A superb axe-head of G-type flint from the vicinity of Bronocice as a reason to consider the production of macrolithic four-sided tools in the Eneolithic of Lesser Poland

Agnieszka Brzeska-Zastawna; Bernadeta Kufel-Diakowska; Albert Zastawny

doi:10.23858/SA/76.2024.1.3582

Published: 2024-10-14

Vol. 76 No. 1 (2024)

A superb axe-head of G-type flint from the vicinity of Bronocice as a reason to consider the production of macrolithic four-sided tools in the Eneolithic of Lesser Poland

Agnieszka Brzeska-Zastawna , Bernadeta Kufel-Diakowska , Albert Zastawny

Sprawozdania Archeologiczne

Section: Field Survey and Materials

https://doi.org/10.23858/SA/76.2024.1.3582

Abstract

This article presents the study of a unique artefact in the form of a very large trapezoidal axe-head with rectangular section from Słupów, Lesser Poland, against the background of Eneolithic phenomena occurring in the area. The specimen is in the collection of the Archaeological Museum in Kraków since 1929, but has not been discussed until now. It was made by local communities from flint of the G variety, a raw material exploited by Eneolithic groups in western Lesser Poland. The axe-head from Słupów is one of the largest flint axes to have been discovered on Polish lands. This find provokes a broader discussion of the role of local production of macrolithic
four-sided forms against a wider background.

Keywords:

Eneolithic, Funnel Beaker culture, Funnel Beaker-Baden assemblages, flint axe, microwear analysis

Most read articles by the same author(s)

Agnieszka Brzeska-Zastawna, Flint axes from the Funnel Beaker and Funnel Beaker-Baden settlement phases at site 1 in Książnice Wielkie, Proszowice district , Sprawozdania Archeologiczne: Vol. 72 No. 1 (2020): Sprawozdania Archeologiczne
Agnieszka Brzeska-Zastawna, Albert Zastawny, Return to Książnice Wielkie near Kraków , Sprawozdania Archeologiczne: Vol. 72 No. 1 (2020): Sprawozdania Archeologiczne
Tomasz Płonka, Marcin Diakowski, Bernadeta Kufel-Diakowska, Wojciech Bronowicki, Beata Miazga, Krzysztof Stefaniak, A new find of a Mesolithic antler axe from western Poland , Sprawozdania Archeologiczne: Vol. 74 No. 2 (2022): Sprawozdania Archeologiczne
Bernadeta Kufel-Diakowska , Beata Miazga , Jeannette Łucejko , Erika Ribechini , Weiya Li, Sickles of the Funnel Beaker culture in the light of use-wear and residue analysis , Sprawozdania Archeologiczne: Vol. 71 (2019)
Agnieszka Brzeska-Zastawna, Michał P. Borowski, Albert Zastawny, The first find of LBK graphite-coated pottery in Lesser Poland: Więckowice, site 4, Kraków district , Sprawozdania Archeologiczne: Vol. 73 No. 1 (2021): Sprawozdania Archeologiczne
Bernadeta Kufel-Diakowska, Marcin Chłoń, Wojciech Bronowicki, Michał Borowski, Hidden lithic treasures. Research perspectives on museum collections of the Neolithic stone tools , Sprawozdania Archeologiczne: Vol. 76 No. 1 (2024): Sprawozdania Archeologiczne
Bernadeta Kufel-Diakowska , Stanisław Wilk , Microliths from Lublin-Volhynian Culture Graves at Site 2 in Książnice, Świętokrzyskie Voivodeship / Mikrolity (microliths) z cmentarzyska kultury lubelsko-wołyńskiej na stan. 2 w Książnicach, woj. świętokrzyskie , Sprawozdania Archeologiczne: Vol. 70 (2018)
Halina Dobrzańska , Jarosław Wilczyński , Albert Zastawny , The settlement of the Baden culture at site 1 in Zofipole, Kraków district (results of excavations conducted in 1986) , Sprawozdania Archeologiczne: Vol. 68 (2016)
Agnieszka Brzeska-Zastawna, Beata Grabowska, Tomasz Rodak, Albert Zastawny, Eneolithic grave with vessels of the so-called milk jug type from Zakrzowiec, site 7, Wieliczka district, Lesser Poland , Sprawozdania Archeologiczne: Vol. 76 No. 2 (2024): Sprawozdania Archeologiczne
Bernadeta Kufel-Diakowska, Marcin Skuła, Life and afterlife of tools: Axes of the Corded Ware culture in morpho-functional analysis , Sprawozdania Archeologiczne: Vol. 67 (2015)

Download files

PDF

Citation rules

Brzeska-Zastawna, A., Kufel-Diakowska, B., & Zastawny, A. (2024). A superb axe-head of G-type flint from the vicinity of Bronocice as a reason to consider the production of macrolithic four-sided tools in the Eneolithic of Lesser Poland. Sprawozdania Archeologiczne, 76(1), 469–496. https://doi.org/10.23858/SA/76.2024.1.3582

Cited by / Share

Licence

This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.

References

Atlas 2021. Archeologiczny Atlas Małopolski. Internetowy portal popularnonaukowy Muzeum Archeologicznego w Krakowie. https://archeologicznyatlas.pl
Google Scholar

Balcer B. 1975. Krzemień świeciechowski w kulturze pucharów lejkowatych. Eksploatacja, obróbka i rozprzestrzenienie. Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
Google Scholar

Balcer B. 1983. Wytwórczość narzędzi krzemiennych w neolicie ziem Polski. Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk, Łódź: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Google Scholar

Bacler B. 2002a. Ćmielów, Krzemionki, Świeciechów: związki osady neolitycznej z kopalniami krzemienia. Warszawa: Instytut Archeologii i Etnologii PAN.
Google Scholar

Balcer, B., 2002b. Materiały krzemienne z osad kultury pucharów lejkowatych w Zawarży. In A. Kulczycka-Leciejewiczowa (ed.), Zawarża. Osiedle neolityczne w połoudniowopolskiej strefie lessowej. Wrocław: Instytut Archeologii i Etnologii PAN, 117-128.
Google Scholar

Bronicki A. 1995. Kilka uwag o recepcji niżowych elementów kulturowych w społecznościach grupy południowo-wschodniej kultury pucharów lejkowatych. Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego 16, 7-12.
Google Scholar

Bronicki A. 2021. Pierwsi pasterze III tysiąclecia p. Ch. Chełm: Muzeum Ziemi Chełmińskiej im. Wiktora Ambroziewicza w Chełmie.
Google Scholar

Bajka M. and Florek M. 2022. Two flint axes from Sadłowice, Opatów District, Świętokrzyskie Voivodeship: Contribution to the research of the Globular Amphora settlement in the Sandomierz Upland. Sprawozdania Archeologiczne 74/1, 433-440. DOI: https://doi.org/10.23858/SA/74.2022.1.2858
Google Scholar

Brzeska-Zastawna A. 2020a. Flint axes from the Funnel Beaker and Funnel Beaker-Baden settlement phases at site 1 in Książnice Wielkie, Proszowice district. Sprawozdania Archeologiczne 72/1, 197-211. DOI: https://doi.org/10.23858/SA/72.2020.1.009
Google Scholar

Brzeska-Zastawna A. 2020b. Wytwórczość i użytkowanie wyrobów kamiennych w społecznościach kultury badeńskiej na obszarze Małopolski. Doctoral thesis. Kraków: Jagiellonian University.
Google Scholar

Budziszewski J. and Włodarczak P. 2011. Die schnurkeramischen Beile aus den kleinpolnischen Gräbern. In H.-J. Beier, R. Einicke and E. Biermann (eds), Dechsel, Axt, Beil & Co – Werkzeug, Waffe, Kultgegenstand? Aktuelles aus der Neolithforschung (= Beiträge zur Ur- und Frühgeschichte Mitteleuropas 63, Varia neolithica 7). Langenweissbach: Beier & Beran, 55-64.
Google Scholar

Högberg A. and Olausson D. 2007. Scandinavian Flint – an Archaeological Perspective. Aarhus: Aarhus University Press.
Google Scholar

Januszek K. and Pyżewicz K. 2018. Krzemienne narzędzia szlifowane z późnego neolitu: między formą a funkcją. Światowit 13/14(A/B) (2015/2016), 13-28.
Google Scholar

Kadrow S. 1989. Skład wiórów krzemiennych kultury pucharów lejkowatych z Wincentowa, stanowisko 5, gm. Krasnystaw, woj. Chełm. Sprawozdania Archeologiczne 40, 27-33.
Google Scholar

Kaflińska M. 2006. Neolityczne depozyty gromadne na ziemiach polskich. Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego 27, 5-26.
Google Scholar

Kluzik, A. 2010. Osada kultury pucharów lejkowatych w Krakowie Nowej Hucie-Mogile, stan. 62. Materiały Archeologiczne Nowej Huty 25, 7-66.
Google Scholar

Kopacz J. 2020. Z badań nad neolityczną eksploatacją i dystrybucją surowców krzemieniarskich ze środkowej części Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej. In M. Dębiec and T. Saile (eds), A planitiebus usque ad montes. Studia archaeologica Andreae Pelisiak vitae anno sexagesimo quinto oblata. Rzeszów: Instytut Archeologii Uniwersytetu Rzeszowskiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 319-328.
Google Scholar

Kopacz J. and Pelisiak A. 1988. Rejon pracowniano-osadniczy nad Krztynią. Z badań nad technikami produkcji siekier. Sprawozdania Archeologiczne 40, 347-356.
Google Scholar

Kopacz J. and Pelisiak A. 1991. From studies and utilization of flint raw material in the Neolithic of Little Poland. In D. Jankowska, (ed.), Die Trichterbecherkultur. Neue Forschungen und Hypothesen. Poznań: Instytut Prahistorii UAM, Zakład Archeologii Wielkopolski IHKM PAN w Poznaniu, 163-172.
Google Scholar

Kopacz J. and Pelisiak A. 1992. Z badań nad wykorzystaniem krzemienia jurajskiego odmiany G w neolicie. Sprawozdania Archeologiczne 44, 109-116.
Google Scholar

Korobkowa G. F. 1999. Narzędzia w pradziejach. Podstawy badania funkcji metodą traseologiczną. Toruń: Uniwersytet Mikołaja Kopernika.
Google Scholar

Kostrzewski J. 1922/1924. Przyczynki do poznania kultury grobów skrzynkowych wczesnej epoki żelaza: cz. 2. Przegląd Archeologiczny 2, 38-59.
Google Scholar

Kowalski S. 1963. Neolityczny skarb krzemienny z Dodowa, pow. Proszowice, Materiały Archeologiczne 4, 69-74.
Google Scholar

Kozłowski L. 1924. Młodsza epoka kamienna w Polsce (Neolit). Lwów.
Google Scholar

Kruk J. and Milisauskas S. 1999. Rozkwit i upadek społeczeństw rolniczych neolitu. Kraków: Instytut Archeologii i Etnologii PAN.
Google Scholar

Kruk J. and Milisauskas S. 2018. Bronocice. The chronology and Development of a Neolithic Settlement of the Fourth Millenium BC. Kraków: Institute of Archaeology and Ethnology Polish Academy of Sciences.
Google Scholar

Kruk J., Milisauskas S., Alexandrowicz S. W. and Śnieszko Z. 1996. Osadnictwo i zmiany środowiska naturalnego wyżyn lessowych. Studium archeologiczne i paleogeograficzne nad neolitem w dorzeczu Nidzicy. Kraków: Instytut Archeologii i Etnologii PAN.
Google Scholar

Kruk J., Milisauskas S. and Włodarczak P. 2018. Bronocice. Real Time. Radiocarbon Dates and Bayesian Analysis of the Neolithic Settlement at Bronocice, Fourth Millenium BC. Kraków: Institute of Archaeology and Ethnology Polish Academy of Sciences.
Google Scholar

Krzak Z. 1976. The Złota culture. Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
Google Scholar

Larsson L. 2011. The ritual use of axes. In V. Davis and M. Edmonds (eds), Stone Axe Studies III. Oxford: Oxbow Books, 203-214. DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctvh1dv6v.20
Google Scholar

Libera J. 2003. Multiple Flint Axe Deposits from the Lublin Region. Wiadomości Archeologiczne 56, 45-50.
Google Scholar

Libera J. 2009. Czy siekiery krzemienne mogą być wyznacznikiem kultury amfor kulistych? In H. Taras and A. Zakościelna (eds), Hereditas praeteriti. Additamenta archaeologica et historica dedicata Ioanni Gurba Octogesimo Anno Nascendi. Lublin: Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, 169-179.
Google Scholar

Libera J. and Zakościelna A. 2006. Inwentarze krzemienne w wyposażeniu grobów grupy południowowschodniej kultury pucharów lejkowatych. In J. Libera and K. Tunia (eds), Idea megalityczna w obrządku pogrzebowym kultury pucharów lejkowatych. Lublin, Kraków: Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Oddział w Krakowie, Instytut Archeologii UMCS w Lublinie, 135-169.
Google Scholar

Libera J., Mączyński P., Sałacińska B. and Sałaciński S. 2019a. Znalezisko siekier krzemiennych z Klementowic (Płaskowyż Nałęczowski) – dylemat z afiliacją kulturową. Archeologia Polski 64, 157-203. DOI: https://doi.org/10.23858/APOL64.2019.005
Google Scholar

Libera J., Mączyński P., Polit B. and Zakościelna A. 2019b. Hoard of long flint blades from the Wodzisław Hummock, Lesser Poland. Sprawozdania Archeolgiczne 71, 197-218. DOI: https://doi.org/10.23858/SA71.2019.008
Google Scholar

Liguzińska-Kruk Z. 1981. Poszukiwania archeologiczne w dorzeczu górnej Nidzicy. Sprawozdania Archeologiczne 33, 191-214.
Google Scholar

Liwoch R. 2018. Zabytki archeologiczne z „Wystawy starożytności i zabytków sztuki” urządzonej przez Cesarsko-Królewskie Towarzystwo Naukowe w Krakowie (1858-1859 r.). In J. Górski (ed.), Od kolekcjonerstwa do muzealnictwa. 160-lecie pierwszej wystawy w Muzeum Archeologicznym w Krakowie. Katalog wystawy. Kraków: Muzeum Archeologiczne w Krakowie, 41-119.
Google Scholar

Madsen B. 1984. Flint Axe Manufacture in the Neolithic: Experiments with Grinding and Polishing of Thin-Butted Flint Axes. Journal of Danish Archaeology 3, 47-62. DOI: https://doi.org/10.1080/0108464X.1984.10589911
Google Scholar

Midgley M. 1992. TRB culture: the first farmers of the North European Plain. Edinburgh: Edinburgh University Press.
Google Scholar

Migal W. and Sałaciński S. 1996. Eksperymentalne wytwarzanie siekier czworościennych z krzemienia pasiastego. In B. Brzeziński, W. Borkowski and W. Migal (eds), Z badań nad wykorzystaniem krzemienia pasiastego (= Studia nad gospodarką surowcami krzemiennymi w pradziejach 3). Warszawa: Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie, Zespół do Badań Pradziejowego Górnictwa, 121-139.
Google Scholar

Migal W. 1997. Selected aspects of specialization in mining and flint knapping. In R. Schild and Z. Sulgostowska (eds), Man and flint. Proceedings of the VIIth International Flint Symposium, Warszawa – Ostrowiec Świętokrzyski, September 1995. Warszawa: Institute of Archaeology and Ethnology, Polish Academy of Sciences, 99-101.
Google Scholar

Nielsen P. O. 1977 Die Flintbeile der frühen Trichterbecherkultur in Dänemark. Acta Archaeologica 48, 61-138.
Google Scholar

Noble G. 2017. Woodland in the Neolithic of Northern Europe: The Forest as Ancestor. Cambridge: Cambridge University Press. DOI: https://doi.org/10.1017/9781316672006
Google Scholar

Nosek S. 1946. Kultura grobów skrzynkowych i podkloszowych w Polsce południowo-zachodniej. (= Prace Prehistoryczne 3). Kraków: Polska Akademia Umiejętności.
Google Scholar

Nosek S. 1967. Kultura amfor kulistych w Polsce. Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo PAN.
Google Scholar

Olausson D. 1983. Lithic technological analysis of the thin-butted flint axe. Acta Archaeologica 53, 1-86.
Google Scholar

Pelisiak A. 2006. The Exploitation and distribution of flints from the central part of Polish Jura in the Late Neolithic times. Analecta Archaeologia Ressoviesia 1, 73-86.
Google Scholar

Pelisiak A. 2008. The Jurrasic Flint Type G in Central Europe in the Late Neolithic (3100-2300 BC). In M. Furholt, M. Szmyt and A. Zastawny (eds), The Baden Complex and the Outside World. Proceedings of the 12th Annual Meeting of the EAA in Cracow 19-24th September 2006 (= Studien zur Archaologie in Ostmitteleuropa 4). Bonn: Dr. Rudolf Habelt GmbH, 143-150.
Google Scholar

Podkowińska Z. 1951/1952. Prace wykopaliskowe na stanowisku „Gawroniec-Pałyga” w Ćmielowie, w pow. opatowskim 1950 r. Wiadomości Archeologiczne 18, 3-4, 201-242.
Google Scholar

Přichystal A. 2013. Lithic raw materials in prehistoric times of eastern Central Europe. Brno: Masaryk University.
Google Scholar

Przybyła M. M., Szczepanek A. and Włodarczak P. eds 2013. Koszyce. Stanowisko 3. Przemoc i rytuał u schyłku neolitu (= Ocalone dziedzictwo archeologiczne 4). Kraków, Pękowice: Wydawnictwo Profil-Archeo.
Google Scholar

Przybyła M. M., Szczepanik P. and Podsiadło M. 2015. Eneolithic enclosure in Gniazdowice, Proszowice district, Lesser Poland, in light of non-destructive research methods. In M. Nowak and A. Zastawny (eds), The Baden culture around the western Carpathians (= Via Archaeologica. Źródła z badań wykopaliskowych na trasie autostrady A4 w Małopolsce). Kraków: Krakowski Zespół do Badań Autostrad, 337-352.
Google Scholar

Przybyła M. M., Podsiadło M. and Stefański D. 2019. Prehistoric defensive structures in the Szreniawa valley. Sprawozdania Archeologiczne 71, 303-339. DOI: https://doi.org/10.23858/SA71.2019.012
Google Scholar

Przybyła M. M. 2020. Fortified settlements of the Funnel Beaker-Baden phase in western Lesser Poland. Sprawozdania Archeologiczne 72/1, 173-195. DOI: https://doi.org/10.23858/SA/72.2020.1.008
Google Scholar

Pipes M.-L., Kruk J. and Milisauskas S. 2018. Flint Knapping as a Family Tradition at Bronocice, Poland. In D. H. Werra and M. Woźny (eds), Between History and Archaeology: Papers in honour of Jacek Lech. Oxford: Archaeopress, 253-266. DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctvndv6qh.27
Google Scholar

Pyżewicz K. 2013. Analiza traseologiczna wytworów krzemiennych. In M. M. Przybyła, A. Szczepanek and P. Włodarczak (eds), Koszyce, stanowisko 3. Przemoc i rytuał u schyłku neolitu (= Ocalone Dziedzictwo Archeologiczne 4). Kraków, Pękowice: Wydawnictwo Profil-Archeo, 179-202.
Google Scholar

Pyżewicz K., Grużdź W. and Dmochowski P. 2016. Lokalna wytwórczość form czworościennych w Wielkopolsce. Wstęp do problematyki. In W. Borkowski, B. Sałacińska and S. Sałaciński (eds), Krzemień narzutowy w pradziejach. Materiały z konferencji w „Mądralinie” w Otwocku, 18-20 października 2010 (= Studia nad gospodarką surowcami krzemiennymi w pradziejach 8). Warszawa: Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie, 309-341.
Google Scholar

Rots V. 2010. Prehension and hafting traces on flint tools: a methodology. Leuven: Leuven University Press. DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctt9qf05s
Google Scholar

Sørensen C., Bjørnevad M. and Bye-Jensen P. 2020. A biographical study of Neolithic hoarding: A regional case study of Funnel Beaker Culture hoards from the Southern Limfjord area, Denmark. Danish Journal of Archaeology 9, 1-24. DOI: https://doi.org/10.7146/dja.v9i0.114837
Google Scholar

Wawrzeniecki M. 1898. Poszukiwania archeologiczne w Lelowicach i Mieroszowie w gubernii kieleckiej. Materyały Antropologiczno-Archeologiczne i Etnograficzne 3, 51-56.
Google Scholar

Wawrzeniecki M. 1900. Zabytki przeddziejowe w pow. Miechowskim, gub. Kieleckiej. Światowit 2, 81-85.
Google Scholar

Wawrzeniecki M. 1908. Poszukiwania archeologiczne w Królestwie Polskiem. Materyały Antropologiczno-Archeologiczne i Etnograficzne 10, 64-98.
Google Scholar

Wentink K. 2006. Ceci n’est pas une hache; Neolithic Depositions in the Northern Netherlands. Leiden: Sidestone Press.
Google Scholar

Wentink K. 2008. Crafting axes, producing meaning. Neolithic axe depositions in the northern Netherlands. Archaeological Dialogues 15/2, 151-173. DOI: https://doi.org/10.1017/S1380203808002651
Google Scholar

Wentink K., van Gijn A. L. and Fontijn D. 2011. Changing contexts, changing meanings: flint axes in Middle and Late Neolithic communities in the northern Netherlands. In V. Davis and M. Edmonds (eds), Stone Axe Studies III. Oxford: Oxbow Books, 399-408. DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctvh1dv6v.39
Google Scholar

Włodarczak P. 2006. Kultura ceramiki sznurowej na Wyżynie Małopolskiej. Kraków: Wydawnictwo Instytutu Archeologii i Etnologii PAN.
Google Scholar

Włodarczak P. 2020. Schyłek eneolitu w okolicach Krakowa Nowej Huty. Materiały Archeologiczne Nowej Huty 26, 45-69.
Google Scholar

Valde-Nowak P. 1988. Etapy i strefy zasiedlenia Karpat. Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk, Łódź: Instytut Historii Kultury Materialnej PAN.
Google Scholar

Van Gijn A. L. 2010. Flint in Focus. Leiden: Sidestone Press.
Google Scholar

Vang Petersen P. 2008. Flint fra Danmarks oldtid. Vordingborg: Danmarks Borgcenter.
Google Scholar

Vemming Hansen P. and Madsen B. 1983. Flint Axe Manufacture in the Neolithic. An Experimental Investigation of a Flint Axe. Manufacture Site at Hastrup Vænget, East Zealand, Journal of Danish Archaeology 2, 43-59. DOI: https://doi.org/10.1080/0108464X.1983.10589891
Google Scholar

Zakościelna A. 1997. Kolejny depozyt wiórów krzemiennych kultury pucharów lejkowatych (KPL) z Gródka nad Bugiem. Sprawozdania Archeologiczne 49, 95-108.
Google Scholar

Zastawny A. 2015. Absolute chronology of the Baden culture in Lesser Poland – new radiocarbon dates. In M. Nowak and A. Zastawny (eds), The Baden Culture Around the Western Carpathians. (= Via Archaeologica. Źródła z badań wykopaliskowych na trasie autostrady A4 w Małopolsce). Kraków: Krakowski Zespół do Badań Autostrad, 191-219.
Google Scholar

Zastawny A. and Brzeska-Zastawna A. 2020. Return to Książnice Wielkie near Kraków. Sprawozdania Archeologiczne 72/1, 277-312. DOI: https://doi.org/10.23858/SA/72.2020.1.013
Google Scholar