Włócznia i sztandar — para znana, jak dotąd niewidziana. Grot włóczni z pozostałościami tkanin z Nowego Chorowa (pow. słupski)
DOI:
https://doi.org/10.23858/KHKM73.2025.2.005Słowa kluczowe:
wczesne średniowiecze, Pomorze, kurhany typu Orzeszkowo, grot włóczni, tekstylia, drzewceAbstrakt
W trakcie wykopalisk cmentarzyska kurhanowego w Nowym Chorowie, woj. pomorskie, w grobie datowanym na XI w. odkryto grot broni drzewcowej z pozostałościami tekstyliów. Ich analiza technologiczno-surowcowa pozwoliła na wyróżnienie dwóch tkanin. Obie wykonano w splocie płóciennym, prawdopodobnie z wełny owczej. Obie tkane były w niekonwencjonalny sposób. Pierwsza (delikatna) tkanina, stanowi zapewne pozostałość chusty, którą okryto głowę zmarłego. Drugi z wyrobów, zdecydowanie grubszy, jest prawdopodobnie pozostałością znaku bojowego — sztandaru lub proporca. Powszechność stosowania sztandarów w średniowieczu potwierdzają przedstawienia ikonograficzne. Do tej pory nie były one jednak potwierdzone odkryciami archeologicznymi. Autorzy sugerują, że w grobie złożono przedstawiciela lokalnej elity.
Pobrania
Bibliografia
Antosik Łukasz, Kurasiński Tomasz. 2018. Textile Finds from the Early Medieval Cemetery in Glinno, Sieradz District. New Data for the Research on Textile Production in Central Poland, „Fasciculi Archaeologiae Historicae”, 31, s. 125–133.
Creutz Kristina. 2003. Tension and tradition. A study of late Iron Age spearheads around the Baltic Sea, Stockholm.
Chudziak Wojciech, Kaźmierczak Ryszard. 2014. The Island in Żółte on Lake Zarańskie. Early Medieval Gateway into West Pomerania, Toruń.
Geijer Agnes. 1938. Birka III. Die Textilfunde aus den Gräbern. Kungl. Vitterhets Historie och Antikvitets Akademien, Uppsala.
Hołubowicz Włodzimierz. 1956. Opole w wiekach X–XII, Katowice.
Husár Martin. 2008. Niektoré aspekty včasnostredovekých kopijí a oštepov z územia Slovenska — otazky nasad a odtlackov textílií, „Archćologia historica”, 33, 8, s. 457–470.
Kamińska Janina, Nahlik Adam. 1958. Włókiennictwo gdańskie X–XIII w, Łódź.
Klisińska-Kopacz Anna. 2017. An investigation of a unique group of painted silk banners from a Polish collection, „Journal of Raman Spectroscopy”, 48 (12), s. 1725–1731.
Kotowicz Piotr. 2014. Topory wczesnośredniowieczne z ziem polskich. Katalog źródeł, Rzeszów.
Krzyszowski Andrzej. 1992. Wstępne wyniki badań archeologicznych na wczesnośredniowiecznym cmentarzysku szkieletowym z X/XI–XI wieku w miejscowości Sowinki, gm. Mosina, woj. poznańskie, stanowisko 23A, „Wielkopolskie Sprawozdania Archeologiczne”, 1, s. 83–102.
Kurasiński Tomasz. 2005. Waffen im Zeichenkreis. Über die in den Gräbern auf den Gebieten de frühmittelalterlichen Polen vorgefundenen Flügellanzenspitzen, „Sprawozdania Archeologiczne”, 57, s. 165–213.
Kurasiński Tomasz. 2018. Razem czy osobno? Naczynia drewniane i gliniane na cmentarzyskach doby wczesnopiastowskiej, [w:] Animos labor nutrit. Studia ofiarowane Profesorowi Andrzejowi Buko w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, red. T. Nowakiewicz, M. Trzeciecki, D. Błaszczyk, Warszawa, s. 247–270.
Kurasiński Tomasz. 2021. Wczesnośredniowieczne groby z elementami uzbrojenia na terenie ziem polskich. Materiały do studiów, Warszawa.
Kurasiński Tomasz, Maik Jerzy, Świętosławski Witold. 2010. The Use of Textiles in Arms and Armour in Medieval Poland, „Textile History and the Military”, 41, s. 7–16.
Łosiński Władysław. 1996. Orzeszkowo, [w:] Słownik starożytności słowiańskich, 8:2. Suplementy A–Ż. Indeksy, red. A. Gąsiorowski, G. Labuda, A. Wędzki, Wrocław, s. 490–492.
Maik Jerzy. 1986. Wczesnośredniowieczne wyroby włókiennicze w Wolinie, „Materiały Zachodniopomorskie”, 32, s. 155–180.
Maik Jerzy. 1996. Słowiańskie tkaniny w lokacyjnym Kołobrzegu, [w:] Archeologia średniowiecznego Kołobrzegu, 1, red. M. Rębkowski, Kołobrzeg, s. 299–330.
Maik Jerzy. 2009. Włókiennictwo w miastach pomorskich w średniowieczu, [w:] Stan badań archeologicznych miast w Polsce, red. H. Paner, M. Fudziński, Z. Borcowski, Gdańsk, s. 185–200.
Maik Jerzy. 2012. Wyniki analiz tkanin z cmentarzyska w Lubieniu, pow. Piotrkowski, [w:] Wczesnośredniowieczne cmentarzysko szkieletowe w Lubieniu, pow. Piotrkowski, red. T. Kurasiński, K. Skóra, Łódź, s. 339–342.
Maik Jerzy. 2014. Tekstylia, [w:] Średniowieczne cmentarzysko w Czarnej Wielkiej, stan. 1, woj. podlaskie (badania 1951–1978), 2, red. A. Bieńkowska, M. Dzik, K. Piasecka, Białystok, s. 105–118.
Michałowska Marta. 2006. Leksykon włókiennictwa, Warszawa.
Musgrove David, Lewis Michael. 2022. Tkanina z Bayeux. Opowieść wysnuta, tłum. A.D. Kamińska, Warszawa.
Musset Lucien. 2005. Bayeux Tapestry, Wodbridge.
Nadolski Andrzej. 1954. Studia nad uzbrojeniem polskim w X, XI i XII wieku, Łódź.
Nadolski Andrzej. 1955. Pochwa miecza znaleziona na osadzie miejskiej z XI w. w Gdańsku, „Wiadomości Archeologiczne”, 22, 2, s. 186–192.
Nahlik Adam. 1958. Szczątki tkanin odkryte w grobie „książęcym” w miejscowości Szwajcaria, pow. Suwalski, „Wiadomości Archeologiczne”, 25, 1–2, s. 72–74.
Nahlik Adam. 1959. Tkaniny wykopaliskowe z wczesnośredniowiecznego Wolina, „Materiały Zachodniopomorskie”, 5, s. 257–276.
Nahlik Adam. 1964. Tkaniny wełniane importowane i miejscowe Nowogrodu Wielkiego X–XV w., Wrocław–Warszawa–Kraków.
Nahlik Adam. 1965. Tkaniny wsi wschodnioeuropejskiej X–XIII w., „Acta Archaeologica Lodzensia”, 13.
Niesiołowska-Wędzka Anna. 1965. Wyniki badań nad tkaninami z najstarszych warstw grodu w Santoku, „Archeologia Polski“, 10, 1, s. 318–337.
Novickaâ M. A. 1972. Zolotnaâ Vyšivka Kivskoj Rusi, Byzantinislavica, 33, Praga, s. 42–50.
Paulsen Peter. 1957. Feldzeichen der Normannen, „Archiv für Kulturgeschichte”, 39/1, 1–42.
Paulsen Peter. 1967. Alamannische Adelsgräber von Niederstotzingen (Kreis Heidenheim). Veröffentlichungen des Staatlichen Amtes für Denkmalpflege Stuttgart, Reihe A. Vor- und Frühgeschichte H. 12/I-II, Stuttgart.
Ptak J. 2019. Inscriptions on military flags in Poland: an attempt at forming typology, „Rocznik Humanistyczny”, 67, s. 133–171.
Ptak Jan. 2002. Chorągiew w komunikacji społecznej w Polsce piastowskiej i jagiellońskiej, Lublin.
Rębkowski Marian. 2020. Jak powstało Pomorze?, Warszawa.
Rębkowski Marian. 2007. Chrystianizacja Pomorza Zachodniego. Studium archeologiczne, Szczecin.
Siciński Wojciech. 2001. Wczesnośredniowieczne cmentarzysko rzędowe w Zadowicach, pow. Kalisz, „Łódzkie Sprawozdania Archeologiczne”, 7, s. 261–271.
Sikora Jerzy. 2013. O interpretacji etnicznej wczesnośredniowiecznych pochówków elitarnych. Skandynawowie w państwie pierwszych Piastów i na Pomorzu?, „Slavia Antiqua”, 54, s. 61–96.
Sikorski Andrzej. 2010. Tkanina płócienna na toporze z Łubowa, gm. loco, woj. Wielkopolskie, „Wielkopolskie Sprawozdania Archeologiczne”, 11, s. 157–164.
Sikorski Andrzej, Indycka Elżbieta. 2005. Tkaniny z cmentarzyska szkieletowego w Gieczu, gm. Dominowo, woj. wielkopolskie (stan. 4), „Studia Lednickie”, 8, s. 207–218.
Sos Ágnes. Cs., Salamon Ágnes. 1995. Cemeteries of the Early Middle Ages (6th–9th Centuries AD) at Pkaszepetk, Budapest.
Stepanova Û.V. 2019. Vyšivka v drevnerusskom kostűme XI–XIII vv.: mesto, značenie, ornament, [w:] Iskusst drevnego tekstilâ. Metody izučeniâ, sohrannostʹ, rekonstrukciâ. / The art of ancient textiles. Methods of investigation, conservation andreconstruction, red. I.I. Elkina, M. Wagner, P.E. Tarasov, Oppenheim am Rhein, s. 270–289.
Trębaczkiewicz Teresa. 1963. Cmentarzysko wczesnośredniowieczne we wsi Psary, pow. Piotrków Trybunalski, „Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi”, Seria Archeologiczna, 8, s. 131–149.
Urbańska Alina, Myczkowski Kazimierz, Klichowska Melanina. 1964. Wytwórczość włókiennicza średniowiecznego Międzyrzecza, Poznań.
Wadyl Sławomir, Kucypera Paweł, Słomska-Bolonek Joanna, Stępnik Tomasz. 2023. Nie tylko grot. Zaskakujące odkrycie włóczni z Nowego Chorowa, pow. słupski, „Acta Militaria Mediaevalia”, 19, s. 75–85.
Wadyl Sławomir, Szczepanik Paweł, Fetner Rafał, Jaskulska Elżbieta, Nowosadzka Ilona. 2025. Nowy Chorów Project: funerary practices associated with rectangular burial mounds in early medieval Pomerania, „Antiquity”, published online 2025:1-9. doi:10.15184/aqy.2025.10142
Westphal Herbert. 2002. Franken oder Sachsen? Untersuchungen an frühmittelalterlichen Waffen, Oldenburg.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Kwartalnik Historii Kultury Materialnej
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
