Anthropological keys to the past - discovering, descrition, method
Keywords:
ethnology, historical anthropology, society, the pastAbstract
The metaphor of the key used in the tile of this article is not just a rhetorical figure; it is actually a creed of many practicing anthropologists, which the author tries to explain and motivate. To do that, she refers to her own research on how the past is experienced by interlocutors. Examples are given to argue that the key issue is to understand present phenomena and people’s motifs as well as explain their genesis. Discovering history and the important events of interlocutors’ past becomes a way to understand the present. Providing a short overview of research on the past, the author proves that its uniting factor is “a humanist dimension of experiencing the past”, in the sense of coping with diffi cult experiences that stigmatize, leave their imprint on the life of individuals and societies, lead to existential crises and induce fundamental changes in the functioning of individuals. Examples of such experiences are mass deportations, migrations, humanitarian disasters, wars and political confl icts. Discovering the past, especially its aspects directly relevant to individual life stories, makes it possible to capture a wider context of many vital events. It also helps to understand the motifs of the present actions of individuals and groups and to explain how such actions are causally related. The author argues that ethnological studies of the past differ from other disciplines in the content, kind and way of posing its questions. The key question is “what for?” — what is the knowledge of past events needed for, how can it help in understanding the past and present context of the functioning of individuals, groups and cultural (material, social and religious) artefacts? Studies on the past undertaken by ethnographers are primarily concerned with the social and cultural consequences of human experiences resonating on various levels of individual and communal life: personal, familial, religious, professional, public, local, etc. Anthropological keys to the past will not open every door. It would be good if they helped to open some of them slightly.
Downloads
References
Anderson Lauren. 2014. Autoetnografia analityczna, „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. 10, nr 3, s. 144-166
Ankersmit Frank. 2006. Pochwała subiektywności, [w:] Pamięć, etyka i historia. Anglo-amrykańska teoria historiografii lat dziewięćdziesiątych, red. E. Domańska, Poznań, s. 55-85
Ankudowicz Janusz. 1996. Czytanie pamiętników i wspomnień polskich zesłańców. Glosy na marginesach dokumentów ludzkiej niedoli, [w:] Polacy w Kazachstanie. Historia i współczesność, red. S. Ciesielski, A. Kuczyński, Wrocław, s. 457-469
Antoni Kroh. 2016. Za tamtą górą. Wspomnienia łemkowskie, Warszawa
Augé Marc. 1979. Symbole, fonction, histoire. Les interrogations de l’anthropologie, Hachette, Paris
Bal Mieke. 2012. Narratologia. Wprowadzenie do teorii narracji, Kraków
Banks Marcus, Ruby Jay. 2011. Made to Be Seen: Perspectives on the History of Visual Anthropology, Chicago
Bartuszek Joanna. 2005. Między reprezentacją a martwym papierem. Znaczenie chłopskiej fotografii rodzinnej, Warszawa
Bauman Zygmunt. 2007. Tożsamość. Rozmowy z Benedetto Vecchim, Gdańsk
Bębenek S.T. 1981. Myślenie o przeszłości, Warszawa
Biagini Marta. 2016. Revisiting Ethnography for Dialogue Interpreting Research, [w:] Addressing Methodological Challenges in Interpreting Studies Research, red. C. Monacelli, C. Bendazzoli, Newcastle upon Tyne, s. 61-87
Biblia Sacra Juxta Vulgatam Clementinam Editio Electronica, Michaele Tvveedale (ed.), Evangelium Mattheum, 7 : 16, s. 1261, http://www.wilbourhall.org/pdfs/vulgate.pdf, dostęp 8.9.2017
Bloch Maurice. 1983. Marxism and Anthropology: The History of a Relationship, Oxford
Bloch Maurice. 2009. Pochwała historii czyli o zawodzie historyka, Warszawa
Boje David. M., Tourani Nazanin. 2012. Storytelling, czyli o materialności praktyk opowiadania, [w:] Badania jakościowe. Podejścia i teorie, red. D. Jemielniak, Warszawa, s. 215-241
Ciesielski Stanisław. 1996. Syberia w oczach polskich zesłańców z lat II wojny światowej, [w:] Syberia w historii i kulturze narodu polskiego, red. A. Kuczyński, Wrocław, s. 383–392
Crapanzano V. 2004. Imaginative Horizons: An Essay in Literary-Philosophical Anthropology, University of Chicago Press, Chicago
Demski Dagnosław, Baraniecka-Olszewska Kamila (red.). 2010. Images of the Other in Ethnic Caricatures of Central and Eastern Europe, Biblioteka Etnografii Polskiej, t. 59, Warszawa
Demski Dagnosław, Laineste Liisi, Baraniecka-Olszewska Kamila (red.). 2015. War Matters: Constructing Images of the Other (1930s to 1950s), Budapeszt
Dobrowolska Danuta. 1992. Wydarzenia historyczne a przebieg życia, „Kultura i Społeczeństwo”, nr 4, s. 45-63
Domańska Ewa. 2005. Mikrohistorie. Spotkania w międzyświatach, Poznań
Duszeńko-Król E. 2014. Kolekcja fotograficzna Institut für Deutsche Ostarbeit, Krakau 1940-1945. Zdjęcia z Polski, Kraków
Dymkowski Maciej. 2000. Między psychologią a historią. O roli złudzeń w dziejach, Warszawa
Dymkowski Maciej. 2003. Wprowadzenie do psychologii historycznej, Gdańsk
Engelking Anna. 2012. Kołchoźnicy. Antropologiczne studium tożsamości wsi białoruskiej przełomu XX i XXI wieku, Monografie Fundacji na rzecz Nauki Polskiej, Toruń
Engelking Barbara. 1994. Zagłada i pamięć, Warszawa
Fernandez James, Herzfeld Michael. 1998. In search of meaningful methods, [w:] Handbook of Methods in Cultural Anthropology, red. R.R. Bernard, Walnut Creek-London-New Dehli, s. 89-131
Feuer Lewis Samuel. 1960. A Neo-Marxist conception of social science, „Ethics”, t. 70, nr 3, s. 237-240
Filipkowski Piotr. 2010. Historia mówiona i wojna. Doświadczenie obozu koncentracyjnego w perspektywie narracji biograficznych, Wrocław
Garfinkel Harold. 1967. Studies in ethnomethodology, New Jersey
Geertz Clifford. 2000. Dzieło i życie. Antropolog jako autor, Warszawa
Geertz Clifford. 2005. Interpretacja kultur. Wybrane eseje, Kraków
Geertz Clifford. 2010. Po fakcie. Dwa kraje, cztery dekady, jeden antropolog, Kraków
Gerlich Henryk. 1994. Obrazy świata minionego – oswajanie Ziem Zachodnich. Analiza jednego przypadku w świetle relacji autobiograficznych, „Etnografia Polska”, nr 1-2, s. 25-50
Glaser Barney. G., Strauss Anselm L. 2009. Odkrywanie teorii ugruntowanej. Strategie badania jakościowego, Kraków
Górny Konrad, Marczyk Mirosław. 2009. Wprowadzenie, [w:] Antropologiczne badanie zmiany kulturowej. Społeczno-kulturowe aspekty transformacji systemowej, red. K. Górny, M. Marczyk, Wrocław, s. 7-10
Grabski Andrzej Feliks. 1972. Orientacje polskiej myśli historycznej, Warszawa
Guba E. G., Lincoln Y. S. 2005. Paradigmatic controversies, contradictions, and emerging confluences, [w:] The Sage handbook of qualitative research (3th ed.), red. N.K. Denzin, Y.S. Lincoln, Thousand Oaks-London-New Deli, s. 191-217
Hammersley Martyn, Atkinson Paul. 2000. Metody badań terenowych, Warszawa
Hammersley Martyn, Atkinson Paul. 1983. Ethnography Principles in Practice, London-New York
Hann Chris. 2007. Anthropology’s Multiple Temporalities and its Future in Central and Eastern Europe, [w:] Anthropology’s Multiple Temporalities and its Future in Central and Eastern Europe. A Debate, red. Ch. Hann i in., „Working Papers”, nr 90, Halle, s. 1-14
Harris Marvin. 1976. History and significance of the emic/etic distinction, „Annual Review of Anthropology”, t. 5, s. 329-350
Hegl Georg Wilhelm Friedrich. 1958. Wykłady z filozofii dziejów, Warszawa
Jakubowski Marek N. 2001. Historia a filozofia historii w koncepcji Hegla, „Filo-Sofija”, nr 1, s. 169-177
James Alison, Hockey Jenny, Dawson Andrew. (red.). 1997. After Writing Culture. Epistemology and Praxis in Contemporary Anthropology, (ASA Monographs 34), London and New York
Jewsiewicki Bogumił. 2016. Praca pamięci i historii. Studia z antropologii historycznej pamięci, Poznań
Kabzińska Iwona. 1999. „Wśród kościelnych Polaków. Wyznaczniki tożsamości etnicznej (narodowej) Polaków na Białorusi, Warszawa
Kabzińska Iwona. 2003. Metoda biograficzna i jej zastosowanie w badaniach etnologicznych, [w:] Czas zmiany, czas trwania, red. J. Kowalska, S. Szynkiewicz, R. Tomicki, Warszawa, s. 39-63
Kabzińska Iwona. 2009. Między pragnieniem ideału a rzeczywistością. Polacy na Litwie, Białorusi i Ukrainie w okresie transformacji systemowej przełomu XX i XXI stulecia, Warszawa
Kałwa Dobrochna. 2010. Historia mówiona w krajach postkomunistycznych. Rekonesans, „Kultura i Historia”, nr 18, www.kulturaihistoria.umcs.lublin.pl/archives/1887 (dostęp. 02.09.2015 r.)
Kaniowska Katarzyna. 1999. Opis – klucz do rozumienia kultury, Łódzkie studia etnograficzne, t. 39, Łódź
Kaufmann Jean-Claude. 2010. Wywiad rozumiejący, Warszawa
Kaźmierska Kaja. 1995. Konstruowanie narracji o doświadczeniu wojennej biografii. Na przykładzie analizy narracji kresowych, „Kultura i Społeczeństwo”, nr 4, s. 43–60
Kaźmierska Kaja. 1999. Doświadczenie wojenne Polaków a kształtowanie tożsamości etnicznej. Analiza narracji kresowych, Warszawa
Kaźmierska Kaja. 2008. Biografia i pamięć na przykładzie pokoleniowego doświadczenia ocalonych z zagłady, Kraków
Konecki Krzysztof T. 2000. Studia z metodologii badań jakościowych. Teoria ugruntowana, Warszawa
Kość Katarzyna. 1999. Współczesne wróżbiarstwo na tle dokonujących się przeobrażeń religijności (maszynopis pracy magisterskiej, w archiwum Katedry Etnologii i Antropologii Współczesności UWr.)
Kość Katarzyna. 2004. Na pograniczu magii i nauki. Rozważania o współczesnym wróżbiarstwie, „Literatura Ludowa”, nr 2, s. 3-21
Kość Katarzyna. 2006. Tropami światów „odpamiętanych” – narracje zesłańcze a prawda historyczna w badaniach etnologicznych, „Etnografia Polska”, t. 50, s. 159-176
Kość Katarzyna. 2008. Żywi we wspomnieniach. Doświadczenia śmierci w relacjach polskich zesłańców z ZSRR (w latach 1940-1946), Prace Etnologiczne, t. 19, Wrocław
Kość-Ryżko Katarzyna. 2011. „Nic mnie serce za Kazachstanem nie boli…” Wyzwania akulturacyjne polskich repatriantów z Kazachstanu, „Etnografia Polska”, t. 55, s. 149-178
Kość-Ryżko Katarzyna. 2013. Doświadczenie deportacji i życia na zesłaniu w relacjach Polaków wywiezionych z Kresów w latach 1940-1941, [w] Repatrianci i polityka repatriacyjna, red. P. Hut, Ł. Żołądek, Studia Biuro Analiz Sejmowych Kancelaria Sejmu, nr 2 (34), Warszawa, s. 25-51
Kość-Ryżko Katarzyna. 2013. Etnolog w labiryncie znaczeń kulturowych. Psychologiczne wyzwania badań terenowych, [w:] Tematy trudne, Sytuacje badawcze, red. I. Kuźma, Łódź, s. 15-46
Kość-Ryżko Katarzyna. 2013. Życie wiejskie w obiektywie fotograficznym (do 1945 r.), „Etnografia Polska”, t. 57, s. 5-8
Kość-Ryżko Katarzyna. 2014. Wykorzenieni. Dylematy samookreślenia polskich repatriantów z Kazachstanu. Studium etno-psychologiczne, Seria: Biblioteka Etnografii Polskiej, t. 60, Warszawa
Kość-Ryżko Katarzyna. 2015. Identity dilemmas of Polish repatriates from Kazakhstan – between fulfilment, hope and disappointment, „Ethnologia Polona”, nr 36, s. 209-236
Kowalewski Jacek. 2014. Aktualność historyzmu w antropologii kulturowej, „Etnografia Nowa”, nr 6, 18-19
Kruszelnicki Wojciech. 2010. «Antropologia jako rodzaj pisarstwa». Krytyka tekstualna a kwestia refleksyjności w antropologii kulturowej, „Teksty Drugie”, nr 5, s. 140-155
Kubica Grażyna. 2015. Maria Czaplicka: płeć, szamanizm, rasa. Biografia antropologiczna, Kraków
LaCapra Dominick. 2006. Psychoanaliza, pamięć i zwrot etyczny, [w:] Pamięć, etyka i historia. Anglo-amerykańska teoria historiografii lat dziewięćdziesiątych, red. E. Domańska, Poznań, s. 127-163
Le Goff Jacques. 2007. Historia i pamięć, Warszawa
Liberman Kenneth. 2014. More studies in ethnomethodology, New York
Lubaś Marcin. 2003. Rozum i etnografia. Przyczynek do krytyki antropologii postmodernistycznej, Kraków
Łukaszewski Wiesław. 1982. Intryga prawdy, „Charaktery”, nr 5
Marcus George. E. 1980. Rhetoric and the Ethnographic Genre in Anthropological Research, „Current Anthropology”, t. 21, nr 4, s. 507-510
Marcus George E., Dick Cushman. 1982. Ethnographies as texts, „Annual Review of Anthropology”, t. 11, s. 25-69
Martin Hollis, Lukes Steven. (red.). 1982. Rationality and relativism, Oxford
McKinley Runyan W. 1992. Historie życia a psychobiografia. Badania teorii i metody, Warszawa
Michalska Małgorzata. 2006. Religijność na pograniczu: Polacy na Zaolziu, Czeski Cieszyn
Mills David. 2008. Difficult Folk? A Political History of Social Anthropology, Oxford
Mucha Janusz. 1995. Zmiana społeczna w perspektywie antropologicznej. O pożytkach studiowania antropologii przez socjologów, [w:] Antropologia wobec zmiany, red. E. Tarkowska, Warszawa
Murdock George Peter. 1951. British Social Anthropology, „American Anthropologist New Series”, R. 53, nr 4, s. 465-473
Narodowy Instytut Dziedzictwa, www.nid.pl/pl/Informacje_ogolne/Ochrona_dziedzictwa_kulturowego/ (dostęp 12.08.2017 r.)
Niebrzegowska-Bartmińska Stanisława, Wasiuta Sebastian. (red.). 2008. Historia mówiona w świetle etnolingwistyki, Lublin
Nowinowski S. 2007. Andrzeja Feliksa Grabskiego żywoty równoległe, „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944-1989”, nr 1 (5), s. 234-273
Obuchowski Kazimierz. 1996. Uwagi psychologa o zsyłce w Majkainie, [w:] Polacy w Kazachstanie. Historia i współczesność, red. S. Ciesielski, A. Kuczyński, Wrocław, s. 427-444
Olechnicki Krzysztof. 2003. Antropologia obrazu. Fotografia jako metoda, przedmiot i medium nauk społecznych, Warszawa
Polasik Karolina. 2007. Antropologiczny rekonesans historyka. Szkice o antropologii historycznej, Bydgoszcz
Posern-Zieliński Aleksander. 1987. Etnohistoria, [w:] Słownik etnologiczny. Terminy ogólne, red. Z. Staszczak, Warszawa-Poznań
Ruffié Jacques. 1976. De la biologie à la culture, Paris
Rzońca Jan. 1996. Syberia w wybranych pamiętnikach deportowanych podczas II wojny światowej, [w:] Syberia w historii i kulturze narodu polskiego, red. A. Kuczyński, Wrocław, s. 393–394
Sikora Sławomir. 2003. Antropologia wizualna i film etnograficzny, Warszawa
Statut Narodowego Instytutu Dziedzictwa, www.nid.pl/pl/O_NID/Statut/StatutNID2014.pdf (dostęp 12.08.2017 r.)
Stemplewska-Żakowicz Katarzyna. 2010. Metody jakościowe, metody ilościowe: hamletowski dylemat czy różnorodność do wyboru?, „Roczniki Psychologiczne”, t. 12, nr 1, s.87-96
Topolski Jerzy. 2001. Wprowadzenie do historii, Poznań
Trzebiński Jerzy (red.). 2001. Narracja jako sposób rozumienia świata, Sopot
Trzebiński Jerzy. 2001. Narracyjne konstruowanie rzeczywistości, [w:] Narracja jako sposób rozumienia świata, red. J. Trzebiński, Sopot, s. 17-43
Valéry Paul. 1931. Regards sur le monde actuel, Librairie Stock, Paris
Werner Wiktor. 2009. Historyczność kultury. W poszukiwaniu myślowego fundamentu współczesnej historiografii, Poznań
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.