Świat kultury materialnej na magnackim dworze na przykładzie rejestrów majątkowych Anny Katarzyny z Sanguszków Radziwiłłowej z lat 1738–1741

Anna Penkała-Jastrzębska

doi:10.23858/KHKM69.2021.1.006

Opublikowane: 2021-07-31

Tom 69 Nr 1 (2021)

Świat kultury materialnej na magnackim dworze na przykładzie rejestrów majątkowych Anny Katarzyny z Sanguszków Radziwiłłowej z lat 1738–1741

Anna Penkała-Jastrzębska

Kwartalnik Historii Kultury Materialnej

Dział: Studia i materiały

https://doi.org/10.23858/KHKM69.2021.1.006

Abstrakt

Celem artykułu jest analiza rejestrów majątku kanclerzyny litewskiej Anny Katarzyny z Sanguszków Radziwiłłowej, rozpoznanie rytmu funkcjonowania jej dworu, w tym odróżnienie spraw codziennych od różnych przejawów przepychu i luksusu. Podstawą są rozmaite rejestry majątkowe kanclerzyny. Analizowane materiały z lat 1738–1741 dotyczą przede wszystkim specyfiki funkcjonowania dworu bialskiego. Bazę źródłową uzupełniają zapiski z prywatnej korespondencji, wskazujące na prywatne upodobania magnatki i sposób pozyskiwania określonych przedmiotów. Wykorzystane rejestry rzeczy ukazane zostały jako cenne źródło do poznania dworskiej codzienności w XVIII stuleciu oraz doskonały materiał do badań wielu zagadnień z ówczesnej sfery materialnej.

Słowa kluczowe:

Radziwiłłowie, kultura materialna, inwentarz, życie codzienne, XVIII wiek

Pobierz pliki

pdf

Zasady cytowania

Penkała-Jastrzębska, A. (2021). Świat kultury materialnej na magnackim dworze na przykładzie rejestrów majątkowych Anny Katarzyny z Sanguszków Radziwiłłowej z lat 1738–1741. Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, 69(1), 101–120. https://doi.org/10.23858/KHKM69.2021.1.006

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

AGAD [Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie], AR [Archiwum Warszawskie Radziwiłłów], dz. [dział] IV, rkps [rękopis] nr 623, 624, 627, 628, 629, 630.
Google Scholar

AGAD [Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie], AR [Archiwum Warszawskie Radziwiłłów], dz. [dział] V, rkps [rękopis] nr 13898/III, 13898/V.
Google Scholar

AGAD [Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie], AR [Archiwum Warszawskie Radziwiłłów], dz. [dział] XXIX, rkps [rękopis] nr 29.
Google Scholar

Listy Magdaleny z Czapskich. 2016. „Gdybym Cię, moje Serce, za męża nie miała, żyć bym nie mogła”. Listy Magdaleny z Czapskich do Hieronima Floriana Radziwiłła z lat 1744–1759, wstęp i oprac. I. Maciejewska, K. Zawilska, Olsztyn.
Google Scholar

Anusik Zbigniew, Stroynowski Andrzej. 1989. Radziwiłłowie w epoce saskiej. Zarys dziejów politycznych i majątkowych, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica”, nr 33, s. 29–58.
Google Scholar

Codzienne kłopoty. 2013. Codzienne kłopoty, wielkie interesy i podwójna elekcja. Korespondencja radziwiłłowskich urzędników z księżną Anną z Sanguszków Radziwiłłową i jej synem Michałem Kazimierzem z 1733/1734 roku, wyd. J. Dygdała, Warszawa.
Google Scholar

Dumanowski Jarosław. 2006. Świat rzeczy szlachty wielkopolskiej w XVIII wieku, Toruń.
Google Scholar

Dymnicka-Wołoszyńska Hanna. 1980. Radziwiłł Hieronim Florian, [w:] Polski Słownik Biograficzny, red. E. Rostworowski, t. 30, Wrocław, s. 185–188.
Google Scholar

Dymnicka-Wołoszyńska Hanna. 1987. Radziwiłł Michał Kazimierz zw. Rybeńko (1702–1762), [w:] Polski Słownik Biograficzny, red. E. Rostworowski, t. 30, Wrocław, s. 299–306.
Google Scholar

Gloger Zygmunt. 1902. Encyklopedia staropolska ilustrowana, t. III, Warszawa.
Google Scholar

Inwentarz pośmiertny. 2016. Inwentarz pośmiertny Jana Karola Mniszcha spisany po 19 września 1759, Lwowska Narodowa Naukowa Biblioteka Ukrainy im. Wasyla Stefanyka, f. 141 (Zbiór Aleksandra Czołowskiego), rkps 120, s. 1–26 (LNBU, 141–1–120), [w:] Pałac w Wiśniowcu w świetle inwentarzy staropolskich, oprac. A. Betlej, A. Dworzak, A. Markiewicz, Kraków 2016, s. 51–75.
Google Scholar

Jakuboszczak Agnieszka. 2008. Sarmacka dama Barbara Sanguszkowa (1718–1791) i jej salon towarzyski, Poznań.
Google Scholar

Jasielczuk Leszek. 2005. Dzieje klasztoru ojców dominikanów w Klimówce 1682–1832, Białystok.
Google Scholar

Kabacińska Katarzyna. 2010. Od grzechotki do… — słów kilka o zabawkach dziecięcych, „Studia Edukacyjne”, nr 11, s. 125–138.
Google Scholar

Karkucińska Wanda. 2000. Anna z Sanguszków Radziwiłłowa (1676–1747). Działalność gospodarcza i mecenat, Warszawa.
Google Scholar

Kicińska Urszula. 2017. Splendory domowe w staropolskich inwentarzach ruchomości, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, R. LXV, nr 4, s. 461–470.
Google Scholar

Kitowicz Jędrzej. 2003. Opis obyczajów za panowania Augusta III, oprac. R. Pollak, Wrocław.
Google Scholar

Kowecka Elżbieta. 1983. Historia manufaktur i fabryk porcelany w Polsce, [w:] Polska porcelana, red. E. Kowecka i in., Wrocław–Warszawa–Kraków, s. 12–62.
Google Scholar

Krótki Zuzanna. 2016. Alkohol w leksyce staro- i średniopolskiej, „Prace Językoznawcze”, nr 18/2, s. 83–100.
Google Scholar

Kuras Katarzyna. 2018. Dwór królowej Marii Leszczyńskiej. Ludzie, pieniądze, wpływy, Kraków.
Google Scholar

Lesiński Jerzy. 1996. Spory o dobra neuburskie, „Miscellanea Historico-Archivistica”, t. 6, s. 95–132.
Google Scholar

Maciejewska Iwona, Zawilska Katarzyna. 2015. „Białogłowy dokazują, czego chcą”, czyli o sztuce przekonywania i pochlebstwa (listy Konstancji i Magdaleny Czapskich do Hieronima Floriana Radziwiłła), [w:] Kobieta i mężczyzna. Jedna przestrzeń — dwa światy, red. B. Popiołek, A. Chłosta-Sikorska, M. Gadocha, Warszawa, s. 263–271.
Google Scholar

Markuszewska Aneta. 2012. Festa i muzyka na dworze Marii Kazimiery Sobieskiej w Rzymie (1699–1714), Warszawa.
Google Scholar

Penkała Anna. 2016. Panieńskie ochędóstwo. Kwestie posagowe i wienne w małżeństwach szlachty województwa krakowskiego w czasach saskich, Kraków.
Google Scholar

Penkała-Jastrzębska Anna. 2019. Macierzyństwo w świetle korespondencji Karoliny Teresy z Radziwiłłów Jabłonowskiej do matki Anny z Sanguszków Radziwiłłowej, „Horyzonty Wychowania”, t. 18, nr 45, s. 69–82.
Google Scholar

Penkała-Jastrzębska Anna. 2020. Mit srebrnej łyżeczki? Przedmioty prestiżowe w szlacheckich inwentarzach majątkowych z ksiąg grodzkich województwa krakowskiego w czasach saskich, „Kwartalnik Historyczny”, t. XXVII, nr 1, s. 33–62.
Google Scholar

Penkała-Jastrzębska Anna. 2021. Służba na kobiecym dworze magnackim. Przyczynek do analizy zagadnienia w świetle rejestrów dworskich Anny Katarzyny z Sanguszków Radziwiłłowej, [w:] Dwór kobiecy w Rzeczpospolitej XVII i XVIII wieku, red. B. Popiołek, A. Penkała-Jastrzębska, K. Pyzla, Kraków, s. 155–176.
Google Scholar

Pietrzak Jarosław. 2016. Dziedzic królewskiej purpury. Słowo i obraz w propagandowych działaniach Michała Kazimierza Radziwiłła „Rybeńki”, „Zeszyty Naukowe Towarzystwa Doktorantów Uniwersytetu Jagiellońskiego. Nauki Społeczne”, nr 14 (3), s. 99–131.
Google Scholar

Popiołek Bożena. 2020. Dobrodziejki i klienci. Specyfika patronatu kobiecego i relacji klientalnych w czasach saskich, Warszawa.
Google Scholar

Przyrembel Zygmunt. 1927. Historia cukrownictwa w Polsce, Warszawa.
Google Scholar

Przyrembel Zygmunt. 1936. Farfurnie polskie dawne i dzisiejsze, Lwów.
Google Scholar

Roćko Agata. 2013. Sarmacki świat wartości materialnych w XVIII wieku. Zarys problematyki, [w:] Codzienność i niecodzienność oświeconych, t. 1: Przyjemności, pasje i upodobania, red. B. Mazurkowa, Katowice, s. 11–24.
Google Scholar

Ryś Jan. 2010. Zabawki militarne w okresie staropolskim, [w:] Dawne i współczesne zabawki dziecięce, red. D. Żołądź-Strzelczyk, K. Kabacińska, Poznań, s. 137–147.
Google Scholar

Skrzypietz Aleksandra. 2013. Hieronim Florian Radziwiłł w zalotach, [w:] Codzienność i niecodzienność oświeconych, cz. 2: W rezydencji, w podróży i na scenie publicznej, red. B. Mazurkowa, Katowice, s. 101–114.
Google Scholar

Słaby Agnieszka. 2014. Rządzicha oleszycka. Dwór Elżbiety z Lubomirskich Sieniawskiej jako przykład patronatu kobiecego w czasach saskich, Kraków.
Google Scholar

Targosz Karolina. 1975. Uczony dwór Ludwiki Marii Gonzagi (1646–1667). Z dziejów polsko-francuskich stosunków naukowych, Wrocław.
Google Scholar

Targosz Karolina. 1997. Sawantki w Polsce XVII w. Aspiracje intelektualne kobiet ze środowisk dworskich, Warszawa.
Google Scholar

Tomczak Lucyna. 2001. Ludowe nazwy ziemniaków i ich odmian, „Acta Universitatis Wratislaviensis”, t. 16, nr 2282, s. 123–129.
Google Scholar

Trzeciecki Maciej. 2017. Naczynia gliniane z XVII–XVIII wieku, z badań zespołu podworskiego w Niegowie pod Wyszkowem. Przyczynek do poziomu życia szlacheckiej prowincji, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, R. LXV, nr 2, s. 169–187.
Google Scholar

Zielińska Teresa. 1989. Więź rodowa domu radziwiłłowskiego w świetle diariusza Michała Kazimierza Radziwiłła „Rybeńki”, „Miscellanea Historico-Archivistica”, t. 3, s. 175–190.
Google Scholar

Zuba Krzysztof. 2002. Michał Kazimierz Radziwiłł. (1702–1762) — portret psychofizyczny, „Medycyna Nowożytna”, nr 9/1–2, s. 53–84.
Google Scholar

Żołądź-Strzelczyk Dorota. 2013. „A cacek też dużo było”: zabawki dziecięce na ziemiach polskich w średniowieczu i w epoce nowożytnej, „Kwartalnik Historyczny”, t. CXX, nr 1, s. 5–30.
Google Scholar