O antropologicznym (etnologicznym) opisie przeszłości. Prolegomena

Abstrakt

Artykuł porusza wybrane kwestie, dotyczące zagadnień wyznaczanych w antropologii przez pojęcia: przeszłość, źródła, historia i pamięć. Autorka, koncentrując się na źródłach wywołanych, tworzących metodologiczną podstawę badań antropologicznych, określa je jako współpowoływane do życia przez badacza, wytwarzane w kontakcie z drugim człowiekiem. Wyróżnia dwa typy źródeł: ustne i obserwacyjne. Jako cel antropologii wskazuje nie rekonstruowanie wiedzy o przeszłości, lecz budowanie wiedzy o człowieku jako istocie ukształtowanej przez kulturę. Podkreślając skupienie antropologii na śladach przeszłości obecnych w teraźniejszości, dochodzi do wniosku, iż zajmuje się ona zarówno przeszłością, jak i teraźniejszością człowieka oraz dąży do rekonstrukcji podmiotowej perspektywy aktorów społecznych. Badaczka charakteryzuje pogranicza antropologii z innymi subdyscyplinami i polami badawczymi, takimi jak: oral history, antropologią historyczną, folklorystyką, memory studies. Podaje także przykład z własnych badań etnograficznych nad kulturowymi reprezentacjami przeszłości. Dotyczy on obecnego w sfolkloryzowanej opowieści ustnej fenomenu „współczesnej pańszczyzny”. Został ona zadokumentowany we wsiach kołchozowych na Białorusi. To jeden z elementów o długim trwaniu, tworzący współczesną zbiorową tożsamość chłopów-kołchoźników.