Możliwości badawcze odtworzenia sieci karczem zajezdnych w okresie staropolskim. Studium przypadku na przykładzie powiatu lubelskiego w drugiej połowie XVIII wieku

Kamil Jakimowicz; Mateusz Zawadzki

doi:10.23858/KHKM71.2023.4.001

Published: 2023-12-18

Vol. 71 No. 4 (2023)

Possible methods of reconstruction of roadside inns’ network in the Old Polish period. A case study on the example of the Lublin district in the second half of the eighteenth century

Kamil Jakimowicz , Mateusz Zawadzki

Kwartalnik Historii Kultury Materialnej

Section: Studies and Materials

https://doi.org/10.23858/KHKM71.2023.4.001

Abstract

The aim of the text is to present the possible methods for reconstructing roadside inn’s network in the Old Polish period using the Lublin district, in its historical boundaries,
as a case study. The authors characterise and evaluate the evidence provided by different sources and the applicability of various methodologies. The detailed research procedure
for distinguishing the inns from public houses (establishments offering no lodging) and for identifying their locations is also proposed. It is based on comparison and correlation of information derived from written records with eighteenth- and nineteenthcentury maps (varying in content, depiction precision and scale). Thereafter, the GIS
tools are employed to analyse and verify the acquired data.

Keywords:

roadside inn, Lublin district, historical geography, countryside, public infrastructure, 18th c.

Download files

pdf (Język Polski)

Citation rules

Jakimowicz, K., & Zawadzki, M. (2023). Possible methods of reconstruction of roadside inns’ network in the Old Polish period. A case study on the example of the Lublin district in the second half of the eighteenth century. Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, 71(4), 407–426. https://doi.org/10.23858/KHKM71.2023.4.001

Cited by / Share

Licence

This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.

References

Affek Andrzej. 2012. Kalibracja map historycznych z zastosowaniem GIS, [w:] Źródła kartograficzne w badaniach krajobrazu kulturowego, red. J. Plit, J. Nita, Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego, 16, Sosnowiec, s. 48–62.
Google Scholar

Baranowski Bohdan. 1964. Przetwórstwo spożywcze, [w:] Zarys historii gospodarstwa wiejskiego w Polsce, red. J. Leskiewiczowa, 2, red. B. Baranowski, J. Topolski, Warszawa, s. 282–291.
Google Scholar

Baranowski Bohdan. 1979. Polska karczma. Restauracja. Kawiarnia, Wrocław.
Google Scholar

Błądek Zenon, Tulibacki Tadeusz. 2003. Dzieje krajowego hotelarstwa od zajazdu do współczesności. Fakty, obiekty, ludzie, Poznań–Warszawa.
Google Scholar

Bobrzyński Michał. 2016. Historia Karczmy. O prawie propinacji w dawnej Polsce, Kraków.
Google Scholar

Boroda Krzysztof. 2016. Geografia gospodarcza Królestwa Polskiego w XVI wieku, Białystok.
Google Scholar

Broniewski Tadeusz. 1959. Historia architektury w zarysie, Wrocław.
Google Scholar

Buczek Karol. 1930. Mapa województwa krakowskiego z doby Sejmu Czteroletniego (1788–1792). Źródła i metoda, Kraków.
Google Scholar

Buczek Karol. 1963. Dzieje kartografii polskiej od XV do XVIII wieku. Zarys analityczno-syntetyczny, Wrocław.
Google Scholar

Budzyński Zdzisław. 2013. Cesarskie gościńce w Galicji. Pierwszy etap budowy sieci dróg bitych (wg mapy józefińskiej Fryderyka Miega), [w:] Galicyjskie drogi i bezdroża, 1, Studium infrastruktury, organizacji i kultury podróżowania, red. J. Kamińska-Kwak, Rzeszów, s. 25–57.
Google Scholar

Burszta Józef. 1950. Wieś i karczma. Rola karczmy w życiu wsi pańszczyźnianej, Warszawa.
Google Scholar

Cebrykow Paweł. 2015. Dawne mapy topograficzne Lubelszczyzny jako źródła informacji w badaniach historyczno-geograficznych, [w:] Dawne mapy topograficzne w badaniach geograficzno-historycznych, red. A. Czerny, Lublin, s. 85–102; online: https://phavi.umcs.pl/at/attachments/2016/0708/103742-czerny-dawne-mapy-07-07-low-res.pdf (dostęp 10.03.2021).
Google Scholar

Chludziński Andrzej. 2002. Nazwy karczem na Pomorzu, „Nasze Pomorze. Rocznik Muzeum Zachodnio-Kaszubskiego w Bytowie”, 4, s. 175–197.
Google Scholar

Chrzanowski Tadeusz. 1958. Karczmy i zajazdy polskie, Warszawa.
Google Scholar

Ćwik Władysław, Reder Jerzy. 1977. Lubelszczyzna. Dzieje rozwoju terytorialnego, podziałów administracyjnych i ustroju władz, Lublin.
Google Scholar

Dudzik Grzegorz P. 2005. Przyczynek do dziejów karczem w Polsce (XVII–XIX wiek). Próba odtworzenia historii i charakterystyki karczem na terenie Zielonki, „Studia i Materiały do Dziejów Powiatu Wołomińskiego”, 1, s. 233–266.
Google Scholar

Dunin-Wąsowicz Teresa. 2011. Drogami średniowiecznej Polski. Studia z dziejów osadnictwa i kultury, oprac. A. Janeczek, Warszawa.
Google Scholar

Ertman Aldona. 2007. Rękopiśmienna mapa województwa podlaskiego Karola Perthéesa z r. 1795. Jej źródła, metoda opracowania i znaczenie dla badań historycznych. „Analecta. Studia i Materiały z Dziejów Nauki”, 16, 1–2, s. 129–137.
Google Scholar

Historia. 1978. Historia kultury materialnej Polski w zarysie, red. W. Hensel, J. Pazdur, 4, Od połowy XVII do końca XVIII wieku, red. Z. Kamieńska, B. Baranowski, Wrocław.
Google Scholar

Jakimowicz Kamil. 2020. Instytucje państwowe i samorządowe w życiu mieszkańców Lublina w latach 1764–1794, Lublin.
Google Scholar

Janeczek Andrzej. 2013. Staropolski układ komunikacyjny na mapie józefińskiej Galicji z lat 1779–1783. Szansa czy iluzja rekonstrukcji, [w:] Galicyjskie drogi i bezdroża, 1, Studium infrastruktury, organizacji i kultury podróżowania, red. J. Kamińska-Kwak, Rzeszów, s. 9–24.
Google Scholar

Janicka Stanisława. 1999. Gospody — oberże w Gorzowie od XVI w. do 1950 roku, „Nadwarciański Rocznik Historyczno-Archiwalny”, 1, 6, s. 107–121.
Google Scholar

Jawor Grzegorz. 1991. Ludność chłopska i społeczności wiejskie w województwie lubelskim w późnym średniowieczu. Schyłek XIV–początek XVI wieku, Lublin.
Google Scholar

Karczowa Helena, Maciejewska Wanda, Piechota Regina. 1959. Katalog inwentarzy dóbr ziemskich XVI–XVIII wieku sporządzony na podstawie ksiąg grodzkich i ziemskich, red. W. Maciejewska, Warszawa.
Google Scholar

Karta. 1839–[1843]. Topograficzna karta Królestwa Polskiego, [Petersburg].
Google Scholar

Kozdrach Mariusz. 2013. Sieć karczem powiatu radomskiego w drugiej połowie XVI wieku, „Radomskie Studia Humanistyczne”, 1, s. 107–140.
Google Scholar

Kumor Bolesław. 1978. Spis ludności Diecezji Krakowskiej prymasa Michała Jerzego Poniatowskiego z 1787 roku, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 36, s. 349–369, https://doi.org/10.31743/abmk.7103
Google Scholar

Libiszowska Zofia. 1958. Stan gospodarczy ziemi łęczyckiej i sieradzkiej w końcu XVIII w. w świetle opisów Holschego, „Rocznik Łódzki”, 1 (4), s. 163–176.
Google Scholar

Mazur Marcin. 2013. Metoda kartograficzna jako źródło informacji w badaniach obszarów wiejskich, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Socio-Oeconomica”, 13, s. 41–58.
Google Scholar

Myśliński Kazimierz. 1997. Lublin na dawnych szlakach handlowych, [w:] Lublin w dziejach i kulturze Polski, red. T. Radzik, A.A. Witusik, Lublin, s. 27–50.
Google Scholar

Naruszewicz Adam Stanisław. 2008. Dyjaryjusz podróży Jego Królewskiej Mości na sejm grodzieński, wyd. M. Bober-Jankowska, Biblioteka Pisarzy Polskiego Oświecenia, 8, Warszawa.
Google Scholar

Olszański Henryk. 1998. Karczmy zajezdne w południowo-wschodniej Polsce, „Materiały Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku”, 34, s. 105–140.
Google Scholar

Osady. 1986. Dzieje Lubelszczyzny, 4, Osady zaginione i o zmienionych nazwach historycznego województwa lubelskiego, oprac. S. Wojciechowski, A. Sochacka, R. Szczygieł, Warszawa.
Google Scholar

Perthées Karol de. [1806]. Mappa szczegulna woiewodztwa lubelskiego […], Paryż.
Google Scholar

Pszczółkowski Adam A. 2011. Szlachta ziemi ciechanowskiej w świetle taryfy podymnego z 1775 roku, „Przeszłość Demograficzna Polski”, 30, s. 25–52.
Google Scholar

Rutkowski Henryk. 1973. Drogi, [w:] Atlas historyczny Polski. Mapy szczegółowe XVI wieku, 7, Mazowsze w drugiej połowie XVI wieku, red. W. Pałucki, 2, s. 112–120.
Google Scholar

Sawicki Ludomir. 1928. Pułkownika Antoniego Barona Mayera von Heldensfeld zdjęcia topograficzne w Polsce w latach 1801–1804, Kraków.
Google Scholar

Siwek Andrzej. 2003. Staropolskie karczmy pod Babią Górą, „Rocznik Babiogórski”, 5, s. 191–198.
Google Scholar

Słownik. 1983. Dzieje Lubelszczyzny, 3, Słownik historyczno-geograficzny województwa lubelskiego w średniowieczu, oprac. S. Kuraś, Warszawa.
Google Scholar

Sobczyński Marek. 2019. Karczmy, zajazdy i gospody na ziemi łódzkiej dawniej i obecnie, [w:] Rzeczpospolita domów, 5, Karczmy, zajazdy, gospody…, red. K. Krawiec-Złotkowska, Słupsk, s. 365–387.
Google Scholar

Srogosz Tadeusz. 1979. Specyfika karczmarstwa na terenie województw łęczyckiego i sieradzkiego oraz ziemi wieluńskiej w XVIII wieku (na marginesie książki M. Szczepaniaka, Karczma, wieś, dwór), „Rocznik Łódzki”, 25 (28), s. 165–171.
Google Scholar

Stamm Edward. 1938. Staropolskie miary, 1, Miary długości i powierzchni, Warszawa.
Google Scholar

Starzykiewicz Agnieszka. 2014. Nazwy karczem — historia karczemnictwa, charakter użytkowy na przestrzeni wieków, tendencje nazewnicze, „Słowo. Studia językoznawcze”, 5, s. 212–223.
Google Scholar

Szady Bogumił. 2012. Mapa województwa lubelskiego Karola Perthéesa z 1786 roku jako źródło kartograficzne i historyczne, „Biblioteka Polskiego Przeglądu Kartograficznego”, 3, s. 26–35.
Google Scholar

Szady Bogumił. 2018. Dawna mapa jako źródło w badaniach geograficzno-historycznych w Polsce, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 66, 2, s. 129–141.
Google Scholar

Szczepaniak Marian. 1972. Karczma wiejska w powiecie kaliskim w drugiej połowie XVII i w XVIII wieku, „Rocznik Kaliski”, 5, s. 91–111.
Google Scholar

Szczepaniak Marian. 1977. Karczma — wieś — dwór. Rola propinacji na wsi wielkopolskiej od połowy XVII do schyłku XVIII wieku, Warszawa.
Google Scholar

Szewczyk Jarosław. 2012. Wpływ czynników fiskalnych na tradycyjne formy architektoniczno-budowlane na przykładzie podlaskich urządzeń piecowo-kominowych, „Architecturae et Artibus”, 4, 2, s. 38–45.
Google Scholar

Szurowa Bogumiła. 1978. Karczmy na Kielecczyźnie w XVIII i XIX wieku, Kielce.
Google Scholar

Świtkowski Piotr. 1782. Budowanie wieyskie dziedzicom dobr y possesorom toż wszystkim iakążkolwiek zwierzchność po wsiach i miasteczkach maiącym do uwagi i praktyki podane. Z figurami, Warszawa–Lwów.
Google Scholar

Tkaczyk Jacek. 2016. Szlaki komunikacyjne i handlowe w okresie średniowiecza i nowożytności na obszarze współczesnej Lubelszczyzny, [w:] Drogi Lubelszczyzny. Odkrycia i badania archeologiczne, red. E. Banasiewicz-Szykuła, Lublin, s. 25–42.
Google Scholar

Transport. 1786. Artykuł V. O Transporcie Lądowym, „Dziennik Handlowy. Zawierający w sobie wszystkie Okoliczności czyli Ogniwa całego Łańcucha Handlu Polskiego”, 1, 1–3, s. 81–96.
Google Scholar

Tyszkiewicz Jan. 2014. Geografia historyczna. Zarys problematyki, Warszawa.
Google Scholar

Wernerowa Wiesława. 1990. Opisy parafii dekanatu knyszyńskiego z roku 1784, „Studia Podlaskie”, 1, s. 99–205.
Google Scholar

Wernerowa Wiesława. 1993. Opisy parafii dekanatu augustowskiego z 1784 roku, „Studia Podlaskie”, 4, s. 161–239.
Google Scholar

Wernerowa Wiesława. 1994. Rękopiśmienne opisy parafii litewskich z 1784 roku. Dekanat grodzieński, Warszawa.
Google Scholar

Wernerowa Wiesława. 2003. Ocena „ankiet parafialnych” jako źródła wiedzy Karola Perthéesa o fizjografii Rzeczypospolitej przedrozbiorowej, [w:] Karol Perthées (1739–1815) fizjograf Pierwszej Rzeczypospolitej. Życie oraz działalność kartograficzna i entomologiczna, red. J. Pawłowski, Warszawa, s. 165–192.
Google Scholar

Wojciechowski Stefan. 1966. Atlas historyczny Polski. Mapy szczegółowe XVI wieku, red. W Pałucki, 3, Województwo lubelskie w drugiej połowie XVI wieku, Warszawa.
Google Scholar

Wosch Jan. 1984. Drogi, [w:] Atlas historyczny Polski. Śląsk w końcu XVIII wieku, 2, 2, Komentarz, red. J. Janczak, Wrocław, s. 54–55.
Google Scholar

Zawadzki Mateusz. 2018. Sources and methods of reconstruction of postal roads in the second half of the 18th century on the example of the former Lublin Voivodeship, „Polish Cartographical Review”, 50, 4, s. 233–242, https://doi.org/10.2478/pcr-2018-0013
Google Scholar

Zawadzki Mateusz. 2019. Methodology of reconstruction of the Old-Polish road network as exemplified by the historic Lublin Voivodship, „Polish Cartographical Review”, 51, 3, s. 129–141, https://doi.org/10.2478/pcr-2019-0011
Google Scholar

Zimowski Lech. 1972. Geneza i rozwój komunikacji pocztowej na ziemiach polskich, Warszawa.
Google Scholar

Związek Tomasz. 2017. Drogi, [w:] Atlas historyczny Polski. Mapy szczegółowe XVI wieku, red. H. Rutkowski, M. Słoń, 4, Wielkopolska w drugiej połowie XVI wieku, red. K. Chłapowski, M. Słoń, 2, Komentarz, Indeksy, Warszawa, s. 269–290.
Google Scholar