Eneolithic grave with vessels of the so-called milk jug type from Zakrzowiec, site 7, Wieliczka district, Lesser Poland
DOI:
https://doi.org/10.23858/SA/76.2024.2.3770Keywords:
Eneolithic, milk jug, Milchtopf, Scheibenhenkel, Lengyel-Polgár, Wyciąże-Złotniki group, burialAbstract
In 2005, during rescue archaeological excavations preceding the building of the A-4 motorway, at site no. 7 in Zakrzowiec, Wieliczka district, an object interpreted as a grave of the Wyciąże-Złotniki group of the Lengyel-Polgár complex was discovered. A human skeleton has not been preserved. The grave furnishings consisted of two amphorae of the “milk jug” type (German term: milchtopf, Hungarian term: tejesköcsög). Vessels of this type belong to the basic taxonomic distinction of the Wyciąże-Złotniki group and are known from both graves and settlement sites. One of the vessels from the grave in Zakrzowiec has a unique decoration in the form of Scheibenhenkel type handles and a circumferential zigzag pattern formed of short engraved lines. This is the first such decoration on “milk jug” type amphorae known from the Lesser Poland region.
Downloads
References
Bondár M. and Raczky P. (eds) 2009. The Copper Age cemetery of Budakalász. Budepest: Pytheas Printing House.
Bognár-Kutzián I. 1963. The Copper Age Cemetery of Tiszapolgár-Basatanya, Archaeologia Hungarica, Series Nova XLII. Budapest: Akadémiai Kiadó.
Brummack S. and Diaconescu D. 2014. A Bayesian approach to the AMS dates for the Copper Age in the Great Hungarian Plain. Praehistorische Zeitschrift 89 (2), 242–260. DOI: https://doi.org/10.1515/pz-2014-0017
Burmeister S. 2011. Innovationswege – Wege der Kommunikation Erkenntnisprobleme am Beispiel des Wagen sim 4. Jt. V. Chr. In S. Hansen and J. Muller (eds), Sozialarchäologische Perspektiven: Gesellschaftlicher Wandel 5000-1500 v. Chr. zwischen Atlantik und Kaukasus, Archäologie in Eurrasien 24, 211-240.
Chmielewski T. 2014. Unknown knows. Eneolithic findings from Kietrz-Łęgi and Racibórz-Studzienna, Acta Archaeologica Akademiae Scientiarum Hungaricae 65, 177-216. DOI: https://doi.org/10.1556/AArch.65.2014.2.1
Chmielewski T. 2019. Chronologia absolutna rozwoju kręgu Polgár na etapie środkowego eneolitu (epoki miedzi), Gdańskie Studia Archeologiczne 7, 21-37.
Chmielewski T., Hałuszko A., Goslar T., Cheronet O., Hajdu T., Szeniczey T. and Virag C. 2021. Increase in 14c dating accuracy of prehistoric skeletal remains by optimised bone sampling: chronometric studies on Eneolithic burials from Mikulin 9 (Poland) and Urziceni-Vada Ret (Romania), Geochronometria 47, 196–208. DOI: https://doi.org/10.2478/geochr-2020-0026
Craig O. E., Chapman J., Figler A., Patay P., Taylor G. and Collins M. J. 2003. 'Milk jugs' and other myths of the Copper Age of Central Europe, European Journal of Archaeology 6 (3), 251-265. DOI: https://doi.org/10.1179/eja.2003.6.3.251
Czarniak K. 2012. Młodsze kultury cyklu naddunajskiego w Polsce południowo-zachodniej. Szczecin-Wrocław.
Czekaj-Zastawny A., Mitura P. and Valde-Nowak P. 2009. Kultura ceramiki wstęgowej rytej. In A. Czekaj-Zastawny (ed.), Obrządek pogrzebowy kultur pochodzenia naddunajskiego w neolicie Polski południowo-wschodniej (5600/5500-2900 BC). Kraków: Instytut Archeologii i Etnologii PAN, 175-216.
Czekaj-Zastawny A. and Przybyła M. M. 2012. Modlniczka 2, powiat krakowski – cmentarzysko kultury ceramiki wstęgowej rytej i osady neolityczne, (= Via Archaeologica. Źródła z badań wykopaliskowych na trasie autostrady A4 w Małopolsce). Kraków: Krakowski Zespół do Badań Autostrad.
Czerniak L., Golański A., Jozwiak B., Kadrow S., Rozen J. and Rzepecki S. 2006. Sprawozdanie z archeologicznych badań wykopaliskowych przeprowadzonych w latach 2003-2004 na stanowiskach 3, 12-15 i 34 w Targowisku, gm. Kłąj, woj. małopolskie. In Z. Bukowski and M. Gierlach (eds), Raport 2003-2004. Tom 2. Wstępne wyniki konserwatorskich badań archeologicznych w strefie budowy autostrad w Polsce za lata 2003-2004 (Zeszyty OODA, Seria B, Materiały Archeologiczne). Warszawa, 541-554.
Czerniak L. 2013. House, household and village in the Early Neolithic of central Europe: a case study of the LBK in Little Poland. In S. Kadrow and P. Włodarczak (eds) Environment and Subsistence – forty years after Janusz Kruk’s “Settlement studies …” (= Studien zur Archäologie in Ostmitteleuropa 11). Rzeszów, Bonn: Institute of Archaeology UR, Verlag Dr. Rudolf Habelt GmbH, 43-67.
Dzieduszycka-Machnikowa A. 1966 Wyniki badań osady kultury lendzielskiej na stanowisku w Złotnikach, pow. Proszowice, w roku 1964. Sprawozdania Archeologiczne 18, 19-29.
Dzięgielewska M., Dzięgielewski K., Nowak M. and Szczerba R. 2006. Osada grupy wyciąsko-złotnickiej oraz osada ze środkowego okresu lateńskiego i wczesnego okresu wpływów rzymskich w Podłężu (stan. 17), pow. Wieliczka, w świetle badań w latach 2003-2004. In Z. Bukowski and M. Gierlach (eds), Raport 2003-2004. Tom 2. Wstępne wyniki konserwatorskich badań archeologicznych w strefie budowy autostrad w Polsce za lata 2003-2004 (Zeszyty OODA, Seria B, Materiały Archeologiczne). Warszawa, 638-676.
Farkaš Z. 2010. Rectangular vessels (wagon models) of the Bolaráz group from Pezinok and Chorvátsky Grob. In J. Šuteková, P. Pavúk, P. Kalábková and B. Kovár (eds), Panta rhei. Studies in Chronology and cultural development of South-Eastern and Central Europe in earlier prehistory presented to Juraj Pavúk on the occasion of his 75. Birthday. Bratislava: Comenius University in Bratislava, 435-447.
Fraś J. M. and Pawlikowski S. 2015. Badania archeologiczne prowadzone przez Muzeum Żup Krakowskich w roku 2014. Studia i materiały do dziejów żup solnych w Polsce 30, 139-156.
Richling A. and Ostaszewska K. (eds.). 2009. Geografia fizyczna Polski. Warszawa.
Grabowska B. and Zastawny A. 2011. Materiały kręgu lendzielsko-polgarskiego ze st. 5 w Modlnicy, pow. krakowski. In J. Kruk, A. Zastawny (eds.) Modlnica st. 5. Od neolitu środkowego do wczesnej epoki brązu (= Via Archaeologica. Źródła z badań wykopaliskowych na trasie autostrady A4 w Małopolsce). Kraków: Krakowski Zespół do Badań Autostrad, 95-172.
Grabowska B. and Zastawny A. 2014. Osada kultury malickiej na stan. 10, 11 w Targowisku, pow. wielicki. In A. Zastawny (ed.) Targowisko stan. 10, 11. Osadnictwo z epoki kamienia (= Via Archaeologica. Źródła z badań wykopaliskowych na trasie autostrady A4 w Małopolsce). Kraków: Krakowski Zespół do Badań Autostrad, 255-416.
Jarosz P. and Rodak T. 2006. Sprawozdanie z ratowniczych badań wykopaliskowych na stanowiskach 6 i 7 w Zakrzowcu, gm. Niepołomice, woj. małopolskie. In Z. Bukowski and M. Gierlach (eds), Raport 2003-2004. Tom 2. Wstępne wyniki konserwatorskich badań archeologicznych w strefie budowy autostrad w Polsce za lata 2003-2004 (Zeszyty OODA, Seria B, Materiały Archeologiczne). Warszawa, 619-634.
Kaczanowska M. 1986. Materiały typu ”Scheibenhenkel” w Krakowie Nowej Hucie-Mogile (stan. 55). Materiały Archeologiczne Nowej Huty 10, 43-47.
Kaczanowska M. 1988. Materiały neolityczne ze stanowiska 41 w Nowej Hucie-Krzesławicach. Materiały Archeologiczne 12, 27-73.
Kaczanowska M. 2009. Obrządek pogrzebowy kultury lendzielskiej, In A. Czekaj-Zastawny (ed.), Obrządek pogrzebowy kultur pochodzenia naddunajskiego w neolicie Polski południowo-wschodniej (5600/5500-2900 BC). Kraków: Instytut Archeologii i Etnologii PAN, 67-86.
Kaczanowska M. and Tunia K. 2009. Kultura lendzielska – katalog źródeł. In A. Czekaj-Zastawny (ed.), Obrządek pogrzebowy kultur pochodzenia naddunajskiego w neolicie Polski południowo-wschodniej (5600/5500-2900 BC). Kraków: Instytut Archeologii i Etnologii PAN, 259-308.
Kadrow S., Krzywda A., Rola J., Sławińska M. and Suchorska M. 2020. Materiały kultur neolitycznych ze stanowiska 2 w Zagórzu, woj. małopolskie. Raport 15, 7-108.
Kaflińska M. 2012. Osady neolityczne ze stanowiska 8 w Krakowie Bieżanowie, Kraków. In I. Wójcik (ed.), Wielokulturowa osada w Krakowie-Bieżanowie, stanowisko 8 (unpublished report for Krakowski Zespół do Badań Autostrad). Kraków.
Kamieńska J. and Kozłowski J. K. 1970. The Lengyel and Tisza cultures. In T. Wiślański (ed.), The Neolithic in Poland. Wrocław-Warszawa-Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo PAN, 77-143.
Kamieńska J. and Kozłowski J. K. 1990. Entwicklung und Gliederung der Lengyel- und Polgar-Kulturgruppen in Polen. Zeszyty Naukowe UJ CMXXV, Prace Archeologiczne z. 46. Warszawa-Kraków: Jagiellonian University.
Kondracki J. 2011. Geografia regionalna Polski. Warszawa.
Kozłowski J. K. 1968 Materiały neolityczne i neolityczne odkryte na stanowisku Nowa Huta-Wyciąże I (badania w latach 1950-1952). Materiały Archeologiczne Nowej Huty 1, 13-91.
Kozłowski J. K. 1971. Eneolityczne groby szkieletowe z Nowej Huty Wyciąża, pow. Kraków. Materiały Starożytne i wczesnośredniowieczne 1, 65-98.
Kozłowski J. K. 1989. Grupy kulturowe z lendzielską ceramiką niemalowaną i jednostki powstałe na podłożu wpływów późnopolgarskich. In J. Kmieciński (ed.), Pradzieje ziem
polskich. Tom I. Od paleolitu do środkowego okresu lateńskiego. Część 1. Epoka kamienia. Warszawa-Łódź: PWN, 180-202.
Kozłowski J. K. 2006. Grupa Wyciąże-Złotniki i bezpośrednie oddziaływania późnopolgarskie. In M. Kaczanowska (ed.), Dziedzictwo cywilizacji naddunajskich: Małopolska na przełomie epoki kamienia i miedzi. Biblioteka Muzeum Archeologicznego w
Krakowie I. Kraków: Muzeum Archeologiczne w Krakowie, 53-61.
Kulczycka-Leciejewiczowa A. 1969. Pleszów (Nowa Huta) – osada neolityczna kultury ceramiki wstęgowej rytej i lendzielskiej. Materiały Archeologiczne Nowej Huty 2, 7-125.
Luca S. A. 1999. Sfârșitul eneoliticului pe teritoriul intracarpatic al României – cultura
Bodrogkeresztúr, Bibliotheca Musei Apulensis 11, Alba Iulia.
Milisauskas S., Kruk J., Pipes M. and Haduch E. 2016. Neolithic human burial practices. The interpretation of funerary behaviors at Bronocice, Poland. Kraków: Institute of Archaeology and Ethnology Polish Academy of Sciences.
Mozgała-Swacha M. and Murzyński T. 2017. Cmentarzysko kultury jordanowskiej ze stanowiska 10/11/12 we Wrocławiu, gmina Kobierzyce, województwo dolnośląskie. In B. Gediga (ed.), Cmentarzysko ludności kultury jordanowskiej w Domasławiu, pow. wrocławski, Archeologiczne Zeszyty Autostradowe 19, 7-133.
Nowak M. 2010. Późna faza cyklu lendzielsko-polgarskiego w zachodniej Małopolsce w świetle wyników badań wykopaliskowych w Podłężu, stanowisko 17 (powiat wielicki), Śląskie Sprawozdania Archeologiczne LII, 49-89.
Nowak M. 2014. Późny etap rozwoju cyklu lendzielsko-polgarskiego w zachodniej Małopolsce. In K. Czarniak, J. Kolenda and M. Markiewicz (eds), Szkice neolityczne. Księga poświęcona pamięci Profesor Anny Kulczyckiej-Leciejewiczowej. Wrocław: Instytut Archeologii i Etnologii PAN, 239-283.
Nowak M. 2017. Do 14C dates always turn into an absolute chronology? The case of the Middle Neolithic in western Lesser Poland. Documenta Praehistorica XLIV, 240-271. DOI: https://doi.org/10.4312/dp.44.15
Nowak M., Dzięgielewski K. and Szczerba R. 2007 Late Lengyel-Polgar in Western Little Poland reflected by excavations in Podłęże near Kraków. In J.K. Kozłowski and P. Raczky (eds.), Lengyel, Polgár and releted cultures in the Middle/Late Neolithic in Central Europe. Kraków: Polish Academy of Arts and Sciences Kraków, Eötvös Loránd University Budapest, 449-470.
Nosek S. 1937. Kilka nowych stanowisk neolitycznych w dorzeczu górnej Wisły. Przegląd Archeologiczny 6, z. 1, 302-307.
Olejarczyk P. and Tyniec-Kępińska A. 2006 Sprawozdanie z badań na stanowiskach 20 i 36 w Brzeziu, gm. Kłaj. In Z. Bukowski and M. Gierlach (eds), Raport 2003-2004. Tom 2. Wstępne wyniki konserwatorskich badań archeologicznych w strefie budowy autostrad w Polsce za lata 2003-2004 (Zeszyty OODA, Seria B, Materiały Archeologiczne). Warszawa, 523-527.
Patay P. 1950. A bodrogkeresztúri kultúra emlékei a szabolcsmegyei Jósa András Múzeumban (Nyíregyházi). Archaeologiai Értesítő 77, 110–116.
Patay P. 1960. Ornamente der Keramik der ungärlandischen Kupferzeitlichen Bodrogkeresztúrer Kultur, Światowit 23, 363-387.
Patay P. 1975. Die hochkepferzeitliche Bodrogkeresztúr-Kultur. Bericht der Römisch-Germanischen Kommission 55 (1974), 1-71.
Patay P. 1976. A magyarhomorogi rézkori temető (Das kupferzeitliche Gräberfeld von Magyarhomorog), Déri Múzeum Évkönyve 1975, 173-254.
Patay P. 1978. Das Kupferzeitliche Gräberfeld von Tiszavalk-Kenderföld. Budepest: Akadémiai Kiadó.
Patay P. 2005. Kupferzeitliche Siedlung von Tiszalúc. Budapest: Hungarian National Museum.
Patay P. 2008. A bogrogkeresztúri kultúra belső időrendjeről (Über die innere Chronologie der Bodrogkeresztúr-Kultur), Archaeologiai Értesítő 133, 21-48. DOI: https://doi.org/10.1556/ArchErt.133.2008.1.2
Raczky P. 1991. New data on the Southern Connection and Relative Chronology of the “Bodrogkeresztúr – Hunyadi halom” Complex. In J. Lichardus (ed.), Die Kupferzeit als historische Epoche. Bonn, 329-245.
Raczky P. and Siklósi Z. 2013. Reconsideration of the Copper Age chronology of the eastern Carpathian Basin: a Bayesian approach. Antiquity 87, 555–573. DOI: https://doi.org/10.1017/S0003598X00049127
Szabó J. J. 1997. Szihalom-Sóhajtó. Rézkori temető a kr. e. IV. Évezredből. Copper Age Cemetery from the 4th Millenium B.C. In P. Raczky, T. Kovács and A. Anders (eds), Utak a Múltba. Az M3-as autópalyá régészeti leletmentései. Paths into the Past. Rescue excavations on M3 motorway. Budapest: Hungarian National Museum, Eötvös Loránd University, 54-56, 176.
Szilas G. and Virág Z. M. 2017. Óbuda-Békásmegyer Danube bank. In P. Zsidi (ed.), Treasures under the city. Novelties from the past. Budapest: Budapest History Museum, 20-42.
Šiška S. 1972. Gräberfeld der Lažňany – Gruppe in der Slovakei. Slovenská archeológia 20, 105-175.
Šmíd M. and Kalábková P. 2015. Pre-Boleráz, Boleráz, and Post-Boleráz development in Moravia. In M. Nowak and A. Zastawny (eds.) The Baden culture around the Western Carpathians (= Via Archaeologica. Źródła z badań wykopaliskowych na trasie autostrady A4 w Małopolsce). Kraków: Krakowski Zespół do Badań Autostrad, 75-94.
Valde-Nowak P. 2013. New light on Bandkeramik longhouses. In S. Kadrow and P. Włodarczak (eds), Environment and Subsistence – forty years after Janusz Kruk’s (= Studien zur Archäologie in Ostmitteleuropa 11). Rzeszów, Bonn: Institute of Archaeology UR, Verlag Dr. Rudolf Habelt GmbH, 95-103.
Virag C. 2013. Archaeological discoveries from Pecica belonging to the Bodrogkeresztúr culture, Ephemeris Napocensis 23, 177–196.
Virág Z. M. 2002. Data on the Middle Copper Age archaeological topography of Budapest environs (sites of the Ludanice Culture). Budapest Régiségei 36, 93-113.
Vlassa 1964, Contribuţii la cunoasterea culturii Bodrogkeresztúr in Transilvania. Studii şi Cercetări de Istorie Veche şi Arheologie 15, 351-367.
Wilk S. 2016. New data about chronology of the impact of the Hunyadihalom-Lažňany horizon on Younger Danubian cultures north of the Carpathian Mountains. Recherches Archéologiques Nouvelle Serie 8, 7–27.
Włodarczak P. 2004. Materiały kultur kręgu lendzielsko-polgarskiego ze stanowiska 16 w Targowisku, pow. Wieliczka, woj. małopolskie. Materiały Archeologiczne Nowej Huty 24, 89-102.
Zakościelna A. 2010. Studium obrządku pogrzebowego kultury lubelsko-wołyńskiej. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Zastawny A. 2014. Neolityczne osadnictwo strefy „piaskowej” południowego obrzeżenia doliny Wisły pod Krakowem w świetle badań na stanowisku 13 w Kokotowie, gm. Wieliczka, woj. małopolskie. Raport 9, 11-52.
Zastawny A. 2018. Pre-Baden cultural horizon in the Eneolithic of western Lesser Poland. In P. Valde-Nowak, K. Sobczyk, M. Nowak and J. Źrałka (eds), Multas per gentes et multa per saecula. Amici magistro et college suo Ioanni Christopho Kozłowski dedicant. Kraków: Institute of Archaeology JU, Alter Radosław Palonka, 495-502.
Zastawny A. and Brzeska-Zastawna A. 2018. Neolityczne materiały z badań J. Żurowskiego w 1932 roku na stanowisku 1 w Chełmie, pow. Bochnia. Materiały Archeologiczne 42, 147-179.
Zastawny A. and Grabowska B. 2011. Zespoły typu Modlnica z ceramiką ściegu bruzdowego (Furchenstichkeramik) ze st. 5 w Modlnicy, pow. krakowski. In J. Kruk, A. Zastawny (eds), Modlnica st. 5. Od neolitu środkowego do wczesnej epoki brązu (= Via Archaeologica. Źródła z badań wykopaliskowych na trasie autostrady A4 w Małopolsce). Kraków: Krakowski Zespół do Badań Autostrad, 173-229.
Zastawny A. and Grabowska B. 2017. Nowe znaleziska ceramiki zdobionej techniką bràzdeného vpichu z Małopolski. In I. Cheben (ed.), Otàzky neolitu a eneolitu našich krajín – 2013. Nitra: Archeologický ústav SAV, 275-290.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2024 Sprawozdania Archeologiczne
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
