Middle Palaeolithic flint materials from Central Poland. Case study of the site Polesie 1, Łowicz county, Łódź voivodship
DOI:
https://doi.org/10.23858/SA/72.2020.2.1728Keywords:
Middle Palaeolithic, lithic analysis, Neanderthals settlement, Micoquian, Pleistocene in Central PolandAbstract
This paper deals with the presentation of flint artefacts of Middle Palaeolithic provenience discovered during the excavations at the site of Polesie 1 in the central part of Central Poland. An in-depth analysis of its morphology, taphonomy and readable technological features helped uncover some elements of the products of the Micoquian tradition. This article discusses these extraordinary findings in the context of their importance as the northern-most such finds on the map of Middle Palaeolithic sites in Poland. Selected elements of research on paleoenvironmental conditions of the studied area are also presented as key points in the discussion on the possibilities of researching the Neanderthal settlement ecumene within the Polish Lowland.
Downloads
References
Balwierz Z. 2011. Wyniki analizy pyłkowej osadu za stanowiska Polesie-Zwierzynka i Polesie-Ruczaj. In J. Górski, P. Makarowicz and A. Wawrusiewicz (eds), Osady i cmentarzyska społeczności trzcinieckiego kręgu kulturowego w Polesiu stanowisko 1, woj. łódzkie. 1 (= Spatium Archaeologicum 2). Łódź: Instytut Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego, 251-267.
Balwierz Z., Domańska L., Forysiak J., Rzepecki S. and Twardy J. 2009. Archeologiczne i paleośrodowiskowe badania wielokulturowego stanowiska Polesie 1, gmina Łyszkowice (centralna Polska). In L. Domańska, P. Kittel and J. Forysiak (eds), Środowiskowe uwarunkowania lokalizacji osadnictwa. Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe, 281-300.
Behre K. E., Hölzer A. and Lefdahl G. 2005. Botanical macro-remains and insects from the Eemian and Weichselian site of Oerel (northwest Germany) and their evidence for the history of climate. Vegetation History and Archaeobotany 14, 31-53.
Bosinski G. 2006. The Keilmesser Groups (Micoquian) in Germany. In S. K. Kozłowski (ed.), Wylotne and Zwierzyniec: paleolithic sites in Southern Poland. Warszawa, Kraków: Instytut Archeologii i Etnologii PAN, 383-400.
Burroni D., Donahue R., Pollard A. M. and Mussi M. 2002.The Surface Alteration Features of Flint Artefacts as a Record of Environmental Processes. Journal of Archaeological Science 29, 1277-1287.
Caux S., Galland A., Queffelec A. and Bordes J. G. 2018. Aspects and characterization of chert alteration in an archaeological context: A qualitative to quantitative pilot study. Journal of Archaeological Science: Reports 20, 210-219.
Chambers J.C. 2003. Like a rolling stone? The identification of fluvial transportation damage signatures on secondary context bifaces. Lithics 24, 66-77.
Chmielewska M. and Chmielewski W. 1975. Paleolit w Polsce Środkowej. Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi. Seria Archeologiczna 22, 9-25.
Chmielewski W. 1964. Dzieje grup ludzkich zamieszkujących ziemie Polski w plejstocenie. In W. Hensel (ed.), Materiały do prahistorii ziem polskich. 1. Paleolit i mezolit. Warszawa: Instytut Historii Kultury Materialnej Polskiej Akademii Nauk, 1-128.
Chmielewski W. 1970. Wpływ środowiska peryglacjalnego na osadnictwo ludzkie w górnym plejstocenie Polski. Światowit 31, 5-18.
Chmielewski W. 1975. Paleolit środkowy i górny. In W. Hensel and W. Chmielewski (eds), Prahistoria Ziem Polskich. Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk: Ossolineum, 9-158.
Chmielewski W. and Kubiak H. 1962. The find mammoth bonnes at Skaratki in the Łowicz District. Folia Quaternaria 9, 1-9.
Chu W. and Hosfield R. 2020. Lithic artifact assemblage transport and micro-wear modification in a fluvial setting: a radio frequency identification tag experiment. Geoarchaeology 35(4), 591-608.
Conard N. J. and Prindiville T. J. 2000. Middle Palaeolithic hunting economies in the Rhineland. International Journal of Osteoarchaeology 10, 286-309.
Cyrek K. (ed.) 2002. Jaskinia Biśnik. Rekonstrukcja zasiedlenia jaskini na tle zmian środowiska przyrodniczego. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Cyrek K. 2010. The Biśnik Cave in Southern Poland: reconstruction of the Palaeolithic cave habitation in relation to the environmental changes. In M. Burdukiewicz and A. Wiśniewski (eds), Middle Palaeolithic Human Activity and Palaeoecology: New Discoveries and Ideas (= Studia Archeologiczne 41). Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 69-94.
Domańska L. and Wąs M. 2011. Materiały krzemienne trzcinieckiego kręgu kulturowego ze stanowiska Polesie 1, gm. Łyszkowice, woj. łódzkie. In J. Górski, P. Makarowicz and A. Wawrusiewicz (eds), Osady i cmentarzyska społeczności trzcinieckiego kręgu kulturowego w Polesiu stanowisko 1, woj. łódzkie. 1 (= Spatium Archaeologicum 2). Łódź: Instytut Archeologii Uniwersytetu Łódz-kiego, 276-283.
Domańska L., Rzepecki S., Makarowicz P., Górski J., Wawrusiewicz A., Solecki Ł., Kot K., Piotrowska M., Ficyk M. and Wąs M. 2012. Wyniki ratowniczych badań wykopaliskowych przeprowadzonych w latach 2005-2008 na stanowisku Polesie 1, gm. Łyszkowice, woj. Łódzkie. In S. Kadrow (ed.), Raport 2007-2008. Warszawa: Narodowy Instytut Dziedzictwa, 183-216.
Domańska L., Rzepecki S. and Wąs M. 2013. The Polesie site: from Neanderthal Man to the Motorway Builders. In Yung-jo Lee, Gao Xing and Xie Fei (eds), Suyanggae and her neighbours: 16th International Symposium in Nihewan (China). Beijing: Oceanpress, 123-130.
Fajer M., Foltyn E. M., Foltyn E., Pawełczyk W. and Waga J. M. 2008. Site of older phase of the Middle Paleolithic at Samborowice (Upper Silesia). Analecta Archaeologica Ressoviensia 3, 9-47.
Fernandes P. and Raynal J. P. 2006. Pétroarchéologie du silex: un retour aux sources. Comptes Rendus Palevol 5, 829-837.
Fernandes P., Le Bourdonnec F. X., Raynal J. P., Poupeau G., Piboule M. and Moncel M. H. 2007. Origins of prehistoric flints: The neocortex memory revealed by scanning electron microscopy. Comptes Rendus Palevol 6, 557-568.
Frick J. A. 2020. Reflections on the term Micoquian in Western and Central Europe. Change in criteria, changed deductions, change in meaning, and its significance for current research. Archaeological and Anthropological Sciences 12(2), 1-39. DOI: 10.1007/s12520-019-00967-5.
Frick J. A., Herkert K., Hoyer C. T. and Floss H. 2017. The performance of tranchet blows at the Late Middle Paleolithic site of Grotte de la Verpillière I (Saône-et-Loire, France). PLoS ONE 12 (11), 1-44. e0188990 https://doi.org/10.1371/journal.pone.0188990.
Ginter B. and Kozłowski J. K. 1975 (1990). Technika obróbki i typologia wyrobów kamiennych paleo-litu i mezolitu. Warszawa: PWN.
Glauberman P. J. and Thorson R. M. 2012. Flint Patina as an Aspect of “Flaked Stone Taphonomy”: A Case Study from the Loess Terrain of the Netherlands and Belgium. Journal of Taphonomy 10(1), 21-43.
Górski J., Makarowicz P. and Wawrusiewicz A. (eds) 2011. Osady i cmentarzyska społeczności trzcinieckiego kręgu kulturowego w Polesiu stanowisko 1, woj. łódzkie. 1 (= Spatium Archaeologicum 2). Łódź: Instytut Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego.
Hartz S., Beuker J. R. and Niekus M. J. L. Th. 2012. Neanderthal finds in Schleswig Holstein? – Middle Palaeolithic flint scatters in Northern Germany. In M. J. L. Th. Niekus, R. N. E. Barton, M. Street and Th. Terberger (eds), A mind set on flint. Studies in honour of Dick Stapert. Groningen: Barkhuis, Groningen University Library, 93-105.
Hosfield R. T. 2011. Rolling stones: understanding river-rolled Paleolithic artifact assemblages. In A. G. Brown, L. S. Basell and K. W. Butzer (eds), Geoarchaeology, Climate Change, and Sustainability (= GSA Special Paper 476). Boulder, Colorado: Geological Society of America, 37-52.
Hosfield R. T. and Chambers J. C. 2003. Flake Modifications during Fluvial Transportation: Three Cautionary Tales. Lithics 24, 57-65.
Howard A. J., Bridgland D., Knight D., McNabb J., Rose J., Schreve D., Westaway R., White M. J. and White T. S. 2007. The British Pleistocene fluvial archive: East Midlands drainage evolution and human occupation in the context of the British and NW European record. Quaternary Science Reviews 26, 2724-2737.
Jöris O. 1992. Pradniktechnik im Micoquien der Balver Höhle. Archäologisches Korrespondenzblatt 22, 1-12.
Jöris O. 2001. Der spätmittelpaläolithische Fundplatz Buhlen (Grabungen 1966-69): Stratigraphie, Steinartefakte und Fauna des oberen Fundplatzes (= Universitätsforschungen zur prähis-torischen Archäologie 73). Bonn: Verlag Dr. Rudolf Habelt GmbH.
Kondracki J. 1994. Geografia fizyczna Polski. Mezoregiony fizyczno-geograficzne. Warszawa: PWN.
Kowalski S. 1967. Ciekawsze zabytki paleolityczne z najnowszych badań archeologicznych (1963-1965) w Jaskini Ciemnej w Ojcowie, pow. Olkusz. Materiały Archeologiczne 8, 39-46.
Kozłowski J. K. 2004. Świat przed „rewolucją” neolityczną (= Wielka Historia Świata 1). Kraków: Wydawnictwo Świat Książki.
Kozłowski J. K. 2006. The Moustero-Levalloisian and/or the Levallois-Mousterian: their place in the evolution and differentiation of the Mousterian techokomplex. In S. K. Kozłowski (ed.), Wylotne and Zwierzyniec: paleolithic sites in Southern Poland. Warszawa, Kraków: Instytut Archeologii i Etnologii PAN, 401-416.
Kozłowski J. K. and Kozłowski S. K. 1977. Epoka kamienia na ziemiach polskich. Warszawa: PWN.
Krukowski S. 1939-1948. Paleolit. In Prehistoria ziem polskich, z. 1 (= Encyklopedia Polska P.A.U. 4/1). Kraków: Polska Akademia Umiejętności.
Mańka D., Milewski M. and Targosz M. 2004. Neanderthal economy: recycling stone tools at Poland’s Wylotne Shelter. Antiquity 78 (301), http://antiquity.ac.uk/projGall/manka/index.html.
Mańka D., Milewski M. and Targosz M. 2006. Homo neanderthalensis economicus – an example of reusing of the raw material in Middle Palaeolithic site Wylotne, Poland. In A. Wiśniewski, T. Płonka and J. M. Burdukiewicz (eds), The stone: technique and technology. Wrocław: Uniwersytet Wrocławski, Instytut Archeologii, SKAM Stowarzyszenie Krzemieniarskie, 91-96.
Migal W. and Urbanowski M. 2006. Pradnik knives reused. Experimental approach. In A. Wiśniewski, T. Płonka and J. M. Burdukiewicz (eds), The stone: technique and technology. Wrocław: Uniwersytet Wrocławski, Instytut Archeologii, SKAM Stowarzyszenie Krzemieniarskie, 73-89.
Ocherednoi A. K., Vishnyatsky L. B., Voskresenskaya E. V. and Nehoroshev P. 2014. News from the north-east fringe of Neanderthal Europe: recent work at Khotylevo 1 (Bryansk Oblast, Russia). Antiquity Project Gallery 88 (341), http://journal.antiquity.ac.uk/projgall/ocherednoi341.
Ocherednoi A. K., Salnaya N. V., Voskresenskaya E. V. and Vishnyatsky L. B. 2014a. New geoarcheological studies at the Middle Palaeolithic sites of Khotylevo 1 and Betovo (Bryansk Oblast, Russia): some preliminary results. Quaternary International 326-327, 250-260.
Picin A. 2016. Short-term occupations at the lakeshore: a technological reassessment of the open-air site Königsaue (Germany). Quartär 63, 7-32.
Richter J. 2016. Leave at the height of the party: A critical review of the Middle Palaeolithic in Western Central Europe from its beginnings to its rapid decline. Quaternary International 411, 107-128.
Rolland N. 2010. The early human occupation of high latitudes, boreal, continental and periglacial habitats: Middle Palaeolithic milestones in Northern Eurasia. In J. M. Burdukiewicz and A. Wiśniewski (eds), Middle Palaeolithic Human Activity and Palaeoecology: New Discove-ries and Ideas (= Studia Archeologiczne 41). Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 15-46.
Schild R. (ed.) 2005. The Killing Fields of Zwoleń. A Middle Paleolithic Kill-Butchering-Site in Central Poland. Warszawa: Instytut Archeologii i Etnologii PAN.
Shackley M. 1974. Stream abrasion of flint implements. Nature 248, 501-502.
Shackley M. 1978. The behaviour of artefacts as sedimentary particles in a fluviatile environment. Archaeometry 20, 55-61.
Skrzypek G., Wiśniewski A. and Grierson P. 2011. How cold was it for Neanderthals moving to Central Europe during warm phases of the last glaciation? Quaternary Science Reviews 30, 481-487.
Sobczyk K. 1975. Problem prądnika w świetle taksonomii numerycznej. Sprawozdania Archeologiczne 27, 255-268.
Solon J., Borzyszkowski J., Bidłasik M., Richling A., Badora K., Balon J., Brzezińska-Wójcik T., Chabudziński Ł., Dobrowolski R., Grzegorczyk I., Jodłowski M., Kistowski M., Kot R., Krąż P., Lechnio J., Macias A., Majchrowska A., Malinowska E., Migoń P., Myga-Piątek U., Nita J., Papińska E., Rodzik J., Strzyż M., Terpiłowski S. and Ziaja W. 2018. Physicogeographical mesoregions of Poland: verification and adjustment of boundaries on the basis of contemporary spatial data. Geographia Polonica 91(2), 143-170. DOI 10.7163/GPol.0115.
Stapert D. 1976. Some natural surface modifications on flint in the Netherlands. Paleohistoria 18, 7-41.
Sudoł M. 2013. Kultura mikocka na ziemiach polskich. Manuscript of PhD thesis, Toruń: Instytut Archeologii UMK.
Sudoł M. and Cyrek K. 2013. Modyfikacje środkowopaleolitycznych wyrobów kamiennych na wybranych przykładach. In M. Nowak, D. Stefański, and M. Zając (eds), Retusz – jak i dlaczego? „Wieloperspektywiczność elementu twardzowego” (= Prace Archeologiczne 66). Kraków: Instytut Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego, 29-46.
Targosz M. 2006. Analysis of the flint material of Micoquian-Pradnikian culture from layer 6 at Wylotne Rockshelter in Ojców. In S. K. Kozłowski (ed.), Wylotne and Zwierzyniec: paleolithic sites in Southern Poland. Warszawa, Kraków: Instytut Archeologii i Etnologii PAN, 161-177.
Thiry M., Fernandes P., Milnes A. and Raynal J. P. 2014. Driving forces for the weathering and alteration of silica in the regolith: Implications for studies of prehistoric flint tools. Earth-Science Reviews 136: 141-154.
Tomaszewski A. J. 2005. Lithic Artifacts. In R. Schild (ed.), The Killing Fields of Zwoleń. A Middle Paleolithic Kill-Butchery-Site in Central Poland. Warszawa: Instytut Archeologii i Etnologii PAN, 139-190.
Twardy J. 2008. Transformacja rzeźby centralnej części Polski Środkowej w warunkach antropopresji. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Twardy J. and Forysiak J. 2011. Charakterystyka środowiska geograficznego okolic stanowiska archeologicznego Polesie 1 oraz neoholoceńskie zmiany jego budowy geologicznej i rzeźby. In J. Górski, P. Makarowicz and A. Wawrusiewicz (eds), Osady i cmentarzyska społeczności trzcinieckiego kręgu kulturowego w Polesiu stanowisko 1, woj. łódzkie 1 (= Spatium Archaeologicum 2). Łódź: Instytut Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego, 227-250.
Urbanowski M. 2003. Noże prądnickie jako element specyfiki techno-stylistycznej zespołów mikockich. Manuscript of PhD thesis. Warszawa: Instytut Archeologii UW.
Valde-Nowak P., Alex B., Ginter B., Krajcarz M., Madeyska T., Miękina B., Sobczyk K., Stefański D., Wojtal P., Zając M. and Zarzecka-Szubińska K. 2014. Middle Paleolithic sequences of the Ciemna Cave (Prądnik valley, Poland): The problem of synchronization. Quaternary International 326-327, 125-145.
Valde-Nowak P., Alex B., Ginter B., Krajcarz M., Madeyska T., Miękina B., Sobczyk K., Stefański D., Wojtal P., Zając M. and Zarzecka-Szubińska K. 2016. Late Middle Palaeolithic occupations in Ciemna Cave, southern Poland. Journal of Field Archaeology 41(2), 1-18. DOI: 10.1080/00934690.2015.1101942
Van Peer P. 1992. The Levallois Reduction Strategy (= Monographs in World Archaeology 13). Madison: Prehistory Press.
Waga J. M., Foltyn E. and Sady A. 2009. Stanowisko w Gardawicach na Górnym Śląsku – potwierdzenie modelu migracji ludzi na przedpolu lądolodu odrzańskiego. In L. Domańska, P. Kittel and J. Forysiak (eds), Środowiskowe uwarunkowania lokalizacji osadnictwa. Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe, 29-38.
Wąs M. 2009. Problemy badawcze środkowopaleolitycznych materiałów krzemiennych z Mazowsza. Przypadek Polesia 1, pow. Łowicz. Abstract book 6th SKAM Flint Technology Workshop, Małkocin 27-30.X.2009. Szczecin, Małkocin, 14.
Wąs M. and Migal W. 2017. Środkowopaleolityczne ostrze znalezione nad Wisłą w okolicach Warszawy. In A. Marciniak-Kajzer, A. Andrzejewski, A.Golański, S. Rzepecki and M. Wąs (eds), Nie tylko krzemienie – not only flints. Studia ofiarowane prof. Lucynie Domańskiej w 45-lecie pracy naukowo-dydaktycznej i w 70. rocznicę urodzin. Łódź: Instytut Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego, Łódzka Fundacja Badań Naukowych, Stowarzyszenie Naukowe Archeologów Polskich, Oddział w Łodzi, 21-32.
Weiss M., Lauer T., Wimmer R. and Pop C. M. 2018. The Variability of the Keilmesser-Concept: a Case Study from Central Germany. Journal of Paleolithic Archaeology 1, 202–246.
White M. J. and Pettitt P. B. 2011. The British Late Middle Palaeolithic : an interpretative synthesis of Neanderthal occupation at the northwestern edge of the pleistocene world. Journal of World Prehistory 24(1), 25-97.
Wiśniewski A. 2006. Środkowy paleolit w dolinie Odry. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Wiśniewski A. 2012. Przejawy zachowań technologicznych ludzi u schyłku plejstocenu środkowego. Przykłady z Europy Środkowej (= Studia Archeologiczne 44). Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Wiśniewski A. 2016. The First humans. Societies of the Lower and Middle Palaeolithic. In J. Kabaciński (ed.), The Past Societies. Polish Lands from the First Evidence of Human Presence to the Early Middle Ages, vol. 1: 500,000 – 5,500 BC. Warszawa: Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk, 46-96.
Wiśniewski A., Adamiec G., Badura J., Bluszcz A., Kowalska A., Kufel-Diakowska B., Mikołajczyk A., Murczkiewicz M., Musil R., Przybylski B., Skrzypek G., Stefaniak K. and Zych J. 2013. Occupation dynamics north of the Carpathians and Sudetes during the Weichselian (MIS5d-3): The Lower Silesia (SW Poland) case study. Quaternary International 294, 20-40.
Wiśniewski A., Lauerb T., Chłoń M., Pyżewicz K., Weiss M., Badura J., Kalicki T. and Zarzecka-Szubińska K. 2019. Looking for provisioning places of shaped tools of the late Neanderthals: a study of a Micoquian open-air site Pietraszyn 49a (southwestern Poland). Palevol 18(3), 367-389.
Wojtal P. 2007. Zooarchaeological studies of the Late Pleistocene sites in Poland. Kraków: Institute of Systematics and Evolution of Animals Polish Academy of Sciences.
Żarski M., Winter H., Nadachowski A., Urbanowski M., Socha P., Kenig K., Marcinkowski B., Krzemińska E., Stefaniak K., Nowaczewska W. and Marciszak A. 2017. Stratigraphy and palaeoenvironment of Stajna Cave (southern Poland) with regard to habitation of the site by Neanderthals. Geological Quarterly, 61(2), 350–369. DOI: 10.7306/gq.1355.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2020 Sprawozdania Archeologiczne
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
