The beginnings of Polish archaeological museums in the 19th century

Marzena Woźny

doi:10.23858/SA/76.2024.1.3596

Published: 2024-10-14

Vol. 76 No. 1 (2024)

The beginnings of Polish archaeological museums in the 19th century

Marzena Woźny

Sprawozdania Archeologiczne

Section: Articles

https://doi.org/10.23858/SA/76.2024.1.3596

Abstract

The first Polish archaeological museums or those with archaeological departments – institutions dealing with
gathering collections, conducting research, organizing exhibitions and publishing works devoted to archaeology, as it was understood at that time – began to be established in the mid-19th century. They were created by scientific societies or on the initiative of private individuals. They were: the Museum of Antiquities of the Kraków Scientific Society, the Museum of Antiquities in Vilnius, the Museum of Polish and Slavic Antiquities in the Grand Duchy of Poznań, the Museum of the Toruń Scientific Society, the Museum of the Lubomirski Princes in Lviv and the Dzieduszycki Natural History Museum in Lviv. The article discusses the beginnings of Polish archaeological museums, their creation, the scope and shape of the collections, methods of obtaining artefacts, the headquarters and the further fate of these institutions.

Keywords:

archaeological museums, archaeological collections, antiquities, Poland, 19th century

Download files

PDF

Citation rules

Woźny, M. (2024). The beginnings of Polish archaeological museums in the 19th century. Sprawozdania Archeologiczne, 76(1), 33–52. https://doi.org/10.23858/SA/76.2024.1.3596

Cited by / Share

Licence

This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.

References

Abramowicz A. 1967. Wiek archeologii. Problemy polskiej archeologii dziewiętnastowiecznej. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar

Abramowicz A. 1991. Historia archeologii polskiej XIX i XX wiek. Warszawa, Łódź: Instytut Historii Kultury Materialnej Polskiej Akademii Nauk.
Google Scholar

Blombergowa M. M. 1992. W sprawie towarzystw naukowych działających w Wilnie w XIX i początku XX wieku. Kwartalnik Historii Nauki i Techniki 37/1, 69-87.
Google Scholar

Blombergowa M. M. 1993. Badania archeologiczne Polaków na terytorium Imperium Rosyjskiego w XIX i początku XX wieku. Łódź: Łódzkie Towarzystwo Naukowe.
Google Scholar

Blombergowa M. M. 1997. Zbiory, kolekcje, muzea tworzone przez Polaków w Imperium Rosyjskim (poza Królestwem) w XIX i na początku XX wieku. Kwartalnik Historii Nauki i Techniki 42/2, 87-104.
Google Scholar

Bulyk N. 2014. Lvivska arkheolohiia ХІХ – pochatku ХХ stolittia: doslidnyky, naukovi ustanovy, muzei. Lviv: Nationalna Akademiia Nauk Ukrainy Instytut Ukrainoznavstva im. I. Krypiakevycha, Ministerstvo Osvity i Nauky Ukrainy, Lvivskyi Instytut Ekonomiky i Turyzmu.
Google Scholar

Cehak-Hołubowiczowa H. 1938. Muzeum Starożytności Wileńskiej Komisji Archeologicznej a Muzeum Archeologiczne Uniwersytetu Stefana Batorego. Światowit 17, 9-14.
Google Scholar

Chochorowska E. 2001. Zbiory krakowskiego Muzeum Archeologicznego dawniej i dziś. Materiały Archeologiczne 32, 13-18.
Google Scholar

Chochorowski J. 2016. Godfryd Ossowski (1835-1897) – niespokojny duch XIX-wiecznej archeologii. In M. Rybicka and M. Rzucek (ed.), Nasi mistrzowie. Rzeszów: Oficyna Wydawnicza Zimowit, 9-58.
Google Scholar

Cieszkowski A. and Wegner L. 1863. Sprawozdanie z czynności Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego do stycznia 1860 do grudnia 1862. Roczniki Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego 2, 777-791.
Google Scholar

Demetrykiewicz W. 1900. Warunki pracy naukowej na polu archeologii przedhistorycznej w Polsce i kwestya ich zasadniczej poprawy. In Pamiętnik III Zjazdu Historyków Polskich w Krakowie, cz. I, Referaty. Kraków, 1-12.
Google Scholar

Demetrykiewicz W. 1929. Zarys historji Muzeum archeologicznego P.A.U. i kwestje jego dalszego rozwoju. Sprawozdania z czynności i posiedzeń Polskiej Akademii Umiejętności. Rok 1928, 19-29.
Google Scholar

Działowski Z. 1878. Mowa na otwarcie Muzeum Towarzystwa Naukowego w Toruniu w dn. 20 listopada 1876 r. Roczniki Towarzystwa Naukowego w Toruniu 1, 7-13.
Google Scholar

Działyński T. 1860. Sprawozdanie z czynności Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego do dnia 1go stycznia 1860. Roczniki Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego 1, 585-603.
Google Scholar

Dzieduszycki W. 1895. Przewodnik po Muzeum im. Dzieduszyckich we Lwowie. Lwów: Muzeum im. Dzieduszyckich.
Google Scholar

Erzepki B. 1893. Album przedhistorycznych zabytków Wielkiego Księstwa Poznańskiego zebranych w Muzeum Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Poznaniu. Poznań: Towarzystwo Przyjaciół Nauk Poznańskie.
Google Scholar

Ilgiewicz H. 2005. Wileńskie towarzystwa i instytucje naukowe w XIX wieku. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Google Scholar

Kaczmarek J. 1996. Organizacja badań i ochrony zabytków archeologicznych w Poznaniu (1720-1954) (= Bibliotheka Fontes Archaeologici Posnanienses 8). Poznań: Reprint.
Google Scholar

Kaczmarek J., Kaczmarek H. and Silska P. 2013. Początki starożytnictwa wielkopolskiego w korespondencji Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego. Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk.
Google Scholar

Katalog. 1877. Katalog Muzeum imienia Lubomirskich. Lwów: Zakład Narodowy Im. Ossolińskich.
Google Scholar

Kłudkiewicz K. 2018. Muzeum im. Mielżyńskich versus Kaiser Friedrich Museum w Poznaniu. Współistnienie polskiego i niemieckiego muzeum sztuki na przełomie XIX i XX wieku. In T. F. de Rosset,
Google Scholar

A. Tołysz and E. Bednarz-Doiczmanowa (eds), Muzeum a pamięć – forma, produkcja, miejsce. Warszawa: Narodowy Instytut Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów, 99-112.
Google Scholar

Kirkor A. 1856. Muzeum Starożytności w Wilnie. Wilno: A. Marcinkowski.
Google Scholar

Kostrzewski J. 1949. Dzieje polskich badań prehistorycznych. Poznań: Polskie Towarzystwo Prehistoryczne.
Google Scholar

Kremer K. 1849. Niektóre uwagi o ważności zabytków sztuk pięknych na naszej ziemi. Rocznik Towarzystwa Naukowego Krakowskiego z Uniwersytetem Jagiellońskim złączonego 4, 546-560.
Google Scholar

Kruszewski Z. 2021. Towarzystwo Naukowe Płockie 1820-2020. In G. Gołębiewski and Z. Kruszewski (eds), Jubileusz 200-lecia Towarzystwa Naukowego Płockiego. Płock: Towarzystwo Naukowe Płockie, 11-16.
Google Scholar

Lech J. 2002. Początek archeologii w kręgu polskiego Towarzystwa Naukowego w Toruniu: 1875-1881. In B. Wawrzykowska (ed.), Archeologia toruńska. Historia i teraźniejszość. Toruń: Muzeum Okręgowe, 17-30.
Google Scholar

Leitfaden. 1837. Leitfaden der nordischen Alterthumskunde. Kopenhagen: Im Secretariat der Gesellschaft; Perthes, Besser and Mauke, Hamburg; Graeff, St Petersburg.
Google Scholar

Linetty J. 2020. Kształtowanie się podstaw naukowych archeologii w Wielkopolsce do 1918 roku. Poznań: Wydział Historii UAM.
Google Scholar

Łepkowski J. 1860. Zbiór ś.p. Tomasza Zielińskiego w Kielcach. Oddział starożytności. Warszawa: G. Gebethner i Spółka.
Google Scholar

Majer J. 1852. Zdanie sprawy z czynności Towarzystwa Naukowego Krak[owskiego] z Uniw[ersytem] Jagiell[ońskim] złączonego, dokonanych w r[oku] 1851/2, odczytane na publicznem posiedzeniu w dn[iu] 25 Paźdź[iernika] 1852. Rocznik Towarzystwa Naukowego z Uniwersytetem Jagiellońskim złączonego. Oddziału Nauk Moralnych 2, 135-187.
Google Scholar

Majer J. 1858. Pogląd historyczny na Towarzystwo Naukowe Krakowskie z czasu jego związku z Uniwersytetem Jagiellońskim. Rocznik Ces. Król. Towarzystwa Naukowego Krakowskiego 2, 23-164.
Google Scholar

Majer J. 1862. Zdanie sprawy z czynności C.K. Towarzystwa Naukowego Krakowskiego dokonanych w roku 1861 odczytane na publicznem posiedzeniu tego Towarzystwa w dniu 22 Lutego 1862 r. Rocznik Ces. Król. Towarzystwa Naukowego Krakowskiego 6, 1-27.
Google Scholar

Majer J. 1866. Zdanie sprawy z czynności C.K. Towarzystwa Naukowego Krakowskiego w trzech latach ostatnich odczytane na posiedzeniu publiczném w d[niu] 4 Marca 1865 r. Rocznik Ces. Król. Towarzystwa Naukowego Krakowskiego 9, 1-36.
Google Scholar

Małecka-Kukawka J. and Wawrzykowska B. 2004. Archaeology in the German and Polish communities in Toruń (Thorn) in the 19th and 20th century. Archaeologia Polona 42, 103-128.
Google Scholar

Mizerniuk-Rotkiewicz N. 2016. Muzeum Starożytności w Wilnie. Historia i rekonstrukcja zbiorów malarstwa i grafiki. Warszawa, Toruń: Polski Instytut Studiów nad Sztuką Świata, Wydawnictwo Tako.
Google Scholar

Muzeum 1857. Muzeum starożytności krajowych w Poznaniu, Gazeta Wielkiego Xięstwa Poznańskiego Nr 252: 28 października 1857, 1.
Google Scholar

Nosek S. 1967. Zarys historii badań archeologicznych w Małopolsce. Wrocław: Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
Google Scholar

Odezwa 1851. Odezwa Towarzystwa Naukowego Krakowskiego z Uniwersytetem Jagiellońskim połączonego w celu archeologicznych poszukiwań wraz ze Skazówką mogącą posłużyć za przewodnika w poszukiwaniach tego rodzaju. Rocznik Towarzystwa Naukowego Krakowskiego z Uniwersytetem Jagiellońskim złączonego 5, 123-155.
Google Scholar

Odezwa 1857. Odezwa Towarzystwa naukowego Krakowskiego. Kraków.
Google Scholar

Osmólska-Piskorska B. 1948. Towarzystwo Naukowe w Toruniu. Powstanie i zarys dziejów. 1875-1948. Zapiski Towarzystwa Naukowego w Toruniu 14/1-4, 9-28.
Google Scholar

Ossowski G. 1878. O pomnikach przedhistorycznych Prus Królewskich. Roczniki Towarzystwa Naukowego w Toruniu 1, 15-46.
Google Scholar

Piotrowska D. 2003. Z dziejów Państwowego Muzeum Archeologicznego w Warszawie. Wiadomości Archeologiczne 56, 13-35.
Google Scholar

Przegląd. 1880. Przegląd historyczny czynności Towarzystwa Naukowego w Toruniu. Roczniki Towarzystwa Naukowego w Toruniu 2, 3-16.
Google Scholar

Przeździecki A. and Rastawiecki E. 1860-1869. Wzory sztuki średniowiecznej i z epoki Odrodzenia po koniec wieku XVII w dawnej Polsce. 3 vol. Warszawa.
Google Scholar

Resolutions. [1864]. Resolutions Concerning the Formation of an Historical and Archaeological Museum. In Proceedings of the Oxford Architectural and Historical Society, 1: 1861 to 1864. Oxford: Oxford Architectural and Historical Society, 71-76.
Google Scholar

Schnaydrowa B. 1971. Z dziejów Muzeum Starożytności Towarzystwa Naukowego Krakowskiego. Rocznik Biblioteki PAN w Krakowie 17, 53-80.
Google Scholar

Skrzyński T. 2018. Okres syberyjski w działalności Gotfryda Ossowskiego (1893-1897). In G. Pełczyński (ed.), Polscy odkrywcy, badacze i eksploratorzy Syberii oraz Azji Środkowej (XIX-początek XX wieku) (= Acta Uniwersitatis Wratislaviensis 3847). Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 155-173.
Google Scholar

Słownik Arcta. 1916. M. Arcta Słownik ilustrowany języka polskiego. 3 vol. Warszawa: Wydawnictwo M. Arcta.
Google Scholar

Sprawozdanie. 1865. Sprawozdanie z czynności Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego od stycznia 1862 do grudnia 1864. Roczniki Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego 3, 613-623.
Google Scholar

Sprawozdanie. 1869. Sprawozdanie z czynności Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego do lipca 1866 do kwietnia 1869. Roczniki Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego 5, 361-369.
Google Scholar

Sprawozdanie. 1871. Sprawozdanie z czynności Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego od maja 1869 do grudnia 1872. Roczniki Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego 7, 359-366.
Google Scholar

Sprawozdanie. 1872. Sprawozdanie z czynności Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego od kwietnia 1871. Roczniki Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego 6, 247-257.
Google Scholar

Sprawozdanie. 1884. Sprawozdanie z czynności Towarzystwa Naukowego w Toruniu za czterolecie 1880/3. Roczniki Towarzystwa Naukowego w Toruniu 3, 125-133.
Google Scholar

Szczerba A. 2012. Problem ochrony zabytków archeologicznych na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej pod panowaniem rosyjskim. Łódź: Instytut Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar

Śliwa J. 2015. Józef Łepkowski, Towarzystwo Naukowe Krakowskie i kielecka kolekcja starożytności Tomasza Zielińskiego. Rocznik Biblioteki Naukowej PAU i PAN w Krakowie 60, 9-18.
Google Scholar

Tyszkiewicz E. 1846. Listy o Szwecji. Wilno: J. Zawadzki.
Google Scholar

Tyszkiewicz E. 1874. Archeologia na Litwie. Rocznik dla Archeologów, Numizmatyków i Bibliografów Polskich. Rok 1871, 1-13.
Google Scholar

Ustawa. 1856. Ustawa o Muzeum Starożytności i tymczasowej Archeologicznej Kommissyi w Wilnie. Pamiętniki Wileńskiej Archeologicznej Kommissji 1, 1-5.
Google Scholar

Ustawy. 1887. Ustawy Towarzystwa Naukowego w Toruniu. Roczniki Towarzystwa Naukowego w Toruniu 1, 85-88.
Google Scholar

Urządzenie Muzeum. 1856. Pamiętniki Kommissji Archeologicznej Wileńskiej 1, 5-9.
Google Scholar

Wawrzykowska B. 2002. Zarys historii muzealnych zbiorów archeologicznych w Toruniu. In B. Wawrzykowska (ed.), Archeologia toruńska. Historia i teraźniejszość. Toruń: Muzeum Okręgowe, 34-42.
Google Scholar

Wiadomość. 1851. Wiadomość o bożyszczu słowiańskiem znalezionem w Zbruczu r[oku] 1848. Rocznik Towarzystwa Naukowego Krakowskiego z Uniwersytetem Jagiellońskim złączonego. Oddziału Sztuk i Archeologii zeszyt 1, 3-50.
Google Scholar

Wojtkowski A. 1928. Historja Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Poznaniu. Poznań: Towarzystwo Przyjaciół Nauk Poznańskie.
Google Scholar

Woźny M. 2016. Archeologia w Towarzystwie Naukowym Krakowskim (1815-1872). In J. Wyrozumski (ed.), Towarzystwo Naukowe Krakowskie w 200-lecie założenia (1815-2015). Materiały konferencji naukowej 9-10 grudnia 2015. Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 209-227.
Google Scholar

Woźny M. 2022. Rola Józefa Łepkowskiego w pozyskaniu dla krakowskich instytucji zbiorów Karola Rogawskiego i Bolesława Podczaszyńskiego. Kwartalnik Historii Nauki i Techniki 4, 79-93. DOI: https://doi.org/10.4467/0023589XKHNT.22.036.16967
Google Scholar

Woźny M. and Dzięgielewski K. 2018. 150 years of the Jagiellonian University Archaeological Cabinet. Past and present. Recherches Archéologiques NS 9, 185-208. DOI: https://doi.org/10.33547/RechACrac.NS9.07
Google Scholar

Wykaz. 1860. Wykaz darów, które nadesłali do dnia 1go stycznia 1860 Towarzystwu Przyjaciół Nauk w Poznaniu. Roczniki Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego 1, 604-613.
Google Scholar

Zawadzki W. 1874. Muzeum Zakładu im. Ossolińskich we Lwowie. Biblioteka Warszawska 1, 358-369.
Google Scholar