Microliths from Lublin-Volhynian Culture Graves at Site 2 in Książnice, Świętokrzyskie Voivodeship / Mikrolity (microliths) z cmentarzyska kultury lubelsko-wołyńskiej na stan. 2 w Książnicach, woj. świętokrzyskie

Bernadeta Kufel-Diakowska; Stanisław Wilk

doi:10.23858/SA70.2018.012

Published: 2018-12-16

Vol. 70 (2018)

Microliths from Lublin-Volhynian Culture Graves at Site 2 in Książnice, Świętokrzyskie Voivodeship / Mikrolity (microliths) z cmentarzyska kultury lubelsko-wołyńskiej na stan. 2 w Książnicach, woj. świętokrzyskie

Bernadeta Kufel-Diakowska , Stanisław Wilk

Sprawozdania Archeologiczne

Section: Field Survey and Materials

https://doi.org/10.23858/SA70.2018.012

Abstract

Flint microliths-trapezes have been attributed to various early agricultural cultures in central Europe, from Linear Pottery culture to the Funnel Beaker and Globular Amphora cultures. Trapezoidal microliths are found in both the settlements and cemeteries. Cemetery of the Lublin-Volhynian Culture at Site 2 in Książnice, Świętokrzyskie Voivodeship is - apart from cemetery of the Jordanów Culture at Site 10/11/12 in Domasław, Dolnośląskie Voivodeship - one of the two biggest necropolises of younger Danubian cultures in southern Poland, which provided the most numerous trapezes that are integral parts of grave assemblages. Orientation of grave pits, the manner in which the skeletons are lain as well as various artifacts deposited into the graves indicate that burial rites of the both societies were similar in many respects. Spatial and use-wear analysis of trapezes reveal the manner in which they were used and the reasons for the presence of these artifacts in the graves. A total of 30 trapezoidal microliths, including 5 Sośnia arrowheads, were discovered within the cemetery in Książnice, which yielded 17 graves of the Lublin-Volhynian culture. Microliths differ in therms of their shapes, their production, type of microwear and usage. Moreover, the location of microliths within grave pits is heterogeneous, both in relation to the human remains and to other flint artifacts. We observe different situation in Domasław. The manner in which trapezes were deposited in graves of the Jordanów culture and their function are uniform.

Znaleziska mikrolitów krzemiennych o formach trapezów znane są z różnych wczesnorolniczych kręgów kulturowych środkowej Europy, od kultur ceramiki wstęgowej, po kulturę pucharów lejkowatych i kulturę amfor kulistych. Formy te odkrywane są zarówno w kontekstach osadowych, jak i w sepulkralnych. Cmentarzysko kultury lubelsko-wołyńskiej w Książnicach 2, woj. świętokrzyskie jest - obok cmentarzyska kultury jordanowskiej w Domasławiu 10/11/12, woj. dolnośląskie - jedną z dwóch największych nekropolii młodszych kultur naddunajskich w południowej Polsce, z których pochodzą najliczniejsze zbiory trapezów stanowiących integralną część inwentarzy grobowych. Orientacja jam grobowych, sposób ułożenia szkieletów, a także podobieństwo różnych elementów wyposażenia zmarłych wskazują, że rytuały grzebalne obu społeczności pod wieloma względami były zbliżone. Analiza przestrzenna i traseologiczna posłużyły zrozumieniu pierwotnej funkcji trapezów oraz przyczyn obecności tych wytworów w grobach. W obrębie cmentarzyska w Książnicach liczącego 17 grobów kultury lubelsko-wołyńskiej, odkryto łącznie 30 mikrolitów o formach trapezowatych, w tym 5 grocików typu Sośnia. Mikrolity odkryte na stanowisku w Książnicach różnią się między sobą kształtem, sposobem wykonania, rodzajami mikrośladów i stopniem zużycia. Ponadto, ułożenie mikrolitów w jamach grobowych jest niejednolite, tak w relacji do samych szczątków ludzkich, jak do innych zabytków krzemiennych. W Domasławiu obserwujemy odmienną sytuacją. Sposób deponowania i funkcja mikrolitów w jamach grobowych kultury jordanowskiej wpisują się w pewien schemat.

Keywords:

Eneolithic, Lublin-Volhynian Culture, trapezes, graves, function

Most read articles by the same author(s)

Tomasz Płonka, Marcin Diakowski, Bernadeta Kufel-Diakowska, Wojciech Bronowicki, Beata Miazga, Krzysztof Stefaniak, A new find of a Mesolithic antler axe from western Poland , Sprawozdania Archeologiczne: Vol. 74 No. 2 (2022): Sprawozdania Archeologiczne
Bernadeta Kufel-Diakowska , Beata Miazga , Jeannette Łucejko , Erika Ribechini , Weiya Li, Sickles of the Funnel Beaker culture in the light of use-wear and residue analysis , Sprawozdania Archeologiczne: Vol. 71 (2019)
Bernadeta Kufel-Diakowska, Marcin Chłoń, Wojciech Bronowicki, Michał Borowski, Hidden lithic treasures. Research perspectives on museum collections of the Neolithic stone tools , Sprawozdania Archeologiczne: Vol. 76 No. 1 (2024): Sprawozdania Archeologiczne
Stanisław Wilk, A Złota Culture Cemetery at Książnice site 2, Świętokrzyskie Province = Cmentarzysko kultury złockiej na stan. 2 w Książnicach, woj. świętokrzyskie , Sprawozdania Archeologiczne: Vol. 65 (2013)
Agnieszka Brzeska-Zastawna, Bernadeta Kufel-Diakowska, Albert Zastawny, A superb axe-head of G-type flint from the vicinity of Bronocice as a reason to consider the production of macrolithic four-sided tools in the Eneolithic of Lesser Poland , Sprawozdania Archeologiczne: Vol. 76 No. 1 (2024): Sprawozdania Archeologiczne
Bernadeta Kufel-Diakowska, Marcin Skuła, Life and afterlife of tools: Axes of the Corded Ware culture in morpho-functional analysis , Sprawozdania Archeologiczne: Vol. 67 (2015)
Stanisław Wilk, Early Bronze burial materials from site 2 in Książnice, świętokrzyskie province = Wczesnobrązowe materiały grobowe ze stan. 2 w Książnicach, woj. świętokrzyskie , Sprawozdania Archeologiczne: Vol. 66 (2014)
Stanisław Wilk, Pots: the key to the type-chronology of the Lublin-Volhynian culture ceramics , Sprawozdania Archeologiczne: Vol. 77 No. 2 (2025): Sprawozdania Archeologiczne

Download files

PDF (Język Polski) PDF

Citation rules

Kufel-Diakowska , B., & Wilk , S. (2018). Microliths from Lublin-Volhynian Culture Graves at Site 2 in Książnice, Świętokrzyskie Voivodeship / Mikrolity (microliths) z cmentarzyska kultury lubelsko-wołyńskiej na stan. 2 w Książnicach, woj. świętokrzyskie . Sprawozdania Archeologiczne, 70, 243–268. https://doi.org/10.23858/SA70.2018.012

Cited by / Share

References

Balcer B. 1983. Wytwórczość narzędzi krzemiennych w neolicie ziem Polski. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Google Scholar

Bronowicki J., Domański G. and Kosicki A. 2001. Badania wielokulturowego stanowiska Ślęża 10, gm. Kobierzyce, woj. Dolnośląskie. Zeszyty Ośrodka Ratowniczych Badań Autostradowych . Materiały Archeologiczne, 109-129.
Google Scholar

Gibaja J.F. and Palomo A. 2004. Geometrics used as projectile points. Economic, social and ideological implications for the Neolithic societies of the 5th-3rd Millennium Cal. BC in Northeast Iberia. Trabajos de Prehistoria 61(1), 81-97.
Google Scholar

Haduch E. and Szczepanek A. 2006. The anthropological analysis of a skeleton of the Lublin-Wołyń culture from Książnice, site 2, the Pacanów Commune, the county of Busko Zdrój — studies conducted in 2004. Sprawozdania Archeologiczne 58, 293-302.
Google Scholar

Kadrow S. 2009. Obrządek pogrzebowy kultury Malickiej. In A. Czekaj-Zastawny (ed.), Obrządek pogrzebowy kultur pochodzenia naddunajskiego w neolicie Polski południowo-wschodniej (5600/5500-2900 BC). Kraków: Instytut Archeologii i Etnologii PAN, 53-66.
Google Scholar

Kadrow S., Czerniak L., Dobrzańska H., Golański A., Grabowska B., Kurgan-Przybylska M., Rola J., Rzepecki S., Sałacińska B., Suchorska-Rola M., Tunia K., Zakościelna A. and Zastawny A. 2009. Katalog źródeł – kultura malicka. In A. Czekaj-Zastawny (ed.), Obrządek pogrzebowy kultur pochodzenia naddunajskiego w neolicie Polski południowo-wschodniej (5600/5500-2900 BC). Kraków: Instytut Archeologii i Etnologii PAN, 217-258.
Google Scholar

Korobkova G.F. 1999. Narzędzia w pradziejach. Podstawy badania funkcji metodą traseologiczną. Toruń: Uniwersytet Mikołaja Kopernika.
Google Scholar

Kufel-Diakowska B. and Bronowicki J. 2017. Problem użytkowania eneolitycznych grocików trzoneczkowatych. Śląskie Sprawozdania Archeologiczne, in print.
Google Scholar

Kufel-Diakowska B., Wiśniewski A. and Chłoń M. 2017. Wyroby ze skał krzemionkowych w pochówkach kultury jordanowskiej stanowiska Domasław. In B. Gediga (ed.), (= Archeologiczne Zeszyty Autostradowe 19 Badania na autostradzie A-4, cz. XIV).Wrocław: Instytut Archeologii i Etnologii PAN, in print.
Google Scholar

Kulczycka-Leciejewiczowa A. 1979. Pierwsze społeczeństwa rolnicze na ziemiach polskich kultury kręgu naddunajskiego. In M. Godłowska, A. Kulczycka-Leciejewiczowa, J. Marchnik and T. Wiślański (ed.), Prahistoria ziem polskich 2. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 19-164.
Google Scholar

Lammers-Keijsers Y., Verbaas A., Van Gijn A.L. and Pomstra D. 2014. Arrowheads without Traces: Not Used, Perfect Hit or Excessive Hafting Material? In J. Marreiros, N. Bicho and J. Gibaja Bao (ed.), International Conference on Use-Wear Analysis Use-Wear 2012. Cambridge: Cambridge Scholars Publishing, 457-465.
Google Scholar

Márquez B., Gibaja J.F., González J.E., Ibáñez J.J. and Palomo A. 2008. Projectile point as signs of violence in collective burials during the 4th and the 3rd millennia cal BC, in the north-east of the Iberian penisula. In L. Longo and N. Skakun (ed.), “Prehistoric Technology” 40 years later: Functional Studies and the Russian Legacy (=
Google Scholar

British Archaeological Reports. International Series 1783). Oxford: Archaeopress, 321-326.
Google Scholar

Mateiciuciová I. 2008. Talking stones: the chipped stone industry in Lower Austria and Moravia and the Beginnings of the Neolithic in Central Europe (LBK), 5700-4900 BC (= Dissertationes Archaeologicae Brunenses/Pragensesque 4). Brno-Praha: Masarykova univerzita.
Google Scholar

Mozgała-Swacha M. and Murzyński T. 2017. Cmentarzysko kultury jordanowskiej ze stan. 10/11/12 w Domasławiu, gmina Kobierzyce, województwo dolnośląskie. In B. Gediga (ed.), (= Archeologiczne Zeszyty Autostradowe 19 Badania na autostradzie A-4, cz. XIV).Wrocław: Instytut Archeologii i Etnologii PAN, in print.
Google Scholar

Nuzhnyĭ D. 1990. Projectile Damage on Upper Paleolithic Microliths. Use of Bow and Arrow among Pleistocene Hunters in the Ukraine. In B. Gräslund, H. Knutsson, K. Knutsson and J. Taffinder (ed.), The Interpretative Possibilities of Microwear Studies, Proceedings of the International Conference on Lithic Use-wear Analysis, 15th-17th February 1989 in Uppsala, Sweden (= Societas Archaeologica Upsaliensis 14). Uppsala: Societas Archaeologica Upsaliensis Department of Archaeology, 113-124.
Google Scholar

Pyżewicz K. 2012. Tropem mezolitycznych łowców. Interpretacja funkcji zbrojników z wybranych stanowisk. Fontes Archaeologici Posnanienses 48, 97-110.
Google Scholar

Pyżewicz K. 2013. Inwentarze krzemienne społeczności mezolitycznych bytujących w zachodniej części Niżu Polskiego. Zielona Góra: Wydawnictwo Fundacji Archeologicznej.
Google Scholar

Van Gijn A.L. 2014. The materiality of Funnelbeaker burial practices: evidence from the microscope. In J. Marreiros, N. Bicho and J. Gibaja Bao (ed.), International Conference on Use-Wear Analysis Use-Wear 2012. Cambridge: Cambridge Scholars Publishing, 693-701.
Google Scholar

Van Gijn A.L. 2010. Flint in focus; Lithic Biographies in the Neolithic and Bronze Age. Leiden: Sidestone Press.
Google Scholar

Wilk S. 2004. Graves of the Lublin-Volhynian culture at site 2 in Książnice, district of Busko Zdrój. 2001/2002, 2003 exploration seasons. Sprawozdania Archeologiczne 56, 223–270.
Google Scholar

Wilk S. 2006. Graves of the Lublin-Volhynian culture at site 2 in Książnice, district of Busko Zdrój. 2004 exploration season, Sprawozdania Archeologiczne 58, 247–273.
Google Scholar

Wilk S. 2014. An elite burial from the Copper Age: Grave 8 at the cemetery of the Lublin-Volhynian culture at Site 2 in Książnice, the Świętokrzyskie province. Analecta Archaeologica Ressoviensia 9, 209–243.
Google Scholar

Wilk S. 2016. A New data about chronology of the impact of the Hunyadihalom-Lažňany horizon on Younger Danubian cultures north of the Carpathian Mountains. Recherches Archéologiques, Nouvelle Serie 7, 7-28.
Google Scholar

Wilk S. and Kufel-Diakowska B. 2016. The Lublin-Volhynian culture retouched blade daggers in light of usewear analysis of artefacts from burials at site 2 in Książnice, Poland. Archaeologia Polona 54, 137-151.
Google Scholar

Wilk S. and Szczepanek A. 2017. The first cremation traces in the Eneolithic period north of the Carpathian Mountains. Sprawozdania Archeologiczne 69, in print.
Google Scholar

Winiarska-Kabacińska M. 2008. Functional analysis as a tool for the interpretation of mortuary practices. A case study from the Corded Ware Culture graves at Zielona, southern Poland. In L. Longo and N. Skakun (ed.), “Prehistoric Technology” 40 years later: Functional Studies and the Russian Legacy (= British Archaeological Reports. International Series 1783). Oxford: Archaeopress, 331-335.
Google Scholar

Wiślański T. 1979. Kształtowanie się miejscowych kultur rolniczo-hodowlanych. Plemiona kultury pucharów lejkowatych. In M. Godłowska, A. Kulczycka-Leciejewiczowa, J. Marchnik and T. Wiślański (ed.), Prahistoria ziem polskich 2. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 165-260.
Google Scholar

Yaroshevich A. 2012. Experimentally obtained examples of projectile damage: cases of similar fracture types on microlithic tips and side elements. Bulgarian e-Journal of Archaeology 1/2012.
Google Scholar

Zakościelna A. 1996. Krzemieniarstwo kultury wołyńsko-lubelskiej ceramiki malowanej (= Lubelskie Materiały Archeologiczne 10). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Google Scholar

Zakościelna A. 2010. Studium obrządku pogrzebowego kultury lubelsko-wołyńskiej. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Google Scholar

Zakościelna A. and Libera J. 2007. Geometric microliths in grave inventories of Neolithic cultures in Małopolska (south-eastern Poland). In M. Masojć, T. Płonka, B. Ginter and S.K. Kozłowski (ed.), Contributions to the Central European Stone Age. Wrocław: Instytut Archeologii Uniwersytet Wrocławski, 257-270.
Google Scholar

Bernadeta Kufel-Diakowska

Affiliation:

Institute of Archaeology, University of Wroclaw, Poland

Stanisław Wilk

Affiliation:

Institute of Archaeology of the Jagiellonian University, Karkonoskie Museum in Jelenia Góra, Poland