Abstract
This article is an attempt of analysis of interpersonal relations established during the journey of Polish exiles to the Soviet Union. The analysis is based on twenty three narratives, published in periodicals entitled We, Sibiryaks, The Exile and in a book entitled Memoirs of Siberian Exiles. Mentioned narratives have been written many years after a return from the exile and are certainly incomplete, full
of blanks and mistakes. It also has to be highlighted that all these memoirs come from different levels of memory. The narratives are built from autobiographical experiences as well as other people’s tales and various sources associated with Polish exiles in Siberia such as literature, history and medial records. It is quite possible these memoirs were intentionally and consciously “edited” to make narrative more interesting and attractive or to keep some information away from the reader (embarrassing or intimate
issues). The author doesn’t look at the collected materials through historical lenses, but from the point of view of Cultural Anthropologist. The analysis reveals that interpersonal relations during the transport to the USSR had various character. Such factors as: love, sympathy, solidarity, esteem, devotion and sense of mutual misfortune forced people to help and to support each other. On the other hand, bad living conditions in overpopulated cattle carriages, the lack of personal, intimate space, constant and unwanted contact with others – made people feel traumatic and stressful.
References
Baumeister Roy F., Zhang Liqing, Vohs Kathleen D. 2008, Plotka jako narzędzie kulturowego uczenia się, Mêlée. Kwartalnik Filozoficzno-Kulturalny, nr 4, s. 6–20
Benit-Leonkiewicz Irena 2000, Zesłańcze wspomnienia, My, Sybiracy, nr 11, s. 95–127
Ciesielski Stanisław, Hryciuk Grzegorz, Srebrakowski Aleksander 2003, Masowe deportacje ludności w Związku Radzieckim, Adam Marszałek, Toruń
Dąbrowska Halina 2005, Syberia w oczach wygnańca. Pamięci naszej matki, My, Sybiracy, nr 16, s. 163–189
Deflem Mathieu 2002, Rytuał, anty-struktura i religia, czyli Victora Turnera procesualna analiza symboli, Polska Sztuka Ludowa. Konteksty, nr 1–2, s. 188–199
Dobroński Adam 1997, Losy Sybiraków, Zarząd Główny Związku Sybiraków, Warszawa
Domgowski Józef 2001, Wspomnienia Sybiraka, [w:] Pamiętniki Sybiraków, red. J. Lew-Starowicz, A. Firlit, Towarzystwo Przyjaciół Sieradza, Sieradz, s. 147–151
Dwyer Diana 2005, Bliskie relacje interpersonalne, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk
Fader Janina 2001, Wspomnienie, [w:] Pamiętniki Sybiraków, red. J. Lew-Starowicz, A. Firlit, Towarzystwo Przyjaciół Sieradza, Sieradz, s. 94–95
Głowacki Albin 1996, Deportacje obywateli polskich do Kazachstanu i ich osiedlenie w latach 1940–1941, [w:] Polacy w Kazachstanie. Historia i współczesność, red. S. Ciesielski, A. Kuczyński, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław, s. 291–308
Głowacki Albin 1998, Początek drogi powrotnej do ojczyzny. Przesiedlenie części zesłańców polskich ze wschodniej Syberii na Powołże w 1944 roku, [w:] Syberia w historii i kulturze narodu polskiego, red. A. Kuczyński, Silesia, Wrocław, s. 445–451
Głowacki Albin 1998, Sowieci wobec Polaków na ziemiach wschodnich II Rzeczypospolitej 1939–1941, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź
Głowacki Albin 2007, Przemieszczenia i przesiedlenia ludności polskiej w ZSRR w latach 1940–1946, My, Sybiracy, nr 18, s. 13–28
Grotowska-Leder Jolanta 2008, Wsparcie społeczne w perspektywie teorii socjologicznych – kontekst więzi społecznej, sieci społecznych, sieci wymiany, [w:] Sieci wsparcia społecznego jako przejaw integracji i dezintegracji społecznej, red. J. Grotowska-Leder, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 9–27
Grzegorek Anna 2003, Narracja jako forma strukturyzująca doświadczenie, [w:] Doświadczenie indywidualne. Szczególny rodzaj poznania i wyróżniona postać pamięci, red. K. Krzyżewski, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, s. 209–225
Hall Edward 1976, Ukryty wymiar, PIW, Warszawa
Hałas Elżbieta 2001, Symbole w interakcji, Oficyna Naukowa, Warszawa
Hirsch Marianne 1997, Family frames. Photography, narrative, and postmemory, Harvard University Press, Cambridge-Massachusetts-London
Jabłońska Irena 2001, Za co?, [w:] Pamiętniki Sybiraków, red. J. Lew-Starowicz, A. Firlit, Towarzystwo Przyjaciół Sieradza, Sieradz, s. 47–58
Kafar Marcin A. 2002, Rozważania o antropologii Victora Wittera Turnera, Lud, t. 86, s. 13–29
Kaniowska Katarzyna 2004, „Memoria” i „postpamięć” a antropologiczne badanie wspólnoty, [w:] Codzienne i niecodzienne. O wspólnotowości w realiach dzisiejszej Łodzi, red. G.E. Karpińska, Łódzkie Studia Etnograficzne, t. 43, PTL, Łódź, s. 9–28
Klauzer Genowefa 2008, Wspomnienia z zesłania na Sybir, My, Sybiracy, nr 19, s. 262–270
Kość Katarzyna 2002, Dehumanizacja kresu życia w warunkach zesłania, [w:] Problemy współczesnej tanatologii. Medycyna – Antropologia kultury – Humanistyka, t. 6, red. J. Kolbuszewski, Wrocławskie Towarzystwo Naukowe, Wrocław, s. 255–260
Kość Katarzyna 2003, Dramat śmierci matek i ich dzieci w literaturze zesłańczej, [w:] Problemy współczesnej tanatologii. Medycyna – Antropologia kultury – Humanistyka, t. 7, red. J. Kolbuszewski, Wrocławskie Towarzystwo Naukowe, Wrocław, s. 371–383
Kość Katarzyna 2006, Tropami światów „odpamiętanych” – narracje zesłańcze a prawda historyczna w badaniach etnologicznych, Etnografia Polska, t. 50, z. 1–2, s. 159–176
Kość Katarzyna 2008, Żywi we wspomnieniach. Doświadczenia śmierci w relacjach polskich zesłańców w ZSRR (w latach 1940–1946), Prace Etnologiczne, t. 19, PTL, Wrocław
Krupa Aleksandra 2010, Aromaty i smrody. Olfaktoryczny pejzaż miasta, [w:] Lato w mieście. Różne oblicza kultury, red. R. Godula-Węcławowicz, Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk, Warszawa–Kraków, s. 163–179
Kuczyński Antoni 1997, Wysiedlenie i podróż w nieznane, [w:] Życie codzienne polskich zesłańców w ZSRR w latach 1940–1946. Studia, red. S. Ciesielski, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław, s. 45–77
Kuczyński Antoni 2004, Związek Sybiraków liczy 75 lat, Niepodległość i Pamięć, nr 1, s. 195–212
Lachowicz Stefania 2001, Bezlitosna rzeczywistość – krzyk prawdy, [w:] Pamiętniki Sybiraków, red. J. Lew-Starowicz, A. Firlit, Towarzystwo Przyjaciół Sieradza, Sieradz, s. 83–93
Lichocik Marianna 2001, Sześć lat walki o dziecko, My, Sybiracy, nr 12, s. 196–203
Maciejewski Mikołaj 2008, W ziemi zesłańczej pozostali moi rodzice i rodzeństwo, My, Sybiracy, nr 19, s. 270–278
Markowska Cecylia 1998, Wspomnienia Sybiraczki, My, Sybiracy, nr 9, s. 114–135
Michalak Jarosław 1998, Pożegnania przy „słupie grobowym nadziei”. Granica uralska w pamiętnikach Sybiraków, [w:] Syberia w historii i kulturze narodu polskiego, red. A. Kuczyński, Silesia, Wrocław, s. 101–105
Michalik Janina B. 2006, Moje życie: lata 1939–1946, My, Sybiracy, nr 17, s. 205–218
Misiejuk Józef 2008, Zesłańcze losy: Perkowicze, Pinega, Łapa, Charków, My, Sybiracy, nr 19, s. 283–300
Moczydłowska Jadwiga 2005, Pamiętnik cierpieniem pisany, My, Sybiracy, nr 16, s. 207–217
Nowak-Dziemianowicz Mirosława 2002, Doświadczenia rodzinne w narracjach. Interpretacje sensów i znaczeń, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław
Olczykowa Wanda 1997, Wspomnienia z Kazachstanu, cz. I, My, Sybiracy, nr 8, s. 132–146
Ong Walter J. 1992, Oralność i piśmienność. Słowo poddane technologii, Redakcja Wydawnictw Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin
Pamiętniki… 2001, Pamiętniki Sybiraków, red. J. Lew-Starowicz, A. Firlit, Towarzystwo Przyjaciół Sieradza, Sieradz
Pessel Włodzimierz K. 2008, Odór Warszawy. Poznanie miasta poprzez węch, Kultura Miasta. Miasto w Kulturze, nr 4, s. 63–79
Pietrzycka Helena 2000, Spojrzenie wstecz po sześcioletnim pobycie w Kazachstanie, My, Sybiracy, nr 11, s. 168–181
Podgórecki Adam 1976, Zagadnienia patologii społecznej, PWN, Warszawa
Podlaska Zdzisława 2000, Sześć lat w Kazachstanie, My, Sybiracy, nr 11, s. 182–209
Rancew-Sikora Dorota 2007, Analiza konwersacyjna jako metoda badania rozmów codziennych, Trio, Warszawa
Raźny Anna 1999, Literatura wobec zniewolenia totalitarnego. Warłama Szałamowa świadectwo prawdy, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków
Ricoeur Paul 1992, Filozofia osoby, Wydawnictwo Naukowe Papieskiej Akademii Teologicznej, Kraków
Ricoeur Paul 1993, Życie w poszukiwaniu opowieści, Logos i Ethos, nr 2, s. 225–236
Rokuszewska-Pawełek Alicja 2002, Chaos i przymus. Trajektorie wojenne Polaków – analiza biograficzna, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź
Rzepkowska Aleksandra 2009, Sybiracy: wspólnota — pamięć — narracja. Studium antropologiczne, Łódzkie Studia Etnograficzne, t. 48, PTL, Łódź
Rzepkowska Aleksandra 2010, Tabu ciała i płci w pamiętnikach Sybiraczek, Zesłaniec, nr 42, s. 29–42
Rzyski Zbigniew I. 2008, Urywki wspomnień z zesłania, My, Sybiracy, nr 19, s. 309–312
Simmel Georg 2006, Most i drzwi. Wybór esejów, Oficyna Naukowa, Warszawa
Skirgajło Henryk 2010, Moje syberyjskie zielone lata, Zesłaniec, nr 42, s. 43–75
Sprys Zofia J. 2007, Smutna to była nasza karawana, My, Sybiracy, nr 18, s. 265–289
Stanisławiak Ewa 2005, Pamięć autobiograficzna: najbardziej osobista forma ludzkiej pamięci, [w:] Pamięć, zjawiska zwykłe i niezwykłe, red. E. Czerniawska, Wydawnictwa Szkolne i Pedago-giczne, Warszawa, s. 50–74
Starostka Leszek 2008, Stawiski – Ust’Kałmanka – Stawiski. Wspomnienia z lat 1939–1946, My, Sybiracy, nr 19, s. 313–319
Szarota Tomasz 1978, Okupowanej Warszawy dzień powszedni. Studium historyczne, Czytelnik, Warszawa
Titkow Anna 1993, Stres i życie społeczne. Polskie doświadczenia, PIW, Warszawa
Turner Victor 1977, The ritual process: structure and anti-structure, Aldine Publishing Company, Chicago
Wawrzyniak Barbara 2001, Deportowane dzieciństwo. Opowiadanie z pamięci własnej oraz informacji rodzeństwa i matki, [w:] Pamiętniki Sybiraków, red. J. Lew-Starowicz, A. Firlit, Towarzystwo Przyjaciół Sieradza, Sieradz, s. 17–46
Wieczorkiewicz Anna 2008, Apetyt turysty. O doświadczaniu świata w podróży, Universitas, Kraków
Wiśniewska Waleria 2007, Deportacja na Syberię, My, Sybiracy, nr 18, s. 289–296
Wojtyło Roman 2009, W tajgach Sybiru i na stepach Ukrainy, Zesłaniec, nr 41, s. 59–92
Zwolan Agata 1997, Aksjologia domu zesłańczego, [w:] Obraz domu w kulturach słowiańskich, red. T. Dąbek-Wirgowa, A. Z. Makowiecki, Uniwersytet Warszawski – Wydział Polonistyki, Warszawa, s. 37–46
Żaroń Piotr 1990, Ludność polska w Związku Radzieckim w czasie II wojny światowej, PWN, Warszawa
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
Copyright (c) 2010 Etnografia Polska