The Craft of the Goldsmith in Wielbark Culture in the Light of the Finds from the Cemetery at Weklice, Elbląg Commune and Other Necropolis of Roman Period from Elbląg Heights. Technological Studies of Selected Aspects
Słowa kluczowe:
Wielbark culture, Roman Period, goldsmithery, gold, silver and copper alloys, chemical composition analyzesAbstrakt
The paper presents selected aspects the goldsmithery of Wielbark culture in Roman period. Based on analyzes of chemical composition of fi nds from the cemetery at Weklice, site 7, Elbląg commune and fi nds from selected cemeteries of Roman period located on the Elbląg Heights, three main groups of raw materials were separated: gold, silver and copper alloys. They were also discussed selected techniques of production of jewelry and costume elements, most commonly used by Wielbark culture goldsmiths: casting, forging, fi ligree, granulation, gilding, soldering. Based on the collected data it was found that the Wielbark culture goldsmith workshop was one of the highest technology levels of ancient goldsmithery.
Pobrania
Bibliografia
Almgren O. 1923. Studien über nordeuropäische Fibelformen der ersten nachchristlichen Jahrhunderte mit Berücksichtigung der provinzialrömischen und südrussischen Formen (= Mannus- Bibliothek 32). Leipzig: Verlag von Curt Kabitzsch.
Andrzejowski J. 1998. Nadkole 2. A Cemetery of the Przeworsk Culture in Eastern Poland (= Monumenta Archaeologica Barbarica 5). Kraków: Instytut Archeologii i Etnologii PAN – Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie.
Bakker L. 1985. Ausgrabungen an der Kornhausgasse in der Provinzhauptstadt Augusta Vindelicum- -Augsburg. Das archäologische Jahr in Bayern. Stuttgart: Konrad Theiss Verlag, 101–104.
Bakker L. 2003. Zeugnisse des Handels. Neues aus rätischen Hauptstadt Aelia Augusta (Augsburg). In W. Menghin and D. Planck, Menschen. Zeiten. Räume. Archäologie in Deutschland. Stuttgart: Theiss, 262-264.
Bayley J. 1995. Spoon and vessels moulds from Castelford, Yorkshire. In S. T. A. M. Mols, A. M. Gerhartl- Witteveen, H. Kars, A. Koster, W. J. T. H. Peters and W. J. H. Willems (eds.), Acta of the 12th international congress on ancient bronzes Nijmegen 1992. Nijmegen: Provincial Museum G. M. Kam, 105-111.
Bayley J. and Butcher S. 1981. Variations in alloy compositions of Roman brooches. Revue d’Archéométrie 6, supplement, 29-36.
Bayley J. and Butcher S. 1989. Romano-British plate brooches: their composition and decoration. Jewellery Studies 3, 25-32.
Bayley J. and Butcher S. 1995. The Compositions of Roman brooches found in Britain. In S. T. A. M. Mols, A. M. Gerhartl-Witteveen, H. Kars, A. Koster, W. J. T. H. Peters and W. J. H. Willems (eds), Acta of the 12th international congress on ancient bronzes Nijmegen 1992. Nijmegen:Provincial Museum G. M. Kam, 113-119.
Bayley J. and Butcher S. 2004. Roman Brooches in Britain: A Technological and Typological Study based on the Richborough Collection. London: The Society of Antiquaries of London.
Beckmann B. 1966. Studien über Metallnadeln der römischen Kaiserzeit im freien Germanien. Saalburg Jahrbuch 23, 5-100.
Beckmann Ch. 1969. Metallfi ngerringe der römischen Kaiserzeit im freien Germanien. SaalburgJahrbuch 26, 5-106.
Bezzenberger A. 1904. Analysen vorgeschichtlicher Bronzen Ostpreussens. Königsberg: Verlag von Gräfe & Unzer.
Bochnak T. 1997. Metalurgia metali nieżelaznych na terenie osady z młodszego okresu przedrzymskiego i okresu wpływów rzymskich w Jakuszowicach, gm. Kazimierza Wielka, st. 2. Kraków (unpublished MA Thesis in the archive of the Institute of Archaeology Jagiellonian University).
Bochnak T. 2000. Tygle odlewnicze znalezione na terenie osady w Jakuszowicach, gm. Kazimierza Wielka, woj. świętokrzyskie. Uwagi na temat metalurgii metali nieżelaznych. In R. Madyda- -Legutko and T. Bochnak (eds.), Superiores Barbari. Księga ku czci Profesora Kazimierza Godłowskiego. Kraków: Instytut Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego, 81-100.
den Boestred M. H. P. and Hoekstra E. 1965. Spectrochemical analyses of Roman bronze vessels. Oudheidkundige Medelingen uit het Rijksmuseum van Oudheden te Leiden, 46/12, 100-127.
Bursche A. 1983. Moneta i kruszec w kulturze wielbarskiej w okresie późnorzymskim. Przegląd Archeologiczny 31, 82-93.
Bursche A. 1988. Kontakty Cesarstwa rzymskiego z ludnością kultury wielbarskiej w III i IV w. w świetle źródeł numizmatycznych. In J. Gurba and A. Kokowski (eds), Kultura wielbarska w młodszymokresie rzymskim 1. Lublin: Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Katedra Archeologii, 37-50.
Bursche A. 1998. Złote medaliony rzymskie w Barbaricum. Symbolika prestiżu i władzy społeczeństw barbarzyńskich u schyłku starożytności (= Światowit Supplement Series A: Antiquity 2). Warszawa: Instytut Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego.
Bursche A., Kaczanowski P. and Rodzińska-Nowak J. 2000. Monety rzymskie z Jakuszowic. In R. Madyda- Legutko and T. Bochnak (eds.), Superiores Barbari. Księga ku czci Profesora Kazimierza
Godłowskiego. Kraków: Instytut Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego, 101-130.
Bursche A. and Okulicz-Kozaryn J. 1999. Groby z monetami rzymskimi na cmentarzysku kultury wielbarskiej w Weklicach koło Elbląga. In J. Andrzejowski (ed.), Comhlan. Studia z archeologii okresu przedrzymskiego i rzymskiego w Europie Środkowej dedykowane Teresie Dąbrowskiej w 65. rocznicę urodzin. Warszawa: Fundacja Przyjaciół Instytutu Archeologii UniwersytetuWarszawskiego, 141-163.
Caley E. R. 1955. On the existence of chronological variations in the composition of Roman brass. The Ohio Journal of Science 55, 137-140.
Caley E. R 1964. Orichalcum and Related Ancient Alloys. Origin, Composition an Manufacture with Special Reference to the Coinage of the Roman Empire (= Numismatic Notes and Monographs 151). New York: The American Numismatic Society.
Capelle T. 1994. Die Miniaturenkette von Szilágysomlyó (Şimleul Silvaniei) (= Universitätsforschungen zur prähistorischen Archäologie 22). Bonn: Habelt Verlag.
Capelle T. 2011. An insight into goldsmith’s workshop. In A. Pesch and R. Blankenfeldt (eds.), Goldsmith Mysteries. Archaeological, pictorial and documentary evidence from the 1st millennium AD in northern Europe. Schleswig: Wachholtz Verlag, 17-27.
von Carnap-Bornheim C. and Ilkjær J. 1996a. Illerup Ådal 5. Die Prachtausrüstungen. Textband. Aarhus: Jysk Arkæologisk Selskab – Mosegård Museum.
von Carnap-Bornheim C. and Ilkjær J. 1996b. Illerup Ådal 6. Die Prachtausrüstungen. Katalog, Fundlisten und Literatur. Aarhus: Jysk Arkæologisk Selskab – Mosegård Museum.
von Carnap-Bornheim C. and Ilkjær J. 1996c. Illerup Ådal 7. Die Prachtausrüstungen. Tafelband. Aarhus: Jysk Arkæologisk Selskab – Mosegård Museum.
Chardron-Piacult P. and Pernot M. 1999. Un quartier antigue d’artisanat métallurgique à Autun (Saône-et Loire): Le site du Lycée militaire (= Documents d’archéologie française 76). Paris: Éditions de la Maison des sciences de l’homme.
Ciołek R. 2007. Die Fundmünzen der Römischen Zeit in Polen. Pommern (= Collection Moneta 67). Wetteren-Warschau: Moneta – Institut für Archäologie der Warschauer Universität.
Condamin J. and Boucher S. 1973. Recherches techniques sur les bronzes de Gaule romaine IV. Gallia 31(1), 157-183.
Czarnecka K. 2007. Oblin. Ein Gräberfeld der Przeworsk-Kultur in Südmasowien (= Monumenta Archaeologica Barbarica 13). Warszawa: Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie – Fundacja Monumenta Archaeologica Barbarica.
Czerni S. (ed.). 1967. Encyklopedyczny słownik techniczny. Warszawa: Wydawnictwa Naukowo-Techniczne.
Čáp P., Macháček J. and Špaček J. 2011. Tajemství výrobu velkomoravského šperku. Archeologický experiment. Praha: Koniasch Latin Press.
Dąbrowska T. 1988. Wczesne fazy kultury przeworskiej. Chronologia – zasięg – powiązania. Warszawa: Państwowe Muzeum Archeologiczne.
Dąbrowska T. 1995. Późne odmiany fi bul silnie profi lowanych w Polsce. Wiadomości Archeologiczne 53(1), 3-34.
Dąbrowska T. 1997. Kamieńczyk. Ein Gräberfeld der Przeworsk-Kultur in Ostmasowien (= Monumenta Archaeologica Barbarica 3). Kraków: Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk – Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie.
Dąbrowski K. and Śląska I. 1956. Łyżka odlewnicza ze wsi Piwonice, pow. Kalisz. Wiadomości Archeologiczne 23(2), 213-215.
Dobat A. S. 2008. Werkzeuge aus kaiserzeitlischen Heeresausrüstungsopfern. Mit besonderer Berücksichtigung der Fundplätze Illerup Ådal und Vimose. Århus: Jysk Arkæologisk Selskab – Mosegård Museum.
Dobrzańska H. 1990. Osada z późnego okresu rzymskiego w Igołomi, woj. krakowskie. Część 2. Wrocław- Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Dobrzański L. 1993. Metaloznawstwo i obróbka cieplna stopów metali. Gliwice: Wydawnictwo Politechniki Śląskiej.
Domergue C. 2008. Les mines antiques. La production des métaux aux époques grecque et romaine. Paris: Picard.
Drescher H. 1958. Der Überfangguss: ein Beitrag zur vorgeschichtlichen Metalltechnik. Mainz: Verlag des Römisch-Germanischen Zentralmuseums.
Drescher H. 1973. Der Guss von Kleingerät, dargestellt an Funden aus provincialrömischen Werkstätten. Early Medieval Studies 6, 48-62.
Duczko W. 1985. The Filigree and Granulation work of the Viking Period. An Analysis of the Material from Bjorko (= Birka 5). Stockholm: Kungl. Vitterhets Historie och Antikvitets Akademien Almqvist and Wiksell.
Eggers H. J. 1951. Der römische Import im Freien Germanien. Hamburg: Hamburgisches Museum für Völkerkunde und Vorgeschichte.
Elschek K. 2002. Ein Hortfund von römischen Bronzegefäßbruchstücken, neue Grab- und Siedlungsfunde aus Zohor (Westslowakei). In K. Kuzmová, K. Pieta and K. Rajtár (eds.), Zwischen Rom und dem Barbaricum. Festschrift für Titus Kolník zum 70. Geburtstag. Nitra: Archeologický Ustav SAV, 245-260.
Foltz E. 1979. Einige Beobachtungen zu antiken Gold- und Silberschmiedetechniken. Archäologisches Korrespondenzblatt 9, 213-222.
Gan P. 2015. Charakterystyka chemiczna zabytków z cmentarzyska w Czarnówku – analizy wprowadzające. In J. Andrzejowski (ed.), Czarnówko, stan. 5. Cmentarzyska z późnej starożytności na Pomorzu. Część 1 (= Monumenta Archaeologica Barbarica, Series Gemina 5). Lębork –Warszawa: Muzeum w Lęborku – Fundacja Monumenta Archaeologica Barbarica, 175-214.
Ginalski J. 1991. Ostrogi kabłąkowe kultury przeworskiej. Klasyfi kacja typologiczna. Przegląd Archeologiczny 38, 53-84.
Gitler H. and Ponting M. 2003. The Silver Coinage of Septimus Severus and his family (193-211 AD). A Study of the Chemical Composition of the Roman and Eastern Issues. Milano: Ennerre.
Glazer W. and Okulicz J. 1955. Wyniki metaloznawczych i technologicznych analiz ozdób metalowych z cmentarzyska w miejscowości Netta, pow. Augustów. Wiadomości Archeologiczne 22, 304-310.
Godłowski K. 1970. The Chronology of the Late Roman and Early Migration Periods in Central Europe (= Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego, Prace Archeologiczne 11). Kraków: Uniwersytet Jagielloński.
Godłowski K. 1972. Fromborski skarb z okresu wędrówek ludów. Komentarze Fromborskie 4, 57-69.
Godłowski K. 1977. Materiały do poznania kultury przeworskiej na Górnym Śląsku. Materiały Starożytne i Wczesnośredniowieczne 4, 7-237.
Grabarczyk T. 1983. Metalowe rzemiosło artystyczne na Pomorzu w okresie rzymskim (= Prace Komisji Archeologicznej 9). Wrocław-Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Gdańskie Towarzystwo Naukowe. Wydział Nauk Społecznych i Humanistycznych.
Gradowski M. 1984. Dawne złotnictwo. Technika i terminologia. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Grzymkowski A. 1986. Wstępne wyniki badań na birytualnym cmentarzysku ciałopalnym i szkieletowym w Modle, gm. Wiśniewo, woj. Ciechanów. Sprawozdania Archeologiczne 38, 223-258.
Gula K. 1981. Metalurgia. In J. Wielowiejski (ed.), Prahistoria ziem polskich 5. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 335-355.
Hahuła K. and Wołągiewicz R. 2001. Grzybnica. Ein Gräberfeld mit Steinkreisen der Wielbark-Kultur in Pommern (= Monumenta Archaeologica Barbarica 8). Warszawa-Koszalin: Muzeum w Koszalinie – Fundacja Przyjaciół Instytutu Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego – Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie.
Hammer P. and Voss (Voß) H-U. 1997. Metallkundliche Untersuchungen an römischen und germanischen Funden des Elbegebietes (= British Archaeological Report, International Series 678). Oxford: Archaeopress.
Hammer P. and Voss (Voß) H-U 2011. Aussagen der elektrischen Leitfähigkeit zu Legierung und Herstellung von Fibeln und Gefäßteilen. Bericht der Römisch-Germanischen Kommission 90 (2009), 200-229.
Hensel Z. 1998. Badania materiałoznawcze zabytków metalowych z cmentarzyska kultury wielbarskiej w Świętym Gaju – stopy miedzi. In P. Urbańczyk (ed.), Adalbertus. Wyniki programu badań interdyscyplinarnych 1. Warszawa: Instytut Archeologii i Etnologii PAN, 141-147.
Hessling M. 2006. Edelmetallgewinnung bei der Norddeutschen Affinerie Ag. In R. A. Weiss and W. Marnette (eds), Frühes Gold aus Norddeutschland. Eines Ausstellung des Helms-Museums Hamburg. Hamburg: Helms-Museum, 26-28.
Hull M. R. and Hawkes C. F. C. 1987. Corpus of Ancient Brooches in Britain: pre-Roman Bow Brooches (= British Archaeological Report 168). Oxford: Archaeopress.
Iliescu O. 1965. Nouvelles informations relatives aux lingots Romains d’or, trouvés en Transylvanie. Revue des études sud-est européennes 3(1-2), 269-281.
Jamka R. 1963. Materiały kultury przeworskiej z Leonowa, stanowisko II, pow. Łódź (= Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego 73. Prace Archeologiczne 5). Kraków: Uniwersytet Jagielloński, 59-75.
Jaskanis J. 2005. Krupice. Ein Gräberfeld der Przeworsk- und Wiel bark-Kultur in Ostpolen (= Monumenta Archaeologica Barbarica 10). Warszawa: Fundacja Przyjaciół Instytutu Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego – Stowarzyszenie Archeologów Polskich Oddział w Warszawie –Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie.
Jobst W. 1975. Die römischen Fibeln aus Lauriacum (= Forschungen in Lauriacum 10). Linz: Oberösterreichische Landesmuseum.
Jonakowski M. 2001. Grób szkieletowy kultury wielbarskiej z cmentarzyska w Lubieszewie, pow. Nowy Dwór Gdański, stanowisko 2. Wiadomości Archeologiczne 54, 185-188.
Karczewski M. 2011. Archeologia środowiska zachodniobałtyjskiego kręgu kulturowego na pojezierzach. Poznań-Białystok: Bogucki Wydawnictwo Naukowe – Instytut Historii i Nauk Politycznych Uniwersytetu w Białymstoku.
Kasprzycka M. 1999. Tło paleogeografi czne osadnictwa Żuław Elbląskich w pierwszy tysiącleciu naszej ery. Warszawa: Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk.
Kmieciński J. 1968. Odry, cmentarzysko kurhanowe z okresu rzymskiego w powiecie chojnickim (= Acta Archaeologia Lodziensia 15). Łódź-Wrocław: Łódzkie Towarzystwo Naukowe. Wydział II Nauk Historycznych i Społecznych – Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Knobloch M. 1977. Złotnictwo. Warszawa: Wydawnictwa Naukowo-Techniczne.
Kolendo J. 2010. Roman Bronze on the territory of Barbaricum. On a Find of a Military Diploma from Ukraine. In A. Urbaniak, R. Prochowicz, I. Jakubczyk, M. Levada and J. Schuster (eds.), Terra Barbarica. Studia ofi arowane Magdalenie Mączyńskiej w 65. rocznicę urodzin (= Monumenta Archaeologica Barbarica, Series Gemina 2). Łódź-Warszawa: Instytut Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego – Fundacja Uniwersytetu Łódzkiego – Fundacja Monumenta Archaeologica Barbarica – Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie, 315-320.
Kokowski A. 1981. Pochówki kowali w Europie od IV w. p.n.e. do VI w. n.e. Archeologia Polski 26(1), 191-218.
Kokowski A. 1991. Grób wojownika kultury przeworskiej z Orońska w woj. radomskim (= Acta Universitatis Lodziensis, Folia Archaeologica 12). Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 105-133.
Kočka-Krenz H. 1983. Złotnictwo skandynawskie IX-XI wieku. Poznań: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
Kontny B. and Natuniewicz-Sekuła M. 2010 „Jeździec bez głowy” et alii, czyli znaleziska ostróg z cmentarzyska kultury wielbarskiej w Weklicach. In A. Urbaniak, R. Prochowicz, I. Jakubczyk, M. Levada and J. Schuster (eds.), Terra Barbarica. Studia ofi arowane Magdalenie Mączyńskiej w 65. rocznicę urodzin (= Monumenta Archaeologica Barbarica, Series Gemina 2). Łódź-Warszawa: Instytut Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego – Fundacja Uniwersytetu Łódzkiego – Fundacja Monumenta Archaeologica Barbarica – Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie, 333-345.
Krawczuk A. 1956. Wybór źródeł pisanych do dziejów górnictwa i metalurgii świata antycznego. Część I – cynk i mosiądz (= Prace Zakładu Archeologii Antycznej IHKM PAN 1). Warszawa: Instytut Historii Kultury Materialnej PAN.
Krawczuk A. 1957. Z zagadnień krytyki źródeł do dziejów metalurgii antycznej: mosiądz i cynk w starożytności. Kwartalnik Historii Kultury Materialnej 5, 283-287.
Kunisz A. 1969. Chronologia napływu pieniądza rzymskiego na ziemie Małopolski. Wrocław-Warszawa- Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Laurenze C. and Riederer J. 1980. Metallanalysen römischer Henkel. Berliner Beiträge zur Archäometrie 5, 37-42.
Lippmann E. O. 1919. Entstehung und Ausbreitung der Alchemie, mit einem Anhange: Zur älteren Geschichte der Metalle: ein Beitrag zur Kulturgeschichte. Berlin: Springer.
Lityńska-Zając M. 1997. Roślinność i gospodarka rolna w okresie rzymskim. Studium archeobotaniczne. Kraków: Instytut Archeologii i Etnologii PAN. Oddział w Krakowie.
Lloyd-Morgan G. 1981. Description of the Collections in the Rijksmuseum G.M. Kam at Nijmegen IX, The mirrors. Nijmegen: Provincial Museum G. M. Kam.
Lund Hansen U. and Przybyła M. J. 2010 Rosettenfi beln – ein Klassifi kationsversuch. In U. Lund Hansen and A. Bitner-Wróblewska (eds), Worlds Apart? Contacts across the Baltic Sea in the Iron Age. network Denmark-Poland 2005-2008 (= Nordiske Fortidsminder, serie C/7). København-Warszawa: Det Kongelige Nordiske Oldkriftselskab – Państwowe Muzeum Archeologiczne, 241-286.
Madyda-Legutko R. 1987. Gürtelschnallen der Römischen Kaiserzeit und der frühen Völkerwanderungzeit im mitteleuropäischen Barbaricum (= British Archaeological Reports. International Series 360). Oxford: Archaeopress.
Madyda-Legutko R., Rodzińska-Nowak J. and Zagórska-Telega J. 2007. Wyniki dalszych badań na cmentarzysku kultury przeworskiej w Prusieku stan. 25, pow. Sanok. Rocznik Przemyski 43(2), 61-69.
Madyda-Legutko R., Rodzińska-Nowak J. and Zagórska-Telega J. 2010. Złote wisiorki z cmentarzyska ludności kultury przeworskiej w Prusieku, stan. 25, gm. Sanok, In A. Urbaniak, R. Prochowicz, I. Jakubczyk, M. Leveda and J. Schuster (eds.), Terra Barbarica. Studia ofi arowane Magdalenie Mączyńskiej w 65. rocznicę urodzin (= Monumenta Archaeologica Barbarica, Series Gemina 2). Łódź-Warszawa: Instytut Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego – Fundacja Uniwersytetu Łódzkiego – Fundacja Monumenta Archaeologica Barbarica – Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie, 387-395.
Maréchal J. R. 1961. La présence du zinc dans les bronzer Romains gaulois et germaniques et les débuts da la fabrication du lation. Ogam 13, 265-270.
Maréchal J. R. 1984. L’utilisation du zinc et de ses alliages dans l’Antiquité. Revue Archéologique Sites 19, 20-22.
Marold E. 2012. Mythische Schmiede in deutscher und Skandinavischer Sagentradition. In A. Pesch and R. Blankenfeldt (eds.), Goldsmith Mysteries. Archaeological, pictorial and documentary evidence from the 1st millennium AD in northern Europe. Schleswig: Wachholtz Verlag, 225-242.
Maryon H. 1971. Metalwork and enamelling. A practical treatise on gold and silversmiths’ work and their allied crafts. New York: Dover Publication, INC.
Mączyńska M. 2003. Die sogenannten „sarmatischen” Fibeln in Mittel- und Osteuropa, In C. von Carnap-Bornheim (ed.), Kontakt – Kooperation – Konfl ikt. Germanen und Sarmaten zwischen dem 1. und dem 4. Jahrhundert nach Christus. Neumünster: Wachholtz Verlag, 303-332.
Mączyńska M. 2011. Der frühvölkerwanderungszeitlische Hortfund aus Łubiana, Kreis Kościerzyna. Bericht der Römisch-Germanischen Kommission 90 (2009), 7-481.
Mączyńska M. and Rudnicka D. 1998. Uwagi wstępne o skarbie z okresu rzymskiego z Łubianej, woj. gdańskie. In J. Kolendo (ed.), Nowe znaleziska importów rzymskich z ziem Polski 1. Korpus znalezisk rzymskich importów z europejskiego Barbaricum, Suplement B 1. Warszawa: Instytut Archeologii UW. Zakład Kontaktów Świata Śródziemnomorskiego z Barbaricum, 41-51.
Meeks N. 1995. A Technical study of Roman bronze mirrors. In S. T. A. M. Mols, A. M. Gerhartl- Witteveen, H. Kars, A. Koster, W. J. T. H. Peters and W. J. H. Willems (eds), Acta of the 12th international congress on ancient bronzes Nijmegen 1992. Nijmegen: Provincial Museum G. M. Kam, 179-193.
von Müller A. 1957. Formenkreise der älteren römischen Kaiserzeit im Raum zwischen Havelseeplatte und Ostsee (= Berliner Beiträge zur Vor- und Frühgesichte 1). Berlin: De Gruyter.
Natuniewicz M. 2000. „Nowe” znaleziska ze starych wykopalisk. Ocalałe materiały archeologiczne z okresu wpływów rzymskich z okolic Elbląga. In J. Kolendo and W. Nowakowski (eds.), Antiquitates Prussiae. Studia z archeologii dawnych ziem pruskich. Warszawa: Instytut Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego, 105-206.
Natuniewicz-Sekuła M. 2010. Unikatowy, „brązowy” dzban rzymski w stylu egiptyzującym z Weklic –nowe odkrycia… In A. Urbaniak, R. Prochowicz, I. Jakubczyk, M. Levada and J. Schuster (eds), Terra Barbarica. Studia ofi arowane Magdalenie Mączyńskiej w 65. rocznicę urodzin (= Monumenta Archaeologica Barbarica, Series Gemina 2). Łódź-Warszawa: Instytut ArcheologiiUniwersytetu Łódzkiego – Fundacja Uniwersytetu Łódzkiego – Fundacja Monumenta Archaeologica Barbarica – Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie, 397-416.
Natuniewicz-Sekuła M. 2013. Złotnictwo społeczności kultury wielbarskiej Wysoczyzny Elbląskiej ze szczególnym uwzględnieniem wybranych zabytków z cmentarzyska w Weklicach. Warszawa (unpublished PhD Thesis in the archive of IAE PAN).
Natuniewicz-Sekuła M. 2017. Kolejny wielbarski pochówek z elementami bałtyjskimi (?) z cmentarzyska w Weklicach, pow. elbląski. In J. Andrzejowski, C. von Carnap-Bornheim, A. Cieśliński and B. Kontny (eds.), Orbis barbarorum. Studia ad archaeologiam Germanorum et Baltorum temporibus Imperii Romani pertinentia Adalberto Nowakowski dedicata (= Monumenta Archaeologica Barbarica, Series Gemina 6). Warszawa-Schleswig: Instytut Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego – Zentrum für Baltische und Skandinavische Archäologie – Fundacja Monumenta Archaeologica Barbarica, 461-471.
Natuniewicz-Sekuła M. and Okulicz-Kozaryn J. 2007. Wybrane groby z importami rzymskimi z cmentarzyska w Weklicach, pow. elbląski, stan. 7. Wiadomości Archeologiczne 59, 45-75.
Natuniewicz-Sekuła M. and Okulicz-Kozaryn J. 2008. Two richly furnished graves with Roman imports from the cemetery at Weklice, site 7, Elbląg commune (Poland). Germania 86, 227-269.
Natuniewicz-Sekuła M. and Okulicz-Kozaryn J. 2011. Weklice. A Cemetery of Wielbark Culture on the Eastern Margin of Vistula Delta (excavations 1984-2004) (= Monumenta Archaeologica Barbarica 17). Warszawa: Fundacja Monumenta Archaeologica Barbarica – Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk – Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie.
Natuniewicz-Sekuła M. and Skóra K. 2016. Selected Children’s burials from the Wielbark Culture cemetery at Weklice, Site 7, Elbląg commune, warmińsko-mazurskie voivodeship. Archaeologia Polona 51-52, 43-79.
Nestler G. and Formigli E. 1994. Granulazione etrusca. Un’ antica arte orafa. Siena: Nuova Immagine.
Neuburger A. 1919. Die Technik des Altertums. Leipzig: R. Voigtländer Verlag.
Niewęgłowski A. 1986. Problemy i metody metaloznawczych badań starożytnych wyrobów z miedzi i jej stopów. Kwartalnik Historii Kultury Materialnej 34(2), 294-308.
Niewęgłowski A. 1988. Z badań nad technologią produkcji i pochodzeniem późnoceltyckich i rzymskich naczyń metalowych (w świetle analiz metaloznawczych). Kwartalnik Historii Kultury Materialnej 34(2), 189-232.
Niewęgłowski A. 1991. Produkcja i pochodzenie rzymskich naczyń „brązowych” w świetle analiz metaloznawczych. Kwartalnik Historii Kultury Materialnej 39(3), 279-316.
Nosek M. E. and Kowalska A. 2001. Technologia wykonania wybranych ozdób brązowych z cmentarzyska w Kowalewku, gm. Oborniki. In M. Chłodnicki (ed.), Kowalewko 12. Cmentarzysko birytualne ludności kultury wielbarskiej (od połowy I w. n. e. do początku III w. n. e.) (= Archeologiczne badania ratownicze wzdłuż trasy gazociągu tranzytowego 2/3). Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 437-450.
Ohlhaver H. 1939. Der germanische Schmied und sein Werkzeug (= Hamburger Schriften zur Vorgeschichte und Germanischen Frühgeschichte 2). Leipzig: Verlag von Curt Kabitzsch.
Okulicz-Kozaryn J. 1992a. Centrum kulturowe z pierwszych wieków naszej ery u ujścia Wisły. Barbaricum 2. Warszawa: Instytut Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego, 137-155.
Okulicz-Kozaryn J. 1992b. Ett kulturcentrum vid Weichsels mynning under de första århundradena av vår tideräkning. In I. Nordgren (ed.), Dokumentation av Folkvandrings- och Äldremedeltida Symposiet i Linköping 12-13 september 1992 (= Götiska Minnen 113; Olof Skötkonungslogens forskningsskrift 2). Lidköping: Olof Skotkonungslagen – Gotiska Forbundet, 83-107.
Oldeberg A. 1966. Metallteknik under vikingatid och medeltid. Stockholm: V. Pettersons.
Peiser F. E. and Kemke H. 1914. Der Depotfund von Frauenburg. Sitzungsberichte der Altertumsgesellschaft Prussia 23, 58-73.
Pernot M. 1998. Des ateliers métallurgiques près de la Porte du Rebout. In K. Gruel and D. Vitali (eds.), L’oppidum de Bibracte. Un bilan de onze années de recherche (1984-1995). Gallia 55, 52-60.
Picon M. Condamin J. and Boucher S. 1966. Recherches téchniques sur des bronzes de Gaule Romaine. Gallia 24, 189-215.
Picon M. Condamin J. and Boucher S. 1969. Recherches téchniques sur des bronzes de Gaule romaine 3. Gallia 26(2), 245-278.
Pietrzak M. 1997. Pruszcz Gdański, Fundstelle 10, Ein Gräberfeld der Oksywie- und Wielbark-Kultur in Ostpommern (= Monumenta Archaeologica Barbarica 4). Kraków: Instytut Archeologii i Etnologii PAN – Muzeum Archeologiczne w Gdańsku.
Pietsch M. 1983. Die römischen Eisenwerkzeuge von Saalburg, Feldberg und Zugmantel. Saalburg Jahrbuch 39, 5-132.
Raddatz K. 1957. Der Thorsberger Moorfund, Gürtelteile und Körperschmuck (= Offa-Bücher 13). Neumünster: Wachholtz Verlag.
Rehren Th. 2003. Crucibles as reaction vessels in ancient metallurgy. In P. Craddock and J. Lang (eds.), Mining and Metal Production through the ages. London: British Museum Press, 207-215.
Riederer J. 1984. Metallanalysen römischer Bronzen. In U. Gehring (ed.), Toreutik und fi gürliche Bronzen römischer Zeit, Akten des 6 Tagung über antike Bronzen,13-17. Mai 1980 in Berlin. Berlin: Staatliche Museen Preussischer Kulturbesitz – Antikenmuseum, 220-225.
Riederer J. 1987. Archäologie und Chemie – Einblicke in die Vergangenheit, In Ausstellung des Rathgen-Forschungslabors SMPK, September 1987 - Januar 1988. Berlin: Staatliche Museen Preussischer Kulturbesitz – Rathgen-Forschungslabor.
Riederer J. and Breise E. 1972. Metallanalysen römischer Gebrauchsgegenstände. Jahrbuch des Römisch- Germanischen Zentralmuseums Mainz 19, 83-88.
Riha E. 1979. Die römischen Fibeln aus Augst und Kaiseraugst (= Forschungen in Augst 3). Augst: Stiftung Pro Augusta Raurica.
Romero A. M. 2006. Bibracte. Archéologie d’une ville gauloise. Glux-en-Glenne: Bibracte-Centre archéologique européen.
Skorupka T. 2001. Kowalewko 12. Cmentarzysko birytualne ludności kultury wielbarskiej (od połowy I w. n. e. do początku III w. n. e.) (= Archeologiczne badania ratownicze wzdłuż trasy gazociągu tranzytowego 2/3). Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Stawicki S. 1987. Papirusy Tebańskie. Antyczne źródło wiedzy o technikach artystycznych. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
Stos-Gale Z. A. 1993. The origin of metals from Roman-period levels of a site in southern Poland. Journal of European Archeology 12, 101-131.
Strobin A. 2015. Osada kultury oksywskiej i wielbarskiej w Lipiankach, gm. Kwidzyń, stan. 3 (Część 2 –źródła ruchome), In M. Fudziński and H. Paner (eds), Kontakty ponadregionalne kultury wielbarskiej. Przemiany kulturowe w okresie wpływów rzymskich na Pomorzu. Gdańsk: Muzeum Archeologiczne w Gdańsku, 125-193.
Strobin J. 1995. Die Ornamentik des Metallschmucks aus dem Gräberfeld der Wielbark-Kultur in Lubowidz. In M. D. Wołągiewicz and W. Nowakowski (eds), Lubowidz. Ein birituelles Gräberfeld der Wielbark-Kultur aus der Zeit vom Ende des 1. Jhs.v.Chr. bis zum Anfang des 3. Jhs.n.Chr. (= Monumenta Archaeologica Barbarica 1). Kraków: Instytut Archeologii i Etnologii PAN – Muzeum Narodowe w Szczecinie, 51-56.
Strobin J. 1998. Filigran i granulacja w złotnictwie kultury wielbarskiej. Acta Archaeologica Pomoranica I, XII Sesja Pomorzoznawcza, Szczecin 23-24 października 1997. Szczecin: Stowarzyszenie Naukowe Archeologów Polskich oddział w Szczecinie, 127-131.
Strobin J. 2000. Modelowanie w kształtownikach. Uwagi na temat technik kucia w metaloplastyce kultury wielbarskiej. Światowit 2(43), 231-252.
Strobin J. 2007. Zdobienie foliami z metali szlachetnych w metaloplastyce kultury wielbarskiej na przykładzie zapinek płytowych z Pruszcza Gdańskiego, stan. 7, grób 150 oraz Pruszcza Gdańskiego, stan. 5, grób 17. In M. Fudziński and H. Paner (eds), Nowe materiały i interpretacje. Stan badań na temat kultury wielbarskiej. Gdańsk: Muzeum Archeologiczne w Gdańsku, 673-681.
Strobin J. 2015. Okucie typu balteus jako przykład technik zdobniczych w złotnictwie barbarzyńskim młodszego okresu rzymskiego. In J. Gackowski (ed.) Linowo, stanowisko 6. Birytualne cmentarzysko kultury wielbarskiej z północno-wschodniej części ziemi chełmińskiej, Grudziądz- Toruń: Muzeum im. ks. dr. Władysława Łęgi – Muzeum Okręgowe w Toruniu, 177-190.
Szmoniewski B. Sz. 2005. Odlewnictwo metali kolorowych w kulturze wczesnosłowiańskiej. In P. Kaczanowski and M. Parczewski (eds.), Archeologia o początkach Słowian. Materiały z konferencji, Kraków, 19-21 listopada 2001. Kraków: Instytut Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego, 619-626.
Tejral J. 2006. Die germanische Gießereiwerkstatt in Pasohlávky (Bez. Břeclav). Ein Beitrag zur Frage der Fernhandels- und Kulturbeziehungen nach den Markomannenkriegen. Památky Archeologické 97, 133-170.
Tempelmann-Mączyńska M. 1985. Die Perlen der römischen Kaiserzeit und der frühen Phase der Völkerwanderungszeit im mitteleuropäischen Barbaricum (= Römisch-Germanische Forschungen 43). Mainz: Verlag Philipp von Zabern.
Tuszyńska M. 2005. Ulkowy. Cmentarzysko kultury wielbarskiej na Pomorzu Gdańskim. Gdańsk: Muzeum Archeologiczne w Gdańsku.
Vaday A. 2005. Adatok a szarmaták fémművességéhez (Tiszaföldvár-téglagyár). Szántó Kovács Múzeum Évkönyve 7, 151-198.
Walenta K. 2009. Leśno i mikroregion w okresie rzymskim. Chojnice: Muzeum Archeologiczno--Etnografi czne – Zakład Archeologii Pomorza Instytutu Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego.
Walther W. 1996. Eine bronzene Fibelgussform der jüngeren römischen Kaiserzeit von Neunheilingen und weitere Zeugnisse frühen Giesserhandwerks aus dem Unstrut-Hainich-Kreis. Mühlhäuser Beitrage 19, 19-32.
Wielowiejski J. 1960. Przemiany gospodarcze i społeczne u ludności południowej Polski w okresie późnolateńskim i rzymskim. Materiały Starożytne 6, 7-426.
Wielowiejski J. 1969. Wpływ reform monetarnych w latach 63-215 na przyjmowanie srebrnych pieniędzy rzymskich przez ludy północne. Wiadomości Numizmatyczne 13(1), 1-18.
Wielowiejski J. 1970. Kontakty Noricum i Panonii z ludami północnymi. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolinskich.
Willers H. 1898. Römische Silberbarren mit Stempel. Numismatische Zeitschrift 30, 211-235.
Wolters J. 1975. Zur Geschichte der Löttechnik. Hanau-Wolfgang: Degussa.
Wolters J. 1986. Die Granulation. Geschichte und Technik einer alten Goldschmiedekuns. Münschen: Callwey Verlag.
Wołągiewicz R. 1968. Chronologia względna okresu wczesnorzymskiego na Pomorzu Zachodnim w świetle niektórych jej wyznaczników. Materiały Zachodniopomorskie 12, 169-193.
Wołągiewicz R. 1970a. Napływ importów rzymskich do Europy na północ od środkowego Dunaju. Archeologia Polski 15(1), 207-252.
Wołągiewicz R. 1970b. Zur Zufl uß römischer Importe in das Gebiet nördlich der mittleren Donau in der älteren Kaiserzeit. Zeitschrift für Archäologie 4(2), 222-249.
Wołągiewicz R. 1974. Zagadnienie stylu wczesnorzymskiego w kulturze wielbarskiej. In F. J. Lachowicz (ed.), Studia Archaeologica Pomerania. Koszalin: Muzeum Archeologiczno-Historyczne w Koszalinie, 129-152.
Wójcik T. 1982. Pomorskie formy bransolet wężowatych z okresu rzymskiego. Materiały Zachodniopomorskie 24, 35-113.
Zapolska A. 2012. Znaleziska monet rzymskich z kręgu zachodniobałtyjskiego 1. Warszawa (unpublished PhD Thesis in the archive of IA UW).
Zastawniak F. 1995. Złotnictwo i probiernictwo. Kraków: „Od Nowa”, Spółka Wydawnicza.
Zoll-Adamikowa H., Dekówna M. and Nosek E. M. 1999. The Early Mediaeval Hoard from Zawada Lanckorońska (Upper Vistula River). Warszawa: Institute of Archaeology and Ethnology Polish Academy of Sciences
