The first find of LBK graphite-coated pottery in Lesser Poland: Więckowice, site 4, Kraków district
DOI:
https://doi.org/10.23858/SA/73.2021.1.2647Keywords:
Linear Pottery culture, Lesser Poland, graphite-coated, Eastern Linear circle ornamentationAbstract
In the years 2006-2011, at the site Więckowice 4, rescue excavations were carried out in the eastern part of an extensive (over 15 ha) multicultural zone. The most numerous are the remains of the LBK settlement from the “music note” phase. The south-eastern part of the settlement was explored, discovering lines of building pits and post holes belonging to 3-4 longhouses. A particularly unique discovery was a fragment of a LBK vessel with powdered graphite preserved on the outer surface. In addition to the LBK ornament of engraved lines, it is decorated in a manner referring to the ornamentation of the Eastern Linear circle (Tiszadob-Kapušany group). The presence of graphite on the vessel wall has been confirmed by the results of SEM-EDS analyses. This is the first such find in Lesser Poland. To comprehensively address the cultural significance of this find we provide an up-to-date overview of graphite usage in a wide range of LBK contexts.
Downloads
References
Arnold D. E. 1985. Ceramic theory and cultural process. Cambridge: Cambridge University Press.
Borowski M. 2015. Wyniki badań surowcowo-technologicznych ceramiki neolitycznej i z wczesnej epoki brązu na stanowiskach 9 i 10 w Stanisławicach. In M. Nowak and T. Rodak (eds), Osady z epoki kamienia oraz wczesnej epoki brązu na stanowiskach 9 i 10 w Stanisławicach, pow. bocheński (= Via Archaeologica. Źródła z badań wykopaliskowych na trasie autostrady A4 w Małopolsce). Kraków: Krakowski Zespół do Badań Autostrad, 323-335.
Borowski M. 2017. Methods of surface treatment on ceramic vessels from the Nadziejewo cemetery in light of mineralogical analyses. In M. Kaczmarek (ed.), Nadziejewo. The Late Bronze Age and Early Iron Age Cremation Cemetery in Central Wielkopolska (= Hyperborea. Poznańskie studia nad epoką brązu i wczesną epoką żelaza 2). Poznań: Instytut Archeologii UAM, 305-319.
Borowski M. 2018. Domieszki pozamiejscowych skał metamorficznych w ceramice kultur wstęgowych ze stanowiska w Dzielnicy (woj. opolskie). In V. Janák, M. Furmanek, A. Přichystal and S. Stuchlík (eds), Petroarcheologický výzkum neolitu a eneolitu ve Slezsku (= Acta Archaeologica Opaviensia 5). Opava: Filozoficko-přírodovědecká fakulta Slezské univerzity v Opavě, 223-231.
Borowski M. P., Golitko M., Furmanek M., Nowak M. and Szczepara N. 2021. Addressing the issue of the Early Neolithic pottery exchange through a combined petrographic and geochemical approach: a case study on LBK ware from Dzielnica (Upper Silesia, southern Poland). Archaeological and Anthropological Sciences 13/5. DOI: 10.1007/s12520-020-01244-6.
Breitenfellner A. and Rook E. 1991. Sprawozdanie z badań osady kultury ceramiki wstęgowej rytej w Bolechowicach-Zielonej, gm. Zabierzów, woj. Kraków, stanowisko 9. Sprawozdania Archeologiczne 43, 9-20.
Brzeska-Pasek A., Kenig R., Oberc T. and Nowak M. 2018. Wczesnoneolityczne osady w Spytkowicach i ich rola w dystrybucji krzemienia jurajskiego. In V. Janák, M. Furmanek, A. Přichystal and S. Stuchlík (eds), Petroarcheologický výzkum neolitu a eneolitu ve Slezsku (= Acta Archaeologica Opaviensia 5). Opava: Filozoficko-přírodovědecká fakulta Slezské univerzity v Opavě, 139-164.
Caspar J. P., Kaczanowska M. and Kozłowski J. K. 1989. Chipped stone industries of the Linear Band Pottery (LBP): Techniques, morphology and function of the implements in Belgian and Polish assemblages. Helinium 29/2, 157-205.
Czekaj-Zastawny A. 2014. Brzezie 17. Osada kultury ceramiki wstęgowej rytej (= Via Archaeologica. Źródła z badań wykopaliskowych na trasie autostrady A4 w Małopolsce). Kraków: Krakowski Zespół do Badań Autostrad.
Czekaj-Zastawny A. and Przybyła M. 2012. Modlniczka 2, powiat krakowski – cmentarzysko kultury ceramiki wstęgowej rytej i osady neolityczne (= Via Archaeologica. Źródła z badań wykopaliskowych na trasie autostrady A4 w Małopolsce). Kraków: Krakowski Zespół do Badań Autostrad.
Czekaj-Zastawny A. and Zastawny A. 2011. Sprawozdanie z badań ratowniczych na stanowisku 17 w Brzeziu, gm. Kłaj, woj. małopolskie, z lat 2005-2006. In S. Kadrow (ed.), Raport 2005-2007. Warszawa: Narodowy Instytut Dziedzictwa, 349-358.
Czerniak L. (ed.) 2010. Osady kultury ceramiki wstęgowej rytej w Modlnicy, gm. Wielka Wieś, woj. małopolskie, stanowisko 5 /AUT 5/ (unpublished elaboration for Krakowski Zespół do Badań Autostrad, Kraków).
Davidová T. 2007. Šarecky stupeň na hornim toku Moravy. Filozoficka fakulta Univerzity Karlovy Ustav (unpublished MSc Thesis). Praha.
Gaskevych D. 2017. Pottery with admixture of graphite and exchange networks in Neolithic of Ukraine: problem statement. In Y. Morozova and P. Shydlovskyi (eds), Wetland Archaeology and prehistoric networks in Europe. Kyiv: Vita Antiqua Library, 41-42.
Hložek M. 2012. Multidisciplinární technologická analýza neolitické keramiky (upublished PhD dissertation, Masaryk University Brno). Brno.
Hložek M. and Kazdová E. 2007. Nálezy grafitu v kultuře s lineární keramikou v Těšeticích-Kyjovicích a řešení otázky jejich provenience. Sborník prací filozofické fakulty brněnské university M7, 23-31.
Hreha R. and Šiška S. 2015. Bukovohorská kultúra na Slovensku vo svelte výskumov v Šarišských Michaľanoch a Zemplínskych Kopčanoch (= Archaeologica Slovaca Monographiae 20). Nitra: Archeologický ústav Slovenskej akadémie vied.
Kiosak D. 2014. Settlements and indigenous populations at the easternmost fringe of the Linear Pottery culture. Eurasia Antiqua 20, 117-141.
Kiosak D. 2017. Kamyane-Zavallia, the Easternmost Linear Pottery culture Settlement Ever Excavated. Sprawozdania Archeologiczne 69, 253-269.
Kozłowski J. K. 1970. Z badań nad wytwórczością krzemieniarską w kulturze ceramiki wstęgowej rytej. In J. K. Kozłowski (ed.), Z badań nad kulturą ceramiki wstęgowej rytej. Kraków: Polskie Towarzystwo Archeologiczne, 73-94.
Kreiter A., Czifra Sz., Bendő Z., Egri Imre J., Pánczél P. and Váczi G. 2014. Shine like metal: an experimental approach to understand prehistoric graphite coated pottery technology. Journal of Archaeological Science 52, 129-142. DOI: 10.1016/j.jas.2014.07.020.
Lech J. 1981. Górnictwo krzemienia społeczności wczesnorolniczych na Wyżynie Krakowskiej. Koniec VI tysiąclecia – 1 połowa IV tysiąclecia p.n.e. Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk, Łódź: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Lička M. 2011. Osídlení kultury s lineární keramikou v Kosoři, okr. Praha-západ. Fontes Archaeologici Pragenses 37. Praha: Národní Muzeum.
Łaciak D., Borowski M.P., Łydżba-Kopczyńska B., Baron J. and Furmanek M. 2019. Archaeometric characterisation and origin of black coatings on prehistoric pottery. Geochemistry 79, 453-466. DOI: 10.1016/j.chemer.2019.07.004.
Milisauskas S. 1986. Archeological investigations on the Linear culture village of Olszanica. Wrocław, Warszawa, Kraków: Polska Akademia Nauk.
Nieszery N. 1995. Linearbandkeramische Gräberfelder in Bayern (= Internationale Archäologie 16). Espelkamp: Verlag Marie Leidorf.
Nowak M. 2015. Materiały kultury ceramiki wstęgowej rytej i kultury pucharów lejkowatych na stanowisku 10 w Stanisławicach. In M. Nowak and T. Rodak (eds), Osady z epoki kamienia oraz wczesnej epoki brązu na stanowiskach 9 i 10 w Stanisławicach, pow. bocheński (= Via Archaeologica. Źródła z badań wykopaliskowych na trasie autostrady A4 w Małopolsce). Kraków: Krakowski Zespół do Badań Autostrad, 61-72.
Pavúk J. 1972. Neolithisches Gräberfeld in Nitra. Slovenská Archeológia 20/1, 5-105.
Pechtl J. and Eibl F. 2011. Die neolithische Graphitnutzung in Südbayern. In K. Schmotz (ed.), Vorträge des 29. Niederbayerischen Archäologentages. Rahden/Westf.: Verlag Marie Leidorf, 349-432.
Podborský V. 1993. Nástup zamědlěnske civilizace. In V. Podborský (ed.), Pravěké dějiny Moravy (= Vlastivěda Moravská 3). Brno: Muzejní a vlastivědná společnost, 71-154.
Quinn P.S. 2013. Ceramic petrography: the interpretation of archaeological pottery and related artefacts in thin section. Oxford: Archaeopress.
Rauba-Bukowska A. 2019. The diversity of ceramic raw materials used in the production of Neolithic vessels in the upper Vistula basin near Kraków. Analecta Archaeologica Ressoviensia 14, 7-16.
Rauba-Bukowska A. and Czekaj-Zastawny A. 2020. Changes in the pottery production of the Linear Pottery culture. Origins and directions of ideas. In M. Spataro and M. Furholt (eds), Detecting and explaining. Technological innovation in Prehistory, Scales of Transformations 8. Leiden: Sidestone Press, 73-83.
Rodak J. and Zastawny A. 2011. Archeologiczna autostrada. Wykopaliska przy wielkich inwestycjach drogowych pod Krakowem (Archaeological Motorway. Excavations carried out during great road investments near Kraków). Kraków: Muzeum Archeologiczne w Krakowie, Krakowski Zespół do Badań Autostrad.
Tichý R. 1961. O používání tuhy v mladší době kamenné. Památky archeologické 52/1, 76-84.
Trąbska J. and Wesełuchy-Birczyńska A. 2014. Badania fazowe i strukturalne grafitowej zawieszki ze stanowiska Brzezie 17, gm. Kłaj. In A. Czekaj-Zastawny, Brzezie 17. Osada kultury ceramiki wstęgowej rytej (= Via Archaeologica. Źródła z badań wykopaliskowych na trasie autostrady A4 w Małopolsce). Kraków: Krakowski Zespół do Badań Autostrad, 491-498.
Vostrovská I. 2018. Těšetice-Kyjovice – komunitní areál prvních zemědělců (upublished PhD dissertation, Masaryk University Brno). Brno.
Wąs M. 2010. Materiały krzemienne. In L. Czerniak (ed.), Osady kultury ceramiki wstęgowej rytej w Modlnicy, gm. Wielka Wieś, woj. małopolskie, stanowisko 5 /AUT 5/ (unpublished elaboration for Krakowski Zespół do Badań Autostrad) Kraków.
Zastawny A. 2009. Sprawozdanie z przeprowadzenia badań archeologicznych na stanowisku Więckowice, st. 4, gm. Zabierzów, woj. małopolskie (unpublished report for Provincial Heritage Protection Office in Kraków). Kraków.
Zastawny A. and Grabowska B. 2014. Materiały kultury ceramiki wstęgowej rytej ze st. 10, 11 w Targowisku, pow. wielicki. In A. Zastawny (ed.), Targowisko, stan. 10, 11. Osadnictwo z epoki kamienia (= Via Archaeologica. Źródła z badań wykopaliskowych na trasie autostrady A4 w Małopolsce). Kraków: Krakowski Zespół do Badań Autostrad, 63-253.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2021 Sprawozdania Archeologiczne
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
