Średniowieczna nazwa kulturowa SIECZCZA < *SIEKCZA

Zygmunt Gałecki

doi:10.23858/KHKM72.2024.2.002

Opublikowane: 2024-07-21

Tom 72 Nr 2 (2024)

Średniowieczna nazwa kulturowa SIECZCZA < *SIEKCZA

Zygmunt Gałecki

Kwartalnik Historii Kultury Materialnej

Dział: Studia i materiały

https://doi.org/10.23858/KHKM72.2024.2.002

Abstrakt

W artykule zaprezentowano wyniki analizy językoznawczej dokonanej dla nazwy miejscowej Sieczcza. W średniowieczu określano nią wieś, na gruntach której w drugiej ćwierci XVI w. lokowano miasto Parysów na południowym Mazowszu. Zakwestionowano zasadność interpretacji funkcjonujących dotąd w dyskusji naukowej, zgodnie z którymi pochodzenie tego toponimu jest dzierżawcze i wykazano jego kulturową genezę oraz związki semantyczne z polskimi nazwami typu Osiek, Osieck i ukraińską Siczą, jako wywodzącymi się od ogólnosłowiańskiego czasownika siec, siekać.

Słowa kluczowe:

Mazowsze, toponomastyka, Parysów, Sieczcza, analiza językoznawcza

Pobierz pliki

pdf

Zasady cytowania

Gałecki, Z. (2024). Średniowieczna nazwa kulturowa SIECZCZA < *SIEKCZA. Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, 72(2), 171–186. https://doi.org/10.23858/KHKM72.2024.2.002

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Album. 1892a. Album studiosorum Universitatis Cracoviensis, 2, (Ab anno 1490 ad annum 1551), 1, (Ab anno 1490 ad annum 1515.), red. A. Chmiel, Kraków.
Google Scholar

Album. 1892b. Album studiosorum Universitatis Cracoviensis, 2, (Ab anno 1490 ad annum 1551), [2], (Ab anno 1515 ad annum 1551), red. A. Chmiel, Kraków.
Google Scholar

Atlas. 1970. Mały atlas gwar polskich, 13, Indeksy i źródła, red. M. Karaś, J. Reichan, Wrocław–Warszawa–Kraków.
Google Scholar

Âvornic′kij Dmitro Ìvanovič. 1990. Ìstorìâ zaporìz′kih kozakìv u tr′oh tomah, 1, L′vìv.
Google Scholar

Bańkowski Andrzej. 2000. Etymologiczny słownik języka polskiego, 2, L–P, Warszawa.
Google Scholar

Bijak Urszula. 2001. Nazwy miejscowe południowej części dawnego województwa mazowieckiego, Kraków.
Google Scholar

Boczek Natalia. 2019. Dawne nazwy narzędzi „ukryte” we współczesnych nazwiskach, [w:] Dziedzictwo językowe przeszłości — w stulecie odzyskania niepodległości, red. J. Klimek-Grądzka, M. Nowak, Lublin, s. 13–25.
Google Scholar

Boryś Wiesław. 2005. Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków.
Google Scholar

Brajerski Tadeusz. 1990. Język staro-cerkiewno-słowiański, Lublin.
Google Scholar

Brückner Aleksander. 1974. Słownik etymologiczny języka polskiego, Warszawa.
Google Scholar

Buczko Dmytro. 2001. Ìnversìjnij slovnik ojkonìmìv Ukraïni. Słownik a tergo ojkonimów Ukrainy, Lublin.
Google Scholar

Cyran Władysław. 1977. Tendencje słowotwórcze w gwarach polskich, Łódź.
Google Scholar

Doroszewski Witold. 1963. Podstawy gramatyki polskiej, 1, Warszawa.
Google Scholar

Drewko Michał. 1925. Sprawozdanie Państw. Konserwatora Zabytków Przedhistor. okręgu lubelskiego za rok 1923, „Wiadomości Archeologiczne”, 9, 3–4, s. 353–354.
Google Scholar

Drewko Michał. 1929. Sprawozdania z czynności Państwowego Konserwatora Zabytków Przedhistorycznych na okręg lubelski, „Wiadomości Archeologiczne”, 10, s. 281–285.
Google Scholar

Encyklopedia. 1999. Encyklopedia języka polskiego, red. S. Urbańczyk, M. Kucała, Wrocław–Warszawa–Kraków.
Google Scholar

ESUM. 1989. Etimologìčnij slovnik ukraïns′koï movi, red. O.S. Mel′ničuk, 3, Kora–M, Kiïv.
Google Scholar

Florek Marek. 2014. Czy „grodzisko” to dawny, zniszczony gród? O niebezpieczeństwach korzystania ze źródeł topomastycznych, „Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego”, 35, s. 171–188.
Google Scholar

Gałecki Zygmunt. 2013. Trzepizur. Rozprawka metodyczna, [w:] Cum reverentia, gratia, amicitia... Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Bogdanowi Walczakowi, 1, red. J. Migdał, A. Piotrowska-Wojaczyk, Poznań, s. 493–496.
Google Scholar

Grodziska. 1976. Grodziska Mazowsza i Podlasia (w granicach dawnego województwa warszawskiego), oprac. I. Górska i in., Wrocław.
Google Scholar

Grzegorczykowa Renata, Puzynina Jadwiga. 1979. Słowotwórstwo współczesnego języka polskiego.Rzeczown iki sufiksalne rodzime, Warszawa.
Google Scholar

Indeks. 1965. Indeks a tergo do Słownika języka polskiego S.B. Lindego, red. W. Doroszewski, Warszawa.
Google Scholar

Jakus-Borkowa Ewa, Nowik Krystyna. 2010. Nazwy miejscowości w Polsce. Układ a tergo, Opole.
Google Scholar

Klemensiewicz Zenon. 1961. Historia języka polskiego, 1, Doba staropolska (od czasów najdawniejszych do początków XVI wieku), Warszawa.
Google Scholar

Klemensiewicz Zenon, Lehr-Spławiński Tadeusz, Urbańczyk Stanisław. 1981. Gramatyka historyczna języka polskiego, Warszawa.
Google Scholar

Kodeks. 1863. Kodeks dyplomatyczny Księstwa Mazowieckiego, obejmujący bulle papieżów, przywileje królów polskich i książąt mazowieckich, tudzież nadania tak korporacyj jako i osób prywatnych, wyd. J.T. Lubomirski, Warszawa.
Google Scholar

Kowalczyk-Heyman Elżbieta. 2021. Toponomastyka w warsztacie badawczym geografii historycznej, „Studia Geohistorica”, 9, s. 148–174, https://doi.org/10.12775/SG.2021.09 DOI: https://doi.org/10.12775/SG.2021.09
Google Scholar

Kreja Bogusław. 2001. Słowotwórstwo polskich nazwisk. Struktury sufiksalne, Kraków.
Google Scholar

Księga. 1879. Księga ziemi czerskiéj 1404–1425, wyd. J.T. Lubomirski, Warszawa.
Google Scholar

Linde Samuel Bogumił. 1854–1861. Słownik języka polskiego przez Samuela Bogumiła Linde, 1–6, Lwów.
Google Scholar

Łoś Jan. 1922. Gramatyka polska, 1, Głosownia historyczna, Lwów–Warszawa–Kraków.
Google Scholar

Makarski Władysław. 1999. Nazwy miejscowości dawnej ziemi przemyskiej, Lublin.
Google Scholar

Makarski Władysław. 2017. Nazwa miejscowa Lubycza oraz jej onimiczne bliższe i dalsze konotacje, [w:] Ziemia Lubycka. Geografia, historia, język, kultura, red. M. Koper, Lublin–Lubycza Królewska, s. 143–179.
Google Scholar

Matricularum. 1910. Matricularum Regni Poloniae summaria […], wyd. T. Wierzbowski, 4, Sigismundi I regis tempora complectens (1507–1548), 1, Acta cancellariorum, 1507–1548, Warszawa.
Google Scholar

Matricularum. 1915. Matricularum Regni Poloniae summaria […], wyd. T. Wierzbowski, 4, Sigismundi I regis tempora complectens (1507–1548), 3, Acta vicecancellariorum, 1533–1548, Warszawa.
Google Scholar

Mazek Roman. 2009. Parysów do końca XVIII wieku. Parafia, miasto, sanktuarium, Lublin.
Google Scholar

Mazek Roman. 2015. Parysów — dobra ziemskie na południowo-wschodnim Mazowszu w XVI–XIX w., Lublin.
Google Scholar

Metryka. 2004. Metryka Uniwersytetu Krakowskiego z lat 1400–1508. Biblioteka Jagiellońska rkp. 258, 1, Tekst, wyd. A. Gąsiorowski i in., Kraków.
Google Scholar

Nazwy. 1996–2021. Nazwy miejscowe Polski. Historia, pochodzenie, zmiany, red. K. Rymut i in., 1–16, Kraków.
Google Scholar

Rospond Stanisław. 1984. Słownik etymologiczny miast i gmin PRL, Wrocław.
Google Scholar

Rymut Kazimierz. 1987. Nazwy miast Polski, Wrocław.
Google Scholar

Rymut Kazimierz. 1992–1994. Słownik nazwisk współcześnie w Polsce używanych, 1–10, Kraków.
Google Scholar

Rymut Kazimierz. 1999. Nazwiska Polaków. Słownik historyczno-etymologiczny, 1, A–K, Kraków.
Google Scholar

Rymut Kazimierz. 2001. Nazwiska Polaków. Słownik historyczno-etymologiczny, 2, L–Ż, Kraków.
Google Scholar

SGKP. 1880–1902. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, red. F. Sulimierski i in., 1–15, Warszawa.
Google Scholar

SJPDor. 1958–1969. Słownik języka polskiego, red. W. Doroszewski, 1–11, Warszawa.
Google Scholar

Skrzyńska Katarzyna. 2003. Ostroga z osady wczesnośredniowiecznej w Karwosiekach-Noskowicach, pow. Płock, [w:] Słowianie i ich sąsiedzi we wczesnym średniowieczu, red. M. Dulinicz, Lublin–Warszawa, s. 311–320.
Google Scholar

Skrzyńska Katarzyna. 2023. Osada Siennica w kontekście wczesnośredniowiecznej rubieży południowo-wschodniego Mazowsza, „Archeologia Polski”, 18, s. 209–242, https://doi.org/10.23858/APol68.2023.007 DOI: https://doi.org/10.23858/APol68.2023.007
Google Scholar

Skrzyńska Katarzyna. [w przygotowaniu]. Nowe dane o wczesnośredniowiecznych grodziskach w dorzeczu Świdra na południowo-wschodnim Mazowszu.
Google Scholar

Slovar′. 1997. Slovar′ ukraïns′koï movi, oprac. B. Grìnčenko, 3, O–P, Kiïv.
Google Scholar

Sławski F. 1952–1982. Słownik etymologiczny języka polskiego, 1–5, Kraków.
Google Scholar

Słownik. 1991. Słownik czesko-polski. Česko-polský slovník, oprac. J. Siatkowski, M. Basaj, Warszawa–Praha.
Google Scholar

Słownik. 2021. Słownik historyczno-geograficzny ziemi czerskiej w średniowieczu, 1, A – CYCHRY, oprac. M. Piber-Zbieranowska, A. Salina, M. Bis, W. Bis, Warszawa.
Google Scholar

Słowotwórstwo. 1996. Słowotwórstwo języka doby staropolskiej. Przegląd formacji rzeczownikowych, red. K. Kleszczowa, Katowice.
Google Scholar

SSNO. 1971–1973. Słownik staropolskich nazw osobowych, red. W. Taszycki, 3, Wrocław.
Google Scholar

SStp. 1953–2002. Słownik staropolski, red. S. Urbańczyk, 1–11, Kraków–Warszawa–Wrocław.
Google Scholar

StčS. 1968–2008. Staročeský slovník, red. V. Šmilauer, 1–26, Praha.
Google Scholar

Ułaszyn Henryk. 1956. Ze studiów nad grupami spółgłoskowymi w języku polskim, Wrocław.
Google Scholar

Zakrzewski Bogdan. 1976. O twórczości obscenicznej Aleksandra Fredry, „Radar. Miesięcznik pracy twórczej”, 12, s. 16–19.
Google Scholar

Zbiór. 1919. Zbiór ogólny przywilejów i spominków mazowieckich, oprac. J.K. Kochanowski, Warszawa.
Google Scholar