Pozostałości z osiemnastowiecznych serwisów warszawskich dworów królewskich

Abstrakt

Podczas wykopalisk archeologicznych w Pałacu Saskim (2006-2008) oraz Zamku Królewskim (1972-1984) znaleziono fragmenty naczyń porcelanowych używanych na warszawskich dworach królewskich w okresie panowania Sasów i Stanisława Augusta Poniatowskiego. W artykule przeanalizowano takie wyroby nie tylko pozyskane podczas badań archeologicznych, ale także zachowane w muzeach oraz eksponaty z kolekcji prywatnych. Znalezione podczas prac wykopaliskowych fragmenty porcelany to najczęściej elementy serwisów herbacianych i kawowych (spodki, czarki, filiżanki) oraz obiadowych (talerze, miski, inne naczynia). W zbiorach muzealnych są poza tym także figurki przeznaczone do dekoracji stołu. Tym, co wyróżnia obiekty kolekcjonerskie, są sygnatury własnościowe znajdujące się na przedmiotach używanych przez króla oraz jego dwór. Z analizy przedmiotów porcelanowych używanych na dworze Augusta II Sasa (1697-1733) oraz Augusta III Sasa (1733-1763) wynika, że królowie rezydujący w Pałacu Saskim w Warszawie cenili prostotę dekoracji naczyń, często objawiającą się w monochromatycznej, niebieskiej barwie. Najczęściej są to motywy roślinne zapożyczone z chińskiej i japońskiej porcelany oraz europejskie kwiaty malowane podszkliwnie kobaltem. Po przeniesieniu siedziby władcy na Zamek Królewski w Warszawie, upodobania Augusta III Sasa do zdobionej kobaltem porcelany nie uległy zmianie. Można to zaobserwować na przykładzie pierwszego serwisu wykonanego dla Zamku Królewskiego w Warszawie, ozdobionego kwiatami i owadami. Wśród znalezisk archeologicznych z terenu stołecznego założenia zamkowego przeważa porcelana barwnie dekorowana naszkliwnie, wyprodukowana w latach 1775-1790 dla dworu Stanisława Augusta Poniatowskiego. Władca zamówił kilka serwisów dla dworu królewskiego. Skromna dekoracja kwiatowa talerzy obiadowych i filiżanek nie wyróżnia się niczym szczególnym spośród masowej już wtedy produkcji miśnieńskiej wytwórni. Na podstawie zabytków archeologicznych oraz eksponatów zachowanych w zbiorach muzealnych i prywatnych można przyjąć, że w Warszawie na Zamku Królewskim w okresie panowania Stanisława Poniatowskiego używano przynajmniej trzech serwisów obiadowych oraz dwóch śniadaniowych wykonanych w manufakturze w Miśni na specjalne zamówienie polskiego monarchy.