A new cartographic source for the studies on the southern part of Lake Jeziorak and adjacent settlements
DOI:
https://doi.org/10.23858/KHKM71.2023.2.003Keywords:
cartography, Jeziorak, Iława, historical geography, PrussiaAbstract
The subject of the article is the oldest cartography and iconography of Iława (Deutsch Eylau), the surrounding villages and the southern part of Lake Jeziorak. The most
valuable materials of this type include cartographic sources from the early modern period (seventeenth and eighteenth centuries), currently in the collections of the Institute of Art, Polish Academy of Sciences in Warsaw and the State Archives in Olsztyn. Recently, another map was found in the resources of Geheimes Staatsarchiv Preußischer Kulturbesitz in Berlin-Dahlem, which both complements the existing cartographic sources and opens up new research perspectives. It significantly increases our knowledge about the transformations of the settlement space associated with the lake as well as the changes in the Jeziorak shoreline.
Downloads
References
Achremczyk Stanisław. 2005. Iława. Dzieje miasta, Olsztyn.
Alexandrowicz Stanisław. 1965. Mapa Wielkiego Księstwa Litewskiego Tomasza Makowskiego z 1613 r. tzw. „radziwiłłowska”, jako źródło do dziejów Litwy i Białorusi, „Studia Źródłoznawcze”, 10, s. 33–67.
Alexandrowicz Stanisław. 1966. Mapy majątkowe północnego Podlasia z XVI wieku, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 14, 2, s. 279–305.
Alexandrowicz Stanisław. 2012. Kartografia Wielkiego Księstwa Litewskiego od XV do połowy XVIII wieku, Warszawa.
Allgemeine Kartensammlung. 1991. Allgemeine Kartensammlung des Staatsarchivs Königsberg. Spezialinventar, oprac. W. Bliss, Veröffentlichungen aus den Archiven Preussischer Kulturbesitz, 28, Köln–Weimar–Wien.
Bahl Peter. 2001. Der Hof des Großen Kurfürsten. Studien zur höheren Amtsträgerschaft Brandenburg-Preußens, Köln–Weimar–Wien.
Bartoszewicz Agnieszka, Bartoszewicz Henryk. 2006. Kartografia miast Mazowsza i ziemi dobrzyńskiej do końca XIX wieku, Warszawa–Pułtusk.
Bartoszewicz Agnieszka, Bartoszewicz Henryk. 2014. Źródła kartograficzne do dziejów ziem wschodnich Rzeczypospolitej od XVII do początku XIX w. w zbiorach Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie, „Archeion”, 115, s. 433–486.
Bartoszewicz Henryk. 2012. Z dziejów kartografii Mazowsza i ziem sąsiednich XVII–XX wieku, Warszawa–Pułtusk.
Bau- und Kunstdenkmäler. 1906. Die Bau- und Kunstdenkmäler der Provinz Westpreuszen, 12, Kreis Rosenberg, oprac. B. Schmid, Danzig.
Biegański Wiesław, Żuchowski Tadeusz J. 1995. Rozwój miasta do połowy XIX wieku, [w:] Iława 1305–1995. Dzieje przemian w urbanistyce i architekturze miasta, red. T.J. Żuchowski, Iława, s. 9–41.
Giżejewski Gracjan. 2023. Dzieje Puszczy Piskiej do 1945 roku, Olsztyn.
Glauert Mario. 2003. Das Domkapitel von Pomesanien (1284–1527), Toruń.
Glauert Mario. 2021. Pomezańska kapituła katedralna w czasach średniowiecza (1284–1527), red. R. Biskup, Pelplin.
Goldbeck Johann Friedrich. 1789. Volständige Topographie des Königreichs Preussen. Zweiter Theil welcher die Topographie von West-Preussen enthält, Marienwerder.
Gołaski Janusz. 1969. Kształtowanie się mapy wsi w Polsce do końca XVIII w. Studia nad genezą wielkoskalowej informacji kartograficznej, Wrocław.
Hennenberger Caspar. 1595a. Der See Ströme und Flüsser Namen, Welche in der Preuschen Mappen verzeichnet sind, unnd wie solche auff fürgehende, weis, leichtlich zu finden sein, Königsberg.
Hennenberger Caspar. 1595b. Ercleru[n]g der Preüssischen grössern Landtaffel oder Mappen, Königsberg.
Hennenberger Caspar. 1863. Grosse Landtafel von Preussen in 9 Blättern. (Erste Ausgabe vom Jahre 1576.) Vom Neuen in der Größe des Originals herausgegeben durch die königlich physikalisch-ökonomische Gesellschaft zu Königsberg i. Pr. im Jahre 1863, Königsberg.
Kaufmann Karl Josef. 1905. Geschichte der Stadt Deutsch Eylau, Danzig.
Kaufmann Karl Josef. 1927. Geschichte des Kreises Rosenberg, 1, Marienwerder.
Knyżewski Marcel. 2020. Siedziby średnich i niższych rangą urzędników krzyżackich na terenie dzisiejszej Polski. Studium archeologiczne, Łódź.
Kowalczyk Jerzy. 1988. Pierre Ricaud de Tirregaille — architekt ogrodów i pałaców, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki”, 33, 4, s. 299–318.
Kowalski Hubert. 2011. Mapy, plany i rysunki architektoniczne ze zbiorów warszawskich wizytek (Zakon Nawiedzenia NMP), [w:] Od atlasu do kolekcji w 440. rocznicę I wydania atlasu Abrahama Orteliusa, red. J. Ostrowski, R. Skrycki, Z dziejów kartografii, 16, Szczecin, s. 267–277.
Kowalski Hubert, Ważyńska Joanna, Przyłuska Barbara. 2011. Przebudzenie: konserwacja zabytkowych XVII/XVIII/XIX-wiecznych map, planów i rysunków ze zbiorów klasztoru sióstr wizytek w Warszawie, Pałac Rzeczypospolitej/Biblioteka Narodowa, 19 kwietnia–4 maja, Warszawa.
Lasek Piotr, Przypkowski Jan. 2013. Najstarszy widok Iławy i zamku na Wielkiej Żuławie z 1620 roku w zbiorach Instytutu Sztuki PAN, [w:] Grodziska Warmii i Mazur, 1, Stan wiedzy i perspektywy badawcze, red. Z. Kobyliński, Archaeologica Hereditas, 2, Warszawa–Zielona Góra, s. 381–383.
Lasek Piotr, Szczepański Seweryn. 2016. Z dziejów pewnego zastawu, czyli „zamek” Deutsch-Eylau alias „dwór” Gross-Werder, „Biuletyn Historii Sztuki”, 78, 3, s. 431–457.
Mierzyński Antoni. 1892. Źródła do mytologii litewskiej od Tacyta do końca XIII wieku, Warszawa.
Mülverstedt George Adalbert von. 1901. Die Oberländischen Hauptämter und Landgerichte nebst ihren Verwaltern, „Oberländische Geschichtsblätter”, 3, s. 1–73.
Pydyn Andrzej. 2013. Wyniki archeologicznych prospekcji podwodnych w wybranych jeziorach Pojezierza Iławskiego, [w:] Grodziska Warmii i Mazur, 1, Stan wiedzy i perspektywy badawcze, red. Z. Kobyliński, Archaeologica Hereditas, 2, Warszawa–Zielona Góra, s. 361–372.
Rolska Irena. 2011. Mapa jako dzieło sztuki i źródło ikonograficzne, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska”, Sectio L, 9, 1, s. 131–144.
Sito Jakub. 2019. „J’ai accordé avec le Sieur Coudray Sculpteur du Roy statues du pierre...”. O dekoracji rzeźbiarskiej rezydencji Cetnerów w Krakowcu, [w:] Residentiae tempore belli et pacis. Materiały do badań i ochrony założeń rezydencjonalnych i obronnych, red. P. Lasek, P. Sypczuk, Warszawa, s. 226–245.
Skrobot Wiesław. 2014. Wartość przestrzeni. Zintegrowana przestrzeń nieizolowana w ujęciu fenomenologicznym, Ostróda.
Stępniak Jędrzej, Żuchowski Tadeusz J. 1995. Rody szlacheckie i ich rezydencje na ziemi iławskiej, [w:] Iława 1305–1995. Dzieje przemian w urbanistyce i architekturze miasta, red. T.J. Żuchowski, Iława, s. 120–135.
Szczepański Seweryn. 2011. Campus Schinewite a trwałość pruskiego pogranicza. Fragment z dziejów osadnictwa południowej Pomezanii, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie”, 3 (273), s. 547–567.
Szczepański Seweryn. 2014. Umocnienia liniowe w kontekście osadniczym Pomezanii, [w:] Pomorze we wczesnym średniowieczu w świetle źródeł archeologicznych. Historia, stan aktualny i potrzeby badań, red. H. Paner, M. Fudziński, W. Świętosławski, Gdańsk, s. 195–216.
Szczepański Seweryn. 2016. Pomezania pruska. Dzieje osadnictwa w XIII–XV wieku, Olsztyn.
Szczepański Seweryn, Lasek Piotr. 2016. Iława w świetle źródeł kartograficznych XVII–XVIII wieku, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie”, 2 (292), s. 333–352, https://doi.org/10.51974/kmw-135024
Szczepański Seweryn, Szczepański Łukasz. 2022. Zaginione osady średniowieczne w rejonie jeziora Jeziorak (studium historyczno-archeologiczne na podstawie nowych źródeł), [w:] Pomerania — Prussia — Polonia. Rozprawy ofiarowane prof. Wiesławowi Długokęckiemu z okazji 65. urodzin, red. R. Kubicki, Gdańsk, s. 255–281.
Szeliga Jan. 1997. Rękopiśmienne mapy Prus Książęcych Józefa Naronowicza-Narońskiego z drugiej połowy XVII wieku, Warszawa.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2023 Kwartalnik Historii Kultury Materialnej
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
Publication co-financed by the Ministry of Science and Higher Education under the program "Support for scientific journals 2019-2020"
