Monumenty w przestrzeni miejskiej jako narzędzia transformacji pamięci i tożsamości narodowej. Refleksje na przykładzie pomnika Armii Radzieckiej w Sofii

Katarzyna Kość-Ryżko

doi:10.23858/JUE23.2025.005

Opublikowane: 03.12.2025

Tom 23 Nr - (2025)

Monumenty w przestrzeni miejskiej jako narzędzia transformacji pamięci i tożsamości narodowej. Refleksje na przykładzie pomnika Armii Radzieckiej w Sofii

Katarzyna Kość-Ryżko

Journal of Urban Ethnology

Dział: Dziedzictwo kulturowe

https://doi.org/10.23858/JUE23.2025.005

Abstrakt

Od czasu obalenia komunizmu w państwach Europy Środkowo-Wschodniej minęło już kilka dekad; mimo to w niektórych z nich monumenty poświęcone Armii Radzieckiej do dzisiaj stoją niewzruszenie na swoich postumentach. Na ogół jednak relikty poprzedniego ustroju budzą silne emocje i stają się obiektami protestów, debat, dyskusji politycznych, a także działań mających na celu ich usunięcie lub zniszczenie. Na tym tle szczególnie wyróżnia się Pomnik Armii Radzieckiej w Sofii, mający wyjątkowo bogaty i ciekawy życiorys, który w grudniu 2024 roku wszedł właśnie w kolejną fazę. Wtedy bowiem, po wielu latach nacisków społecznych i postępowań sądowych przystąpiono do jego demontażu. W artykule omawiam historię powstania Pomnika Armii Radzieckiej w Sofii oraz jego losy po upadku komunizmu, a także przytaczam działania różnych grup zaangażowanych w jego przekształcenia (twórcze i artystyczne oraz ideologiczne i dewastacyjne). Uwzględniam także perspektywę pokoleniową i omawiam główne wymiary konfliktu o wspomniany monument. Główną tezą artykułu jest, że obiekty dziedzictwa post-socjalistycznego, będące świadectwem nie zawsze heroicznej i chlubnej przeszłości, stąd też odrzucane, negowane i wypierane z zajmowanego przez nie miejsca w przestrzeni i świadomości historycznej, mogą stać się istotnym narzędziem transformacji pamięci oraz kształtowania tożsamości narodowej.

Słowa kluczowe:

pominiki Armii Radzieckiej, dziedzictwo postsocjalistyczne, tożsamość narodowa, transformacja pamięci, interwencje artystyczne, heritologia, dziedzictwo dysonansowe

Pobierz pliki

pdf

Zasady cytowania

Kość-Ryżko, K. (2025). Monumenty w przestrzeni miejskiej jako narzędzia transformacji pamięci i tożsamości narodowej. Refleksje na przykładzie pomnika Armii Radzieckiej w Sofii. Journal of Urban Ethnology, 23(-), 79–108. https://doi.org/10.23858/JUE23.2025.005

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.