Sword chape found at Santok: technological, technical, formal and typological aspects
DOI:
https://doi.org/10.23858/SA71.2019.015Keywords:
Santok, Middle Ages, scabbard chapes, ancient metallurgy, metalographic analysisAbstract
This paper presents the results of studies and technological analyses of a fragment of the fittings from the lower part of a sword scabbard discovered in 2016 at the stronghold in Santok, Wielkopolska, Poland. The chape represents the type in widespread use across the Baltic lands in the second half of the tenth century and the early eleventh century AD, yet its embellishments are the subject of debate. According to some researchers, the scene shows Odin with his attributes or birds. Others believe that it depicts the sacrifice of Odin, similar to that of the crucified Christ, or the fight between the hero and the monsters. The chape was made of copper alloy, but its chemical composition is unusual, with very high levels of lead. This indicates the conscious and purposeful use of alloys with specific properties. Until now, only about 1% of such artefacts have been subjected to technological analyses, and further research is necessary to confirm standardization regularities in their production process.
Downloads
References
Arne T. J. 1914. La Suède et l'orient. Uppsala: K.W. Appelbergs Boktryckeri.
Bayley J. 1991. Alloy nomenclature. In G. Egan and F. Pritchard (eds.), Dress Accessories c.1150-c.1450 (= Medieval Finds from Excavations in London 3). London: The Boydell Press, 13-17.
Bourgarit D. and Thomas N. 2012. Late medieval copper alloying practices: a view from a Parisian workshop of the 14th century AD. Journal of Archaeological Science 39, 3052-3070.
Coblenz W. 1985. Slawische Siedlungsreste in Nimschütz, Kr. Bautzen (mit einem Exkurs über vergleichbare Befunde von Pannewitz). Arbeits- und Forschungsberichte zur Sächsischen Bodendenkmalpflege 29, 227-312.
Craddock P.T. 1978. The Composition of the Copper Alloys used by the Greek, Etruscan and Roman Civilizations. Journal of Archaeological Science 5, 1-16.
Craddock P.T. 1979. The copper alloys of the Medieval Islamic world – inheritors of the classical tradition. World Archaeology 11, 69-79.
Dungworth D. 1997. Roman Copper Alloys: analysis of artefacts from Northern Britain. Journal of Archaeological Science 24, 901-910.
Eniosova N.V. 1994. Ažurnye nakonečniki nožen mečej X-XI vv. na territorii Vostočnoj Evropy. In Û.L. Ŝapova (ed.), Istoriâ i evolûciâ drevnih veščej. Sbornik statej. Moskva: Moskovskij gosudarstvennyj universitat, 100-121.
Frenkel’ Â.V. 2002. O nahodke ažuroj buteroli severnoevropejskogo kruga. In D.A. Mačinskij (ed.), Ladoga i Severnaâ Evraziâ ot Bajkala do La-Manša. Svâzuûŝie puti i organizuûŝie centry. Sankt Peterburg: Staroladožskij istoriko-arhitekturnyj i arheologičeskij muzej-zapovednik, 134-137.
Gan P. 2016. Charakterystyka materiałoznawcza wybranych zabytków metalowych. In M. Majewski (ed.). Archeologia Stargardu II/2. Badania na obszarze dawnego kościoła augustiańskiego. Stargard: Muzeum Archeologiczno-Historyczne, 357-363.
Hedenstierna-Jonson Ch. 2002. A group of Viking Age sword chapes reflecting the political geography of the time. Journal of Nordic Archaeological Science 13, 103-112.
Hensel Z. 1996. Produkcja wyrobów ze stopów miedzi w świetle badań chemicznych. In A. Cofta-Broniewska (ed.), Metalurgia brązu pradziejowych społeczeństw Kujaw. Poznań: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, 131-193.
Janowski A. 2016. Zabytki metalowe. In M. Majewski (ed.), Archeologia Stargardu II/2. Badania na obszarze dawnego kościoła augustiańskiego. Stargard: Muzeum Archeologiczno-Historyczne, 293-355.
Janowski A. in preparation. Dwa nowe trzewiki pochew mieczy w zbiorach Muzeum Podlaskiego w Białymstoku.
Janowski A. and Szczepański Ł. 2018. Okucie pochwy miecza z Gardzienia koło Iławy. Przyczynek do studiów nad uzbrojeniem na pograniczu bałtyjsko-słowiańskim. Komunikaty Mazursko-Warmińskie 3 (301), 416-439.
Kainov S. Û. 2009. Nakonečniki nožen mečej iz Gnezdova. Acta Militaria Mediaevalia 5, 79-110.
Kainov S. Û. 2015. Nakonečnik nožen meča i fragment kol’cevidnoj bulavki iż Usvâta. In: I.I. Eremeev (ed.), Drevnosti polockoj zemli v istoričeskom izučenii vostočno-baltijskogo regiona (očerki sredevekovoj archeologii i istorii pskovsko-belorusskogo Podvin’â). Sankt Peterburg: Izdatel’stvo Dmitrij Bulanin, 626-630.
Kainov S. Û. and Avdeenko E.E. 2012. Litye nakonečniki nožen mečej (po materialam Troickogo raskopa Novgoroda Velikogo). Arheologičeskie Vesti 18, 145-151.
Kazakevičius V. 1992. Sword chapes from Lithuania. In A. Loit, E. Magurēvičs and A. Caune (eds.), Die Kontakte zwischen Ostbaltikum und Skandinavien im frühen Mittelalter. Stockholm: Almqvist and Wiksell International, 91-107.
Kazakevičius V. 1998. Iš vėlyvojo geležies amžiaus Baltų ginklų istorijos (kalavijų makštų galų apkalai). Lietuvos Archeologija 15, 287-332.
Kotowicz P. N. and Śnieżko G. 2018. Unikatowy, brązowy trzewik pochwy miecza z Mielnika nad Bugiem na Podlasiu. Acta Militaria Mediaevalia 14, 221-228.
Kulakov V. I. 1990. Irzekapinis i Šestovicy. In P.P. Toločko (ed.), Problemy arheologii Ûžnoj Rusi. Kiev: Izdatel’stvo Naukova dumka, 111-116.
Kulakov V. I. 1995. Varianty ikonografii Odina i Tora V-XI vv. In I.V. Dubov (ed.), Drevniaâ Rus’: novyje issledovaniâ. Sankt-Peterburg: Sankt-Peterburskij gosudarstvennyj universitet, 66-80.
Kulakov V. I. 1999. Irzekapinis. Stratum Plus 1999 (5), 211-273.
Kulakov V. I. 2003. Varianty ikonografii Odina i Peruna/Perkuno. Rossijskaâ Arheologiâ 2003 (1), 60-71.
Kulakov V. I. and Iov O. V. 2001. Nakonečniki nožen meča iz kurgana 174 mogil’nika Kaup i s gorodišča Franopol’. Kratkie Soobščeniâ Instituta Arheologii 211, 77–84.
Kulakov V. I. and Kovalenko V. P. 1996. Simbolika odnogo iż tipov knâžeskih mečej. (Ikonografičeskaâ shema „Odin i vorony”). Gistaryčna-Arhealagičny Zbornik 8, 148-162.
Miazga B. 2017. Zabytek archeologiczny jako źródło informacji o przeszłości. Badania specjalistyczne śladów produkcji, użytkowania i depozycji artefaktów. Wrocław: Uniwersytet Wrocławski.
Michalak A. and Socha K. 2017. A sword scabbard chape with a depiction of a bird of prey from the surroundings of Kostrzyn. Slavia Antiqua 58, 159-174.
Paulsen P. 1953. Schwertortbänder der Wikingerzeit. Ein Beitrag zur Frühgeschichte Osteuropas. Stuttgart: W. Kohlhammer Verlag.
Ponting M. 1999. East meets West in Post-classical Bet She’an: The Archaeometallurgy of Culture Change. Journal of Archaeological Science 26, 1311-1321.
Sankiewicz P. 2012. Późnośredniowieczny trzewik pochwy miecza z Ostrowa Radzimskiego. Acta Militaria Mediaevalia 8, 243-251.
Sikora P. 2001. Dolne okucia pochew mieczy (tzw. trzewiki) z terenu północnej Słowiańszczyzny we wczesnym średniowieczu – katalog źródeł. Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego 22, 107–132.
Tomaszewska-Szewczyk A. 2016. Mosiądz w starożytności i średniowieczu. Przyczynek do dziejów kultury materialnej. Acta Universitatis Nicolai Copernici. Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo 47, 7-41.
Tomsons A. 2012. Divasmeņu zobeni Latvijas arheoloģiskajā materiālā 9.-13. gs. Rīga (doctoral dissertation stored at Latvijas Universitāte, Rīga).
Vaitkunskienė L. 1983. Skandinavški elementai žemaičių kultūroje X-XI a. Lietuvos istorijos metraštis 1982, 5-17.
Wesołowski K. 1957. Metaloznawstwo III. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Techniczne.
Wołoszyn M., Florkiewicz I., Nosek E.M. and Stępiński J. 2018. Wczesnośredniowieczny trzewik pochwy miecza z Czermna w świetle analiz archeologicznych i metaloznawczych. In T. Nowakiewicz, M. Trzeciecki and D. Błaszczyk (eds.), Animos labor nutrit. Studia ofiarowane Profesorowi Andrzejowi Buko w siedemdziesiątą rocznicę urodzin. Warszawa: Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Instytut Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego, 207-216.
Wyrwa A. and Janowski A. 2014. Dolne okucie pochwy miecza z przedstawieniem ludzkiej twarzy z Łekna (stan. Ł5). Fontes Archaeologici Posnanienses 50 (2), 323-346.
Zamelska-Monczak K. 2017. Umocnienia wczesnośredniowiecznego grodu w Santoku w świetle nowszych badań archeologicznych. In A. Różański (ed.), Gemma Gemmarum. Studia dedykowane Profesor Hannie Kóčce-Krenz. Poznań: Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, 209-238.
Zocenko V.M. 2004. Skandinavs’ki artefakti Pivdenno-Zahidnoj Rusi. In O.P. Mocâ (ed.), Starodavnij Iskorosten’ i slov’jans’ki gradi VIII-X st., Zbirka naukovih prac’. Kijv: Korvin Press, 87-105.
Zocenko V. 2007. Pivdennorus’ki znahidki nakonečnikiv pihov mečiv tipu II: 1, 3 – Paulsen. In O.B. Kovalenko (ed.). Černigiv u seredn'ovičnij ta rann'omodernij istorii Central'no-Shidnoj Evropi. Černigiv: Desnâns’ka pravda, 90–99.
Żelechower M. 2007. Wprowadzenie do mikroanalizy rentgenowskiej. Gliwice: Politechnika Śląska.
