Settlement base of the Neolithic banded flint mines in Krzemionki Opatowskie – an outline of the issues
DOI:
https://doi.org/10.23858/SA/74.2022.1.3073Keywords:
Funnel Beaker culture, Globular Amphora culture, Sandomierz Upland, Iłża Forehills, Neolithic settlement, raw materialsAbstract
The analysis of the Middle and Late Neolithic settlement pattern confirms the thesis of the significant role of the middle Kamienna river basin in the region of the Sandomierz Upland and the Iłża Forehills as the settlement base for banded flint mines in the area of Krzemionki Opatowskie. Some of the settlements of the Funnel Beaker culture located in the northern and central part of the Sandomierz Upland could be related to exploitation and processing of the: banded and the Świeciechów flint raw materials. The area of the right-bank tributaries of the Kamienna river is considered a settlement base for the prehistoric banded flint mines of the Globular Amphora culture. The surface survey and test excavation carried out in the middle course of the Kamienna river in the Iłża Forehills, as well as archaeological excavations in the mining field, showed the existence of quite numerous sites from the Neolithic and the Early Bronze Age.
Downloads
References
Balcer B. 1963. Osada kultury amfor kulistych na stanowisku 1 w Mierzanowicach. Materiały Starożytne 9, 99-142.
Balcer B. 1971. Kopalnie krzemienia w Świeciechowie-Lasku, pow. Kraśnik w świetle badań 1967 r. Wiadomości Archeologiczne 36/1, 71-132.
Balcer B. 1975. Krzemień świeciechowski w kulturze pucharów lejkowatych. Eksploatacja, obróbka i rozprzestrzenienie. Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk: Polska Akademia Nauk, Instytut Historii Kultury Materialnej.
Balcer B. 2002. Ćmielów – Krzemionki – Świeciechów. Związki osady neolitycznej z kopalniami krzemienia. Warszawa: Instytut Archeologii i Etnologii PAN.
Balcer B. 2012. Budownictwo mieszkalne i gospodarcze w neolicie ziem Polski. Warszawa: Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk.
Balcer B. 2015. 60 lat z archeologią w życiu cyklisty. Łódź: Fundacja Badań Archeologicznych Imienia Profesora Konrada Jażdżewskiego.
Balcer B. and Kowalski K. 1978. Z badań nad krzemieniem pasiastym w pradziejach. Wiadomości Archeologiczne 43/2, 127-145.
Bąbel J. 1975. Badania powierzchniowe dorzecza rzeki Kamionki w pow. opatowskim. Wiadomości Archeologiczne 40/4, 531-580.
Bąbel J. 1985. Weryfikacyjne badania powierzchniowe przeprowadzone w rejonie wsi Mierzanowice i Wojciechowice, woj. Tarnobrzeg. Sprawozdania Archeologiczne 37, 55-71.
Bąbel J. T. 2014. “Krzemionki Opatowskie”, najważniejszy zabytek górnictwa pradziejowego w Polsce. In D. Piotrowska, W. Piotrowski, K. Kaptur and A. Jedynak (eds), Górnictwo z epoki kamienia: Krzemionki – Polska – Europa. W 90. Rocznicę odkrycia kopalni w Krzemionkach / Stone Age mining: Krzemionki – Poland – Europe. On the ninetieth anniversary of the discovery of the Krzemionki mine (= Silex et Ferrum 1). Ostrowiec Świętokrzyski: Muzeum Historyczno-Archeologiczne w Ostrowcu Świętokrzyskim, 53-104.
Bąbel J. T. 2015. „Krzemionki Opatowskie”. Monument prahistorii Europy. Kopalnie krzemienia pasiastego. Ostrowiec Świętokrzyski: Muzeum Historyczno-Archeologiczne w Ostrowcu Świętokrzyskim.
Bąbel J. T. and Kowalski K. 1975. Osada kultury amfor kulistych w Kosowicach, pow. Opatów. Wiadomości Archeologiczne 40/3, 307-316.
Borkowski W. 1997. Deposit Management System of the Krzemionki Exploitation Field. In R. Schild and Z. Sulgostowska (eds), Man and Flint. Proceedings of the VIIth International Flint Symposium, Warszawa – Ostrowiec Świętokrzyski, September 1995. Warszawa: Institute of Archaeology and Ethnology, Polish Academy of Sciences, 41-48.
Borkowski W., Migal W., Sałaciński S. and Zalewski M. 1989. Urgeschichtlicher Feuersteinbergbau im Gebiet von Krzemionki. Ein Bericht zum Stand der Forschung. Prähistorische Zeitschrift 64/2, 164-207.
Borkowski W., Migal W., Sałaciński S. and Zalewski M. 1991. Possibilities of investigating Neolithic flint economies, as exemplified by the banded flint economy. Antiquity 65(248), 607-627.
Borkowski W. and Zalewski M. 1992. Problem datowania radiowęglowego kopalń krzemienia w Krzemionkach. In W. Brzeziński (ed.), Materiały krzemionkowskie (= Studia nad Gospodarką Surowcami Krzemiennymi w Pradziejach 1). Warszawa: Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie, Zespół do Badań Pradziejowego Górnictwa, 151-167.
Budziszewski J. and Michniak R. 1989. Z badań nad występowaniem, petrograficzną naturą oraz prahistoryczną eksploatacją krzemieni pasiastych w południowym skrzydle Niecki Magoń – Folwarczysko. Wiadomości Archeologiczne 49/2(1983), 151-190.
Gałka E. 2016. The main phases of settlement development in the north fragment of the Sandomierz Upland and their sedimentological and palynological record in the sediments of the bottom of the Obręczówka river valley. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio B 71/2, 41-59.
Gamble B., Jedynak A., Lech J., Kaptur K., Zezol Z. and Uryś-Godek M. 2018. Krzemionki Prehistoric Striped Flint Mining Region. Ostrowiec Świętokrzyski: Muzeum Historyczno-Archeologiczne w Ostrowcu Świętokrzyskim.
Gardawski A. and Miśkiewicz J. 1958. Sprawozdanie z badań podjętych w miejsc. Mierzanowice, pow. Opatów. Wiadomości Archeologiczne 45/4, 322-338.
Jedynak A. 2009. Depozyt półwytworów rdzeniowych narzędzi krzemiennych z osady ludności kultury amfor kulistych w Krzczonowicach, stan. 63, pow. ostrowiecki. In H. Taras and A. Zakościelna (eds), Hereditas praeteriti. Additamenta archaeologica et historica dedicata Ioanni Gurba Octogesimo Anno Nascendi. Lublin: Instytut Archeologii Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, 157-167. Jedynak A., Jedynak U. and Kaptur K. 2008. Wyniki archeologicznych badań powierzchniowych (AZP) w południowo-wschodniej części Przedgórza Iłżeckiego w latach 2004-2006. Ostrowieckie Zeszyty Naukowe 1, 49-64.
Jedynak A. and Kaptur K. 2008. Sprawozdanie z badań osady kultury amfor kulistych na stanowisku 63 w Krzczonowicach, pow. ostrowiecki w roku 2006. Ostrowieckie Zeszyty Naukowe 1, 19-26.
Kadrow S. 2009. Uwagi o grupie południowo-wschodniej kultury pucharów lejkowatych. In H. Taras and A. Zakościelna (eds), Hereditas praeteriti. Additamenta archaeologica et historica dedicata Ioanni Gurba Octogesimo Anno Nascendi. Lublin: Instytut Archeologii Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, 137-144.
Kadrow S. and Szmyt M. 1996. Absolute chronology of the eastern group of Globular Amphora culture (= Baltic-Pontic Studies 4. Eastern Exodus of the Globular Amphora Culture: 2950-2350 BC). Poznań: Adam Mickiewicz University Eastern Institute of Prehistory, 103-111.
Kaptur K. 2010. Nowe znaleziska monet rzymskich z Wyżyny Sandomierskiej (woj. świętokrzyskie). Przyczynek do badań nad osadnictwem okresu rzymskiego w Świętokrzyskiem i na Wyżynie Sandomierskiej. Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego 31, 51-62.
Kondracki J. 1994. Geografia Polski. Mezoregiony fizyczno-geograficzne. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Kowalewska-Marszałek H. 1986. Osadnictwo neolityczne dorzecza Kamiennej. In Pradzieje i wczesne średniowiecze w dorzeczu Kamiennej. Materiały z sesji naukowej, 19-20 listopada 1984 roku. Ostrowiec Świętokrzyski: Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie, Muzeum Historyczno-Archeologiczne w Ostrowcu Świętokrzyskim, 4-21.
Kowalewska-Marszałek H. 2018. From the research on the Funnel Beaker culture in the Sandomierz Upland (on the occasion of the considerations by Konrad Jażdżewski). Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi. Seria Archeologiczna 47, 309-326.
Kowalewska-Marszałek H. 2019. The Funnel Beaker and Globular Amphora Cultures in the Sandomierz Upland in the Light of Settlement Research. Archaeologia Polona 57, 119-134.
Kowalski J. 1997. Środowisko geograficzne. In Łąkowski R. (ed.), Ostrowiec Świętokrzyski monografia historyczna miasta. Ostrowiec Świętokrzyski: Muzeum Historyczno-Archeologiczne w Ostrowcu Świętokrzyskim, 12-23.
Kowalski K. 1975a. Materiały do badań neolitu w Polsce. Materiały Starożytne i czesnośredniowieczne 3, 45-70.
Kowalski 1975b. Wyniki badań archeologicznych w dorzeczu Obręczówki. Materiały Starożytne i Wczesnośredniowieczne 3, 471-500.
Krakowska E. 1996. Grace górnicze z pola eksploatacyjnego „Borownia” w Rudzie Kościelnej. In W. Brzeziński, W. Borkowski and W. Migal (eds), Z badań nad wykorzystaniem krzemienia pasiastego (= Studia nad Gospodarką Surowcami Krzemiennymi w Pradziejach 3). Warszawa: Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie, Zespół do Badań Pradziejowego Górnictwa, 55-85.
Kruk J. 1973. Studia osadnicze nad neolitem wyżyn lessowych. Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
Kruk J. 1980. Gospodarka w Polsce południowo-wschodniej w V-III tysiącleciu p.n.e. Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
Kruk J. 2008. Wzory przeszłości. Studia nad neolitem środkowym i późnym. Kraków: Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk.
Kruk J. and Milisauskas S. 1999. Rozkwit i upadek społeczeństw rolniczych neolitu / The Rise and Fall of Neolithic Societies. Kraków: Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk.
Kruk J. and Milisauskas S. 2018. Bronocice. The Chronology and Development of a Neolithic Settlement of the Fourth Millennium BC. Kraków: Institute of Archaeology and Ethnology Polish Academy of Sciences.
Krukowski S. 1939. Krzemionki Opatowskie. Warszawa: Muzeum Techniki i Przemysłu.
Krysiak K. 1950. Szczątki zwierzęce z osady neolitycznej w Ćmielowie, pow. Opatów. Wiadomości Archeologiczne 17/2-3, 165-233.
Krysiak K. 1952. Zabytki pochodzenia zwierzęcego z osady neolitycznej w Ćmielowie. Wiadomości Archeologiczne 18/3-4(1951-1952), 243-250.
Krzak Z. 1961. Sprawozdanie z badań powierzchniowych w województwach kieleckim i lubelskim w latach 1954–1959. Sprawozdania Archeologiczne 13, 29-44.
Krzak Z. 1962. Sprawozdanie z badań na Wyżynie Opatowskiej w 1960 roku. Sprawozdania Archeologiczne 14, 31-51.
Krzak Z. 1963. Sprawozdanie z wykopalisk na górze Gawroniec-Pałyga w Ćmielowie, pow. Opatów w 1961 roku. Sprawozdania Archeologiczne 15, 65-83.
Krzak Z. 1966. Osada neolityczna w Podgrodziu, pow. Opatów. Rocznik Muzeum Świętokrzyskiego 3, 59-74.
Krzak Z. 1993. Nowe stanowiska neolityczne w dorzeczu górnej Opatówki na Wyżynie Sandomierskiej. Wiadomości Archeologiczne 52/2(1991-1992), 133-139.
Kuczyński J. 1960. Osada kultury amfor kulistych w Ostrowcu Świętokrzyskim pow. Opatów. Wiadomości Archeologiczne 26/3-4(1959-1960), 350-354.
Lenartowicz Z. 1922. Wzgórze Gawroniec ze śladami siedlisk przedhistorycznych w okolicach Ćmielowa w ziemi radomskiej. Przegląd Archeologiczny 2/1, 103-105.
Matraszek B. and Sałaciński S. 2005. Krzemionki – historia a współczesność. Z Otchłani Wieków 60/1-4, 71-94.
Migal W. and Jaworowska I. 1992. Badania hałd kopalni 7/610 w Krzemionkach w sezonach 1988 i 1992. In W. Brzeziński (ed.), Materiały krzemionkowskie (= Studia nad Gospodarką Surowcami Krzemiennymi w Pradziejach 1). Warszawa: Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie, Zespół do Badań Pradziejowego Górnictwa, 37-58.
Migal W. and Sałaciński S. 1997. Studies at Krzemionki during the last decade. In R. Schild and Z. Sulgostowska (eds), Man and Flint. Proceedings of the VIIth International Flint Symposium, Warszawa – Ostrowiec Świętokrzyski, September 1995. Warszawa: Institute of Archaeology and Ethnology, Polish Academy of Sciences, 103-108.
Nowak M. 2009. Drugi etap neolityzacji ziem polskich. Kraków: Instytut Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Pazdur M. F., Awsiuk R., Michczyńska D. J. and Pazdur A. 1992. Chronologia radiowęglowa wyrobisk kopalń krzemienia pasiastego w Krzemionkach, woj. kieleckie. In W. Brzeziński (ed.), Materiały krzemionkowskie (= Studia nad Gospodarką Surowcami Krzemiennymi w Pradziejach 1). Warszawa: Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie, Zespół do Badań Pradziejowego Górnictwa, 137-1150.
Podkowińska Z. 1950. Osada neolityczna na górze Gawroniec w Ćmielowie pow. Opatów. Wiadomości Archeologiczne 17/2-3, 95-146.
Podkowińska Z. 1952. Prace wykopaliskowe na wzgórzu „Gawroniec-Pałyga” w Ćmielowie, w pow. opatowski w 1950 r. Wiadomości Archeologiczne 18/3-4(1951-1952), 201-242.
Salewicz K. 1939. Opracowanie grobów z cmentarzyska na stan. 1 w Mierzanowicach. Unpublished typescript at State Archaeological Museum in Warsaw.
Sałacińska B. and Sałaciński S. 2007. Bibliografia prac Zespołu do Badań Pradziejowego Górnictwa Krzemienia Państwowego Muzeum Archeologicznego w Warszawie za lata 1985-2006. Wiadomości Archeologiczne 59, 3-15.
Sałaciński S. 1982. Analiza krzemiennych narzędzi retuszowanych pochodzących z międzywojennych badań powierzchniowych Stefana Krukowskiego na stanowisku Gawroniec w Ćmielowie, gmina Ćmielów, woj. tarnobrzeskie. Unpublished MA thesis. Warszawa: Instytut Archeologii Uniwersytet Warszawski. Typescript at State Archaeological Museum in Warsaw.
Sałaciński S. 1986. Historia, stan aktualny i postulaty badawcze dotyczące problematyki epoki kamienia w dorzeczu Kamiennej. In Pradzieje i wczesne średniowiecze w dorzeczu Kamiennej. Materiały z sesji naukowej, 19-20 listopada 1984 roku. Ostrowiec Świętokrzyski: Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie, Muzeum Historyczno-Archeologiczne w Ostrowcu Świętokrzyskim, 22-33.
Sałaciński S. 1989. Zbiór krzemiennych narzędzi retuszowanych z badań powierzchniowych S. Krukowskiego na stanowisku kultury pucharów lejkowatych „Gawroniec” w Ćmielowie, woj. tarnobrzeskie. Wiadomości Archeologiczne 49/2, 247-260.
Sałaciński S. 1997. Krzemionki 1984–1992. Wiadomości Archeologiczne 53/2(1993–1994), 1997, 19-29.
Sałaciński S. 2000. Badania neolitycznych pracowni z obszaru pola eksploatacyjnego w Krzemionkach Opatowskich. In W. Borkowski (ed.), Metody badań archeologicznych stanowisk produkcyjnych – górnictwo krzemienia (= Metodyka Badań Archeologicznych 4). Warszawa: Generalny Konserwator Zabytków, Stowarzyszenie Naukowe Archeologów Polskich, 271-296.
Sałaciński S. 2013. Materiały krzemienne z badań neolitycznych stanowisk w Stryczowicach, woj. świętokrzyskie. In A. Uzarowicz-Chmielewska, B. Sałacińska, Osady neolityczne w Stryczowicach, woj. świętokrzyskie (= Materiały Starożytne i Wczesnośredniowieczne 10). Warszawa: Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie, 257-286.
Sałaciński S. and Sałacińska B. 2020. Ślady osadnictwa neolitycznego i wczesnobrązowego w rejonie lejów krasowych przy prehistorycznych kopalniach krzemienia pasiastego w Krzemionkach Opatowskich. In M. Dębiec and T. Saile (eds), A Plantitiebus Usque ad Montes. Studia Archaeologica Andreae Pelisiak Vitae Anno Sexagesimo Quinto Oblata. Rzeszów: Institutum Archaeologicum Universitatis Ressoviensis, 351-390.
Sierosławska A. 2012. Materiały lityczne ze stanowiska Diabli Piec w Czajęcicach, gm. Waśniów, woj. świętokrzyskie. Unpublished MA thesis. Warszawa: Instytut Archeologii Uniwersytet Warszawski. Typescript at State Archaeological Museum in Warsaw.
Ścibior J. 1991. Kultura amfor kulistych w środkowowschodniej Polsce. Zarys problematyki. In J. Gurba (ed.), Schyłek neolitu i wczesnej epoki brązu w Polsce środkowowschodniej. Materiały z konferencji (= Lubelskie Materiały Archeologiczne 6). Lublin: Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, 47-65.
Tabaczyński S. 1970. Neolit środkowoeuropejski. Podstawy gospodarcze. Wrocław, Warszawa, Kraków: Polska Akademia Nauk, Instytut Historii Kultury Materialnej.
Uzarowicz-Chmielewska A. 1978. Wielokulturowa osada neolityczna w Ostrowcu Świętokrzyskim, woj. Kielce. Materiały Archeologiczne 18, 5-51.
Uzarowiczowa A. 1975. Ornament na naczyniu kultury pucharów lejkowatych z Ostrowca Świętokrzyskiego. Wiadomości Archeologiczne 40/1, 3-12.
Uzarowicz-Chmielewska A. and Sałacińska B. 2013. Osady neolityczne w Stryczowicach, woj. świętokrzyskie (= Materiały Starożytne i Wczesnośredniowieczne 10). Warszawa: Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie.
Wiślański T. 1979a. Dalszy rozwój ludów neolitycznych. Plemiona kultury amfor kulistych. In W. Hensel and T. Wiślański (eds), Neolit (= Prahistoria ziem polskich 2). Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk: Polska Akademia Nauk, Instytut Historii Kultury Materialnej, 261-299.
Wiślański T. 1979b. Kształtowanie się miejscowych kultur rolniczo-hodowlanych. Plemiona kultury pucharów lejkowatych. In W. Hensel and T. Wiślański (eds), Neolit (= Prahistoria ziem polskich 2). Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk: Polska Akademia Nauk, Instytut Historii Kultury Materialnej, 165-260.
Włodarczak P. 2006. Chronologia grupy południowo-wschodniej kultury pucharów lejkowatych w świetle dat radiowęglowych. In J. Libera and K. Tunia (eds), Idea megalityczna w obrządku pogrzebowym kultury pucharów lejkowatych. Lublin, Kraków: Instytut Archeologii UMCS w Lublinie, Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Oddział w Krakowie, 27-66.
Zalewski M. 1989. Wstępne wyniki badań przeprowadzonych w rejonie leja krasowego w Krzemionkach, woj. Kielce. Sprawozdania Archeologiczne 40, 107-112.
Zalewski M. 1996. Badania nad bezpośrednim zapleczem osadniczym kopalń krzemieni pasiastych w Krzemionkach (wyniki prac archeologicznych w rejonie tzw. „Kału Cebuli”). In W. Brzeziński, W. Borkowski and W. Migal (eds), Z badań nad wykorzystaniem krzemienia pasiastego (= Studia nad Gospodarką Surowcami Krzemiennymi w Pradziejach 3). Warszawa: Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie, Zespół do Badań Pradziejowego Górnictwa, 9-23.
Zalewski M. and Sałaciński S. 1996. Weryfikacyjne badania powierzchniowe okolic wsi Stodoły, woj. tarnobrzeskie. In W. Brzeziński, W. Borkowski and W. Migal (eds), Z badań nad wykorzystaniem krzemienia pasiastego (= Studia nad Gospodarką Surowcami Krzemiennymi w Pradziejach 3). Warszawa: Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie, Zespół do Badań Pradziejowego Górnictwa, 111-119.
Żurowski T. 1962. Krzemionki Opatowskie, pomnik starożytnego górnictwa. In J. Pazdur (ed.), Materiały z sesji naukowej poświęconej Zagłębiu Staropolskiemu (= Rocznik Świętokrzyski 1). Wrocław, Warszawa, Kraków: Wojewódzka Komisja Obchodu Tysiąclecia Państwa Polskiego przy Wojewódzkim Komitecie Frontu Jedności Narodu w Kielcach i Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Kielcach, 17-96.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2022 Sprawozdania Archeologiczne
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
