Sword chape found at Santok: technological, technical, formal and typological aspects

Andrzej Janowski; Paweł Gan; Kinga Zamelska-Monczak

doi:10.23858/SA71.2019.015

Published: 2019-12-29

Vol. 71 (2019)

Sword chape found at Santok: technological, technical, formal and typological aspects

Andrzej Janowski , Paweł Gan , Kinga Zamelska-Monczak

Sprawozdania Archeologiczne

Section: Field Survey and Materials

https://doi.org/10.23858/SA71.2019.015

Abstract

This paper presents the results of studies and technological analyses of a fragment of the fittings from the lower part of a sword scabbard discovered in 2016 at the stronghold in Santok, Wielkopolska, Poland. The chape represents the type in widespread use across the Baltic lands in the second half of the tenth century and the early eleventh century AD, yet its embellishments are the subject of debate. According to some researchers, the scene shows Odin with his attributes or birds. Others believe that it depicts the sacrifice of Odin, similar to that of the crucified Christ, or the fight between the hero and the monsters. The chape was made of copper alloy, but its chemical composition is unusual, with very high levels of lead. This indicates the conscious and purposeful use of alloys with specific properties. Until now, only about 1% of such artefacts have been subjected to technological analyses, and further research is necessary to confirm standardization regularities in their production process.

Keywords:

Santok, Middle Ages, scabbard chapes, ancient metallurgy, metalographic analysis

Most read articles by the same author(s)

Grzegorz Kuś, Maciej Trzeciecki, Paweł Gan, Down by the river to the middle of nowhere? Avar-period metal artifacts discovered in Janowiec, site 3, Puławy district , Sprawozdania Archeologiczne: Vol. 74 No. 2 (2022): Sprawozdania Archeologiczne
Piotr Łuczkiewicz, Paweł Gan, Jörg Kleemann, Aneta Kuzioła, Research of Roman-period metallurgy: Remarks based on the chemical composition analyses of the eye brooches of the Prussian series from the burial ground in Malbork-Wielbark , Sprawozdania Archeologiczne: Vol. 74 No. 2 (2022): Sprawozdania Archeologiczne
Andrzej Janowski, High medieval fish-shaped needle case from Wolin. From the Studies on the Culture of the Elite , Sprawozdania Archeologiczne: Vol. 73 No. 2 (2021): Sprawozdania Archeologiczne
Andrzej Janowski, Krzysztof Sojka, Ewa Włodarczak, In the middle of nowhere. Unique sword scabbard chape from Niepołomice Forest , Sprawozdania Archeologiczne: Vol. 75 No. 2 (2023): Sprawozdania Archeologiczne

Download files

PDF

Citation rules

Janowski , A., Gan , P., & Zamelska-Monczak , K. (2019). Sword chape found at Santok: technological, technical, formal and typological aspects . Sprawozdania Archeologiczne, 71, 387–406. https://doi.org/10.23858/SA71.2019.015

Cited by / Share

Licence

This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.

References

Arne T. J. 1914. La Suède et l'orient. Uppsala: K.W. Appelbergs Boktryckeri.
Google Scholar

Bayley J. 1991. Alloy nomenclature. In G. Egan and F. Pritchard (eds.), Dress Accessories c.1150-c.1450 (= Medieval Finds from Excavations in London 3). London: The Boydell Press, 13-17.
Google Scholar

Bourgarit D. and Thomas N. 2012. Late medieval copper alloying practices: a view from a Parisian workshop of the 14th century AD. Journal of Archaeological Science 39, 3052-3070.
Google Scholar

Coblenz W. 1985. Slawische Siedlungsreste in Nimschütz, Kr. Bautzen (mit einem Exkurs über vergleichbare Befunde von Pannewitz). Arbeits- und Forschungsberichte zur Sächsischen Bodendenkmalpflege 29, 227-312.
Google Scholar

Craddock P.T. 1978. The Composition of the Copper Alloys used by the Greek, Etruscan and Roman Civilizations. Journal of Archaeological Science 5, 1-16.
Google Scholar

Craddock P.T. 1979. The copper alloys of the Medieval Islamic world – inheritors of the classical tradition. World Archaeology 11, 69-79.
Google Scholar

Dungworth D. 1997. Roman Copper Alloys: analysis of artefacts from Northern Britain. Journal of Archaeological Science 24, 901-910.
Google Scholar

Eniosova N.V. 1994. Ažurnye nakonečniki nožen mečej X-XI vv. na territorii Vostočnoj Evropy. In Û.L. Ŝapova (ed.), Istoriâ i evolûciâ drevnih veščej. Sbornik statej. Moskva: Moskovskij gosudarstvennyj universitat, 100-121.
Google Scholar

Frenkel’ Â.V. 2002. O nahodke ažuroj buteroli severnoevropejskogo kruga. In D.A. Mačinskij (ed.), Ladoga i Severnaâ Evraziâ ot Bajkala do La-Manša. Svâzuûŝie puti i organizuûŝie centry. Sankt Peterburg: Staroladožskij istoriko-arhitekturnyj i arheologičeskij muzej-zapovednik, 134-137.
Google Scholar

Gan P. 2016. Charakterystyka materiałoznawcza wybranych zabytków metalowych. In M. Majewski (ed.). Archeologia Stargardu II/2. Badania na obszarze dawnego kościoła augustiańskiego. Stargard: Muzeum Archeologiczno-Historyczne, 357-363.
Google Scholar

Hedenstierna-Jonson Ch. 2002. A group of Viking Age sword chapes reflecting the political geography of the time. Journal of Nordic Archaeological Science 13, 103-112.
Google Scholar

Hensel Z. 1996. Produkcja wyrobów ze stopów miedzi w świetle badań chemicznych. In A. Cofta-Broniewska (ed.), Metalurgia brązu pradziejowych społeczeństw Kujaw. Poznań: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, 131-193.
Google Scholar

Janowski A. 2016. Zabytki metalowe. In M. Majewski (ed.), Archeologia Stargardu II/2. Badania na obszarze dawnego kościoła augustiańskiego. Stargard: Muzeum Archeologiczno-Historyczne, 293-355.
Google Scholar

Janowski A. in preparation. Dwa nowe trzewiki pochew mieczy w zbiorach Muzeum Podlaskiego w Białymstoku.
Google Scholar

Janowski A. and Szczepański Ł. 2018. Okucie pochwy miecza z Gardzienia koło Iławy. Przyczynek do studiów nad uzbrojeniem na pograniczu bałtyjsko-słowiańskim. Komunikaty Mazursko-Warmińskie 3 (301), 416-439.
Google Scholar

Kainov S. Û. 2009. Nakonečniki nožen mečej iz Gnezdova. Acta Militaria Mediaevalia 5, 79-110.
Google Scholar

Kainov S. Û. 2015. Nakonečnik nožen meča i fragment kol’cevidnoj bulavki iż Usvâta. In: I.I. Eremeev (ed.), Drevnosti polockoj zemli v istoričeskom izučenii vostočno-baltijskogo regiona (očerki sredevekovoj archeologii i istorii pskovsko-belorusskogo Podvin’â). Sankt Peterburg: Izdatel’stvo Dmitrij Bulanin, 626-630.
Google Scholar

Kainov S. Û. and Avdeenko E.E. 2012. Litye nakonečniki nožen mečej (po materialam Troickogo raskopa Novgoroda Velikogo). Arheologičeskie Vesti 18, 145-151.
Google Scholar

Kazakevičius V. 1992. Sword chapes from Lithuania. In A. Loit, E. Magurēvičs and A. Caune (eds.), Die Kontakte zwischen Ostbaltikum und Skandinavien im frühen Mittelalter. Stockholm: Almqvist and Wiksell International, 91-107.
Google Scholar

Kazakevičius V. 1998. Iš vėlyvojo geležies amžiaus Baltų ginklų istorijos (kalavijų makštų galų apkalai). Lietuvos Archeologija 15, 287-332.
Google Scholar

Kotowicz P. N. and Śnieżko G. 2018. Unikatowy, brązowy trzewik pochwy miecza z Mielnika nad Bugiem na Podlasiu. Acta Militaria Mediaevalia 14, 221-228.
Google Scholar

Kulakov V. I. 1990. Irzekapinis i Šestovicy. In P.P. Toločko (ed.), Problemy arheologii Ûžnoj Rusi. Kiev: Izdatel’stvo Naukova dumka, 111-116.
Google Scholar

Kulakov V. I. 1995. Varianty ikonografii Odina i Tora V-XI vv. In I.V. Dubov (ed.), Drevniaâ Rus’: novyje issledovaniâ. Sankt-Peterburg: Sankt-Peterburskij gosudarstvennyj universitet, 66-80.
Google Scholar

Kulakov V. I. 1999. Irzekapinis. Stratum Plus 1999 (5), 211-273.
Google Scholar

Kulakov V. I. 2003. Varianty ikonografii Odina i Peruna/Perkuno. Rossijskaâ Arheologiâ 2003 (1), 60-71.
Google Scholar

Kulakov V. I. and Iov O. V. 2001. Nakonečniki nožen meča iz kurgana 174 mogil’nika Kaup i s gorodišča Franopol’. Kratkie Soobščeniâ Instituta Arheologii 211, 77–84.
Google Scholar

Kulakov V. I. and Kovalenko V. P. 1996. Simbolika odnogo iż tipov knâžeskih mečej. (Ikonografičeskaâ shema „Odin i vorony”). Gistaryčna-Arhealagičny Zbornik 8, 148-162.
Google Scholar

Miazga B. 2017. Zabytek archeologiczny jako źródło informacji o przeszłości. Badania specjalistyczne śladów produkcji, użytkowania i depozycji artefaktów. Wrocław: Uniwersytet Wrocławski.
Google Scholar

Michalak A. and Socha K. 2017. A sword scabbard chape with a depiction of a bird of prey from the surroundings of Kostrzyn. Slavia Antiqua 58, 159-174.
Google Scholar

Paulsen P. 1953. Schwertortbänder der Wikingerzeit. Ein Beitrag zur Frühgeschichte Osteuropas. Stuttgart: W. Kohlhammer Verlag.
Google Scholar

Ponting M. 1999. East meets West in Post-classical Bet She’an: The Archaeometallurgy of Culture Change. Journal of Archaeological Science 26, 1311-1321.
Google Scholar

Sankiewicz P. 2012. Późnośredniowieczny trzewik pochwy miecza z Ostrowa Radzimskiego. Acta Militaria Mediaevalia 8, 243-251.
Google Scholar

Sikora P. 2001. Dolne okucia pochew mieczy (tzw. trzewiki) z terenu północnej Słowiańszczyzny we wczesnym średniowieczu – katalog źródeł. Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego 22, 107–132.
Google Scholar

Tomaszewska-Szewczyk A. 2016. Mosiądz w starożytności i średniowieczu. Przyczynek do dziejów kultury materialnej. Acta Universitatis Nicolai Copernici. Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo 47, 7-41.
Google Scholar

Tomsons A. 2012. Divasmeņu zobeni Latvijas arheoloģiskajā materiālā 9.-13. gs. Rīga (doctoral dissertation stored at Latvijas Universitāte, Rīga).
Google Scholar

Vaitkunskienė L. 1983. Skandinavški elementai žemaičių kultūroje X-XI a. Lietuvos istorijos metraštis 1982, 5-17.
Google Scholar

Wesołowski K. 1957. Metaloznawstwo III. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Techniczne.
Google Scholar

Wołoszyn M., Florkiewicz I., Nosek E.M. and Stępiński J. 2018. Wczesnośredniowieczny trzewik pochwy miecza z Czermna w świetle analiz archeologicznych i metaloznawczych. In T. Nowakiewicz, M. Trzeciecki and D. Błaszczyk (eds.), Animos labor nutrit. Studia ofiarowane Profesorowi Andrzejowi Buko w siedemdziesiątą rocznicę urodzin. Warszawa: Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Instytut Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego, 207-216.
Google Scholar

Wyrwa A. and Janowski A. 2014. Dolne okucie pochwy miecza z przedstawieniem ludzkiej twarzy z Łekna (stan. Ł5). Fontes Archaeologici Posnanienses 50 (2), 323-346.
Google Scholar

Zamelska-Monczak K. 2017. Umocnienia wczesnośredniowiecznego grodu w Santoku w świetle nowszych badań archeologicznych. In A. Różański (ed.), Gemma Gemmarum. Studia dedykowane Profesor Hannie Kóčce-Krenz. Poznań: Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, 209-238.
Google Scholar

Zocenko V.M. 2004. Skandinavs’ki artefakti Pivdenno-Zahidnoj Rusi. In O.P. Mocâ (ed.), Starodavnij Iskorosten’ i slov’jans’ki gradi VIII-X st., Zbirka naukovih prac’. Kijv: Korvin Press, 87-105.
Google Scholar

Zocenko V. 2007. Pivdennorus’ki znahidki nakonečnikiv pihov mečiv tipu II: 1, 3 – Paulsen. In O.B. Kovalenko (ed.). Černigiv u seredn'ovičnij ta rann'omodernij istorii Central'no-Shidnoj Evropi. Černigiv: Desnâns’ka pravda, 90–99.
Google Scholar

Żelechower M. 2007. Wprowadzenie do mikroanalizy rentgenowskiej. Gliwice: Politechnika Śląska.
Google Scholar

Andrzej Janowski

Affiliation:

Institute of Archaeology and Ethnology Polish Academy of Sciences , Poland

Paweł Gan

Affiliation:

Institute of Archaeology and Ethnology Polish Academy of Sciences , Poland

Kinga Zamelska-Monczak

Affiliation:

Institute of Archaeology and Ethnology, Polish Academy of Sciences, Poland