Małe miejsce wielkich opowieści. Kołobrzeski Cmentarz Wojenny
Słowa kluczowe:
Kołobrzeg, Kolberg, pamięć zbiorowa, cmentarz, rytuał upamiętniający, tożsamość, nacjonalizm, wojna, antropologia politycznaAbstrakt
Dzień Wszystkich Świętych (1 XI) w Kołobrzegu – nadmorskim kurorcie na tzw. Ziemiach Zachodnich, przyłączonych do Polski w 1945 r. po konferencji w Jałcie, to moment szczególny dla jego mieszkańców. Większość z nich udaje się wówczas na jedyny w mieście miejski cmentarz, by celebrować w gronie rodziny pamięć o swoich bliskich. Jednocześnie w ten sposób mieszkańcy kultywują także pamięć wspólną, bowiem, jak przypomina Jean-Didier Urbain, przynajmniej od wieku X europejski cmentarz to miejsce, które oprócz wymiaru indywidualnego, ma także wymiar wspólnotowy, stanowiąc kolektywną przestrzeń żałobną. I właśnie ten drugi wymiar cmentarza jako miejsca praktykowania pamięci wspólnej postaram się nieco przybliżyć. Ze względu na ograniczone rozmiary publikacji tekst ten będzie opisem zaledwie jednego, niemniej fundamentalnego elementu kołobrzeskiej mozaiki pamięci, związanego z jej wymiarem kulturowym. Elementem tym jest bitwa o Kołobrzeg, zakończona 18 marca 1945 r. po długich i krwawych walkach zwycięstwem I Armii Wojska Polskiego – wydarzenie, które mimo upływu lat pozostaje dla części mieszkańców wciąż jedną z centralnych figur myślenia o przeszłości miasta. To właśnie pamięć o jej uczestnikach – poległych podczas zdobywania miasta żołnierzach, zostaje tego świątecznego dnia wydobyta z zasobu kołobrzeskiego imaginarium i staje się przedmiotem ich wspólnej celebracji
Pobrania
Bibliografia
Assmann J. 2016, Pamięć kulturowa. Pismo, zapamiętywanie i polityczna tożsamość w cywilizacjach starożytnych, Traba R. (red.), tłum. Kryczyńska-Pham A., Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa
Baczko B. 1994, Wyobrażenia społeczne. Szkice o nadziei i pamięci, tłum. Kowalska M., Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa
Bauman Z. 2011, Na szańcach wieczności [w:] Borzyszkowski J. (red.), Nekropolie Pomorza, Nadbałtyckie Centrum Kultury, Instytut Kaszubski, Gdańsk, s. 16–23
Buchowski M. 2010, Polskie dyskursy o krwi, ziemi i narodzie [w:] Drozd-Piasecka M., Posern--Zieliński A. (red.), Antropologia polityki i polityka w antropologii, Instytut Etnologiii Archeologii PAN, Warszawa, s. 42–64
Czubryt-Borkowski Cz., Michasiewicz J. 1988, Przewodnik po upamiętnionych miejscach walki męczeństwa lata wojny 1939–1945, Sport i Turystyka, Warszawa
Geertz C. 2005, Interpretacja kultur, tłum. M. Piechaczek, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków
Golonka-Czajkowska M. 2010, „Gdzie moi żołnierze, tam i ja”: postać Emilii Gierczak w heroicznym micie o zdobyciu Kołobrzegu, [w:] Ptaszyński R. (red.), Kołobrzeg i okolice poprzez wieki, Kadruk, Szczecin, s. 221–244
Golonka-Czajkowska M. 2014, Zobaczyć niewidoczne, czyli o tym, jak Polska zaślubiała morze, „Prace Etnograficzne. Zeszyty Naukowe UJ”, t. 42, z.4, s. 335–348
Golonka-Czajkowska M. 2015, „Zapamiętajcie sobie. To jest historia”. Wojenne tropy we współczesnej ikonosferze Kołobrzegu, [w:] Barański J., Golonka-Czajkowska M., Niedźwiedź A.(red.), W krainie metarefleksji. Księga poświęcona profesorowi Czesławowi Robotyckiemu,Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, s. 450–463
Jadziak E. 1962, Wyzwolenie Pomorza, Wydawnictwo MON, Warszawa
Kolbuszewski J. 1996, Cmentarze, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław
Krasucki E. 2010, Zaślubiny z morzem – powojenny mit założycielski Kołobrzegu. Kilka uwag wokół nieco wstydliwej publikacji, [w:] Ptaszyński R. (red.), Kołobrzeg i okolice poprzez wieki, Kadruk, Szczecin, s. 297–319
Kroczyński H. 2004, Powojenny Kołobrzeg 1945–1950. Wybór źródeł, Wydawnictwo Reda, Kołobrzeg
Kroczyński H. 2005, Kołobrzeska Księga Poległych w drugiej wojnie światowej, Wydawnictwo Kamera, Kołobrzeg
Mazur A. 1988, Order Krzyża Grunwaldu 1943–1985, Wydawnictwo MON, Warszawa
Nora P. 2009, Między pamięcią i historią. Les lieux de Mémoire, „Tytuł roboczy: Archiwum”, nr 2, (Muzeum Sztuki Współczesnej w Łodzi), s. 4–12
Ossowski A., Brzeziński P., Skoczeń P. 2010, Twierdza Kołobrzeg 1945: zwycięzcy i zwyciężeni, [w:] Ptaszyński R. (red.), Kołobrzeg i okolice poprzez wieki, Kadruk, Szczecin, s. 207–220
Patan J. 2004, Kiedy wszystko było pierwsze. Kołobrzeg 1945–1959, Agencja Wydawnicza „Patan--Press”, Kołobrzeg
Pałka J., Żłobecka K. 2015, W poczuciu niezasłużonej infamii – wstępne wyniki projektu dotyczącego żołnierzy ludowego Wojska Polskiego, „Wrocławski Rocznik Historii Mówionej” R. 5, s. 77–90
Pawłowski E. 1995, Księga pochowanych żołnierzy polskich poległych w II wojnie światowej, Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, Pruszków
Ptaszyński R. 2010, Między strachem a nadzieją. Kołobrzeg i okolice w latach 1945–1948, [w:] Ptaszyński R. (red.), Kołobrzeg i okolice poprzez wieki, Kadruk, Szczecin, s. 257–296
Stobiecki R. 2008, Historycy wobec polityki historycznej, [w:] Nowinowski S. N., Pomorski J.,Stobiecki R. (red.), Pamięć i polityka historyczna Instytut Pamięć Narodowej, Łódź, s. 175–192
Szacka B. 2006, Czas przeszły, pamięć, mit, Instytut Studiów Politycznych PAN, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa
Tanaś S. 2013, Tanatoturystyka. Od przestrzeni śmierci do przestrzeni turystycznej, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź
Traba R. 2009, Przeszłość w teraźniejszości. Polskie spory o historię na początku XXI wieku, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań
Turystyka w 2014. Tourism in 2014, GUS. US w Rzeszowie, Warszawa 2015
Urbain J. 2011, Semantyka cmentarza. Prolegomena do semiotyki porównawczej miejsc (i nie-miejsc) zmarłych, [w:] Borzyszkowski J. (red.), Nekropolie Pomorza, Nadbałtyckie Centrum Kultury,Instytut Kaszubski, Gdańsk, s. 27–40
Internetowy System Aktów Prawnych, http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU20160000744, 10.01.2017
Official Website of Gunthard Stübs and the Pommersche Forschungsgemeinschaft 2011, http://en.karlsberg.kreis-kolberg.de, 22.01.2017
Wirtualny Sztetl (Projekt Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN), http://www.sztetl.org.pl/pl/city/kolobrzeg/?view=1, 23.01.2017
Official Website of Związek Sybiraków. Oddział Koszalin, http://www.sybiracy.koszalin.pl/kolobrzeg.php, 12.01.2017
Urząd Statystyczny w Szczecinie, http://www.szczecin.stat.gov.pl, 10.01.2017
