Ekonomiczny aspekt funkcjonowania zakładu rzemieślniczego w Krakowie pod koniec XVI i w pierwszej połowie XVII wieku na przykładzie przedsiębiorstwa piwowarsko-karczmarskiego

Sławomir Dryja

doi:10.23858/KHKM69.2021.1.003

Opublikowane: 2021-07-31

Tom 69 Nr 1 (2021)

Ekonomiczny aspekt funkcjonowania zakładu rzemieślniczego w Krakowie pod koniec XVI i w pierwszej połowie XVII wieku na przykładzie przedsiębiorstwa piwowarsko-karczmarskiego

Sławomir Dryja

Kwartalnik Historii Kultury Materialnej

Dział: Studia i materiały

https://doi.org/10.23858/KHKM69.2021.1.003

Abstrakt

Zagadnienia przedstawione w tekście dotyczą analizy kosztów produkcji piwowarskiej w Krakowie u schyłku XVI w. na podstawie Obrachowania kosztu waru piwa dołączonego do taksy wojewodzińskiej wydanej w 1593 r. Podzielono je na cztery zasadnicze grupy: surowce i materiały, robociznę, podatki i opłaty oraz czynsz. Ustalono, że największy wpływ na cenę trunku miały surowce (pszenica, chmiel, drewno do opalania pieców), a pozostałe składniki miały znaczenie marginalne. W artykule przeanalizowano też funkcjonowanie rynku w obliczu gwałtownych fluktuacji cen surowców. Wskazano na prawdopodobne przestrzeganie cen zawartych w taksach, rekompensowanie drożejących surowców poprzez zaniżanie jakości piwa, a tym samym na negatywną rolę mechanizmu regulacji cen w pierwszej połowie XVII w.

Słowa kluczowe:

piwo, Kraków, XVI wiek, przedsiębiorstwo karczmarsko-piwowarskie, wzrost cen, opłacalność produkcji

Pobierz pliki

pdf

Zasady cytowania

Dryja, S. (2021). Ekonomiczny aspekt funkcjonowania zakładu rzemieślniczego w Krakowie pod koniec XVI i w pierwszej połowie XVII wieku na przykładzie przedsiębiorstwa piwowarsko-karczmarskiego. Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, 69(1), 39–55. https://doi.org/10.23858/KHKM69.2021.1.003

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

AGAD [Archiwum Główne Akt Dawnych], MK [Metryka Koronna], zesp. 4, seria 7, sygn. 18.
Google Scholar

ANK [Archiwum Narodowe Kraków], AmK [Akta miasta Krakowa], rkps 9–38, 772, 773, 1378, 1424, 1425, 1511–1517, 2368-2370, 2384–2441, 2552, 2553.
Google Scholar

ANK [Archiwum Narodowe Kraków], AmKpK [Akta miasta Kazimierza pod Krakowem], rkps K 20, K 446.
Google Scholar

Boroda Krzysztof. 2016. Geografia gospodarcza Królestwa Polskiego w XVI wieku, Białystok.
Google Scholar

Bostel Ferdynand. 1891. Taryfa dla województwa krakowskiego z roku 1565, „Archiwum Komisji PAU”, nr 6, s. 297–316.
Google Scholar

Dryja Sławomir. 2009. Technologia produkcji słodowniczej i piwowarskiej w średniowieczu i na początku ery nowożytnej w Krakowie, [w:] Wytwórczość w Polsce średniowiecznej i nowożytnej, red. J. Chudziakowa, Archaeologia Historica Polona, t. 18, Toruń, s. 185–208.
Google Scholar

Dryja Sławomir. 2011. Krakowskie miary piwowarskie w XVI wieku, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, R. LIX, nr 1, s. 3–25.
Google Scholar

Dryja Sławomir. 2012. Kobieta w krakowskim przemyśle słodowniczo-piwowarskim doby wczesnonowożytnej w świetle testamentów i dokumentów podatkowych, „Rocznik Lubelskiego Towarzystwa Genealogicznego”, t. IV, s. 96–116.
Google Scholar

Dryja Sławomir. 2017. Podatki i opłaty pobierane od piwowarów krakowskich w XVI i pierwszej połowie XVII wieku. Reforma czopowego z czasów panowania Stefana Batorego i jej wpływ na piwowarstwo krakowskie, „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych”, R. LXXVIII, s. 67–94.
Google Scholar

Dryja Sławomir. 2018. Słownik biograficzny słodowników, piwowarów i karczmarzy krakowskich 1501–1655, Kraków.
Google Scholar

Dryja Sławomir, Janowski Mirosław. 2018. Zapotrzebowanie na energię krakowskiego przemysłu piwowarskiego w XVI i 1 połowie XVII wieku w świetle kwerendy archiwalnej i symulacji procesu spalania w piecach bezkominowych, „Res Gestae”, t. VI, s. 143–174.
Google Scholar

Dryja Sławomir, Sławiński Stanisław. 2010. Krakowskie słodownie przełomu wieku XVI i XVII, Kraków.
Google Scholar

Dryja Sławomir, Sławiński Stanisław. 2016. Przekształcenia zabudowy „piwowarskich” posesji nr 20 i 22 przy ulicy Szewskiej w Krakowie w XVI i XVII wieku, „Rocznik Krakowski”, t. LXXXII, s. 33–44.
Google Scholar

Dryja Sławomir, Sławiński Stanisław. 2017a. Posesja przy Siennej 16 / św. Krzyża 2 w Krakowie od XVI do XIII wieku. Rekonstrukcje zabudowy od słodowni do budynku szpitalnego, „Rocznik Krakowski”, t. LXXXIII, s. 57–84.
Google Scholar

Dryja Sławomir, Sławiński Stanisław. 2017b. Kamienica przy ul. Krakowskiej nr 30 na krakowskim Kazimierzu — jej historia i rekonstrukcja, w. XVI i XVII, działalność piwowarska w okresie świetności domu, „Studia Sandomierskie”, t. XXIV, s. 79–108.
Google Scholar

Dryja Sławomir, Sławiński Stanisław. 2018. Encyklopedia piwowarska Krakowa i Kazimierza, w wieku XVI i pierwszej połowie wieku XVII. Studia z dziejów piwowarstwa Krakowa i Kazimierza, z uwzględnieniem problematyki Kleparza i przedmieść, Kraków.
Google Scholar

Gadocha Marcin. 2008. Cech piwowarów, karczmarzy i słodowników krakowskich w XVI i XVII wieku, [w:] Miasta polskie w średniowieczu i czasach nowożytnych, red. P. Gołdyn, Kraków, s. 253–279.
Google Scholar

Hlávaček František, Lhotský Alois. 1970. Piwowarstwo, Warszawa.
Google Scholar

Janáček Josef. 1959. Pivovarnictví v českých královských městech v 16. Století, Praha.
Google Scholar

Karst Dobiesław. 2002. Technologia rzemieślniczej produkcji piwa we Wrocławiu w okresie średniowiecznym i nowożytnym na tle browarnictwa europejskiego, [w:] Piwo we Wrocławiu od średniowiecza po czasy współczesne, red. H.Okólska, Wrocław, s. 9-45.
Google Scholar

Karst Dobiesław. 2015. Pokus o srovnání středověké pece na sušeni sladu z území polskich a českých zemí na vybraných příkladech, „Kvasný Průmysl”, t. LXII, z. 2, s. 35–41.
Google Scholar

Kasprzyk Bogdan (red.) 2010. Poczet sołtysów, wójtów, burmistrzów i prezydentów miasta Krakowa (1228–2010), Kraków.
Google Scholar

Klonder Andrzej. 1983. Browarnictwo w Prusach Królewskich (2 połowa XVI–XVII w.), Wrocław.
Google Scholar

Klonder Andrzej. 1989. Napoje fermentacyjne w Prusach Królewskich w XVI–XVII wieku (produkcja — import — konsumpcja), Wrocław.
Google Scholar

Klonder Andrzej. 2020. Prowincjusze i detaliści. Drobny handel i rzemiosło w Rzeczypospolitej w XVII – początku XVIII wieku, Warszawa.
Google Scholar

Koncewicz Jan. 1847. Piwowarstwo w całej obszerności praktycznie wyłożone, z opisem postępowania, jakiego przy robieniu zwyczajnego piwa, niemniej porteru, piwa tak zwanego angielskiego i bawarskiego, trzymać się należy: z dodatkiem o robieniu piwa z kartofli, surowych ziarn zbożowych i cukru, Warszawa.
Google Scholar

Kutrzeba Stanisław. 1898. Piwo w średniowiecznym Krakowie, „Rocznik Krakowski”, t. I, s. 37–52.
Google Scholar

Kutrzeba Stanisław. 1900. Finanse Krakowa w wiekach średnich, „Rocznik Krakowski”, t. III, s. 27–152.
Google Scholar

Lalik Tadeusz. 1976. Ze studiów nad przemysłem spożywczym w Polsce XVI w., młyny królewskie w Krakowie w 1558 r., „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, R. XXXIV, nr 1, s. 3–31.
Google Scholar

Majewski Marcin Łukasz. 2019. Piwowarstwo miejskie w Piotrkowie w XVI–XVIII wieku, Warszawa.
Google Scholar

Małecki Jan. 1963. Studia nad rynkiem regionalnym Krakowa w XVI wieku, Warszawa.
Google Scholar

Niemcewicz Julian Ursyn. 1882. Zbiór pamiętników historycznych o dawnej Polszcze, Warszawa.
Google Scholar

Okólska Halina. 2002. Wrocławski cech karczmarzy w okresie od 2. poł. XIII do końca XVIII w., [w:] Piwo we Wrocławiu od średniowiecza po czasy współczesne, red. H. Okólska, Wrocław, s. 47–58.
Google Scholar

Pelc Julian. 1935. Ceny w Krakowie w latach 1369–1600. Badania z dziejów społecznych i gospodarczych pod red. Prof. Fr. Bujaka, nr 14, Lwów.
Google Scholar

Prawa miasta Krakowa. 1885a. Prawa, przywileje i statuty miasta Krakowa (1507–1795), wyd. F. Piekosiński, t. 1, z. 1, Kraków.
Google Scholar

Prawa miasta Krakowa. 1885b. Prawa, przywileje i statuty miasta Krakowa (1507–1795), wyd. F. Piekosiński, t. 1, z. 2, Kraków.
Google Scholar

Prawa miasta Krakowa. 1890. Prawa, przywileje i statuty miasta Krakowa (1507–1795), wyd. F. Piekosiński, t. 2, z. 1, Kraków.
Google Scholar

Sroczyński Jakub. 1821. Nowy piwowar czyli teoretyczno-praktyczna sztuka wyrabiania rozmaitych gatunków piwa angielskiego i szlachetniejszych trunków słodowych, tudzież niektórych nowo wynalezionych rodzajów piwa w wielkiej i małej ilości, Warszawa.
Google Scholar

Ulanowski Bolesław. 1895. Kilka zabytków ustawodawstwa królewskiego i wojewódzkiego, „Archiwum Komisji Prawniczej”, nr 1, s. 37–144.
Google Scholar

Unger Richard. 2004. Beer in the Middle Ages and the Renaissance, Philadelphia.
Google Scholar

Volumina legum. 1859. Volumina legum, t. 2: 1547–1609, wyd. J. Ohryzko, Petersburg.
Google Scholar

Wijaczka Jacek. 1995. Taksa podwojewodzińska dla miast województwa inowrocławskiego z r. 1631, „Ziemia Kujawska”, t. XII, s. 75–84.
Google Scholar