Flints of the Chełm Hills (Rejowiec flints) – origin, sedimentation environment and exploitation in prehistory – a case study from the Lechówka site
DOI:
https://doi.org/10.23858/SA/74.2022.1.3110Keywords:
erratic flints, glacigenic deposits, Chełm Hills, prehistoric useAbstract
Rejowiec flint from the Chełm Hills occur among glacigenic sediments of the Odranian glaciation and is referred to as erratic flints. The authors, based on the analysis of the sedimentary succession of a kame in Lechówka – within the boundaries of the largest outcrop, in so-called ‘Region I’ (Rejowiec region) – indicate that: (1) the probable source of the flints were older series of glacigenic sediments – from before the Odranian glaciation, (2) their great accumulation directly under the surface and – as a result – their considerable accessibility for exploitation in prehistory were caused by the ‘upfreezing of stones’ in the conditions of a periglacial environment during successive glacial periods (Odranian, Wartanian and Vistulian glaciations). The analysis of archaeological data confirmed the use of the local flints as early as in the Middle Palaeolithic and their most intense exploitation during two main periods – the final stage of the Palaeolithic and a period from the Late Neolithic to the Early Iron Age.
Downloads
References
Aber J. S. and Ber A. 2007. Glaciotectonism (= Developments in Quaternary Science 6). Amsterdam: Elsevier.
Albrycht A. 2020. Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski w skali 1: 50 000, arkusz Pawłów, zreambulowany. Warszawa: Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy.
Antczak-Górka B. 2005. Głazy rzeźbione przez wiatr jako wskaźniki różnowiekowych stref peryglacjalnych ostatniego zlodowacenia w Polsce Zachodniej. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Bargieł B. and Libera J. 1989. Kolekcja zabytków archeologicznych z Siedliszcza. In J. Gurba (ed.), Lubelskie Materiały Archeologiczne 2. Lublin: Katedra Archeologii UMCS, 33-46.
Bargieł B. and Libera J. 2002. Z badań nad produkcją siekier dwuściennych z krzemienia świeciechowskiego oraz gościeradowskiego. Przegląd Archeologiczny 50, 5-43.
Brodzikowski K. and Van Loon A. J. 1991. Glacigenic Sediments (= Developments in Sedimentology 49). Amsterdam: Elsevier.
Bronicki A. 1990. Kolekcje prywatne w opracowaniu Muzeum Okręgowego w Chełmie. Zbiory Daniela Rudnika z Borowicy, Zbigniewa Gwardiaka z Rybiego oraz Ryszarda Wojtiuka z Zagrody. In J. Gurba (ed.), Lubelskie Materiały Archeologiczne 3. Lublin: Wydawnictwo UMCS, 169-181.
Bronicki A. 1993. Osadnictwo pradziejowe i wczesnośredniowieczne okolic Siedliszcza i Pawłowa w woj. chełmskim. Wiadomości Archeologiczne 52, 157-207.
Buraczyński J. and Wojtanowicz J. 1987. Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski, 1:50000, ark. Sawin. Warszawa: Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy.
Buraczyński J. and Wojtanowicz J. 1988. Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski, 1:50 000, ark. Sawin. Warszawa: Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy.
Chałubińska A. and Wilgat T. 1954. Podział fizjograficzny województwa lubelskiego. In Przewodnik V Ogólnopolskiego Zjazdu Polskiego Towarzystwa Geograficznego. Lublin, wrzesień 1954. Lublin: Polskie Towarzystwo Geograficzne, O/Lublin, 3-44.
Cyrek K. 1996. Osadnictwo schyłkowopaleolityczne w Zakolu Załęczańskim doliny Warty (= Biblioteka Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi 30). Łódź: Muzeum Archeologiczne i Etnograficzne.
Czubla P. 2015. Eratyki fennoskandzkie w osadach glacjalnych Polski i ich znaczenie badawcze. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Dobrowolski R. and Chabudziński Ł. 2021. Polesie Wołyńskie (845.3). In A. Richling, J. Solon, A. Macias, J. Balon, J. Borzyszkowski and M. Kistowski (eds), Regionalna geografia fizyczna Polski. Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe, 585-590.
Dobrowolski R. and Terpiłowski S. 2006. Influence of palaeokarst morphology on the formation of ice-pushed ridges: a case study from Rejowiec, eastern Poland. Boreas 35, 213-221.
Ginter B. 1967. Wyniki archeologicznych badań poszukiwawczych przeprowadzonych nad górną Wartą w 1965 roku. Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, Seria archeologiczna 14, 55-77.
Godlewska A. and Terpiłowski S. 2012. Transverse, supraglacially derived crevasse infillings in a Pleistocene ice-sheet margin zone (eastern Poland): Genesis and sedimentary record. Geomorphology 161-162, 73-81. DOI: 10.1016/j.geomorph.2012.04.002
Gołub S. 1990. Kolekcje prywatne w opracowaniu Muzeum Okręgowego w Chełmie. Zbiór Stanisława i Leszka Chołastów. In J. Gurba (ed.), Lubelskie Materiały Archeologiczne 3. Lublin: Wydawnictwo UMCS, 151-167.
Górska-Zabielska M. 2008. Fennoskandzkie obszary alimentacyjne osadów akumulacji glacjalnej i glacjofluwialnej lobu Odry (= Geografia 78). Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Grużdź W. 2020. Analiza typologiczna i technologiczna materiałów pracownianych. In W. Brzeziński (ed.), Kopalnie krzemienia na stanowisku „Za garncarzami” w Ożarowie. Warszawa: Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie, Wydawnictwo Naukowe UKSW.
Grużdź W. and Budziszewski J. 2014. Kopalnia krzemienia w Ożarowie, stan. „Za garncarzami”, w świetle dawnych i nowych badań. In D. Piotrowska, W. Piotrowski, K. Kaptur and A. Jedynak (eds), Górnictwo z epoki kamienia: Krzemionki – Polska – Europa. W 90. rocznicę odkrycia kopalni w Krzemionkach (= Silex et Ferrum 1). Ostrowiec Świętokrzyski: Muzeum Historyczno-Archeologiczne w Ostrowcu Świętokrzyskim, 147-166.
Harasimiuk M. 1975. Rozwój rzeźby Pagórów Chełmskich w trzeciorzędzie i czwartorzędzie (= Prace Geograficzne 115). Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk: Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo PAN.
Harasimiuk M., Jezierski W. and Rzechowski J. 2016. Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski w skali 1:50 000, arkusz Chełm. Warszawa: Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy.
Jahn A. 1956. Wyżyna Lubelska. Rzeźba i czwartorzęd (= Prace Geograficzne 7). Warszawa: Instytut Geografii PAN, Państwowe Wydawnictwa Naukowe.
Kasprzak L. 2003. Model sedymentacji lądolodu vistuliańskiego na Nizinie Wielkopolskiej (= Geografia 66). Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Kondracki J. 2002. Geografia regionalna Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Kozłowski S. K. 1989. Mesolithic in Poland. A new approach. Warszawa: Wydawnictwa UW.
Krassowska A. and Niemczycka T. 1984. Pokrywa mezozoiczna Lubelskiego Zagłębia Węglowego. In M. Harasimiuk (ed.), Przewodnik 56 Zjazdu Polskiego Towarzystwa Geologicznego, Lublin 6-8 września 1984. Warszawa: Wydawnictwo Geologiczne, 36-55
Krukowski S. 1920. Pierwociny krzemieniarskie górnictwa, transportu i handlu w holocenie Polski. Wnioski z właściwości surowców i wyrobów. 1. Wiadomości Archeologiczne 5/3-4, 185-206.
Krukowski S. 1939–1948. Paleolit. In S. Krukowski, J. Kostrzewski and R. Jakimowicz, Prehistoria ziem polskich (= Encyklopedia Polska 4(1), dział 5). Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 1-117.
Libera J. 1995. Późny paleolit i mezolit środkowowschodniej Polski. Część pierwsza. Analiza (= Lubelskie Materiały Archeologiczne 9). Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Libera J. 1998. Późny paleolit i mezolit środkowowschodniej Polski. Część druga. Źródła (= Lubelskie Materiały Archeologiczne 11). Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Libera J. 2001. Krzemienne formy bifacjalne na terenach Polski i zachodniej Ukrainy (od środkowego neolitu do wczesnej epoki żelaza). Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Libera J. 2003. Pośród pagórów Polesia Lubelskiego. Z Otchłani Wieków 58/1, 19-24.
Libera J. 2004. W dążeniu ku nowej syntezie. Wybrane zagadnienia krzemieniarstwa schyłkowego z dorzecza górnej i środkowej Wisły. Archeologia Polski 49/1-2, 106-124.
Libera J. 2005. Z badań nad krzemieniarstwem wczesnej epoki żelaza w dorzeczu Sanu – podstawy wydzielenia przemysłu kosińskiego. In S. Czopek (ed.), Problemy kultury wysockiej. Rzeszów: Mitel, Muzeum Okręgowe w Rzeszowie, 119-160.
Libera J. 2006a. Kraina krzemieniem usiana. In E. Banasiewicz-Szykuła (ed.), Badania archeologiczne na Polesiu Lubelskim (= Skarby z Przeszłości 8). Lublin: Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków, 49-60.
Libera J. 2006b. W czasach epoki kamienia. In E. Banasiewicz-Szykuła (ed.), Badania archeologiczne na Polesiu Lubelskim (= Skarby z Przeszłości 8). Lublin: Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków, 21-48.
Libera J., Dobrowolski R., Szeliga M. and Wiśniewski T. 2014. Flints in glacigenic sediments of the Chełm Hills, Eastern Poland. Prehistory and geology. Sprawozdania Archeologiczne 66, 57-82.
Libera J., Dobrowolski R., Szeliga M. and Wiśniewski T. 2016. Krzemienie w osadach glacigenicznych Pagórów Chełmskich (prahistoria – geologia). In W. Borkowski, B. Sałacińska and S. Sałaciński (eds), Krzemień narzutowy w pradziejach. Materiały z konferencji w „Mądralinie” w Otwocku, 18-20 października 2010 (= Studia nad Gospodarką Surowcami Krzemiennymi w Pradziejach 8). Warszawa: Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie, 149-181.
Libera J. and Szeliga M. 2006. Late Paleolithic workshops in Lublin region, based on the local cretaceous flint resources, through the prism of new discoveries. An overview of the issue. Archaeologia Baltica 7, 160-177.
Libera J. and Zakościelna A. 2019. Przemysł kosiński na tle wytwórczości krzemieniarskiej kultury łużyckiej. In A. Zakościelna (ed.), Kosin 10, Kopiec 4 i 8 – stanowiska osadniczo-pracowniane tarnobrzeskiej kultury łużyckiej na terenie wychodni krzemieni świeciechowskiego oraz gościeradowskiego. Lublin: Wydawnictwo UMCS, 319-375.
Marks L., Dzierżek J., Janiszewski R., Kaczorowski J., Lindner L., Majecka A., Makos M., Szymanek M., Tołoczko-Pasek A. and Woronko B. 2016. Quaternary stratigraphy and palaeogeography of Poland. Acta Geologica Polonica 66/3, 403-427.
Maruszczak H. 1972. Wyżyny Lubelsko-Wołyńskie. In M. Klimaszewski (ed.), Geomorfologia Polski 1. Polska Południowa – góry i wyżyny. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 340-384.
Penner E. 1962. Ground Freezing and Frost Heaving (= Canadian Building Digest 26). Ottawa: National Research Council of Canada. Division of Building Research.
Rejniewicz Ł. 1985. Wytwórczość krzemieniarska oparta na surowcu rejowieckim w Dorohuczy, woj. lubelskie. In J. Gurba (ed.), Lubelskie Materiały Archeologiczne 1. Lublin: Koło Naukowe Archeologów, Katedra Archeologii UMCS w Lublinie, 9-19.
Sobkowiak-Tabaka I., Werra D. H., Hughes R. E. and Siuda R. 2016. Erratic Flint from Poland: Preliminary results of petrographic and geochemical analyses. Archaeologia Polona 54, 67-82.
Solon J., Borzyszkowski J., Bidłasik M., Richling A., Badora K., Balon J., Brzezińska-Wójcik T., Chabudziński Ł., Dobrowolski R., Grzegorczyk I., Jodłowski M., Kistowski M., Kot R., Krąż P., Lechnio J., Macias A., Majchrowska A., Malinowska E., Migoń P., Myga-Piątek U., Nita J., Papińska E., Rodzik J., Strzyż M., Terpiłowski S. and Ziaja W. 2018. Physico-geographical mesoregions of Poland – verification and adjustment of boundaries on the basis of contemporary spatial data. Geographia Polonica 91/2, 143-170.
Szymczak K. 1992. Północno-wschodnia prowincja surowcowa kultury świderskiej. Acta Universitatis Lodziensis, Folia Archaeologica 29, 42-47.
Taras H. 1995. Kultura trzciniecka w międzyrzeczu Wisły, Bugu i Sanu. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Terpiłowski S. 2008. Kemy jako wskaźnik deglacjacji Niziny Podlaskiej podczas zlodowacenia Warty. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Więckowska H. 1985: Osadnictwo późnopaleolityczne i mezolityczne nad Dolną Narwią (= Polskie Badania Archeologiczne 24). Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk, Łódź: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Wyrwicka K. and Wyrwicki R. 1986. Przekrój geologiczny łuku Uhruska. Kwartalnik Geologiczny 30/3-4, 629-642.
Xia D. 2006. Frost Heave Studies Using Digital Photographic Technique. Edmonton: University of Alberta.
Zakościelna A. (ed.) 2019. Kosin 10, Kopiec 4 i 8 – stanowiska osadniczo-pracowniane tarnobrzeskiej kultury łużyckiej na terenie wychodni krzemieni świeciechowskiego oraz gościeradowskiego. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Zakościelna A. 1996. Krzemieniarstwo kultury wołyńsko-lubelskiej ceramiki malowanej (= Lubelskie Materiały Archeologiczne 10). Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Zieliński T. 1992. Moreny czołowe Polski północno-wschodniej – osady i warunki sedymentacji (= Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach 1325). Katowice: Uniwersytet Śląski.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2022 Sprawozdania Archeologiczne
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
