Anthropological keys to the past - discovering, descrition, method

Authors

  • Katarzyna Kość-Ryżko Institute of Archaeology and Ethnology Polish Academy of Sciences, Al. Solidarności 105, 00-140 Warsaw

Keywords:

ethnology, historical anthropology, society, the past

Abstract

The metaphor of the key used in the tile of this article is not just a rhetorical figure; it is actually a creed of many practicing anthropologists, which the author tries to explain and motivate. To do that, she refers to her own research on how the past is experienced by interlocutors. Examples are given to argue that the key issue is to understand present phenomena and people’s motifs as well as explain their genesis. Discovering history and the important events of interlocutors’ past becomes a way to understand the present. Providing a short overview of research on the past, the author proves that its uniting factor is “a humanist dimension of experiencing the past”, in the sense of coping with diffi cult experiences that stigmatize, leave their imprint on the life of individuals and societies, lead to existential crises and induce fundamental changes in the functioning of individuals. Examples of such experiences are mass deportations, migrations, humanitarian disasters, wars and political confl icts. Discovering the past, especially its aspects directly relevant to individual life stories, makes it possible to capture a wider context of many vital events. It also helps to understand the motifs of the present actions of individuals and groups and to explain how such actions are causally related. The author argues that ethnological studies of the past differ from other disciplines in the content, kind and way of posing its questions. The key question is “what for?” — what is the knowledge of past events needed for, how can it help in understanding the past and present context of the functioning of individuals, groups and cultural (material, social and religious) artefacts? Studies on the past undertaken by ethnographers are primarily concerned with the social and cultural consequences of human experiences resonating on various levels of individual and communal life: personal, familial, religious, professional, public, local, etc. Anthropological keys to the past will not open every door. It would be good if they helped to open some of them slightly.

Downloads

Download data is not yet available.

References

Anderson Lauren. 2014. Autoetnografia analityczna, „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. 10, nr 3, s. 144-166

Ankersmit Frank. 2006. Pochwała subiektywności, [w:] Pamięć, etyka i historia. Anglo-amrykańska teoria historiografii lat dziewięćdziesiątych, red. E. Domańska, Poznań, s. 55-85

Ankudowicz Janusz. 1996. Czytanie pamiętników i wspomnień polskich zesłańców. Glosy na marginesach dokumentów ludzkiej niedoli, [w:] Polacy w Kazachstanie. Historia i współczesność, red. S. Ciesielski, A. Kuczyński, Wrocław, s. 457-469

Antoni Kroh. 2016. Za tamtą górą. Wspomnienia łemkowskie, Warszawa

Augé Marc. 1979. Symbole, fonction, histoire. Les interrogations de l’anthropologie, Hachette, Paris

Bal Mieke. 2012. Narratologia. Wprowadzenie do teorii narracji, Kraków

Banks Marcus, Ruby Jay. 2011. Made to Be Seen: Perspectives on the History of Visual Anthropology, Chicago

Bartuszek Joanna. 2005. Między reprezentacją a martwym papierem. Znaczenie chłopskiej fotografii rodzinnej, Warszawa

Bauman Zygmunt. 2007. Tożsamość. Rozmowy z Benedetto Vecchim, Gdańsk

Bębenek S.T. 1981. Myślenie o przeszłości, Warszawa

Biagini Marta. 2016. Revisiting Ethnography for Dialogue Interpreting Research, [w:] Addressing Methodological Challenges in Interpreting Studies Research, red. C. Monacelli, C. Bendazzoli, Newcastle upon Tyne, s. 61-87

Biblia Sacra Juxta Vulgatam Clementinam Editio Electronica, Michaele Tvveedale (ed.), Evangelium Mattheum, 7 : 16, s. 1261, http://www.wilbourhall.org/pdfs/vulgate.pdf, dostęp 8.9.2017

Bloch Maurice. 1983. Marxism and Anthropology: The History of a Relationship, Oxford

Bloch Maurice. 2009. Pochwała historii czyli o zawodzie historyka, Warszawa

Boje David. M., Tourani Nazanin. 2012. Storytelling, czyli o materialności praktyk opowiadania, [w:] Badania jakościowe. Podejścia i teorie, red. D. Jemielniak, Warszawa, s. 215-241

Ciesielski Stanisław. 1996. Syberia w oczach polskich zesłańców z lat II wojny światowej, [w:] Syberia w historii i kulturze narodu polskiego, red. A. Kuczyński, Wrocław, s. 383–392

Crapanzano V. 2004. Imaginative Horizons: An Essay in Literary-Philosophical Anthropology, University of Chicago Press, Chicago

Demski Dagnosław, Baraniecka-Olszewska Kamila (red.). 2010. Images of the Other in Ethnic Caricatures of Central and Eastern Europe, Biblioteka Etnografii Polskiej, t. 59, Warszawa

Demski Dagnosław, Laineste Liisi, Baraniecka-Olszewska Kamila (red.). 2015. War Matters: Constructing Images of the Other (1930s to 1950s), Budapeszt

Dobrowolska Danuta. 1992. Wydarzenia historyczne a przebieg życia, „Kultura i Społeczeństwo”, nr 4, s. 45-63

Domańska Ewa. 2005. Mikrohistorie. Spotkania w międzyświatach, Poznań

Duszeńko-Król E. 2014. Kolekcja fotograficzna Institut für Deutsche Ostarbeit, Krakau 1940-1945. Zdjęcia z Polski, Kraków

Dymkowski Maciej. 2000. Między psychologią a historią. O roli złudzeń w dziejach, Warszawa

Dymkowski Maciej. 2003. Wprowadzenie do psychologii historycznej, Gdańsk

Engelking Anna. 2012. Kołchoźnicy. Antropologiczne studium tożsamości wsi białoruskiej przełomu XX i XXI wieku, Monografie Fundacji na rzecz Nauki Polskiej, Toruń

Engelking Barbara. 1994. Zagłada i pamięć, Warszawa

Fernandez James, Herzfeld Michael. 1998. In search of meaningful methods, [w:] Handbook of Methods in Cultural Anthropology, red. R.R. Bernard, Walnut Creek-London-New Dehli, s. 89-131

Feuer Lewis Samuel. 1960. A Neo-Marxist conception of social science, „Ethics”, t. 70, nr 3, s. 237-240

Filipkowski Piotr. 2010. Historia mówiona i wojna. Doświadczenie obozu koncentracyjnego w perspektywie narracji biograficznych, Wrocław

Garfinkel Harold. 1967. Studies in ethnomethodology, New Jersey

Geertz Clifford. 2000. Dzieło i życie. Antropolog jako autor, Warszawa

Geertz Clifford. 2005. Interpretacja kultur. Wybrane eseje, Kraków

Geertz Clifford. 2010. Po fakcie. Dwa kraje, cztery dekady, jeden antropolog, Kraków

Gerlich Henryk. 1994. Obrazy świata minionego – oswajanie Ziem Zachodnich. Analiza jednego przypadku w świetle relacji autobiograficznych, „Etnografia Polska”, nr 1-2, s. 25-50

Glaser Barney. G., Strauss Anselm L. 2009. Odkrywanie teorii ugruntowanej. Strategie badania jakościowego, Kraków

Górny Konrad, Marczyk Mirosław. 2009. Wprowadzenie, [w:] Antropologiczne badanie zmiany kulturowej. Społeczno-kulturowe aspekty transformacji systemowej, red. K. Górny, M. Marczyk, Wrocław, s. 7-10

Grabski Andrzej Feliks. 1972. Orientacje polskiej myśli historycznej, Warszawa

Guba E. G., Lincoln Y. S. 2005. Paradigmatic controversies, contradictions, and emerging confluences, [w:] The Sage handbook of qualitative research (3th ed.), red. N.K. Denzin, Y.S. Lincoln, Thousand Oaks-London-New Deli, s. 191-217

Hammersley Martyn, Atkinson Paul. 2000. Metody badań terenowych, Warszawa

Hammersley Martyn, Atkinson Paul. 1983. Ethnography Principles in Practice, London-New York

Hann Chris. 2007. Anthropology’s Multiple Temporalities and its Future in Central and Eastern Europe, [w:] Anthropology’s Multiple Temporalities and its Future in Central and Eastern Europe. A Debate, red. Ch. Hann i in., „Working Papers”, nr 90, Halle, s. 1-14

Harris Marvin. 1976. History and significance of the emic/etic distinction, „Annual Review of Anthropology”, t. 5, s. 329-350

Hegl Georg Wilhelm Friedrich. 1958. Wykłady z filozofii dziejów, Warszawa

Jakubowski Marek N. 2001. Historia a filozofia historii w koncepcji Hegla, „Filo-Sofija”, nr 1, s. 169-177

James Alison, Hockey Jenny, Dawson Andrew. (red.). 1997. After Writing Culture. Epistemology and Praxis in Contemporary Anthropology, (ASA Monographs 34), London and New York

Jewsiewicki Bogumił. 2016. Praca pamięci i historii. Studia z antropologii historycznej pamięci, Poznań

Kabzińska Iwona. 1999. „Wśród kościelnych Polaków. Wyznaczniki tożsamości etnicznej (narodowej) Polaków na Białorusi, Warszawa

Kabzińska Iwona. 2003. Metoda biograficzna i jej zastosowanie w badaniach etnologicznych, [w:] Czas zmiany, czas trwania, red. J. Kowalska, S. Szynkiewicz, R. Tomicki, Warszawa, s. 39-63

Kabzińska Iwona. 2009. Między pragnieniem ideału a rzeczywistością. Polacy na Litwie, Białorusi i Ukrainie w okresie transformacji systemowej przełomu XX i XXI stulecia, Warszawa

Kałwa Dobrochna. 2010. Historia mówiona w krajach postkomunistycznych. Rekonesans, „Kultura i Historia”, nr 18, www.kulturaihistoria.umcs.lublin.pl/archives/1887 (dostęp. 02.09.2015 r.)

Kaniowska Katarzyna. 1999. Opis – klucz do rozumienia kultury, Łódzkie studia etnograficzne, t. 39, Łódź

Kaufmann Jean-Claude. 2010. Wywiad rozumiejący, Warszawa

Kaźmierska Kaja. 1995. Konstruowanie narracji o doświadczeniu wojennej biografii. Na przykładzie analizy narracji kresowych, „Kultura i Społeczeństwo”, nr 4, s. 43–60

Kaźmierska Kaja. 1999. Doświadczenie wojenne Polaków a kształtowanie tożsamości etnicznej. Analiza narracji kresowych, Warszawa

Kaźmierska Kaja. 2008. Biografia i pamięć na przykładzie pokoleniowego doświadczenia ocalonych z zagłady, Kraków

Konecki Krzysztof T. 2000. Studia z metodologii badań jakościowych. Teoria ugruntowana, Warszawa

Kość Katarzyna. 1999. Współczesne wróżbiarstwo na tle dokonujących się przeobrażeń religijności (maszynopis pracy magisterskiej, w archiwum Katedry Etnologii i Antropologii Współczesności UWr.)

Kość Katarzyna. 2004. Na pograniczu magii i nauki. Rozważania o współczesnym wróżbiarstwie, „Literatura Ludowa”, nr 2, s. 3-21

Kość Katarzyna. 2006. Tropami światów „odpamiętanych” – narracje zesłańcze a prawda historyczna w badaniach etnologicznych, „Etnografia Polska”, t. 50, s. 159-176

Kość Katarzyna. 2008. Żywi we wspomnieniach. Doświadczenia śmierci w relacjach polskich zesłańców z ZSRR (w latach 1940-1946), Prace Etnologiczne, t. 19, Wrocław

Kość-Ryżko Katarzyna. 2011. „Nic mnie serce za Kazachstanem nie boli…” Wyzwania akulturacyjne polskich repatriantów z Kazachstanu, „Etnografia Polska”, t. 55, s. 149-178

Kość-Ryżko Katarzyna. 2013. Doświadczenie deportacji i życia na zesłaniu w relacjach Polaków wywiezionych z Kresów w latach 1940-1941, [w] Repatrianci i polityka repatriacyjna, red. P. Hut, Ł. Żołądek, Studia Biuro Analiz Sejmowych Kancelaria Sejmu, nr 2 (34), Warszawa, s. 25-51

Kość-Ryżko Katarzyna. 2013. Etnolog w labiryncie znaczeń kulturowych. Psychologiczne wyzwania badań terenowych, [w:] Tematy trudne, Sytuacje badawcze, red. I. Kuźma, Łódź, s. 15-46

Kość-Ryżko Katarzyna. 2013. Życie wiejskie w obiektywie fotograficznym (do 1945 r.), „Etnografia Polska”, t. 57, s. 5-8

Kość-Ryżko Katarzyna. 2014. Wykorzenieni. Dylematy samookreślenia polskich repatriantów z Kazachstanu. Studium etno-psychologiczne, Seria: Biblioteka Etnografii Polskiej, t. 60, Warszawa

Kość-Ryżko Katarzyna. 2015. Identity dilemmas of Polish repatriates from Kazakhstan – between fulfilment, hope and disappointment, „Ethnologia Polona”, nr 36, s. 209-236

Kowalewski Jacek. 2014. Aktualność historyzmu w antropologii kulturowej, „Etnografia Nowa”, nr 6, 18-19

Kruszelnicki Wojciech. 2010. «Antropologia jako rodzaj pisarstwa». Krytyka tekstualna a kwestia refleksyjności w antropologii kulturowej, „Teksty Drugie”, nr 5, s. 140-155

Kubica Grażyna. 2015. Maria Czaplicka: płeć, szamanizm, rasa. Biografia antropologiczna, Kraków

LaCapra Dominick. 2006. Psychoanaliza, pamięć i zwrot etyczny, [w:] Pamięć, etyka i historia. Anglo-amerykańska teoria historiografii lat dziewięćdziesiątych, red. E. Domańska, Poznań, s. 127-163

Le Goff Jacques. 2007. Historia i pamięć, Warszawa

Liberman Kenneth. 2014. More studies in ethnomethodology, New York

Lubaś Marcin. 2003. Rozum i etnografia. Przyczynek do krytyki antropologii postmodernistycznej, Kraków

Łukaszewski Wiesław. 1982. Intryga prawdy, „Charaktery”, nr 5

Marcus George. E. 1980. Rhetoric and the Ethnographic Genre in Anthropological Research, „Current Anthropology”, t. 21, nr 4, s. 507-510

Marcus George E., Dick Cushman. 1982. Ethnographies as texts, „Annual Review of Anthropology”, t. 11, s. 25-69

Martin Hollis, Lukes Steven. (red.). 1982. Rationality and relativism, Oxford

McKinley Runyan W. 1992. Historie życia a psychobiografia. Badania teorii i metody, Warszawa

Michalska Małgorzata. 2006. Religijność na pograniczu: Polacy na Zaolziu, Czeski Cieszyn

Mills David. 2008. Difficult Folk? A Political History of Social Anthropology, Oxford

Mucha Janusz. 1995. Zmiana społeczna w perspektywie antropologicznej. O pożytkach studiowania antropologii przez socjologów, [w:] Antropologia wobec zmiany, red. E. Tarkowska, Warszawa

Murdock George Peter. 1951. British Social Anthropology, „American Anthropologist New Series”, R. 53, nr 4, s. 465-473

Narodowy Instytut Dziedzictwa, www.nid.pl/pl/Informacje_ogolne/Ochrona_dziedzictwa_kulturowego/ (dostęp 12.08.2017 r.)

Niebrzegowska-Bartmińska Stanisława, Wasiuta Sebastian. (red.). 2008. Historia mówiona w świetle etnolingwistyki, Lublin

Nowinowski S. 2007. Andrzeja Feliksa Grabskiego żywoty równoległe, „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989”, nr 1 (5), s. 234-273

Obuchowski Kazimierz. 1996. Uwagi psychologa o zsyłce w Majkainie, [w:] Polacy w Kazachstanie. Historia i współczesność, red. S. Ciesielski, A. Kuczyński, Wrocław, s. 427-444

Olechnicki Krzysztof. 2003. Antropologia obrazu. Fotografia jako metoda, przedmiot i medium nauk społecznych, Warszawa

Polasik Karolina. 2007. Antropologiczny rekonesans historyka. Szkice o antropologii historycznej, Bydgoszcz

Posern-Zieliński Aleksander. 1987. Etnohistoria, [w:] Słownik etnologiczny. Terminy ogólne, red. Z. Staszczak, Warszawa-Poznań

Ruffié Jacques. 1976. De la biologie à la culture, Paris

Rzońca Jan. 1996. Syberia w wybranych pamiętnikach deportowanych podczas II wojny światowej, [w:] Syberia w historii i kulturze narodu polskiego, red. A. Kuczyński, Wrocław, s. 393–394

Sikora Sławomir. 2003. Antropologia wizualna i film etnograficzny, Warszawa

Statut Narodowego Instytutu Dziedzictwa, www.nid.pl/pl/O_NID/Statut/StatutNID2014.pdf (dostęp 12.08.2017 r.)

Stemplewska-Żakowicz Katarzyna. 2010. Metody jakościowe, metody ilościowe: hamletowski dylemat czy różnorodność do wyboru?, „Roczniki Psychologiczne”, t. 12, nr 1, s.87-96

Topolski Jerzy. 2001. Wprowadzenie do historii, Poznań

Trzebiński Jerzy (red.). 2001. Narracja jako sposób rozumienia świata, Sopot

Trzebiński Jerzy. 2001. Narracyjne konstruowanie rzeczywistości, [w:] Narracja jako sposób rozumienia świata, red. J. Trzebiński, Sopot, s. 17-43

Valéry Paul. 1931. Regards sur le monde actuel, Librairie Stock, Paris

Werner Wiktor. 2009. Historyczność kultury. W poszukiwaniu myślowego fundamentu współczesnej historiografii, Poznań

Published

2018-01-01

How to Cite

Kość-Ryżko, K. (2018). Anthropological keys to the past - discovering, descrition, method. Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, 66(2), 151–166. Retrieved from https://journals.iaepan.pl/khkm/article/view/1003

Issue

Section

Studies and Materials