we wczesnym średniowieczu i problem lokalizacji Truso. Pomorania Antiqua 6, 194–279.
Google Scholar

Haftka M. 1977. Węgry. In G. Labuda, Z. Stieber (ed.), Słownik Starożytności Słowiańskich. Encyklopedyczny zarys kultury Słowian od czasów najdawniejszych do schyłku wieku XII, 6:2, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich 1977, 394–395.
Google Scholar

Haftka M. 1987. Mikroregion osadniczy Węgry – Gościszewo – Malbork w świetle kilkunastoletnich obser¬wacji terenowych. In A. Pawłowski (ed.), Badania archeologicz¬ne w woj. elbląskim w latach 1980–83. Malbork: Muzeum Zamkowe w Malborku, 27–42.
Google Scholar

Haftka M. 1988. Grodzisko w Waćmierku, gm. Tczew. Pomorania Antiqua 13, 171–198.
Google Scholar

Haftka M. 1991. Środowisko naturalne wczesnośredniowiecz¬nego zespołu osadniczego Węgry–Gościszewo–Malbork. In H. Judzińska (ed.), Archeologia Bałtyjska: Mate¬riały z konferencji Olsztyn, 24–25 kwietnia 1988 roku (= Rozprawy i Materiały Ośrodka Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyń¬skiego w Olsztynie 120). Olsztyn: Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyń¬skiego, 120–135.
Google Scholar

Hodder I. 1982. Symbols in Action. Ethnoarchaeological Studies of Material Culture. Cambridge-New York: Cambridge University Press.
Google Scholar

Hodder I. 1985. Boundaries as strategies: an ethnoarchaeological study. In S. W. Green and S. M. Perlman (eds.), The Archaeology of Frontiers and Boundaries. Orlando: Academic Press, 141–159.
Google Scholar

Jagodziński M.F. 1997. Archeologiczne ślady osadnictwa między Wisłą a Pasłęką we wczesnym średniowieczu. Katalog stanowisk. Warszawa: Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk.
Google Scholar

Jagodziński M.F. 1998. Archeologiczne ślady osadnictwa między Wisłą a Pasłęką we wczesnym średniowieczu. Komentarz do katalogu stanowisk. In P. Urbańczyk (ed.), Adalbertus. Wyniki programu badań interdyscyplinarnych 1. Warszawa: Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk, 159–196.
Google Scholar

Kasiske K. 1942. Beiträge zur Bevölkerungsgeschichte Pomerellens im Mittelalter (= Einzelschriften der Historischen Kommission für Ost- und Westpreussische Landesforschung 9). Königsberg: Gräfe und Unzer.
Google Scholar

Kętrzyński W. 1882. O ludności polskiej w Prusiech niegdyś krzyżackich. Lwów: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Google Scholar

Kiersnowska T. and Kiersnowski R. 1959. Wczesnośredniowieczne skarby srebrne z Pomorza. Materiały, Polskie Badania Archeologiczne 4. Warszawa-Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Google Scholar

Kittel P. 2014. Wyniki analizy geomorfologicznej kompleksu osadniczego w Węgrach, gm. Sztum – analiza porównawcza z wynikami analiz zrealizowanych w latach 1984–1985. Report prepared for Muzeum Zamkowe w Malborku, Łódź. Czy raport jest po angielsku? Nie, sprawozdanie jest po polsku.
Google Scholar

Kościński B. and Paner H. 2005. Nowe wyniki datowania grodu gdańskiego – stanowisko 1 (wyk. I–V). In H. Paner and M. Fu¬dziński (eds.), XIV Sesja Po¬morzoznawcza 2. Gdańsk: Muzeum Archeologiczne w Gdańsku, 11–47.
Google Scholar

Kowalczyk E. 2003. Dzieje granicy mazowiecko-krzyżackiej (między Drwęcą a Pisą). Warszawa: Wydawnictwo DiG.
Google Scholar

Labuda G. 1972. Ustrój społeczno-polityczny Pomorza Gdań¬skiego w XIII wieku. In G. Labuda (ed.), Historia Pomorza. Tom I do roku 1466. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 545–564.
Google Scholar

Lightfoot K.G. and Martinez A. 1995. Frontiers and boundaries in archaeological perspective. Annual Reviews of Anthropology 24, 471–492.
Google Scholar

Łęga W. 1930. Kultura Pomorza we wczesnem średniowieczu na podstawie wykopalisk. Toruń: Towarzystwo Naukowe w Toruniu.
Google Scholar

Łowmiański H. 1931. Studia nad początkami społeczeństwa i państwa litewskiego 1. Wilno: Towarzystwo Przyjaciół Nauk.
Google Scholar

Mańkowski A. 1923. Nazwy miejscowe powiatu lubawskiego. Wąbrzeźno: Głos Wąbrzeski.
Google Scholar

Milewski T. 1939-1947. Stosunki językowe polsko-pruskie. Slavia Occidentalis 18, 21–84.
Google Scholar

Moździoch S. 1999. Miejsca centralne polski wczesnopiastowskiej. Organizacja przestrzeni we wczesnym średniowieczu jako źródło poznania systemu społeczno-gospodarczego. In S. Moździoch (ed.), Centrum i zaplecze we wczesnośredniowiecznej Europie Środkowej (= Spotkania Bytomskie 3). Wrocław: Instytut Archeologii i Etnologii PAN, 21–51.
Google Scholar

Pawłowski A. 1987. Zespół grodzisk pruskich w Weklicach, gminie Elbląg w świetle badań w latach 1982–1983. In A. Pawłowski (ed.), Badania archeologiczne w woj. elbląskim w latach 1980–1983. Malbork: Muzeum Zamkowe w Malborku, 387–408.
Google Scholar

Pawłowski A. 1991. Z badań wczesnośredniowiecznych grodzisk Pomezanii i Pogezanii. In H. Judzińska (ed.), Archeologia Bałtyjska. Materiały z konferencji Olsztyn, 24–25 kwietnia 1988 roku (= Rozprawy i Materiały Ośrodka Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie 120). Olsztyn: Ośrodek Badań Naukowych Im. W. Kętrzyńskiego, 156–173.
Google Scholar

Petrus de Dusburgk 2007. Chronica terrae Prussiae, J. Wenta, and S. Wyszomirski (eds.), (= Monumenta Poloniae Historica nova series, 13). Kraków: Polska Akademia Umiejętności.
Google Scholar

Pollakówna M. 1958. Zanik ludności pruskiej. In. G. Labuda (ed.), Szkice z dziejów Pomorza. Pomorze średniowieczne. Warszawa: Książka i Wiedza, 160–206.
Google Scholar

Powierski J. 1965a. Kształtowanie się granicy pomorsko-pruskiej w okresie od XII do początku XIV wieku (część 1). Zapiski Historyczne 30(2), 7–33.
Google Scholar

Powierski J. 1965b. Kształtowanie się granicy pomorsko-pruskiej w okresie od XII do początku XIV wieku (część 2). Zapiski Historyczne 30(3), 7–27.
Google Scholar

Powierski J. 1968. Na marginesie najnowszych badań nad problemem misji cysterskiej w Prusach i kwestią Santyra. Komunikaty Mazursko-Warmińskie 100, 239–261.
Google Scholar

Powierski J. 1996. Prusowie, Mazowsze i sprowadzenie Krzyżaków do Polski 1. Malbork: Muzeum Zamkowe w Malborku.
Google Scholar

Sawicki Z., Pluskowski A., Brown A., Badura M., Makowiecki D., Shillito L.-M., Zabilska-Kunek M. and Seetah K. 2015. Survival at the Frontier of Holy War: Political Expansion, Crusading, Environmental Exploitation and the Medieval Colonizing Settlement at Biała Góra, North Poland. European Journal of Archaeology 18(2), 282–311.
Google Scholar

Semrau A. 1919. Flurnamen aus dem Kreise Löbau. Mitteilungen des Coppernicus-Vereins für Wissenschaft Und Kunst zu Thorn 27, 26–42.
Google Scholar

Semrau A. 1928. Die Orte und Fluren in ehemaligen Gebiet Stuhm und WaldamtBönhof, Komturei Marienberg. Mitteilungen des Coppernicus-Vereins für Wissenschaft und Kunst, 36, 1¬–222.
Google Scholar

Toeppen M. 1858. Historisch-comparative Geographie von Preußen. Gotha: Justus Perthes.
Google Scholar

Quandt L. 1853. Pommerns Ostgränzen. Baltische Studien 15, 205–216.
Google Scholar

Wadyl S. 2012. Grodzisko w Ornowie-Lesiaku w świetle wyników ostatnich badań archeologicznych. Pruthenia 7, 117–133.
Google Scholar

Wadyl S. 2013a. Wczesnośredniowieczna ceramika naczyniowa a kształtowanie się pogranicza słowiańsko-bałtyjskiego. The manuscript of the PhD dissertation at the Institute of Archaeology, Nicolaus Copernicus University in Toruń.
Google Scholar

Wadyl S. 2013b. Badania weryfikacyjno-sondażowe grodzisk wczesnośredniowiecznych w dorzeczu górnej Drwęcy (Domkowo, Lipowiec, Ornowo-Lesiak, Morliny). In Z. Kobyliński (ed.), Grodziska Warmii i Mazur. Stan wiedzy i perspektywy badawcze 1 (= Archaeologica Hereditas 2). Warszawa-Zielona Góra: Wydawnictwo Fundacji Archeologicznej, 109–124.
Google Scholar

Wadyl S. 2013c. The usefulness of toponymy in settlement studies. Instructive Pomesanian-Lubavian example. Gdańskie Studia Archeologiczne 3, 51–58.
Google Scholar

Wiącek B. 1962. Sprawozdanie z badań sondażowych prowa¬dzonych na „Dębiej Górze” w Węgrach, pow. Sztum na osadzie z okresu rzymskiego i wcze¬snośredniowiecznego. Report prepared for Muzeum Zamkowe w Malborku, Gdańsk. Czy raport jest po angielsku? Nie, sprawozdanie jest po polsku.
Google Scholar

Wiącek B. 1966. Sprawozdanie z badań wykopaliskowych na osadzie z okresów: rzymskiego i wczesnośre¬dniowiecznego w Węgrach, pow. Sztum. Spra¬wozdania Archeologiczne 18, 286–292.
Google Scholar

Wiącek B. 1968. Sprawozdanie z badań wykopaliskowych na osadzie z okresów: rzymskiego i wczesno¬średniowiecznego w Węgrach, pow. Sztum w 1965. Sprawozdania Archeologiczne 19, 350–351.
Google Scholar

Wiącek B. 1969. Sprawozdanie z badań osady z późnego okresu rzymskiego i grodziska wczesnośredniowiecznego na „Dębiej Górze” w Węgrach, pow. Sztum, w 1966 roku. Sprawozdania Archeologiczne 20, 313–318.
Google Scholar

Wiącek B. and Haftka M. 1968. Węgry, pow. Sztum. Informator Archeologiczny. Badania 1967 1, 292–293.
Google Scholar

Wiącek B. and Haftka M. 1969. Węgry, pow. Sztum. Informator Archeologiczny. Badania 1968 2, 313–314.
Google Scholar

Zachowicz J. 1984. Sprawozdanie z wykonania analiz palinologicznych z próbek osadów dennych pobranych z jeziorka polodowcowego położonego po wschodniej stronie rezerwatu przyrody „Węgry”. Report prepared for Muzeum Zamkowe w Malborku, Malbork. Czy raport jest po angielsku? Nie, sprawozdanie jest po polsku.
Google Scholar