A unique Sarmatian-type arrowhead from feature 109 from a Przeworsk culture necropolis in Podlesie, Oleśnica district, Świętokrzyskie voivodeship
DOI:
https://doi.org/10.23858/SA71.2019.014Słowa kluczowe:
the Przeworsk culture, arrowheads, Sarmatians, Roman Period, weaponAbstrakt
This paper presents the trilobate arrowhead of Sarmatian origin found in 2014 in Podlesie, Oleśnica district, Site 6 by the expedition of the Institute of Archaeology at the University of Warsaw, conducted under the guidance of Artur Grabarek. It was found in a Przeworsk Culture grave (Feature 109) together with weapons, tools, pottery and costume elements (i.a. brooch Almgren 236c). It is dated to the beginning of Phase B1, i.e. much earlier than the chronology of such arrowheads from the territory of Poland assumed earlier. Similar items from the Przeworsk Culture and the Bogaczewo Culture are mentioned. The find is discussed within the context of Germanic-Sarmatian contacts at the turn of the eras and slightly later.
Pobrania
Bibliografia
Almgren O. 1923. Studien über nordeuropäische Fibelformen der ersten nachchristlichen Jahrhunderte mit Berücksichtung der provinzialrömischen und südrussischen Formen (= Mannus-Bibliothek 32, ed. 2). Leipzig: Kabitzsch.
Andrzejowski J. 1998. Importy rzymskie z cmentarzyska w Sobieniach Biskupich, woj. siedleckie. In J. Kolendo (ed.), Nowe znaleziska importów rzymskich z ziem Polski I (= Corpus der römischen Funde im europäischen Barbaricum – Polen Supplement 1). Warszawa: Instytut Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego, 71–77.
Bass W. M. and Jantz R. L. 2004. Cremation weights in east Tennessee. Journal of Forensic Sciences 49, 901–904.
Bischop D. 2006. Das Pferd zwischen Aberglaube und Fürstenstolz bei den Germanen des Nordwestens. In M. Rech (ed.), Pferdeopfer – Reiterkrieger. Fahren und Reiten durch die Jahrtausende (= Bremer Archäologische Blätter 4). Bremen: Habelt, 94–111.
Bitner-Wróblewska A. and Kontny B. 2005. Controversy about three-leaf arrowheads from Lithuania. Archaeologia Lituana 7, 104–122.
Bochnak T. 2005. Uzbrojenie ludności kultury przeworskiej w młodszym okresie przedrzymskim. Rzeszów: Instytut Archeologii Uniwersytetu Rzeszowskiego.
Bochnak T. 2007. L’umbo à pointe centrale d’Alise-Sainte-Reine (Côte-d’Or) dans son contexte d’Europe centrale et septentrionale. Antiquités Nationales 38 (2006–2007), 67–76.
Bohnsack D. 1938. Die Burgunden in Ostdeutschland und Polen während des letzten Jahrhunderts v. Chr. (= Quellenschriften zur ostdeutschen Vor- und Frühgeschichte 4). Leipzig: Kabitzsch.
Bugaj E. 1999. Motywy figuralne na ceramice germańskiego kręgu kulturowego. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Coulston J. C. N. 1985. Roman Archery Equipment. In M. C. Bishop (ed.), The Production and Distribution of Roman Military Equipment. Proceedings of the Second Roman Military Equipment Seminar (= British Archaeological Reports. International Series 275). Oxford: Archaeopress, 202–366.
Cunha E., Baccino E., Martrille L., Ramsthaler F., Prieto J., Schuliar Y., Lynnerup N. and Cattaneo C. 2009. The problem of aging human remains and living individuals: a review. Forensic Science International 193, 1–13.
Czarnecka K. and Kontny B. 2009. Traces of Combat or Traces of Ritual Destruction? The Damage of Weapons in the Przeworsk Culture. In A. W. Busch and H.-J. Schalles (eds.), Waffen in Aktion. Akten des 16. Internationalen Roman Military Equipment Conference (ROMEC). Xanten, 13.-16. Juni 2007 (= Xantener Berichte 16). Mainz am Rhein: Verlag Philipp von Zabern, 29–40
Demetz S. 1999. Fibeln der Spätlatène- und frühen Römischen Kaiserzeit in den Alpenländern (= Frühgeschichte und Provinzialrömische Archäologie 4). Rahden/Westf.: VML.
Dobrzańska H. 1999. Sarmaci na ziemiach Polski – mit czy rzeczywistość? Archeologia Polski 44(1-2), 75–91.
Dziechciarz P. 2015. Materiały z cmentarzyska kultury łużyckiej w Podlesiu, pow. Staszów z sezonu 2014. Unpublished B.A. Thesis. Warszawa: Instytut Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego.
Engel M., Iwanicki P. and Sobczak C. 2018. Badania planigraficzne z wykorzystaniem wykrywaczy metali na terenie jaćwieskich ośrodków grodowych. Nowe odkrycia i nowe interpretacje. In S. Wadyl, M. Karczewski and M. Hoffmann (eds), Materiały do Archeologii Warmii i Mazur 2. Warszawa-Białystok-Olsztyn: Instytut Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego, Wydział Historyczno-Socjologiczny Uniwersytetu w Białymstoku, Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, 273–294.
Fischer T. 2012. Die Armee der Caesaren. Archäologie und Geschichte. Regensburg: Verlag Friedrich Pustet.
Florkiewicz I. 2006. Elementy dackie w kulturze przeworskiej we wczesnym okresie wpływów rzymskich. Analecta Archaeologica Ressoviensia 1, 195–238.
Garbacz K. 1995. Rzymskie trójskrzydełkowe grociki strzał z Grzybowa, gm. Staszów, woj. Tarnobrzeg. Sprawozdania Archeologiczne 47, 211–219.
Garbsch J. 1965. Die norisch-pannonische Frauentracht im 1. und 2. Jahrhundert (= Münchner Beiträge zur Vor- und Frühgeschichte 11). München: Beck.
Godłowski K. 1992. Zmiany w uzbrojeniu ludności kultury przeworskiej w okresie wpływów rzymskich. In M. Głosek, M. Mielczarek, W. Świętosławski and K. Walenta (eds), Arma et Ollae. Studia dedykowane Profesorowi Andrzejowi Nadolskiemu w 70 rocznicę urodzin i 45 rocznicę pracy naukowej. Sesja naukowa, Łódź, 7–8 maja 1992 r. Łódź: Stowarzyszenie Naukowe Archeologów Polskich Oddział w Łodzi, 71–88.
Hazanov A. M. 1971. Ocherki voennogo dela Sarmatov. Moskva: Nauka.
Holden J. L., Phakey P. P. and Clement J. C. 1995a. Scanning electron microscope observations of incinerated human femoral bone: A case study. Forensic Science International 74, 17–28.
Holden J. L., Phakey P. P. and Clement J. C. 1995b. Scanning electron microscope observations of heat-treated human bone. Forensic Science International 74, 29–45.
Hollack E. and Peiser F. 1904. Das Gräberfeld von Moythienen. Könisberg: Gräfe & Unzer.
Istvánovits E. and Kulcsár V. 2017. Sarmatians – History and Archaeology of a Forgotten People (= Monographien des Römisch-Germanischen Zentralmuseums 123). Mainz: Verlag des Römisch-Germanischen Zentralmuseums.
Jahn M. 1916. Die Bewaffnung der Germanen in der älteren Eisenzeit, etwa von 700 v. Chr. bis 200 n. Chr. (= Mannus-Bibliothek 16). Würzburg: Kabitzsch.
Jaskulska E. 2015. Analiza przepalonych szczątków ludzkich z Podlesia, st. 5, gm. Oleśnica. unpublished report in the collection of the Department of Bioarchaeology, Institute of Archaeology, University of Warsaw.
Jaskulska E. 2019. Szczątki ciałopalne z cmentarzysk pogranicza mazowiecko-ruskiego. Analiza bioarcheologiczna. In A. Buko (ed.), Początki chrześcijaństwa na pograniczu mazowiecko-ruskim w świetle wyników badań wybranych cmentarzysk. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk, 199–212, 367.
Jaskulska E. in print. Order in chaos. Spatial analysis of cremated human remains in urned burials from Podlesie, site 5, commune Oleśnica, Świętokrzyskie Voivodeship. Światowit.
Kaczanowski P. 1995. Klasyfikacja grotów broni drzewcowej kultury przeworskiej z okresu rzymskiego (= Klasyfikacje zabytków archeologicznych 1). Kraków: Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk and Uniwersytet Jagielloński.
Kokowski A. 1999. Strefy kulturowe w młodszym okresie przedrzymskim i w okresie rzymskim na łuku Karpat: część I – od młodszego okresu przedrzymskiego do młodszego okresu rzymskiego. In S. Czopek and A. Kokowski (eds), Na granicach antycznego świata. Sytuacja kulturowa w południowo-wschodniej Polsce i regionach sąsiednich w młodszym okresie przedrzymskim i okresie rzymskim. Materiały z konferencji – Rzeszów 20–21 XI 1997. Rzeszów: Muzeum Okręgowe w Rzeszowie, 25–44.
Kolendo J. and Płóciennik T. 2015. Vistula amne discreta. Greckie i łacińskie źródła do najdawniejszych dziejów ziem Polski. Warszawa: Ośrodek Badań nad Antykiem Europy Południowo-Wschodniej Uniwersytet Warszawski.
Kondracki J. 2002. Geografia regionalna Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Kontny B. 2003. Przekaz z zaświatów. Analiza zestawów uzbrojenia z grobów w kulturze przeworskiej z okresu wczesnorzymskiego i początków młodszego okresu rzymskiego. Światowit 5(46)/Fasc.B, 111–178.
Kontny B. 2007. Najwcześniejsze elementy uzbrojenia w kulturze bogaczewskiej w świetle zewnętrznych wpływów kulturowych. In A. Bitner-Wróblewska (ed.), Kultura bogaczewska w 20 lat później (= Seminarium Bałtyjskie 1). Warszawa: Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie, 73–111.
Kontny B. 2017. Brothers-in-arms. Balt warriors and their interregional contacts in the Roman and Migration periods (the case of the Bogaczewo and Sudovian cultures). Lietuvos Archeologija 42, 11–62.
Kontny B. 2019. Archeologia wojny. Ze studiów nad uzbrojeniem barbarzyńskiej Europy okresów wpływów rzymskich i wędrówek ludów. Oświęcim: Napoleon V.
Kostrzewski J. 1919. Die ostgermanische Kultur der Spätlatènezeit (= Mannus Bibliothek 18–19). Leipzig-Würzburg: Kabitzsch.
Lasota A. 2009. Typological, chronological and cultural differentiation of Early Roman Period pottery from southern Little Poland. Światowit Supplement Series B: Barbaricum 8, 161–170.
Lasota-Kuś A. 2018. A cinerary urn from site 21 in Ostrów, Przemyśl District. A contribution to studies on the meaning and role of ornamentation of Early Roman Period ceramic vessels in the Przeworsk culture. Sprawozdania Archeologiczne 70, 153–171.
Laux F. 1988. Die Fürstengräber von Marwedel, Gde. Hitzacker, Kr. Lüchow-Dannenberg. In R. Busch (ed.), Die Langobarden. Von der Unterelbe nach Italien (= Veröffentlichungen des Hamburger Museums für Archäologie und die Geschichte Harburgs, Helms-Museum 54). Neumünster: Wachholz, 148–158.
Lewoc I. 2016. Cmentarzysko z okresu wpływów rzymskich w Mojtynach, pow. mrągowski (dawne Moythienen, Kr. Sensburg). Unpublished M.A. Thesis. Warszawa: Instytut Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego.
Liana T. 1970. Chronologia względna kultury przeworskiej we wczesnym okresie rzymskim. Wiadomości Archeologiczne 35(4)1971, 429–463.
Łuczkiewicz P. 2006. Uzbrojenie ludności ziem Polski w młodszym okresie przedrzymskim. Lublin: Instytut Archeologii Uniwersytetu im. Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie.
Madyda-Legutko R. 1987. Die Gürtelschnallen der römischen Kaiserzeit und der frühen Völkerwanderungszeit im mitteleuropäischen Barbaricum (= British Archaeological Reports. International Series 360 (1986)). Oxford: Archaeopress.
McKinley J. I. 1994. The Anglo-Saxon cemetery at Spong Hill, North Elmham, part VIII: the cremations (= East Anglian Archaeology 69). Gressenhall, Dereham, Norfolk: Field Archeeology Division, Norfolk Museums Service.
McKinley J. I. 2004. Compiling a skeletal inventory: cremated human bones. In: M. Brickley and J. I. McKinley (eds), Guidelines to the Standards for Recording Human Remains. IFA Paper 7, 9–13. Southampton: British Association for Biological Anthropology and Osteoarchaeology & Institute of Field Archaeologists.
Shchukin M. B. 1994. Na rubezhe ér. Sankt Peterburg: Farn.
Vyazmitina M. I. 1972. Zolotobalkovskij mogil’nik. Kiev: Naukova Dumka.
Voroniatov S. 2012. Sarmatische Elemente im Inventar des Königsgrabs von Mušov. Eurasia Antiqua 18, 185–195.
Voronyatov S. V. and Eremenko V. E. 2013. „Plavil’shchiki“ carya Farzoya. In O. Filyuk (ed.), Varvarskij mir severopontijskih zemel‘ v sarmatskuyu épohu. Sbornik statej k 60-letiyu A.N. Dzigovskogo. Kiev: Vidavec‘ Oleg Filyuk, 51–63.
Voronyatov S. V. and Machinskij D. A. 2010. O vremeni, obostoyatel’stvah i smysle poyavleniya sarmatskih tamg na germanskih kop’yah. In O. Ŝeglova, M. Kazanskij and V. Novakovskij (eds), Germania-Sarmatia II. Kaliningrad-Kursk: Kaliningradskij oblastnoj istoriko-hudozhestvennyj muzej and Kurskij gosudarstvennyj oblastnoj muzej arheologii, 57–77.
Warren M. W. and Maples W. R. 1997. The anthropometry of contemporary commercial cremation. Journal of Forensic Sciences 42, 417–23.
Wegewitz W. 1983. Schuhwerk und Sporen im Totenritual. Hammaburg N.F. 6 (1981–1983), 115–132.
White T. D., Black M. T. and Folkens P. A. 2011. Human osteology. ed. 3. London: Academic Press.
Wołągiewicz R. 1970. Napływ importów rzymskich do Europy na północ od środkowego Dunaju. Archeologia Polski 15(1), 207–252.
Zagórska-Telega J. 2017. Uwagi na temat naprawianej zapinki typu A.236c z Michałowic/Remarks on a Repaired A.236c Brooch from Michałowice. In J. Andrzejowski, C. von Carnap-Bornheim, A. Cieśliński and B. Kontny (eds), Orbis barbarorum. Studia ad archaeologiam Germanorum et Baltorum temporibus Imperii Romani pertinentia Adalberto Nowakowski dedicata (= Monumenta Archaeologica Barbarica Series Gemina 6). Warszawa-Schleswig: Instytut Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego et al., 585–598.
Zagórska-Telega J., Bulas J., Pikulski J. and Szczepanek A. 2011. Excavations of multicultural site 1 at Michałowice, Czarnocin commune, Świętokrzyskie province, in the years 2008–2010. Recherches Archéologiques N.S. 3, 195–225.
Zanier W. 1988. Römische dreiflügelige Pfeilspitzen. Saalburg Jahrbuch 44, 5–27.
Zanier W. 1995. Zur Herstellung römischer dreiflügeliger Pfeilspitzen. Saalburg Jahrbuch 48, 19–25.
Zieling N. 1989. Studien zu germanischen Schilden der Spätlatène und der römischen Kaiserzeit im freien Germanien (= British Archaeological Report. International Series 505). Oxford: Archaeopress.
Zwolski E. 1984. Kasjodor i Jordanes. Historia gocka czyli scytyjska Europa. Lublin: TN KUL.
