Western frontier of the Archaic Scythia: typo-chronology vs radiocarbon dating
DOI:
https://doi.org/10.23858/SA/75.2023.1.3385Słowa kluczowe:
Central Europe, Tarnobrzeg Lusatian Culture, East European Forest-Steppe groups, Late Hallstatt period, chronology, typo-chronology, radiocarbon datingAbstrakt
One of the key issues in the chronology of Late Hallstatt period is the so-called Hallstatt plateau in the calibration curve extending the calibrated range of single dates to c. 800-400 BC. Analysis of the 14C dates of the ash-hill from the Chotyniec hillfort, indicate its dating to the time range, which does not exceed the interval of 780-469 BC. Typological analysis of the artefact collection allows us to date the ash-hill to the middle of the 7th – the first third of the 6th century BC (HaС2-HaD1). This dating corresponds to the Early Scythian time
and chronology of the Western Podillian group. The analysis of material culture allows us to indicate the immediate closeness of the Chotyniec agglomeration to the Western Podillian group.
Pobrania
Bibliografia
Adamik-Proksa J. and Ocadryga-Tokarczyk E. 2021. Problem chronologii zolnika z grodziska w Chotyńcu i tworzących go poziomów użytkowych w świetle badań nad klasyfikacją i datowaniem szpil. Przegląd Archeologiczny 69, 147-169.
Alekseev A. Yu. 2003. Khronografiya Evropeyskoy Skifii VII-IV vekov do n.eh. Sankt-Peterburg: Izdatelstvo Gosudarstvennogo Ehrmitazha.
Andrienko V. P. 1996. Bulavki s poseleniya u s. Pozharnaya Balka. In O. B. Suprunenko (ed.), Bilske gorodische v konteksti vivchennia pamiatok rannogo zaliznogo viku Evropi. Poltava: Arkheolohiya, 353-358.
Baillie M. G. L. and Pilcher J. R. 1983. Some observations on the high-precision calibration of routine dates. In B. S. Ottaway (ed.), Archaeology, dendrochronology and the radiocarbon calibration curve. Edinburgh: University of Edinburgh, 51-63.
Bajda-Wesołowska A., Bochnak T. and Hozer M. 2014. Bogaty grób kobiecy z wczesnej epoki żelaza odkryty w miejscowości Zabłotce, pow. Jarosławski, stan. 27. Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego 35, 105-125.
Balcer B. 2012. Budownictwo mieszkalne i gospodarcze w neolicie ziem Polski. Warszawa: Instytut Archeologii i Etnologii PAN.
Bandrivskiy M. 2014. Kulturno-istorichni protsesi na Prikarpatti i zakhidnomu Podilli v piznii period epokhi bronzi – na pochatku dobi rannogo zaliza. Lviv: Natsionalna Akademiya Ukrayini, Institut Ukrayinoznavstva im. Kripiakevicha.
Bánffy E. and Höhler-Brockmann H. 2020. Burnt daub talking: The formation of the LBK longhouse (a work hypothesis). Quaternary International 560-56, 179-196.
Bardetskiy A.B. 2019. Etyudi do kharakteristiki poselennia rannozaliznogo viku Hrinniki – Shankiv Yar. Arkheolohiya i daviya istoriya Ukrayini 1(30), 5-22.
Bessonova S. S. and Skoryi S. A. 2001. Motroninskoe gorodische skifskoy epokhi (po materialam raskopok 1988-1996 gg.). Kyiv, Krakov: Natsionalna Akademiya Ukrayini Institut Arkheologii, Yagiellonskiy Universitet Instytut Arkheologii.
Boltryk Yu., Ignaczak M., Lifantii O. and Shelekhan O. 2021. Chronological column of the Early-Scythian monuments in Eastern Podolia. In M. Stasiak-Cyran and S. Sadowski (eds), XXXVI lubelska konferencja: Badania archeologiczne w Polsce środkowowschodniej, zachodniej Białorusi i Ukrainie: streszczenia referatów. 26-27 maja 2021 roku. Lublin: Instytut Archeologii UMCS w Lublinie, Muzeum Narodowe w Lublinie, 30-31.
Bronk Ramsey C. 2021. OxCal version 4.4. Available at: https://c14.arch.ox.ac.uk/oxcal/OxCal.html# (accessed 19 December 2022).
Bruyako I. V. 2005. Rannie kochevniki v Evrope (X-V vv. do r. KH.). Kishinev: Vysshaya antropologicheskaya shkola.
Bukowski Z. 1977. The Scythian influence in the area of Lusatian culture. Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Burghardt M. 2020. Classification and chronology of the collection of arrowheads from the ash-hill found in the hillfort of the Scythian Cultural Circle in Chotyniec, site 1, Jarosław district. Sprawozdania Archeologiczne 72/2, 327-355.
Calvo Trias M., Van Strydonck M., Picornell-Gelabert L., Boudin M., Albero D., M. Creu J. and Rosselló G. 2020. Dying in the Hallstatt Plateau: the case of wooden coffins from Iron Age necropolises in Mallorca (Balearic Islands, Western Mediterranean) and the difficulties in defining their chronology. Archaeological and Anthropological Sciences 12/10, 247.
Chernovol D. 2012. Houses of the Tomashovskaya local group. In F. Menotti and A. G. Korvin-Piotrovskiy (eds), The Tripolye culture giant-settlements in Ukraine: Formation, development and decline. Oxford: Oxbow Books, 182-209.
Chmielewski T. J., Hałuszko A., Mackiewicz M., Pieńkos I., Sady-Bugajska A., Starkova E. and Ślusarska K. 2021. Einmal ist keinmal. Peculiar burial practices of prehistoric communities settling the Lublin-Volhynia Upland in the Early Iron Age. Praehistorische Zeitscrift 96/2, 532-570.
Chochorowski J. 2014. Scytowie a Europa Środkowa – historyczna interpretacja archeologicznej rzeczywistości. Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego 35, 9-58.
Czopek S. 2007. Grodzisko Dolne, stan. 22 – od paleolitycznych łowców do wczesnośredniowiecznych Słowian. Część I. Od epoki kamienia do wczesnej epoki żelaza. Rzeszów: Uniwersytet Rzeszowski.
Czopek S. 2019. Enklawa scytyjskiego kręgu kulturowego w południowo-wschodniej Polsce. Przegląd Archeologiczny 67, 119-148.
Czopek S. 2020. Znaczenie odkryć w Chotyńcu (południowo-wschodnia Polska) dla interpretacji procesów kulturowo-historycznych na zachodnim Wołyniu i Podolu (Ukraina) we wczesnej epoce żelaza. Archeologia Polski, 65, 67–114.
Czopek S. 2021. On the synchronization of the chronology of phenomena and artefacts. Sprawozdania Archeologiczne 73/2, 375-391.
Czopek S. and Krąpiec M. 2020. The cult area (Zolnik) from a Scythian Hillfort in Chotyniec near Radymno (southeastern Poland) in the context of radiocarbon dating. Radiocarbon 62/6, 1599-1611. DOI: 10.1017/RDC.2020.78.
Czopek S., Trybała-Zawiślak K., Tokarczyk T., Ocadryga-Tokarczyk E., Burghardt M., Adamik-Proksa J. and Rajpold W. 2017. Pierwsze sprawozdanie z weryfikacyjnych badań na grodzisku z wczesnej epoki żelaza w Chotyńcu, Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego 38, 291–305.
Czopek S., Trybala-Zavislyak K., Voitseschuk N., Osaulchuk O., Bobak D., Hembitsa P., Yatsyshyn A., Pasterkevich V., Pavliv D., Petehyrych V., Poltovich-Bobak M. and Vatsnik A. 2018. Kulturnoposelenski zminy v baseyni richky Vyshnya v epokhu bronzy i za doby rannoho zaliza v konteksti zmin doistorychnoyi i rannoseredniovichnoyi oykumeny. Rzeszów: Instytut Archeologii UR.
Daragan M. N. 2005. Antichnaya keramika iz Khotovskogo gorodischa skifskoy epokhi. In V. Yu. Zuev (ed.), Bosporskiy fenomen: problema sootnosheniya pismennykh i arkheologicheskikh istochnikov. Sankt-Peterburg: Gosudarstvennyi Ermitazh, 256-261.
Daragan M. N. 2009. Grey pottery from monuments of the Early Scythian Period in the Middle Dnestr region (West Podolian group of monuments). Pontica 42, 119-147.
Daragan M. N. 2011. Nachalo rannego zheleznogo veka v Dneprovskoy Pravoberezhnoy Lesostepi. Kyiv: KNT.
Diachenko A., Stróżyk M., Szmyt M. and Żurkiewicz D. 2021. Why do we need to weigh burned daub? Destruction of wattle-and-daub houses and the internal chronology of Neolithic sites. Journal of Archaeological Science: Reports 38(70), 103052. DOI: 10.1016/j.jasrep.2021.103052.
Dzięgielewski K. 2010. Expansion of the Pomeranian Culture in Poland during the Early Iron Age: Remarks on the mechanism and possible causes. In K. Dzięgielewski, M. S. Przybyła and A. Gawlik (eds), Migration in Bronze and Early Iron Age Europe. Kraków: Księgarnia Akademicka, 173-196.
Dzięgielewski K. 2016. Societies of the younger segment of the early Iron Age in Poland (500-250 BC). In P. Urbańczyk (ed.), The Past Societies. Polish lands from the first evidence of human presence to the early Middle Ages 4: 500 BC – 500 AD. Warszawa: Instytut Archeologii i Etnologii PAN.
Fialko O. E. and Boltryk Yu. V. 2003. Napad skifiv na Trakhtemirivske gorodysche. Kyiv: Korvín Press.
Gabrovec S., Kruh A., Murgelj I. and Teržan B. 2006. Stična II/1, Gomile starejše železne dobe/Grabhügel aus der älteren Eisenzeit. Katalog (= Katalogi in monografije 37). Ljubljana: Narodni muzej Slovenije.
Ganina O. D. 1965. Poselennia skifskogo chasu u s. Ivane-Puste. Arkheolohiya 19, 106-117.
Ganina O. D. 1984. Poselennia rannoskifskoyi dobi poblizu s. Zalissya. Arkheolohiya 47, 68-79.
Gediga B. 2010. Śląsk – regionalna prowincja kultury halsztackiej. In B. Gediga and W. Piotrowski (eds), Rola głównych centrów kulturowych w kształtowaniu oblicza kulturowego Europy Środkowej we wczesnych okresach epoki żelaza. Biskupin, Wrocław: Muzeum Archeologiczne w Biskupinie, Polska Akademia Nauk Oddział we Wrocławiu, Instytut Archeologii i Etnologii PAN, 187-218.
Gedl M. 1975. Kultura łużycka. Kraków: Uniwersytet Jagielloński w Krakowie.
Gedl M. 2004. Die Fibeln in Polen (= Prähistorische Bronzefunde XIV 10). Stuttgart: Franz Steiner Verlag.
Gedl M. 2014. Die Pfeilspitzen in Polen (= Prähistorische Bronzefunde V 6). Stuttgart: Franz Steiner Verlag.
Gershkovich Ya. P. 2004. Fenomen zolnikov belogrudovskogo tipa. Rossiyskaya arkheologiya 4, 104-113.
Golec M. and Fojtík P. 2020. Centrum východohalštatské kultury na střední Moravě (= Archaeologica Olomucensia 5). Olomouc: Univerzita Palackého v Olomouci.
Grechko D. S. 2010. Naselennia skifskogo chasu na Siverskomu Dinci. Kyiv: Institut arkheolohyi NANU.
Grechko D. S. 2012. O vozmozhnykh «prosvetakh» v «temnoye» vremia (VI v. do n.e.) skifskoy istorii. Stratum plus 3, 75-106.
Grechko D. S. 2013. O pamiatnikakh kimmeriytsev i “ranneskifskoy” kulture. Stratum plus 3, 133-154.
Grechko D. S. 2016a. Ot arkhaicheskoy Skifii k klassicheskoy. Arkheolohíya í davnia ístoríya Ukrayiny 2(19), 33-60.
Grechko D. S. 2016b. Klassicheskaya Skifiya: nachalo (posledne desiatiletiya VI – pervaya chetvert V v. do n.e.). Revista arheologică 12/1-2, 145-168.
Grechko D. S. 2020a. About the dating of the Scythian type arrowheads of the Late Hallstatt period from Central Europe. Arkheolohiya 4, 12-27.
Grechko D. 2020b. Chronological schemes of the Late Hallstatt period (HaD) in Central Europe: new opportunities for the synchronization and refinement of dates. Sprawozdania Archeologiczne 72/2, 585-605.
Grechko D. S. 2021a. Etnokulturna istoriya naselennia Dniprovskogo lisostepovogo Livoberezhzhia skifskogo chasu. Avtoref. dis. d.i.n. Kyiv: IA NANU.
Grechko D. S. 2021b. How far did the nomads go to the West around the middle of the VIth century BC? Śląskie Sprawozdania Archeologiczne 63, 15-24.
Grechko D. S., Bilinskiy O. O. and Kushnir A. S. 2021. Chelovek i landshaft v skifskoe vremia v Dneprovskom lesostepnom Levoberezhe. Stratum plus 3, 321-342.
Grechko D. S., Kriutchenko O. O. and Rzhevuska S. S. 2018. Arkheologichni doslidzhennia Bilskogo arkheologichnogo kompleksu u 2017 rotsi. In I. I. Korost (ed.), Arkheologichni doslidzhennia Bilskogo gorodischa 2017. Kyiv, Kotelva: CP NAN Ukrayini, UTOPIK, Majdan, 42-74.
Harper T.K. 2021. The absolute chronology of Tripolye settlements in the Southern Bug-Dnieper and Middle Dnieper regions, ca. 4200–2950 Cal BC. In A. Diachenko, T. K. Harper, Yu. Rassamakin and I. Sobkowiak-Tabaka (eds), Data systematization in the Neo-Eneolithic of Southeastern and Central Europe: Essays in honor of Sergej Ryzhov. Kyiv: Institute of Archaeology of the NAS of Ukraine, 58-78.
Ignaczak M., Boltryk Y., Shelekhan O., Lifantii O. and Olędzki L. 2016. The fortresses of Ukraine. The builders of Early Iron Age trongholds in Podolia. Baltic-Pontic Studies 21, 277-290.
Jaeger M. and Stróżyk M. 2015. Remains of buildings inside the settlement and daub finds in the mineral zone. In J. Czebreszuk and J. Müller (eds), Bruszczewo III: The Settlement and Fortification in the Mineral Zone of the Site. Bonn, Poznań: Dr. Rudolf Habelt GmbH, Wydawnictwo Naukowe UAM, 285-297.
Johnston S., Chapman J., Gaydarska B., Diachenko A., Voke P., Nebbia M. and Litkevych V. 2019. The Nebelivka experimental house construction and house-burning, 2014–2015. Bulgarian e-Journal of Archaeology 9, 61-90.
Johnston S., Diachenko A., Gaydarska B., Nebbia M., Voke P., Bondar K., Litkevych V. and Chapman J. 2018. The experimental building, burning and excavation of a two-storey Trypillia house. In S. Ţurcanu and C.-E. Ursu (eds), Materiality and identity in pre- and protohistoric Europe: Homage to Cornelia-Magda Lazarovici. Suceava: Karl A. Romstorfer Publishing House, 397-434.
Kossack G. 1987. Von den Anfängen des Skytho-Iranischen Tierstils. In H. Franke (ed.), Skythika. München: Bayerische Akademie der Wissenschaften, 24-86.
Kozak D. N. 2012. Poselennia Nevriv, Slovyan ta Germantsiv na Stiri. Kyiv: IA NANU.
Kravchenko E. A., Gorbanenko S. A. and Goshko T. Yu. et al. 2017. In E. A. Kravchenko (ed.), Hotivske gorodishe (novitni doslidzhennia). Kyiv: IA NANU.
Krushelnitska L. I. 1976. Pivnichne Prikarpattya i Zahidna Volin za dobi rannogo zaliza. Kyiv: Naukova dumka.
Levitskiy O. G. and Kashuba M. T. 2009. O kulturnykh traditsiyakh v pogrebalnoy obriadnosti naseleniya, prozhivayuschego na zapadnykh rubezhakh arkhaicheskoy Skifii (istochniki, problematika). Arkheolohiya i davnia istoriya Ukrayiny 0, 250-267.
Lifantii O. and Shelekhan O. 2018. Metal artefacts from the Severynivka hillfort. Baltic-Pontic Studies 21, 255-276.
Lobay B. I. 1977. Kurgani skifskogo chasu na Vinnichini. In I. I. Artemenko (ed.), Arkheolohiya 21. Kyiv: Naukova dumka, 77-84.
Maksimov E. V. and Petrovskaya E. A. 2008. Drevnosti skifskogo vremeni Kievskogo Podneprovia. Poltava: Institut arkheolohii NANU.
Medvedskaya I. N. 1992. Periodyzatsiya skifskoy arkhaiki i derevniy Vostok. Rossiyskaya arkheologiya 3, 86-107.
Michalak A. and Jaszewska A. 2011. Katalog zabytków metalowych. In A. Jaszewska (ed.), Wicina. Katalog zabytków metalowych (= Biblioteka Archeologii Środkowego Nadodrza 5). Zielona Góra: Stowarzyszenie Naukowe Archeologów Polskich Oddział Lubuski, Świdnica, 55-292.
Mogilov A. 2010. K arkheologicheskoy karte Severnoy Bukoviny rannego zheleznogo veka. Revista arheologică 5/1, 98-129.
Mogilov A. D. 2020. O formirovanii ranneskifskoy kultury na Srednem Dnestre. Stratum plus 3, 129-170.
Monakhov S. Yu. 2003. Grecheskie amfory v Prichernomore. Tiplogiya amfor vedushih tsentrov eksporterov tovarov v keramicheskoy tare: Katalog–opredelitel. Moskva, Saratov: Kimmerida.
Ocadryga-Tokarczyk E., Adamik-Proksa J., Burghardt M., Tokarczyk T. and Rajpold W. 2022. Osada społeczności scytyjskiego kręgu kulturowego w Hruszowicach, stan. 2, jako element tzw. aglomeracji chotynieckiej. Rzeszów: Uniwersytet Rzeszowski.
Parzinger H. 1988. Chronologie der Späthallstatt- und Frühlaténe-Zeit. Studien zu Fundgruppen zwischen Mosel und Save. Acta humaniora 4. Weinhaim: VCH.
Parzinger H. and Stegmann-Rajtár S. 1988. Smoleníce-Molpír und der Beginn skythischer Sachkultur in der Südwestslowakei. Praehistorische Zeitschrift 63/2, 162-178.
Pastor Quiles M. 2022. Studying Daub: Orientations for the Macroscopic Analysis of Earth Building Fragments in Archaeology. Advances in Archaeological Practice 10/4, 440-452.
Pearson G. W., Pilcher J. R., Baillie M. G. L. and Qua F. 1983. High-precision 14C measurement of Irish oaks to show the natural 14C variation BC to 4000 BC. Radiocarbon 25/2, 179-186.
Petrenko V. G. 1978. Ukrasheniya Skifii VII-III vv. do n. e. Svod arkheologicheskikh istochnikov, D4-5. Moskva: Nauka.
Reimer P., Austin W., Bard E., Bayliss A., Blackwell P., Bronk Ramsey C. and Talamo S. 2020. The IntCal20 northern hemisphere radiocarbon age calibration curve (0–55 cal kBP). Radiocarbon 62/4, 725-757.
Rose H. A., Müller‑Scheeßel N., Meadows J. and Hamann C. 2022. Radiocarbon dating and Hallstatt chronology: a Bayesian chronological model for the burial sequence at Dietfurt an der Altmühl ‘Tennisplatz’. Archaeological and Anthropological Sciences 14/4, 72.
Sezgin Y. 2004. Clazomenian Transport Amphorae of the Seventh and Sixth Centuries. In A. Moustaka, E. Skarlatidou, M.-C. Tzannes, and Y. Ersoy (eds), Klazomenai, Teos and Abdera: Metropoleis and Colony. Proceedings of the International Symposium held at the Archaeological Museum of Abdera, Abdera 20-21 October 2001. Thessaloniki: University Studio, 169-183.
Shramko I. B. 2012. Zolniki Zapadnogo Belskogo gorodischa: planigrafiya i khronologiya. In O. A. Sheglova and V. M. Goryunova (eds), Slavyane Vostochnoy Evropy nakanune obrazovaniya Drevnerusskogo gosudarstva. Sankt-Peterburg: Solo, 168-172.
Shramko I. and Zadnikov S. 2021. The Bilsk fortified settlement and the Hallstatt world. Śląskie Sprawozdania Archeologiczne 63, 123-148.
Simion G. 2000. Tombes tumulaires de la nécropole de Celic-Déré. Tombes tumulaires de l’Âge du Fer dans le Sud-Est de l’Europe. In G. Simon, V. Lungu (eds), Actes du II Colloque International d’Archéologie Funéraire. Tulcea: Institut de Recherches Eco-Museologiques de Tulcea, 69-82.
Smirnova G. I. 1993. Pamiatniki Srednego Podnestrovia v khronologicheskoy skheme ranneskifskoy kultury. Rossiyskaya arkheologiya 2, 101-118.
Smirnova G. I. 2004. Sostoyane izucheniya Zapadno-Podolskoyi gruppy pamiatnikov ranneskifskogo vremeni v Lesostepnoyi Skifii v kontse XX veka. In J. Chochorowski (ed.), Kimmerowie, Scytowie, Sarmaci: księga posìwięcona pamięci Profesora Tadeusza Sulimirskiego. Krakoìw: Instytut Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego, 409-429.
Smirnova G. I. 2006. Zapadno-Podolskaya gruppa ranneskifskih pamiatnikov v svete issledovaniy k kontsu XX stoletiya. In V. G. Petrenko and L. T. Yablonskiy (eds), Drevnosti skifskoy epokhi. Moskva: Nauka, 66-92.
Smirnova G. I., Vakhtina M. Yu. and Kashuba M. T. 2018. Periodizatsiya i khronologiya Nemirovskogo gorodischa v rannem zheleznom veke. In G. I. Smirnova, M. Yu. Vakhtina, M. T. Kashuba and E. G. Starkova (eds), Gorodische Nemirov na reke Yuzhnyi Bug. Sankt-Peterburg: The State Hermitage Museum, Russian Academy of Sciences, 223-236.
Świętosławski W. 1997 Archeologiczne ślady najazdów tatarskich na Europę Środkową w XIII w. Łódź: Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk.
Trachsel M. 2004. Untersuchungen zur relativen und absoluten Chronologie der Hallstattzeit. (= Universitätsforschungen zur prähistorischen Archäologie 104). Bonn: Verlag Dr. Rudolf Habelt GmbH.
Trybała-Zawiślak K. 2012. Kłyżów, stan. 2 i Mokrzyszów, stan. 2 – cmentarzyska ciałopalne z wczesnej epoki żelaza. Rzeszów: Wydawnictwo Mitel, Instytut Archeologii Uniwersytetu Rzeszowskiego.
Trybała-Zawiślak K. 2019. Wczesna epoka żelaza na terenie Polski południowo-wschodniej – dynamika zmian i relacje kulturowe. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.
Trybała-Zawiślak K. 2020. The Chotyniec aglomeration and its importance for interpretation of the so-called Scythian finds from south-eastern Poland. Sprawozdania Archeologiczne 72/2, 87-116.
Vulpe A. 1990. Die Kurzschwerter, Dolche und Streitmesser der Hallstattzeit in Rumänien (Prähistorische Bronzefunde VI 9). München: C. H. Beck’sche Verlagsbuchhandlung.
Zadnikov S. A. 2009. Raskopki zolnika 13 v 2008 g. na Zapadnom ukreplenii Belskogo gorodischa. Arheologichni doslidzhennia v Ukrayini 2008 r. Kyiv: IA NAN Ukrayini, 50-52.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Sprawozdania Archeologiczne
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
