Kolejny element układanki – kurhan III kultury ceramiki sznurowej na stanowisku 3 w Ulowie na Roztoczu Środkowym

Autor

DOI:

https://doi.org/10.23858/SA/74.2022.2.3087

Słowa kluczowe:

Roztocze Środkowe, schyłkowy Neolit, kultura ceramiki sznurowej, cmentarzysko, kurhan, okres rzymski, kultura wielbarska

Abstrakt

W mikroregionie Ulowa na Roztoczu Środkowym jedna z najlepiej czytelnych faz osadniczych łączona jest z kulturą ceramiki sznurowej. W chwili obecnej tak datowanych jest 10 stanowisk archeologicznych. Na stanowisku 3 znajdowało się cmentarzysko kurhanowe tej kultury składające się z trzech kopców. Wszystkie zbadane zostały wykopaliskowo. Artykuł poświęcony jest wynikom badań kurhanu oznaczonego numerem III o niemal nieczytelnym nasypie. W jego centrum znajdowała się jama grobowa, w której strop wkopano kolejny grób tej kultury. W nasyp kurhanu wkopano także palenisko z brukiem kamiennym kultury wielbarskiej. W tekście omówiono również cmentarzysko na stanowisku 3 na tle innych cmentarzysk kurhanowych w mikroregionie Ulowa.

Pobrania

Download data is not yet available.

Bibliografia

Artemenko I.I. 1967. Plemena verhnego i srednego Podneprov’â v epohu bronzy. Materialy i Issledovaniâ po Archeologii SSSR 148. Moskva.
Bagińska J. 1996. Kurhan kultury ceramiki sznurowej o stratygraficznym układzie grobów z Nedeżowa w woj. zamojskim na Grzędzie Sokalskiej. Sprawozdania Archeologiczne 48, 59-66.
Bagińska J. 1997. Badania kurhanu kultury ceramiki sznurowej na Grzędzie Sokalskiej – stanowiska: Łubcze 37, Werszczyca 1. Archeologia Polski Środkowowschodniej II, 45-52.
Bagińska J. and Machnik J. 2003. Wyniki ratowniczych badań zniszczonego kurhanu na stanowisku 31 w Werszczycy, pow. Tomaszów Lubelski na Grzędzie Sokalskiej. Wyodrębnienie grupy Sokalskiej kultury ceramiki sznurowej. Archeologia Polski Środkowowschodniej VI, 38-57.
Balcer B., Machnik J. and Sitek J. 2002. Z pradziejów Roztocza na Ziemi Zamojskiej. Kraków: Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk.
Buchvaldek M. 1967. Die Schnurkeramik in Böhmen. Acta Universitatis Carolinae. Philosophica et historica. Monographia 19. Praha: Universita Karlova.
Buchvaldek M. 1986. Kultura se šňůrovou keramikou ve střední Evropě. I. Skupiny mezi Harcem a Bílými Karpaty. Praehistorica XII. Praha: Universita Karlova.
Buchvaldek M. and Koutecký D. 1970. Vikletice. Ein SchnurkeramischesGräberfeld. Praehistorica III. Praha: Universita Karlova.
Chowaniec R. 2005. Kilka uwag na temat palenisk z birytualnego cmentarzyska w Krośnie, gm. Pasłęk. In: P. Łuczkiewicz, M. Gładysz-Juścińska, M. Juściński, B. Niezabitowska and S. Sadowski (eds), Europa Barbarica. Ćwierć wieku archeologii w Masłomęczu. Lublin: Wydawnictwo UMCS, 57-64.
Gancarski J. 1992. Pradzieje Kotliny Jasielskiej i jej obrzeży; wyniki badań archeologicznych w ostatnich latach. Jasło.
Gancarski J., Machnik J., Strakošová I. and Tunia K. 2001. Results of the Research of the Corded Ware Culture Barrow in Brestov, Slovakia. In: J. Machnik (ed.), Archaeology and Natural Background of the Lower Beskid Mountains, Carpathians. Part I. Prace Komisji Prehistorii Karpat II. Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 27-52.
Gancarski J. and Machnikowie A. and J. 1986. Wyniki badań kurhanu A kultury ceramiki sznurowej we wsi Biegówka, gmina Jasło, w województwie Krośnieńskim. Acta Archaeologica Carpathica 25, 57-87.
Gancarski J. and Machnikowie A. and J. 1990. Kurhan B kultury ceramiki sznurowej w Biegówce, gmina Jasło, w świetle badań wykopaliskowych. Acta Archaeologica Carpathica 29, 99-123.
Gawrysiak L. 2004. Województwo lubelskie – cieniowana mapa rzeźby. Lublin: Polskie Towarzystwo Geograficzne.
Górski J. and Jarosz P. 2006. Cemetery of the Corded Ware and Trzciniec Cultures in Gabułtów. Sprawozdania Archeologiczne 58, 401-451.
Jarosz P. 2002. Kurhan kultury ceramiki sznurowej w Średniej ST. 3/2, pow. Przemyśl. Wyniki badań wykopaliskowych prowadzonych w 2001 r. Rocznik Przemyski 38(1), 3-22.
Jarosz P. 2003. Pochówki kobiet i mężczyzn w kulturze ceramiki sznurowej na wschód od górnej Wisły. In: W. Dzieduszycki and J. Wrzesiński (eds), Kobieta – Śmierć – Mężczyzna. Funeralna Lednickie, spotkanie 5, Poznań: Stowarzyszenie Naukowe Archeologów Polskich, Oddział Wielkopolski, 249-255.
Jarosz P. 2011. Kurhany kultury ceramiki sznurowej na pogórzach i wysoczyznach karpackich. In: H. Kowalewska-Marszałek and P. Włodarczak (eds), Kurhany i obrządek pogrzebowy w IV-II tysiącleciu p.n.e. Kraków, Warszawa: Instytut Archeologii i Etnologii PAN, 255-277.
Jarosz P. 2016. Kultura ceramiki sznurowej na Wyżynie Lubelskiej i terenach przyległych. In: P. Jarosz, J. Libera and P. Włodarczak (eds), Schyłek neolitu na Wyżynie Lubelskiej. Kraków: Instytut Archeologii i Etnologii PAN, 509-536.
Jarosz P. and Włodarczak P. 2007. Chronologia bezwzględna kultury ceramiki sznurowej w Polsce południowowschodniej oraz na Ukrainie. Przegląd Archeologiczny 55, 71-108.
Jarzec A. 2018. Krosno, stan. 1. Nekropola kultury wielbarskiej z obszaru starożytnego ujścia Wisły. Materiały z badań w latach 1980–2009. Barbarcium 12. Warszawa: Instytut Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego, Fundacja Przyjaciół Instytutu Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego.
Koman W. 2005. Koczownicy, pradziejowi pasterze i hodowcy bydła na Roztoczu. In: E. Banasiewicz-Szykuła (ed.), Archeologia Roztocza. Krajobraz przyrodniczo-kulturowy. Lublin: Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków, 45-61.
Ligoda J. and Podgórska-Czopek J. 2011. Katalog. In: S. Czopek (ed.), Autostradą w przeszłość. Katalog wystawy. Rzeszów: Fundacja Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego, 133-295.
Machnik J. 1966. Studia nad kulturą ceramiki sznurowej w Małopolsce. Wrocław-Warszawa-Kraków: Ossolineum.
Machnik J. 1979. Krąg kulturowy ceramiki sznurowej. In: W. Hensel and T. Wiślański (eds), Prahistoria ziem polskich. T. II: Neolit. Wrocław-Warszawa-Kraków: Ossolineum, 337-411.
Machnik J. 1992a. Aus den Forschungen über die Schnurkeramikkultur auf dem Nördlichen Vorfeld des Niederen Beskid. Acta Archaeologica Carpathica 31, 69-90.
Machnik J. 1992b. Neue Daten zur Problematik der Schnurkeramikkultur in Südostpolen. In: Die kontinentaleuropäischen Gruppen der Kultur mit Schnurkeramik. Schnurkeramik – symposium 1990. Praehistorica XIX. Praha: Univerzita Karlova, 265-274.
Machnik J. 1995. Zapomniany kurhan kultury ceramiki sznurowej w Morawsku koło Jarosławia. Rocznik Przemyski 31(1), 3-22.
Machnik J. 1998. Uwagi o najstarszym osadnictwie pasterskiej ludności kultury ceramiki sznurowej (III tysiąclecie przed Chr.) w strefie karpackiej. In: J. Gancarski (ed.), Dzieje Podkarpacia II. Krosno: Podkarpackie towarzystwo historyczne, 99-120.
Machnik J. 1999. Radiocarbon Chronology of the Corded Ware Culture on Grzęda Sokalska. A Middle Dnieper Traits Perspective. Baltic-Pontic Studies 7, 221-250.
Machnik J. 2001. Kultura ceramiki sznurowej w strefie karpackiej (stan i perspektywy badawcze). In: J. Gancarski (ed.), Neolit i początki epoki brązu w Karpatach Polskich, Materiały z sesji naukowej, Krosno 14-15 grudnia 2000. Krosno: Muzeum Podkarpackie w Krośnie, 115-137.
Machnik J. 2007. Starożytne kurhany na współczesnych szlakach turystycznych. In: M. Kotorová-Jenčová (ed.), Archeologické pamiatky slovensko-pol’ského pohraničia v cestovnom ruchu. Hanušovce, 19-29.
Machnik J. 2011. Znaczenie archeologicznych badań ratowniczych na trasie planowanej autostrady A4 na odcinku Przeworsk-Radymno dla znajomości problematyki schyłku neolitu i początków epoki brązu. In: S. Czopek (ed.), Autostradą w przeszłość. Katalog wystawy. Rzeszów: Fundacja Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego, 61-78.
Machnik J., Bagińska J. and Koman W. 2001. Nowa, synkretyczna grupa kultury ceramiki sznurowej w Polsce środkowo-wschodniej. In: B. Ginter, B. Drobniewicz, B. Kazior, M. Nowak and M. Połtowicz (eds), Problemy epoki kamienia na obszarze Starego Świata. Księga Jubileuszowa dedykowana Profesorowi Januszowi K. Kozłowskiemu [w czterdziestolecie pracy naukowej w Uniwersytecie Jagiellońskim]. Kraków: Uniwersytet Jagielloński. Instytut Archeologii, 389-399.
Machnik J., Bagińska J. and Koman W. 2009. Neolityczne kurhany na Grzędzie Sokalskiej w świetle badań archeologicznych w latach 1988–2006. Kraków: Polska Akademia Umiejętności.
Machnik J. and Pilch A. 1997. Zaskakujące odkrycie zabytków kultury środkowodnieprzańskiej w Młodowie-Zakąciu koło Lubaczowa, w woj. przemyskim. Sprawozdania Archeologiczne 49, 143-168.
Machnik J. and Sosnowska E. 1996. Starożytna mogiła z początku III tysiąclecia przed Chrystusem, ludności kultury ceramiki sznurowej w Średniej, gm. Krzywcza. Rocznik Przemyski 32(3), 3-28.
Machnik J. and Sosnowska E. 1998. Kurhan ludności kultury ceramiki sznurowej z przełomu III i II tysiąclecia przed Chrystusem w Woli Węgierskiej, gm. Roźwienica, woj. przemyskie (Badania archeologiczne w 1997 r.). Rocznik Przemyski 34(3), 3-20.
Moskal-del Hoyo M., Krąpiec M. and Niezabitowska-Wiśniewska B. 2017. The chronology of site 3 in Ulów (Tomaszów Lubelski district, East Poland): the relevance of anthracological analysis for radiocarbon dating at a multicultural site. Radiocarbon 59(5), 1399-1413.
Niezabitowska-Wiśniewska B. 2010. Kompleks osadniczy w Ulowie, powiat tomaszowski – wstępne podsumowanie sześcioletnich badań wykopaliskowych. Archeologia Polski Środkowowschodniej X, 67-93.
Niezabitowska-Wiśniewska B. 2017. Archaeological research results of the settlement micro-region in the area of Ulów in Middle Roztocze in the light of the project “Roztocze – the ancient terra incognita?...”. Folia Quaternaria 85, 5-47.
Niezabitowska-Wiśniewska B. 2021. Ulów. In: W. Koman, G. Mączka, Ł. Miechowicz, B. Niezabitowska-Wiśniewska and H. Taras, Katalog zabytków, Kurhany na Roztoczu (ed. G. Mączka). Skarby z przeszłości XXII. Lublin: Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków, 155-196.
Niezabitowska-Wiśniewska B. and Wiśniewski T. 2011. Kurhany kultury ceramiki sznurowej na stanowisku 3 w Ulowie, powiat tomaszowski. In: H. Kowalewska-Marszałek and P. Włodarczak (eds), Kurhany i obrządek pogrzebowy w IV-II tysiącleciu p.n.e. Kraków, Warszawa: Instytut Archeologii i Etnologii PAN, 329-369.
Okulicz J. and Bursche A. 1987. Badania birytualnego cmentarzyska kultury wielbarskiej w Krośnie, na stanowisku 1 w województwie elbląskim. In: A. Pawłowski (ed.), Badania archeologiczne w woj. elbląskim w latach 1980-83, Malbork: Muzeum Zamkowe, 207-231.
Pilch A. 1997. Weryfikacyjne badania w miejscu znalezienia zabytków kultury środkowodnieprzańskiej w Młodowie-Zakąciu, gm. Lubaczów, woj. Przemyśl. Sprawozdania Archeologiczne 49, 171-180.
Pyżewicz K. 2017. Use-wear analysis of flint artefacts from the barrows of the Corded Ware Culture in Ulów. Folia Quaternaria 85, 117-134.
Rodak T. 2002. Wyniki badań wykopaliskowych przeprowadzonych na stanowisku 4 w Lelowicach, gm. Radziemice, woj. małopolskie. Materiały Archeologiczne 33, 123-136.
Rogozińska R. 1963. Sprawozdanie z badań stanowisk kultury trzcinieckiej w Guciowie I Bondyrzu, pow. Zamość, w 1961 roku. Sprawozdania Archeologiczne 15, 84-93.
Rydzewski J. 1973. Dwa starosznurowe znaleziska grobowe z Witowa, pow. Kazimiera Wielka. Sprawozdania Archeologiczne 25, 71-77.
Sulimirski T. 1968. Corded Ware and Globular Amphorae North-East of the Carpathians. London: Athlone Press.
Wiśniewski T. 2007. Zanim przyszli Germanie. In: B. Niezabitowska-Wiśniewska, Ulów – tajemnica starożytnego Roztocza; siódma wystawa Instytutu Archeologii Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Muzeum UMCS. Lublin: Muzeum UMCS, Instytut Archeologii UMCS, 39-48.
Wiśniewski T. 2017. The oldest traces of human settlement in the vicinity of Ulów in Middle Roztocze (SE Poland). Folia Quaternaria 85, 49-64.
Włodarczak P. 2000. Corded Ware Culture barrows in western Little Poland. In: S. Kadrow (ed.), A Turning of Ages. Im Wandel der Zeiten. Jubilee Book Dedicated to Professor Jan Machnik on His 70th Anniversary. Kraków: Institute of Archaeology and Ethnology of Polish Academy of Sciences, 481-506.
Włodarczak P. 2004. Pochówki dzieci w kulturze ceramiki sznurowej na przykładzie cmentarzysk z Wyżyny Małopolskiej. In: W. Dzieduszycki and J. Wrzesiński (eds), Dusza maluczka, a strata ogromna. Funeralia Lednickie, spotkanie 6. Poznań: Stowarzyszenie Naukowe Archeologów Polskich, Oddział Wielkopolski, 341-351.
Włodarczak P. 2006. Kultura ceramiki sznurowej na Wyżynie Małopolskiej. Kraków: Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk.
Włodarczak P. 2009. 14C and dendrochronological dates of the Corded Ware Culture. Radiocarbon 51(2), 737-749.
Włodarczak P. 2016. Chronologia absolutna cmentarzysk późno- i schyłkowoneolitycznych na Wyżynie Lubelskiej. In: P. Jarosz, J. Libera and P. Włodarczak (eds), Schyłek neolitu na Wyżynie Lubelskiej. Kraków: Instytut Archeologii i Etnologii PAN, 537-548.

Opublikowane

2022-12-30

Jak cytować

Niezabitowska-Wiśniewska, B., & Wiśniewski, T. (2022). Kolejny element układanki – kurhan III kultury ceramiki sznurowej na stanowisku 3 w Ulowie na Roztoczu Środkowym. Sprawozdania Archeologiczne, 74(2), 189–225. https://doi.org/10.23858/SA/74.2022.2.3087

Numer

Dział

Badania terenowe i materiały