Religious event as a time machine. On creative power of performance in transforming city space
Słowa kluczowe:
misteria męki Pańskiej, performatywność, wywoływanie znaczeń, katolicyzm, PolskaAbstrakt
Artykuł opisuje potencjał tkwiący w polskich misteriach męki Pańskiej do tworzenia oraz wywoływania znaczeń określonych przestrzeni miejskich. Pokazuje, że w pewnych przypadkach przedstawienia wielkanocne mogą być postrzegane jako wehikuły czasu przenoszące wiernych do dawnej Jerozolimy. Jednocześnie też wiążąc przeszłość z teraźniejszością wplatają dawne znaczenia do misterium. W każdym opisanym przedstawieniu to znaczenia sakralne przypisane do miejsca wystawiania pozwalają uczestnikom na tę szczególną podróż w czasie. Przywiązując szczególną wagę do pojęć kreatywności i performatywności związanych z teorią performance, autorka z jednej strony rozpatruje możliwość przeniesienia na scenę dawnej Jerozolimy za pomocą przedstawienia, z drugiej zaś – szczególną rolę misteriów w tworzeniu miejskich Golgot aktywnie konstruowanych w dwóch społecznościach w Polsce
Pobrania
Download data is not yet available.
Bibliografia
Austin J. L. 1962, How to Do Things with Words. Oxford University Press, Oxford-New York
Bania Z. 1997, Święte miary jerozolimskie. Grób Pański. Anastasis. Kalwaria, Neriton, Warszawa
Baraniecka-Olszewska K. 2013, Ukrzyżowani. Współczesne misteria męki Pańskiej w Polsce, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń
Baraniecka-Olszewska K. 2014, Golgotha on City Peripheries. The Passion Play in Bydgoszcz Fordon, “Folklore: Electronic Journal of Folklore”, vol. 56, pp. 76-96
Bial H. 2004, Performativity, [in:] Bial H. (ed.), The Performance Studies Reader, Routledge London–New York, pp. 145-146
Butler J. 1990, Gender Trouble: Feminism and the Subversion of Identity, Routledge, London-New York
Czarnowski S.1958, Kultura religijna wiejskiego ludu polskiego, [in:] Czarnowski S., Dzieje, vol. 1, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Kraków, pp. 80-99
Droga... 2007, Droga. Misterium Męki Pańskiej. Kalwaria Wejherowska. Gdańsk, BiT: Gdańsk
Eade J., Sallnow M.. J. 1991, Introduction, [in:] Eade J., Sallnow M. J. (eds.), Contesting the Sacred. The anthropology of Christian Pilgrimage, Routledge, London-New York, pp. 1-29
Eliade M. 1987, The Sacred and the Profane. The Nature of Religion, Harcourt , US
Eliade M. 1991, The Myth of Eternal Return: Or, Cosmos and History, Princeton University Press, Princeton
Fabian J. 1990, Power and performance. Ethnographic explorations through proverbial wisdom and theatre in Shaba, Zaire, The University of Wisconsin Press, Madison
Goffman E. 1959, Presentation of Self in Everyday Life, Anchor Book-Doubleday, New York
Lubaś M. 2003, Rozum i etnografia. Przyczynek do krytyki antropologii postmodernistycznej. Nomos, Kraków
Madison S. D. 2005, Critical Ethnography. Method, Ethics and Performance. Sage Publications, Thousand Oaks-London-New Delhi
Okoń J. 2004, Wstęp, [in:] Historyja o chwalebnym Zmartwychwstaniu Pańskim, Ossolineum-De Agostini, Wrocław, pp. V-CXVI
Palmer G. B., Jankowiak W. R. 1996, Performance and imagination: Toward an Anthropology of Spectacular and the Mundane, “Cultural Anthropology “, vol. 11, no. 2, pp. 225–258
Parkin D. 1996, The Power of the Bizarre, [in:] Parkin D., Caplan L., Fisher H. (eds.), The Politics of Cultural Performance, Berghahn Books, Oxford, pp. XV–XXXIX
Rostas S. 1998, From ritualization to performativity. The Concheros of Mexico, [in:] Hughes-Freeland F. (ed.), Ritual, performance, media, Routledge London-New York, pp. 85–103
Schieffelin E. 1985, Performance and the Cultural Construction of Reality, “American Ethnologist”, vol. 12, no. 4, pp. 707-724
Schieffelin E. 1998, Problematizing performance, [in:] Hughes-Freeland F. (ed.), Ritual, performance, media, Routledge, London-New York, pp. 194-207
Sieradzan J. 2007, Krytycy Mircei Eliadego, “Przegląd Filozoficzny – Nowa Seria”, vol. 16, no. 4, pp. 293-310
Turner V., Turner E. 1978, Image and Pilgrimage in Christian Culture, Columbia University Press, New York
Turner V. 1982, From ritual to theatre. The human seriousness of play, PAJ, New York
Turner V. 1984, Liminality and the performative genres, [in:] MacAloon J. (ed.), Rite, Drama, Festival, Spectacle. Rehearsals Toward a Theory of Cultural Performance, ISHI, Philadelphia, pp. 1-15
Turner V. 1986, Dewey, Dilthey, and Drama: An Essay in the Anthropology of Experience, [in:], Turner V., Bruner E. (eds.), The Anthropology of Experience, Urbana, Chicago University of Illinois Press, pp. 33-44
Turner V. 2002, Liminality and communitas, [in:] Lambek M. (ed.), A Reader in the Anthropology of Religion, Blackwell Publishing, Oxford
Zowczak M. 2008, Między tradycją a komercją, “Znak”, vol. 60, no. 3, pp. 31–44
Bania Z. 1997, Święte miary jerozolimskie. Grób Pański. Anastasis. Kalwaria, Neriton, Warszawa
Baraniecka-Olszewska K. 2013, Ukrzyżowani. Współczesne misteria męki Pańskiej w Polsce, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń
Baraniecka-Olszewska K. 2014, Golgotha on City Peripheries. The Passion Play in Bydgoszcz Fordon, “Folklore: Electronic Journal of Folklore”, vol. 56, pp. 76-96
Bial H. 2004, Performativity, [in:] Bial H. (ed.), The Performance Studies Reader, Routledge London–New York, pp. 145-146
Butler J. 1990, Gender Trouble: Feminism and the Subversion of Identity, Routledge, London-New York
Czarnowski S.1958, Kultura religijna wiejskiego ludu polskiego, [in:] Czarnowski S., Dzieje, vol. 1, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Kraków, pp. 80-99
Droga... 2007, Droga. Misterium Męki Pańskiej. Kalwaria Wejherowska. Gdańsk, BiT: Gdańsk
Eade J., Sallnow M.. J. 1991, Introduction, [in:] Eade J., Sallnow M. J. (eds.), Contesting the Sacred. The anthropology of Christian Pilgrimage, Routledge, London-New York, pp. 1-29
Eliade M. 1987, The Sacred and the Profane. The Nature of Religion, Harcourt , US
Eliade M. 1991, The Myth of Eternal Return: Or, Cosmos and History, Princeton University Press, Princeton
Fabian J. 1990, Power and performance. Ethnographic explorations through proverbial wisdom and theatre in Shaba, Zaire, The University of Wisconsin Press, Madison
Goffman E. 1959, Presentation of Self in Everyday Life, Anchor Book-Doubleday, New York
Lubaś M. 2003, Rozum i etnografia. Przyczynek do krytyki antropologii postmodernistycznej. Nomos, Kraków
Madison S. D. 2005, Critical Ethnography. Method, Ethics and Performance. Sage Publications, Thousand Oaks-London-New Delhi
Okoń J. 2004, Wstęp, [in:] Historyja o chwalebnym Zmartwychwstaniu Pańskim, Ossolineum-De Agostini, Wrocław, pp. V-CXVI
Palmer G. B., Jankowiak W. R. 1996, Performance and imagination: Toward an Anthropology of Spectacular and the Mundane, “Cultural Anthropology “, vol. 11, no. 2, pp. 225–258
Parkin D. 1996, The Power of the Bizarre, [in:] Parkin D., Caplan L., Fisher H. (eds.), The Politics of Cultural Performance, Berghahn Books, Oxford, pp. XV–XXXIX
Rostas S. 1998, From ritualization to performativity. The Concheros of Mexico, [in:] Hughes-Freeland F. (ed.), Ritual, performance, media, Routledge London-New York, pp. 85–103
Schieffelin E. 1985, Performance and the Cultural Construction of Reality, “American Ethnologist”, vol. 12, no. 4, pp. 707-724
Schieffelin E. 1998, Problematizing performance, [in:] Hughes-Freeland F. (ed.), Ritual, performance, media, Routledge, London-New York, pp. 194-207
Sieradzan J. 2007, Krytycy Mircei Eliadego, “Przegląd Filozoficzny – Nowa Seria”, vol. 16, no. 4, pp. 293-310
Turner V., Turner E. 1978, Image and Pilgrimage in Christian Culture, Columbia University Press, New York
Turner V. 1982, From ritual to theatre. The human seriousness of play, PAJ, New York
Turner V. 1984, Liminality and the performative genres, [in:] MacAloon J. (ed.), Rite, Drama, Festival, Spectacle. Rehearsals Toward a Theory of Cultural Performance, ISHI, Philadelphia, pp. 1-15
Turner V. 1986, Dewey, Dilthey, and Drama: An Essay in the Anthropology of Experience, [in:], Turner V., Bruner E. (eds.), The Anthropology of Experience, Urbana, Chicago University of Illinois Press, pp. 33-44
Turner V. 2002, Liminality and communitas, [in:] Lambek M. (ed.), A Reader in the Anthropology of Religion, Blackwell Publishing, Oxford
Zowczak M. 2008, Między tradycją a komercją, “Znak”, vol. 60, no. 3, pp. 31–44
Pobrania
Opublikowane
01.01.2016
Jak cytować
Baraniecka-Olszewska, K. (2016). Religious event as a time machine. On creative power of performance in transforming city space. Journal of Urban Ethnology, 14, 221–234. Pobrano z https://journals.iaepan.pl/jue/article/view/696
Numer
Dział
Artykuły
