The beginnings of Polish archaeological museums in the 19th century
DOI:
https://doi.org/10.23858/SA/76.2024.1.3596Słowa kluczowe:
archaeological museums, archaeological collections, antiquities, Poland, 19th centuryAbstrakt
The first Polish archaeological museums or those with archaeological departments – institutions dealing with
gathering collections, conducting research, organizing exhibitions and publishing works devoted to archaeology, as it was understood at that time – began to be established in the mid-19th century. They were created by scientific societies or on the initiative of private individuals. They were: the Museum of Antiquities of the Kraków Scientific Society, the Museum of Antiquities in Vilnius, the Museum of Polish and Slavic Antiquities in the Grand Duchy of Poznań, the Museum of the Toruń Scientific Society, the Museum of the Lubomirski Princes in Lviv and the Dzieduszycki Natural History Museum in Lviv. The article discusses the beginnings of Polish archaeological museums, their creation, the scope and shape of the collections, methods of obtaining artefacts, the headquarters and the further fate of these institutions.
Pobrania
Bibliografia
Abramowicz A. 1967. Wiek archeologii. Problemy polskiej archeologii dziewiętnastowiecznej. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Abramowicz A. 1991. Historia archeologii polskiej XIX i XX wiek. Warszawa, Łódź: Instytut Historii Kultury Materialnej Polskiej Akademii Nauk.
Blombergowa M. M. 1992. W sprawie towarzystw naukowych działających w Wilnie w XIX i początku XX wieku. Kwartalnik Historii Nauki i Techniki 37/1, 69-87.
Blombergowa M. M. 1993. Badania archeologiczne Polaków na terytorium Imperium Rosyjskiego w XIX i początku XX wieku. Łódź: Łódzkie Towarzystwo Naukowe.
Blombergowa M. M. 1997. Zbiory, kolekcje, muzea tworzone przez Polaków w Imperium Rosyjskim (poza Królestwem) w XIX i na początku XX wieku. Kwartalnik Historii Nauki i Techniki 42/2, 87-104.
Bulyk N. 2014. Lvivska arkheolohiia ХІХ – pochatku ХХ stolittia: doslidnyky, naukovi ustanovy, muzei. Lviv: Nationalna Akademiia Nauk Ukrainy Instytut Ukrainoznavstva im. I. Krypiakevycha, Ministerstvo Osvity i Nauky Ukrainy, Lvivskyi Instytut Ekonomiky i Turyzmu.
Cehak-Hołubowiczowa H. 1938. Muzeum Starożytności Wileńskiej Komisji Archeologicznej a Muzeum Archeologiczne Uniwersytetu Stefana Batorego. Światowit 17, 9-14.
Chochorowska E. 2001. Zbiory krakowskiego Muzeum Archeologicznego dawniej i dziś. Materiały Archeologiczne 32, 13-18.
Chochorowski J. 2016. Godfryd Ossowski (1835-1897) – niespokojny duch XIX-wiecznej archeologii. In M. Rybicka and M. Rzucek (ed.), Nasi mistrzowie. Rzeszów: Oficyna Wydawnicza Zimowit, 9-58.
Cieszkowski A. and Wegner L. 1863. Sprawozdanie z czynności Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego do stycznia 1860 do grudnia 1862. Roczniki Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego 2, 777-791.
Demetrykiewicz W. 1900. Warunki pracy naukowej na polu archeologii przedhistorycznej w Polsce i kwestya ich zasadniczej poprawy. In Pamiętnik III Zjazdu Historyków Polskich w Krakowie, cz. I, Referaty. Kraków, 1-12.
Demetrykiewicz W. 1929. Zarys historji Muzeum archeologicznego P.A.U. i kwestje jego dalszego rozwoju. Sprawozdania z czynności i posiedzeń Polskiej Akademii Umiejętności. Rok 1928, 19-29.
Działowski Z. 1878. Mowa na otwarcie Muzeum Towarzystwa Naukowego w Toruniu w dn. 20 listopada 1876 r. Roczniki Towarzystwa Naukowego w Toruniu 1, 7-13.
Działyński T. 1860. Sprawozdanie z czynności Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego do dnia 1go stycznia 1860. Roczniki Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego 1, 585-603.
Dzieduszycki W. 1895. Przewodnik po Muzeum im. Dzieduszyckich we Lwowie. Lwów: Muzeum im. Dzieduszyckich.
Erzepki B. 1893. Album przedhistorycznych zabytków Wielkiego Księstwa Poznańskiego zebranych w Muzeum Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Poznaniu. Poznań: Towarzystwo Przyjaciół Nauk Poznańskie.
Ilgiewicz H. 2005. Wileńskie towarzystwa i instytucje naukowe w XIX wieku. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Kaczmarek J. 1996. Organizacja badań i ochrony zabytków archeologicznych w Poznaniu (1720-1954) (= Bibliotheka Fontes Archaeologici Posnanienses 8). Poznań: Reprint.
Kaczmarek J., Kaczmarek H. and Silska P. 2013. Początki starożytnictwa wielkopolskiego w korespondencji Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego. Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk.
Katalog. 1877. Katalog Muzeum imienia Lubomirskich. Lwów: Zakład Narodowy Im. Ossolińskich.
Kłudkiewicz K. 2018. Muzeum im. Mielżyńskich versus Kaiser Friedrich Museum w Poznaniu. Współistnienie polskiego i niemieckiego muzeum sztuki na przełomie XIX i XX wieku. In T. F. de Rosset,
A. Tołysz and E. Bednarz-Doiczmanowa (eds), Muzeum a pamięć – forma, produkcja, miejsce. Warszawa: Narodowy Instytut Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów, 99-112.
Kirkor A. 1856. Muzeum Starożytności w Wilnie. Wilno: A. Marcinkowski.
Kostrzewski J. 1949. Dzieje polskich badań prehistorycznych. Poznań: Polskie Towarzystwo Prehistoryczne.
Kremer K. 1849. Niektóre uwagi o ważności zabytków sztuk pięknych na naszej ziemi. Rocznik Towarzystwa Naukowego Krakowskiego z Uniwersytetem Jagiellońskim złączonego 4, 546-560.
Kruszewski Z. 2021. Towarzystwo Naukowe Płockie 1820-2020. In G. Gołębiewski and Z. Kruszewski (eds), Jubileusz 200-lecia Towarzystwa Naukowego Płockiego. Płock: Towarzystwo Naukowe Płockie, 11-16.
Lech J. 2002. Początek archeologii w kręgu polskiego Towarzystwa Naukowego w Toruniu: 1875-1881. In B. Wawrzykowska (ed.), Archeologia toruńska. Historia i teraźniejszość. Toruń: Muzeum Okręgowe, 17-30.
Leitfaden. 1837. Leitfaden der nordischen Alterthumskunde. Kopenhagen: Im Secretariat der Gesellschaft; Perthes, Besser and Mauke, Hamburg; Graeff, St Petersburg.
Linetty J. 2020. Kształtowanie się podstaw naukowych archeologii w Wielkopolsce do 1918 roku. Poznań: Wydział Historii UAM.
Łepkowski J. 1860. Zbiór ś.p. Tomasza Zielińskiego w Kielcach. Oddział starożytności. Warszawa: G. Gebethner i Spółka.
Majer J. 1852. Zdanie sprawy z czynności Towarzystwa Naukowego Krak[owskiego] z Uniw[ersytem] Jagiell[ońskim] złączonego, dokonanych w r[oku] 1851/2, odczytane na publicznem posiedzeniu w dn[iu] 25 Paźdź[iernika] 1852. Rocznik Towarzystwa Naukowego z Uniwersytetem Jagiellońskim złączonego. Oddziału Nauk Moralnych 2, 135-187.
Majer J. 1858. Pogląd historyczny na Towarzystwo Naukowe Krakowskie z czasu jego związku z Uniwersytetem Jagiellońskim. Rocznik Ces. Król. Towarzystwa Naukowego Krakowskiego 2, 23-164.
Majer J. 1862. Zdanie sprawy z czynności C.K. Towarzystwa Naukowego Krakowskiego dokonanych w roku 1861 odczytane na publicznem posiedzeniu tego Towarzystwa w dniu 22 Lutego 1862 r. Rocznik Ces. Król. Towarzystwa Naukowego Krakowskiego 6, 1-27.
Majer J. 1866. Zdanie sprawy z czynności C.K. Towarzystwa Naukowego Krakowskiego w trzech latach ostatnich odczytane na posiedzeniu publiczném w d[niu] 4 Marca 1865 r. Rocznik Ces. Król. Towarzystwa Naukowego Krakowskiego 9, 1-36.
Małecka-Kukawka J. and Wawrzykowska B. 2004. Archaeology in the German and Polish communities in Toruń (Thorn) in the 19th and 20th century. Archaeologia Polona 42, 103-128.
Mizerniuk-Rotkiewicz N. 2016. Muzeum Starożytności w Wilnie. Historia i rekonstrukcja zbiorów malarstwa i grafiki. Warszawa, Toruń: Polski Instytut Studiów nad Sztuką Świata, Wydawnictwo Tako.
Muzeum 1857. Muzeum starożytności krajowych w Poznaniu, Gazeta Wielkiego Xięstwa Poznańskiego Nr 252: 28 października 1857, 1.
Nosek S. 1967. Zarys historii badań archeologicznych w Małopolsce. Wrocław: Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
Odezwa 1851. Odezwa Towarzystwa Naukowego Krakowskiego z Uniwersytetem Jagiellońskim połączonego w celu archeologicznych poszukiwań wraz ze Skazówką mogącą posłużyć za przewodnika w poszukiwaniach tego rodzaju. Rocznik Towarzystwa Naukowego Krakowskiego z Uniwersytetem Jagiellońskim złączonego 5, 123-155.
Odezwa 1857. Odezwa Towarzystwa naukowego Krakowskiego. Kraków.
Osmólska-Piskorska B. 1948. Towarzystwo Naukowe w Toruniu. Powstanie i zarys dziejów. 1875-1948. Zapiski Towarzystwa Naukowego w Toruniu 14/1-4, 9-28.
Ossowski G. 1878. O pomnikach przedhistorycznych Prus Królewskich. Roczniki Towarzystwa Naukowego w Toruniu 1, 15-46.
Piotrowska D. 2003. Z dziejów Państwowego Muzeum Archeologicznego w Warszawie. Wiadomości Archeologiczne 56, 13-35.
Przegląd. 1880. Przegląd historyczny czynności Towarzystwa Naukowego w Toruniu. Roczniki Towarzystwa Naukowego w Toruniu 2, 3-16.
Przeździecki A. and Rastawiecki E. 1860-1869. Wzory sztuki średniowiecznej i z epoki Odrodzenia po koniec wieku XVII w dawnej Polsce. 3 vol. Warszawa.
Resolutions. [1864]. Resolutions Concerning the Formation of an Historical and Archaeological Museum. In Proceedings of the Oxford Architectural and Historical Society, 1: 1861 to 1864. Oxford: Oxford Architectural and Historical Society, 71-76.
Schnaydrowa B. 1971. Z dziejów Muzeum Starożytności Towarzystwa Naukowego Krakowskiego. Rocznik Biblioteki PAN w Krakowie 17, 53-80.
Skrzyński T. 2018. Okres syberyjski w działalności Gotfryda Ossowskiego (1893-1897). In G. Pełczyński (ed.), Polscy odkrywcy, badacze i eksploratorzy Syberii oraz Azji Środkowej (XIX-początek XX wieku) (= Acta Uniwersitatis Wratislaviensis 3847). Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 155-173.
Słownik Arcta. 1916. M. Arcta Słownik ilustrowany języka polskiego. 3 vol. Warszawa: Wydawnictwo M. Arcta.
Sprawozdanie. 1865. Sprawozdanie z czynności Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego od stycznia 1862 do grudnia 1864. Roczniki Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego 3, 613-623.
Sprawozdanie. 1869. Sprawozdanie z czynności Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego do lipca 1866 do kwietnia 1869. Roczniki Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego 5, 361-369.
Sprawozdanie. 1871. Sprawozdanie z czynności Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego od maja 1869 do grudnia 1872. Roczniki Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego 7, 359-366.
Sprawozdanie. 1872. Sprawozdanie z czynności Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego od kwietnia 1871. Roczniki Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego 6, 247-257.
Sprawozdanie. 1884. Sprawozdanie z czynności Towarzystwa Naukowego w Toruniu za czterolecie 1880/3. Roczniki Towarzystwa Naukowego w Toruniu 3, 125-133.
Szczerba A. 2012. Problem ochrony zabytków archeologicznych na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej pod panowaniem rosyjskim. Łódź: Instytut Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego.
Śliwa J. 2015. Józef Łepkowski, Towarzystwo Naukowe Krakowskie i kielecka kolekcja starożytności Tomasza Zielińskiego. Rocznik Biblioteki Naukowej PAU i PAN w Krakowie 60, 9-18.
Tyszkiewicz E. 1846. Listy o Szwecji. Wilno: J. Zawadzki.
Tyszkiewicz E. 1874. Archeologia na Litwie. Rocznik dla Archeologów, Numizmatyków i Bibliografów Polskich. Rok 1871, 1-13.
Ustawa. 1856. Ustawa o Muzeum Starożytności i tymczasowej Archeologicznej Kommissyi w Wilnie. Pamiętniki Wileńskiej Archeologicznej Kommissji 1, 1-5.
Ustawy. 1887. Ustawy Towarzystwa Naukowego w Toruniu. Roczniki Towarzystwa Naukowego w Toruniu 1, 85-88.
Urządzenie Muzeum. 1856. Pamiętniki Kommissji Archeologicznej Wileńskiej 1, 5-9.
Wawrzykowska B. 2002. Zarys historii muzealnych zbiorów archeologicznych w Toruniu. In B. Wawrzykowska (ed.), Archeologia toruńska. Historia i teraźniejszość. Toruń: Muzeum Okręgowe, 34-42.
Wiadomość. 1851. Wiadomość o bożyszczu słowiańskiem znalezionem w Zbruczu r[oku] 1848. Rocznik Towarzystwa Naukowego Krakowskiego z Uniwersytetem Jagiellońskim złączonego. Oddziału Sztuk i Archeologii zeszyt 1, 3-50.
Wojtkowski A. 1928. Historja Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Poznaniu. Poznań: Towarzystwo Przyjaciół Nauk Poznańskie.
Woźny M. 2016. Archeologia w Towarzystwie Naukowym Krakowskim (1815-1872). In J. Wyrozumski (ed.), Towarzystwo Naukowe Krakowskie w 200-lecie założenia (1815-2015). Materiały konferencji naukowej 9-10 grudnia 2015. Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 209-227.
Woźny M. 2022. Rola Józefa Łepkowskiego w pozyskaniu dla krakowskich instytucji zbiorów Karola Rogawskiego i Bolesława Podczaszyńskiego. Kwartalnik Historii Nauki i Techniki 4, 79-93.
Woźny M. and Dzięgielewski K. 2018. 150 years of the Jagiellonian University Archaeological Cabinet. Past and present. Recherches Archéologiques NS 9, 185-208.
Wykaz. 1860. Wykaz darów, które nadesłali do dnia 1go stycznia 1860 Towarzystwu Przyjaciół Nauk w Poznaniu. Roczniki Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego 1, 604-613.
Zawadzki W. 1874. Muzeum Zakładu im. Ossolińskich we Lwowie. Biblioteka Warszawska 1, 358-369.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Sprawozdania Archeologiczne
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
